راهبردهای توسعه روستایی
سال:1394 | دوره:2 | شماره:3 |تعداد مقالات:8

لزوم بهره گیری از منابع آبی غیرمتعارف مانند رواناب های سطحی و فاضلاب تولیدشده موضوعی است که امروزه به عنوان یک ضرورت اجتناب ناپذیر به ویژه در کشور ایران نمایان می باشد. این موضوع برای شهرهای ایران مخصوصا استان تهران به صورت خاص مطرح است. مطالعه حاضر به بررسی ارزش اقتصادی کاربرد رواناب های سطحی آلوده در بخش کشاورزی جنوب استان تهران با استفاده از رهیافت تابع تولید در دو منطقه آلوده و منطقه پاک پرداخته است. نتایج نشان می دهد که میانگین عملکرد تولید گندم در میان کشاورزانی که از آب آلوده (فاضلاب) بهره می گیرند 376 کیلوگرم در هکتار بیشتر از کشاورزانی است که از آب پاک استفاده می کنند. ارزش اقتصادی هر مترمکعب آب در نمونه کشاورزانی که از آب آلوده جهت آبیاری استفاده می کنند به میزان 110 ریال بیشتر از ارزش آن در نمونه کشاورزانی است که از آب کانال های تمیز بهره می گیرند. بر اساس نتایج این مطالعه ارزش کل پساب تولیدی استان تهران در سال 1405 ه.ش برابر با 335480 میلیون ریال خواهد بود. اولویت بندی منافع آبیاری با فاضلاب از دیدگاه کشاورزان نشان می دهد که در دسترس بودن و قابل اطمینان بودن فاضلاب نسبت به سایر منابع آبی و کم هزینه بودن استفاده از آن به عنوان مهم ترین منفعت محسوب می گردد. افزایش عملکرد محصول و بهبود حاصلخیزی خاک در اثر آبیاری با فاضلاب در اولویت های بعدی قرار گرفته است. این علل نشان می دهد که چرا کشاورزان با وجود منع قانونی کاربرد فاضلاب تصفیه نشده همچنان از این منبع آب آبیاری بهره می گیرند.

با توجه به اهمیت مدیریت واحد های زراعی، اتخاذ سیاست هایی مبتنی بر الگوی کشت همراه با الویت بندی اهداف واحدهای کشاورزی اهمیت می یابد و انتخاب روشی که بتواند اهداف متعدد مدیران (هر چند که این اهداف با هم در تضاد باشند) را در یک مدل گنجانده و مدیر را به سمت اهداف بهینه هدایت نماید مهم و ضروری به نظر می رسد. لذا، در این مطالعه به تعیین الگوی بهینه کشت با کاربرد روش برنامه ریزی خطی (تک هدفه) و برنامه ریزی چی بی شف (چند هدفه) پرداخته می شود اطلاعات مورد نیاز مطالعه از طریق تکمیل 188 پرسشنامه از کشاوررزان توابع تربت حیدریه با روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای، طبقه بندی شده برای سال 1394به دست آمد. نتایج مطالعه نشان داد میزان سطح زیر کشت محصول گندم نسبت به سطح اولیه افزایش یافته است و محصول یونجه کاهش یافته است. محصول جو در مزارع کوچک و متوسط مقیاس بدون تغییر و در مزارع بزرگ نسبت به سطح اولیه افزایش یافته است و چغندرقند در مزارع کوچک مقیاس افزایش و در مزارع متوسط و بزرگ مقیاس بدون تغییر است یعنی از الگو حذف می شود. همچنین محصول پنبه در مزراع کوچک بدون تغییر و مزارع متوسط و بزرگ مقیاس نسبت به سطح اولیه کاهش یافته است.

زیتون کاران به روش های مختلفی محصولات خود را به بازار عرضه می کنند و رفتار بازاریابی آن ها تحت تاثیر متغیرهای مختلف با همدیگر فرق می کند. با توجه به اهمیت راهبردی زیتون در اقتصاد کشاورزی شهرستان طارم، تحقیق توصیفی- همبستگی حاضر با هدف بررسی رفتار بازاریابی زیتون کاران از نظر نحوه فروش و عوامل مرتبط با آن در شهرستان طارم صورت گرفت. جامعه آماری تحقیق را کلیه زیتون کاران شهرستان طارم در سال 1392 تشکیل می دادند (7500 نفر)، که با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران و از طریق روش نمونه گیری چند مرحله ای تصادفی160 زیتون کار به عنوان نمونه انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار تحقیق پرسشنامه محقق ساخته ای بود که روایی آن از طریق نظرات صاحب نظران و کارشناسان مرتبط مورد تایید واقع شد و پایایی آن نیز از طریق محاسبه آلفای کرونباخ برای شاخص های ترکیبی بیشتر از 0.7 به دست آمد. نتایج تحقیق نشان داد که زیتون کاران به سه روش سبز، شکسته و کنسروی محصول زیتون را به بازار عرضه می کنند و متغیرهایی مانند سن، قیمت فروش، کمیت و کیفیت تولید، مساحت باغ، تعداد کلاس های ترویجی شرکت کرده و میزان ریسک پذیری باغداران با رفتار بازاریابی آن ها دارای ارتباط معنی داری می باشد.

تالاب هامون جازموریان یکی از حساس ترین اکوسیستم های موجود در جنوب شرق کشور می باشد که به دلیل احداث سد در اراضی بالادست و عدم تامین آب زیست محیطی در حال نابودی است. طبیعت این تالاب با توجه به موقعیت جغرافیایی و ایجاد سد انحرافی بمپور و سد مخزنی جیرفت بر روی رودخانه های اصلی منتهی به آن به سوی خشکی پیش می رود. یکی از راهکارهای پیشنهادی عده ای از محققان، جهت احیای محیط های آبی، آیش گذاری بخشی از اراضی فاریاب استفاده کننده از آب پشت سدها و رهاسازی این منابع می باشد. از این رو، پژوهش حاضر با به کارگیری اطلاعات 212 پرسشنامه در سال 1393 به منظور امکان سنجی اجرای طرح کم کاشت در راستای احیای تالاب جازموریان انجام شده است. برای نیل به این هدف از روش دومرحله ای هکمن که متشکل از دو الگوی پروبیت و رگرسیون خطی می باشد، استفاده شد. نتایج الگوی پروبیت نشان می دهد که متغیر های سطح زیرکشت، میزان تحصیلات، اشتغال، تعداد اعضای خانوار و درآمد کشاورزان دارای اثر معنی داری بر تمایل به مشارکت آن ها در احیای تالاب جازموریان می باشد. در حالی که مطابق با نتایج الگوی رگرسیون خطی، متغیرهای سطح زیرکشت، سن، میزان تحصیلات، وضعیت تاهل، تعداد اعضای خانوار و درآمد اثر معنی داری بر میزان تمایل به مشارکت کشاورزان در احیای تالاب جازموریان است. بر اساس نتایج مطالعه، 61 درصد از کشاورزان منطقه مورد مطالعه تمایلی برای مشارکت در طرح پیشنهادی ندارند. لذا پیشنهاد می شود در صورت تمایل دولت به اجرای طرح کم کاشت، با تدوین برنامه های جانبی مناسب و ارائه راهکارهای قابل پذیرش توسط کشاورزان، درصد مشارکت افراد در اجرای این طرح افزایش داده شود.

هدف مطالعه حاضر بررسی وضعیت موجود توسعه جنگلداری اجتماعی در روستاهای حاشیه جنگل بخش مارگون در شهرستان بویراحمد می باشد. برای گردآوری داده ها از دو گروه شامل 15 کارشناس منابع طبیعی که به صورت تمام شماری و 25 نفر مردم محلی صاحب نظر که به صورت نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شده بودند، بهره گرفته شد. برای تهیه ابزار پژوهش، نخست به صورت مصاحبه متمرکز از کارشناسان و مصاحبه اکتشافی از مردم محلی صاحب نظر، از پروتکل سوات در قالب سوالات باز، اقدام شد و با توجه به آن، برای هر دو گروه، به تعداد 35 نفر اقدام به تهیه پرسش نامه طیف لیکرت به صورت ساختارمند و واحد گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده از نرم افزارهای SPSS20 و Excel2010 بهره گرفته شد. نتایج نشان داد، که مهم ترین نقاط قوت توسعه جنگلداری اجتماعی در منطقه، اجرای طرح های مختلف احیاء و توسعه جنگل نظیر طرح طوبی و دیگری توسعه فعالیت های جنبی نظیر زنبورداری و شیلات بوده و در مقابل، مهم ترین نقطه ضعف کمبود اعتبارات لازم برای اجرای طرح های جنگلداری اجتماعی می باشند. مهم ترین فرصت ها نیز ایجاد پایگاه های علمی- آموزشی با اهداف احیاء و پرورش درختان جنگلی و دیگری توسعه اکوتوریسم و گردشگری در منطقه بوده و در مقابل، کمرنگ شدن مدیریت، نظارت و برنامه ریزی مستقیم دولت و همچنین، تصرف اراضی جنگلی و زیراشکوب ها توسط مردم، مهم ترین تهدیدهای توسعه جنگلداری اجتماعی در بخش مارگون می باشند. همچنین نتایج نشان داد که وضعیت موجود توسعه جنگلداری اجتماعی در بخش مارگون در سطح ضعیفی قرار دارد و در میان راهبردهای تهاجمی، تدافعی، بازنگری و تنوعی، ابتدا باید راهبرد تنوعی مورد توجه قرار گیرد.

یکی از راه های کسب درآمد در مناطق روستایی که می تواند وضع اقتصادی و معیشتی روستاها را بهبود بخشد، تولید ورمی کمپوست با استفاده از فضولات دامی و پسماندهای کشاورزی می باشد. این فناوری از ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی حائز اهمیت است، اما با مشکلات و موانع زیادی جهت توسعه مواجه است. توسعه این فناوری در استان کرمانشاه می تواند نقش بسزایی در امنیت غذایی و معیشت پایدار روستاییان داشته باشد. لذا هدف از این پژوهش، شناسایی موانع و مشکلات توسعه فناوری ورمی کمپوست در استان کرمانشاه با بهره گیری از رویکرد کیفی و روش نظریه بنیانی می باشد. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش، 52 نفر از تولیدکنندگان واحدهای فعال ورمی کمپوست در استان کرمانشاه بودند که از این تعداد 21 نفر به صورت هدفمند و با توجه به داشتن سابقه حداقل 2 سال در زمینه تولید ورمی کمپوست انتخاب شدند. داده ها از راه مصاحبه های عمیق و نیمه ساختارمند جمع آوری و در قالب سه رویه کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شدند. بر اساس یافته های حاصل از این پژوهش، عواملی مانند: بازدهی پایین تولید ورمی کمپوست در زمستان، بالا بودن قیمت ورمی کمپوست برای مصرف کنندگان، فقدان مهارت لازم تولیدکنندگان در تولید و بازاریابی، عدم وجود سیستم های حمایتی و نظارتی کارآمد، عدم فرهنگ سازی استفاده از ورمی کمپوست در بین کشاورزان و ضعف در تبلیغ و ترویج و اشاعه ورمی کمپوست از سوی نهادهای دولتی از جمله فاکتورهایی بودند که مانع توسعه فن آوری ورمی کمپوست شدند.

این پژوهش باهدف بررسی میزان آگاهی و استفاده زنان روستایی از خدمات دفاتر فناوری اطلاعات و ارتباطات روستایی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل 5018 زنان روستایی باسواد و بالای 15 سال در 16 روستای دارای دفاتر فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرستان شهرضا بود که با استفاده از فرمول کوکران، 190 زن روستایی به عنوان نمونه آماری انتخاب و پرسشنامه به روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب به صورت تصادفی در روستاها توزیع گردید. نتایج پژوهش نشان می دهد بیشترین میزان آگاهی از خدمات به ترتیب اولویت، آگاهی از خدمات پایه، خدمات اجتماعی، خدمات آموزشی، خدمات اطلاع رسانی و خدمات اقتصادی است و بیشترین میزان مراجعه به این دفاتر، به ترتیب برای دریافت خدمات پایه، خدمات اطلاع رسانی، خدمات اجتماعی، خدمات آموزشی و خدمات اقتصادی می باشد. نتایج حاصل از آزمون فریدمن نشان می دهد تفاوت معنی داری در سطح یک درصد بین آگاهی زنان روستایی از پنج گروه خدماتی مذکور وجود دارد به طوری که بیشترین میزان آگاهی آنان از خدمات پایه و کمترین آگاهی آنان از خدمات اقتصادی می باشد. همچنین بین مراجعه زنان روستایی به دفاتر فناوری اطلاعات و ارتباطات جهت دریافت پنج گروه خدماتی مذکور در سطح یک درصد تفاوت معنی دار وجود دارد به طوری که بیشترین میزان مراجعه جهت دریافت خدمات پایه است.

نیاز رو به رشد بشر به مواد غذایی طی دهه های اخیر وابستگی به سموم و آفت کش های شیمیایی را به طور فزاینده ای افزایش داده است. به سبب آثار تخریبی سموم شیمیایی، پذیرش فناوری های زیستی و غیر زیستی هم سو با کشاورزی پایدار از قبیل کنترل آفات با بهره گیری از دشمنان طبیعی آن ها، موردتوجه محققین بخش کشاورزی قرارگرفته است. از این رو در این مقاله فرایند پذیرش فناوری کنترل بیولوژیک در مزارع گوجه فرنگی شهرستان جیرفت طی سال های 1388 تا 1392 موردمطالعه قرار گرفت. اینکه چرا برخی گوجه فرنگی کاران سریع تر کنترل بیولوژیک را پذیرفته اند با استفاده از مدل تحلیل بقا بررسی شد. این مدل امکان مطالعه فرایند پذیرش را در قالب یک مدل پویا فراهم می کند. نتایج به دست آمده حاکی از تاثیر منفی متغیر سن و تاثیر مثبت متغیرهای سطح زیر کشت، نگرش نسبت به کنترل بیولوژیک بود. در این مطالعه به سبب استفاده از مدل تحلیل بقا امکان بررسی تاثیر متغیرهای قیمت محصول در سال های مختلف و سال آگاهی بر سرعت پذیرش کنترل بیولوژیک فراهم شد. بر این اساس مشخص شد در سالی که قیمت محصول بالاتر است، احتمال پذیرش افزایش می یابد و همچنین هر چه کشاورز زودتر از فناوری کنترل بیولوژیک آگاه شود سرعت پذیرش این فناوری افزایش می یابد. بر اساس نتایج تحقیق، پیشنهاد می شود با افزایش سطح آگاهی کشاورزان نسبت به مزایای کنترل بیولوژیک زمینه افزایش سرعت پذیرش این فناوری در منطقه مورد مطالعه فراهم شود.