مهندسی آبیاری و آب ایران
سال:1402 | دوره:14 | شماره:54 |تعداد مقالات:20

سرریزهای پلکانی نمونه ای از این سازه های هیدرولیکی حجیم می باشند که علاوه بر عبور دادن آب اضافی سدها، موجب استهلاک انرژی جریان در پائین دست سدها نیز می شوند. با توجه به هیدرولیک پیچیده جریان بر روی این سرریزها و وجود محدودیت های غیرخطی، طراحی بهینه آن ها یک مسئله بسیار سخت می باشد. در این پژوهش یک چارچوب نوین بر اساس الگوریتم های فراکاوشی، شامل شاهین هریس (HHO)، گرگ خاکستری (GWO)، علف های هرز مهاجم (IWO) و چرخه آب (WCA) با در نظر گرفتن کمینه سازی حجم بتن مصرفی سرریز و بیشینه سازی میزان استهلاک در پنجه سرریز به عنوان توابع هدف، برای طراحی این سرریزها توسعه داده شد. عملکرد الگوریتم ها، ابتدا بروی توابع پایه مورد بررسی و صحت سنجی قرار گرفت. سپس، برای دستیابی به اهداف مطالعه، سرریز سد سیاه بیشه به عنوان سد مورد مطالعه انتخاب شده و کارآیی مدل های توسعه داده شده بر اساس چهار الگوریتم مذکور بر روی آن ارزیابی گردید. نتایج نشان داد، مدل مبتنی بر HHO علاوه بر بهبود طرح سرریز کنونی از نظر هزینه های احداث و انرژی مستهلک شده، در مقایسه با سایر الگوریتم های فراکاوشی نیز از دقت و همگرایی مناسبی برخوردار است. به گونه ای که مقایسه طرح به دست آمده از HHO با طرح اجرا شده سرریز نشان داد، علاوه بر کاهش 35 درصدی حجم بتن مصرفی، میزان استهلاک انرژی 15% افزایش یافت که نشان دهنده موفقیت مدل طراحی توسعه داده شده به صورت چندهدفی و با استفاده از HHO می باشد.

در اطراف دریاهای ایران مخازن نفتی متعددی وجود دارد. سازه های دریایی به دلیل قرار گرفتن در محیط دریایی به دلیل بتنی یا فلزی بودن در معرض خوردگی و تخریب قرار می گیرند. بنابراین در ساخت سازه دریایی بررسی شرایط مختلف دریا و همچنین اعماق مختلف آب در محل ساخت سازه ضروری است. در این پژوهش تغییرات ماهانة دما و شوری سطح دریا به عنوان دو خاصیت مهم آب دریا، با استفاده از مدل MITgcm که یک مدل سه بعدی و غیرخطی است، با دقیق ترین اطلاعات عمق سنجی و با دقت مکانی 2 دقیقه مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. به این منظور داده های دما، شوری، نرخ تبخیر منهای بارندگی، باد، شار گرمای خالص با دقت زمانی یک ماهه و دقت مکانی یک درجه به عنوان داده های اولیه به مدل معرفی گردید. نتایج سال آخر مدل سازی نشان می دهند که بیش ترین مقادیر شوری سطح دریا به مقدار PSU 3/37 و نیز دمای سطح دریا به مقدار 2/32 درجه سانتی گراد در فصل تابستان و در نزدیکی سواحل جنوبی ایران رخ می دهد. از طرفی شدت بادها در دریای عربی در فصل تابستان نسبت به فصول دیگر سال بیشتر بوده و شدت جریانات سطحی نیز بیشتر است.

استهلاک انرژی ناشی از جتهای برخوردی در فضای محدود در بسیاری از کاربردهای صنعتی و عمرانی مورد استفاده قرارمی گیرند. در این تحقیق با استفاده از نرم افزار Flow-3D اقدام به شبیه سازی عددی جریان جت های برخوردی و بررسی عواملی همچون موقعیت قرارگیری جت، قطر و ارتفاع جت ورودی به اتاقک اتلاف بر میزان استهلاک انرژی شده است. به همین منظور ابتدا با بهره گیری از اطلاعات مدل آزمایشگاهی و پس از تعریف شرایط مرزی لازم، صحت-سنجی محاسبات عددی مذکور انجام پذیرفت. برای بررسی موقعیت قرارگیری جت، جت ورودی به اتاقک اتلاف در 4موقعیت مختلف قرار گرفته شده است. همچنین اثر ارتفاع جت ورودی به اتاقک اتلاف یا بعبارتی اثر عمق پایاب و نیز قطر لوله ورودی بر روی پارامترهای سرعت جت در محور جت انرزی جنبشی آشفتگی و نیز میزان اتلاف انرژی بررسی شده است. بدین صورت که جت ورودی به اتاقک اتلاف در 4 عمق پایاب مختلف و با 4 قطر نازل متفاوت مورد بررسی قرار گرفته شده است. نتایج حاصله نشان می دهد که با ورود جریان جت به اتاقک دو ناحیه سرعتی هسته پتانسیل و نقصان شعاعی سرعت شکل می گیرد. همچنین غالباً با کاهش قطر لوله ورودی، اتلاف انرژی به میزان قابل توجهی افزایش می یابد. همچنین با افزایش عمق پایاب میزان اتلاف انرژی افزایش می یابد. با این حال با افزایش بیش از حدی، دیگر تغییری محسوس در اتلاف انرژی مشاهده نمی شود. نتایج بررسی اثر موقعیت نیز نشان داد که بیشترین اتلاف انرژی مربوط به قرارگیری لوله جت در گنج مجاور لوله خروجی اتاقک اتلاف می باشد.

کاویتاسیون یکی از شایع ترین و مخرب ترین عوامل خرابی سرریز سدها و تونل های انتقال آب است. یکی از راهکارهای موثر در پیشگیری از کاویتاسیون، هوادهی به سیال به جهت تأمین فشار و جلوگیری از ایجاد مکش فوق العاده در جریان میباشد. به هر میزان جداشدگی جریان سیال از کف مجرا بعد از محل ورود هوا، دارای طول بیشتری باشد نشان دهنده ورود موثرتر هوا به جریان می باشد. انواع مرسوم هواده ها (کاویتاتورها) در سازه های هیدرولیکی شامل رمپ، پله، شکاف و ترکیب آنها می باشد. در این پژوهش عملکرد آزمایشگاهی 19 کاویتاتور مختلف در جریان تحت فشار درون تونل با مقطع باکس، با 5 دبی مختلف آب و 2 حالت با هوادهی و بدون هوادهی مورد بررسی قرار گرفت. جهت اعتبار دهی به مجموعه بروندادها و کاهش احتمال خطا، کلیه آزمایش ها در 3 زمان متفاوت تکرار شده اند. پس از تحلیل آماری نتایج آزمایش ها، مشاهده شد: نوع کاویتاتور روی طول جداشدگی تأثیر دارد، ارتفاع رمپ و افزایش دبی جریان، تأثیر مثبت روی طول جداشدگی داشته و زاویه رأس رمپ، ارتفاع پله، و عمق شکاف، تأثیر قابل ملاحظه ای روی طول جداشدگی نداشتند. در نهایت دو هواده ترکیبی پیشنهاد شد که در عمل نتایج بهتری را نسبت به هواده های مرسوم در سازه های هیدرولیکی، نشان دادند.

منطقه هایپریک ناحیه ‏ای بلافاصله زیر بستر رودخانه است که اختلاط آب‏ های سطحی پایین رونده با آب زیرسطحی در آن اتفاق می‏ افتد. این منطقه نقش بسیار حیاتی در اکولوژی رودخانه دارد و سبب خودپالایی جریان رودخانه می‏ شود.به‏ طور خلاصه این پژوهش دارای دو هدف است. هدف اول تحقیق بررسی الگوی جریان هایپریک در اطراف سرریز گابیونی است و هدف دوم بررسی تاثیر تغییر تعداد پله‏ های سرریز گابیونی بر مشخصات جریان هایپریک و بررسی تغییرات با تله‏ اندازی رسوب با تغییر در تعداد پله‏ ها می‏ باشد. به منظور بررسی آزمایشگاهی تاثیر سازه تثبیت کننده گابیونی بر روی جریان هایپریک رودخانه، ابتدا آزمایشاتی روی فلوم آزمایشگاهی به طول 5 متر، عرض 30 سانتیمتر و ارتفاع 5/0 متر در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان صورت گرفت. آزمایشات بر روی سرریز گابیونی با تعداد یک، دو و سه پله انجام گرفت.طبق بررسی‏های به عمل آمده از نتایج مدل سرریز گابیونی با افزایش تعداد پله‏های سرریز گابیونی، میزان رسوبگذاری و در نتیجه‏ی افزایش زمان ماند جریان افزایش می‏یابد. با بررسی دبی تبادلی کل بی‏بعد شده (q*) در هر سه نوع سرریز گابیونی با افزایش عدد رینولدز این پارامتر روند کاهشی نشان داد.نتایج نشان می‏دهد وجود پرش هیدرولیکی در حضور سازه‏های تثبیت کننده گابیونی باعث افزایش تبادلات هایپریک شده است. با افزایش دبی جریان، میزان تبادل هایپریک افزایش و زمان ماندگاری کاهش یافته است.

خیار (Cucumis sativus L) یکی از مهمترین تولیدات گلخانه ای در ایران و جهان محسوب می شود که به تغییرات رطوبت خاک بسیار حساس است. بهمنظور مدل سازی کارایی مصرف آب خیار گلخانه ای در شرایط رژیم رطوبتی در تیمارهای خاک اره، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل تیمار بدون خاک اره (S0) و ترکیب اختلاط 5 (S1)، 10 (S2) و20(S3) درصد خاکاره بود و تنش های رطوبتی در سطوح بدون تنش(I1) و 45 (I2) و 65 (I3) درصد ظرفیت زراعی منظور گردید. نتایج نشان داد، با استفاده از مدل SALTMED، برای تیمارهای I1S4 ،I1S3 ، I1S2 و I1S1 کارایی مصرف آب، به ترتیب برابر 22، 6/13، 8/14 و 8/14 (kg m-3) بود و نتایج گلخانه ای این تیمارها برابر 25، 5/13، 2/15 و 3/15 (kg m-3) برآورد گردید. همجنین در تیمارهای در معرض تنش رطوبتی و در تیمارهای I2S4 ، I2S3 ،I2S2 و I2S1 کارایی مصرف آب محاسبه شده توسط مدل، به ترتیب برابر32 ، 22، 29 و 28 (kg m-3) محاسبه گردید و نتایج گلخانه ای این تیمارها، برابر29 ، 23، 19 و 5/22 (kg m-3) بود. در تیمارهای I3S4 ،I3S3 ،I3S2 و I3S1 نیز کارایی مصرف آب محاسبه شده توسط مدل، به ترتیب برابر32 ، 29، 15 و 23 (kg m-3) برآورد گردید و نتایج گلخانه ای این تیمارها به ترتیب برابر33 ، 23، 4/11 و 13 (kg m-3) بود.

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی اثر عامل چرخش، سرعت چرخش و مدت زمان آبیاری بر تلفات تبخیر و بادبردگی (WDEL) آبپاش های ضربه ای و چرخ دنده ای می باشد. آزمایش ها در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کردستان و در محدوده ای به مساحت 3600 متر مربع به روش آبپاش منفرد روی دو آبپاش ضربه ای کامت R8 و چرخ دنده ای لاکسور انجام شد. نتایج نشان داد: 1- تا سرعت باد Km/h 5/11 و دمای هوای 40 درجه سانتی گراد، اختلاف معنی داری بین WDEL آبپاش های ضربه ای و چرخ دنده ای وجود ندارد 2- متوسط WDEL آبپاش کامت در سرعت باد کم %5/8 و لاکسور %4/10 و اختلاف آنها معنی دار نبود. با افزایش سرعت باد از کم به ملایم، متوسط افزایش WDEL آبپاش کامت، %125 و لاکسور، %21 و اختلاف آنها معنی دار شد (P<0.05) 3- در هر دو آبپاش، با افزایش فشار کارکرد، WDEL افزایش پیدا کرد، اما این افزایش معنی دار نبود. 4- در هر دو آبپاش با افزایش کمبود فشار بخار اشباع، WDEL افزایش می یابد اما این افزایش فقط در آبپاش کامت و در بازه زیاد معنی دار بود (P<0.05). 5- با افزایش مدت زمان آبیاری از یک ساعت به سه ساعت، WDEL کامت 24 درصد کاهش یافت 6- با افزایش سرعت چرخش آبپاش از 5/1 دور در دقیقه به 5/3 دور در دقیقه %4/13، WDEL کامت کاهش یافت. به طور کلی آبپاش ضربه ای کامت پتانسیل WDEL بیشتری نسبت به آبپاش چرخ دنده ای لاکسور داشت و همچنین در رخدادهای آبیاری کشاورزان، میزان WDEL، کمتر از مقادیر گزارش شده تحقیقات می باشد.

با استفاده از دمای پوشش سبز گیاه پارامتری کاربردی تحت عنوان شاخص تنش آبی گیاه تعیین گردید که این شاخص یکی از روش های بررسی وضعیت آّب مورد نیاز گیاه می باشد و می توان از آن به عنوان یک ابزار مناسب جهت مدیریت آبیاری در مزرعه استفاده کرد. لذا این تحقیق با هدف تعیین شاخص تنش آبی گیاه نیشکر در دو روش آبیاری سطحی (CI) و آبیاری قطره ای زیرسطحی (SDI) در ایستگاه تحقیقاتی شماره یک مؤسسه تحقیقات و آموزش توسعه نیشکر و صنایع جانبی خوزستان، برای خردادماه در سال 1401 انجام شد. مزارع شامل کشت بازرویی سوم (Ratoon 3)، از نوع واریته CP69-1062و با چهارتکرار در هر دو روش انتخاب شد. ابتدا معادله خط مبنای بالا و پایین برای روش آبیاری سطحی در خردادماه به ترتیب (Tc-Ta)ul=1.7 و (Tc-Ta)ll=1.27-0.09VPD تعیین شد. سپس با استفاده از معادلات خطوط مبنای روش آبیاری سطحی، متوسط شاخص تنش آبی گیاه برای روش آبیاری قطره ای زیرسطحی و آبیاری سطحی در خردادماه به ترتیب 28/0 و 66/0 محاسبه شد و معادله ی به منظور برنامه ریزی آبیاری گیاه نیشکر در خردادماه ارائه گردید.

تغییر کاربری اراضی و کاهش سطوح نفوذپذیر ناشی از توسعه شهری، یکی از دلایل اصلی سبب افزایش دبی اوج و حجم رواناب ناشی از بارش ها شده است که این موضوع باعث آبگرفتگی معابر و خسارت به مناطق شهری می گردد. با برآورد دقیق میزان رواناب و طراحی مناسب شبکه زهکشی شهری و همچنین مدیریت این رواناب می توان از خسارات سیلاب های شهری کاست. مدل بارش-رواناب SWMM یکی از کاراترین مدل ها در طراحی زهکش ها و مدیریت رواناب شهری می باشد. از آنجایی که مدل های هیدرولوژیکی قبل از استفاده باید مورد ارزیابی قرار گیرند، بنابراین در این مطالعه مدل SWMM با استفاده از 6 رخداد بارش-رواناب برای شهر شاهرود ارزیابی شد و کارایی شبکه زهکش شهری برای سیلاب با دوره های بازگشت 2 تا 15 سال مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور هیدروگراف سیلاب 6 رخداد بارش در دو خروجی اصلی شهر اندازه گیری شد. نتایج نشان داد مدل SWMM با داشتن میانگین ریشه دوم مربعات خطای نرمال شده (NRMSE) حدود 20 درصد و"R" ^"2" حدود 90/0 در مرحله اعتبارسنجی دارای کارایی مناسب در شبیه سازی هیدروگراف سیلاب بوده است. همچنین بررسی عملکرد زهکش های شهری نیز نشان داد که برای بارش های با دوره بازگشت 2، 5، 10 و 15 سال، به ترتیب 1/9، 8/31، 4/36 و 41 درصد کانال ها دچار آبگرفتگی می شوند.

افزایش تقاضا برای آب منجر به بهره برداری بیش ازحد آب های زیرزمینی و کاهش کیفیت این منابع شده است. پایش کیفیت آب های زیرزمینی از نظر عوامل محیطی و اقتصادی بسیار مهم است. شاخص های مربوطه، کیفیت آب را به عنوان یک عدد مشخص نشان می دهند تا نمایش مفیدی از کیفیت کلی آب برای یک هدف معین ارائه و همچنین درک مؤثری از اطلاعات کیفی آب را امکان پذیر نماید. هدف پژوهش حاضر، تجزیه و تحلیل وضعیت کیفی آب های زیرزمینی شهرستان خانمیرزا، لردگان، بروجن، اردل و کیار بر مبنای شاخص های WQI و GWQI بر اساس موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (ISIRI) و استاندارد سازمان جهانی بهداشت (WHO) است. در این پژوهش 28 نمونه از آب زیرزمینی (چاه) از نقاط مختلف در شهرستان خانمیرزا، لردگان، بروجن، اردل و کیار در بازه زمانی 1400-1399 برداشت شده و 10 پارامتر کیفی HCO3، K، pH، TDS، EC، Ca، Na، Mg، Cl و SO4 مورد آنالیز شیمیایی قرار گرفت. با استفاده از روش درون یابی وزن دهی عکس فاصله در منطقه مورد مطالعه، نقشه پهنه بندی شاخص های فوق تهیه شد. نتایج نشان داد که بر طبق شاخص های WQI و GWQI اکثر نمونه ها در طبقه با کیفیت قابل قبول قرار گرفتند. با بررسی همبستگی پیرسون بین شاخص های WQI و GWQI و پارامترهای مورد استفاده، مشخص شد، دو پارامتر TDS و EC با ضرایب 0/982 و 0/989 بیشترین میزان همبستگی را در سطح معنی داری یک درصد با شاخص WQI دارند. همچنین پارامترهای TDSو Ca با ضرایب 0/975 و 0/979 بیشترین همبستگی را با شاخص GWQI در سطح معنی داری یک درصد دارند.

برداشت های ژئوالکتریک در محل تنگه سامون جهر در استان کرمان طی دو مرحله صورت گرفت و در مجموع تعداد 19 سونداژ الکتریک با فواصل متفاوت در محدوده پروژه به انجام رسید. سپس داده های بدست آمده با استفاده از نرم افزار (IPI2WIN)مورد پردازش قرار گرفته و در نهایت نتایج پردازش شده تفسیر گردیده است. پس از تهیه نقشه های زمین شناسی، شیب و کاربری اراضی هر منطقه و تلفیق آنها در نرم افزار ArcGIS، با استفاده از منطق بولین، مناطقی که از نظر زمین شناسی، شیب وکاربری اراضی مناسب احداث سد زیرزمینی می باشند در یک نقشه تلفیق مشخص گردید. نتایج نشان داد با توجه به نتایج سونداژهای ژئوالکتریک و شواهد صحرایی سنگ کف در محل گزینه پیشنهادی از نوع رس متراکم دارای املاح فراوان می باشد عمق برخورد به سنگ کف نیز حداقل 5/4 متر و حداکثر 17 متر اندازه گیری شده است. بر روی سنگ بستر یک لایه آبرفت رودخانه ای قرار دارد که به دو افق آبدار و خشک تقسیم می شود. البته با توجه به تغییرات افقی در رسوبگذاری رسوبات بستر رودخانه، لایه آبرفت رودخانه ای خود شامل توالی لایه هایی با دانه بندی و نفوذپذیری متفاوت می باشند که دارای گسترش محدودی می باشند. با توجه به داده های ژئوالکتریک و نیز نقشه توپوگرافی سنگ بستر محل های پیشنهادی منطبق بر مقاطع L6 وL8 برای احداث سد زیرزمینی مناسب تر می باشد.

روش ژئوالکتریک یکی از مؤثرترین روش­ها در تعیین و تشخیص لایه­های زیرسطحی است. روش الکترومغناطیس نیز روشی جدیدتر می­باشد که با دقت قابل قبول می­تواند نقش مهمی در تعیین و تفکیک لایه­های زیرزمینی ایفا نماید. در تحقیق حاضر با پیمایش صحرایی در بالادست 5 چشمه کارستیکی فاماسب، فارسبان، قلعه باروداب، گیان و گنبدکبود دشت نهاوند استان همدان 10 سونداژ الکترومغناطیسی برداشت شد. سپس با استفاده از داده­های برآمده لوگ­های الکترومغناطیس در اعماق متفاوت تهیه گردید و با 5 لوگ روش ژئوالکتریک مقایسه شد، این مقایسه نشان داد مقدارNRMSE  در روش ژئوالکتریک برای 5 چشمه فاماسب، فارسبان، قلعه باروداب، گیان و گنبدکبود به­ترتیب 11/7، 50/7، 93/44، 99/3 و 99/2 است و در روش الکترومغناطیس مقدار این ضریب برای چشمه­های مورد بررسی به­ترتیب حدود 4/1، 1/1، 2/1، 5/1 و 3/1 می­باشد. علاوه بر همسو بودن نتایج دو روش مورد استفاده دقت روش الکترومغناطیس بر اساس مقدار NRMSE بالاتر از روش ژئوالکتریک می­باشد. درواقع کمتر بودن مقدار ضریب NRMSE نشان از دقت بالای آن دارد. مزیت روش الکترومغناطیس در مقایسه با ژئوالکتریک صرف زمان و هزینه کمتر است. مقدار ضخامت لایه آبدار نتیجه نهایی این پژوهش می­باشد که نشان داد در چشمه­های فاماسب، فارسبان، قلعه باروداب با درز و شکاف­های موجود در این چشمه، گیان و گنبدکبود به ترتیب حدود 6، 20، 10، 2 و 36 متر لایه آبدار وجود دارد. بیشترین مقدار ضخامت لایه آبدار در چشمه گنبدکبود (36 متر) و در مقابل کمترین در چشمه گیان (2 متر) تخمین زده شد. از این نتایج جهت شناسایی لایه­های آبدار منطقه به­منظور مدیریت بهتر منابع آب می­توان بهره گرفت.

در این تحقیق برای بررسی تاثیر تغییراقلیم روی آب سطحی دشت خاش، از دو دسته داده استفاده شد. داده های مربوط به دبی دوره پایه(2010 تا 2020) که از ایستگاه هیدرومتری لادیز بر روی رودخانه سیانجاه دشت خاش اخذ شد، از طرف دیگر داده های بارش دوره پایه نیز از ایستگاه سینوپتیک خاش به دست آمد. براساس مدل رگرسیونی برازش داده شده دوره پایه ارتباط بین دبی و بارش در سطح حوضه خاش مدلسازی سازی گردید. با اجرای مدل ریزمقیاس نمایی آماری SDSM، مقادیر بارش شبیه سازی شده در دوره آماری 2020-2040 ، تحت دو خط سیر انتشار 4.5 و 8.5 به دست آمد که به عنوان ورودی مدل رگرسیونی برای مدلسازی مجدد دبی در دوره تغییر اقلیم استفاده شد. نتایج بیانگر آن بود که در دوره تغییر اقلیم یعنی 2020-2040، علی رغم اینکه بارش سطح حوضه خاش در ماه های سرد سال، افزایش داشته است، اما دبی شبیه سازی شده دوره 2020-2040، در هر دو خط سیر انتشار RCP4.5 و RCP8.5، روند کاهشی داشته است. نتایج بیانگر آن بود که دبی دوره تغییر اقلیم 2020-2040، در خط سیر انتشار RCP4.5، حدود 0.02 مترمکعب در ثانیه نسبت به دوره پایه کاهش داشته است و در خط سیر انتشار RCP8.5 نیز این میزان کاهش برابر 0.016 مترمکعب در ثانیه بوده است. بنابراین این فرضیه تحقیق با توجه به یافته های تحقیق مورد تایید قرار می گیرد.

هدف از مطالعه، ارزیابی تغییرات پارامترهای دمای متوسط و بارش بااستفاده از مدل های گزارش ششم (CMIP6) IPCC تحت سناریوهای SSP (SSP1-2.6، SSP2-4.5 و SPP5-8.5) طی دورۀ 2100-2022 در دشت کاشان است. آمار مربوط به دمای متوسط و بارش از 7 ایستگاه (کاشان، حسین آباد کویر، کامو، اردستان، علوی، نوش آباد و سن سن) در دشت کاشان با در نظر گرفتن دورۀ 30 سالۀ پایه (2014-1984) جمع آوری شد. هم چنین 7 مدل از بین مدل های گزارش ششم (CMIP6) انتخاب گردید. پس پردازش خروجی مدل ها با استفاده از روش نسبت گیری خطی انجام شد. برای تعیین دقت مدل ها از شاخص های ناش-ساتکلیف (NSE)، ریشه میانگین مربعات خطا (RMSE) و ضریب همبستگی (r) استفاده شد. با استفاده از آزمون من-کندال روند سالانۀ تغییرات بررسی شد. در نهایت، از میانگین برون داد دو مدل IPSL-CM6A-LR و BCC-CSM2-MR برای شبیه سازی تغییرات دمای متوسط و بارش در دورۀ آتی استفاده شد. براساس نتایج، در همۀ ایستگاه‎های مورد مطالعه بارش در دورۀ آتی در مقایسه با دورۀ پایه دارای روند کاهشی خواهد بود. دمای متوسط نیز در دورۀ آتی نسبت به دورۀ پایه افزایش خواهد یافت. به طوریکه شدت افزایش دما در ایستگاه های حسین آباد کویر، اردستان، نوش آباد و سن سن بیشتر از کاشان، کامو و علوی خواهد بود. باتوجه به شرایط پیش بینی شده ضروری است سیاست های جامع در زمینۀ سازگاری با تغییر اقلیم دشت کاشان مورد توجه قرار گیرد.

برای مدیریت بهینه آب های سطحی، شناسایی اثر خشکسالی هواشناسی به لحاظ زمانی بر روی جریانات رودخانه ای ضروری می باشد. در این پژوهش ارتباط خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی حوضه آبریز رودخانه صوفی چای مراغه (استان آذربایجان شرقی) با کمک شاخص های هواشناسی بارش استاندارد (SPI)، خشکسالی احیائی (RDI) و شاخص هیدرولوژیکی جریان رودخانه ای (SDI) بررسی گردید. داده های روزانه هواشناسی ایستگاه سینوپتیک مراغه و دبی های روزانه ایستگاه هیدرومتری تازه کند (در بالادست سد علویان) استفاده گردید. دوره آماری مشترک 34 سال آبی (1362تا 1396) تعیین و سری های زمانی 3، 6، 12، 24 و 48 ماهه ایجاد شد. در شاخص RDI، تبخیر-تعرق گیاه مرجع چمن ( ) با کمک روش فائو-پنمن-مانتیث (ET0FPM) و هارگریوز-سامانی (ET0HS) برآورد گردید. سپس همبستگی شاخص های هواشناسی با هیدرولوژیکی در سری های زمانی 3 تا 48 ماهه بدون تأخیر و با تأخیر یک تا 5 ماهه محاسبه شد. نتایج همبستگی خشکسالی هیدرولوژیکی با هواشناسی در سری های زمانی بدون تأخیر نشان داد بیش ترین همبستگی بین شاخص های سری های هم دوره می باشد. ضریب همبستگی سری های هم دوره RDIFPM و SDI کم تر از همبستگی متناظر SPI و SDI و یا RDIHS و SDI بود. می توان گفت که لحاظ کردن سایر پارامترهای هواشناسی علاوه بر بارندگی در محاسبه شاخص خشکسالی (RDIFPM نسبت به SPI)، موجب کاهش همبستگی بین شاخص خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی می شود. در مقادیر RDIHS و SDI با تأخیر زمانی، در سری های زمانی 3، 6 و 12 ماه، بیش ترین تأثیر خشکسالی هواشناسی بر دبی رودخانه با 3 ماه تأخیر مشاهده شد و در سری های زمانی 24 و 48، ماه این تأثیر هم زمان بود.

در دو دهه اخیر منطقه سیستان از شرایط خشکسالی رنج می برد. نوسانات رودخانه هیرمند و مدیریت ناصحیح منابع آب در این منطقه سبب تشدید بحران آبی گردیده است. در این شرایط، یکی از راه حل هایی که بسیار می تواند به برون رفت از شرایط بحرانی آبی کمک نماید، تعاونی آب بران و آبیاری مشارکتی است. از این رو در این پژوهش امکان سنجی استقرار تعاونی های آب بران در شرایط خشکسالی در منطقه سیستان با رویکرد کارآفرینانه مورد توجه است. برای تحقق هدف مذکور از مدل شباهت به گزینه ایده آل تخت منطق فازی استفاده گردیده است. برای جمع آوری اطلاعات لازم، از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه از کارشناسان، خبرگان و کشاورزان استفاده گردید. جهت مدلسازی و حل مدل از نرم افزار MCDMSolver.2018 استفاده شد. در این پژوهش بر اساس سه شاخص اقتصادی، اجتماعی و نگرشی، زیر شاخص ها به 12 مورد تقسیم بندی شد و نهایتاً 3 گزینه مورد بررسی، نظام سنتی، نظام تعاونی تولید، نظام تعاونی روستایی اولویت بندی و رتبه بندی شدند. نتایج پژوهش نشان داد که نظام تعاونی تولید با وزن 56/0 در رتبه نسخت قرار گرفت. در جایگاه دوم نظام تعاونی روستایی با ورن 40/0 و نظام سنتی با وزن 29/0 در جایگاه آخر قرار گرفته است. با توجه به نتایج بدست آمده، می بایست نظام تعاونی آب بران در قالب نظام های تولید و روستایی مورد توجه ویژه قرار گیرد.

هدف این پژوهش بررسی کیفیت آب رودخانه های زرینه رود و سیمینه رود در سال 1397 و به ترتیب در 13 و 6 ایستگاه از این دو رودخانه است. برای این منظور مقادیر پارامترهای Na، Cl، SO4، TDS، pH، CO3، HCO3، EC، Ca2+، Mg2 و SAR در هر دو رودخانه مورد بررسی قرار گرفته است. ارزیابی برای مصارف مختلف بر پایه استانداردهای شرب و کشاورزی از روش های گرافیکی و ارزیابی پایداری آن ها بر پایه شاخص های لانژلیه، رایزنر و پوکوریوس انجام شد. همچنین وضعیت کیفیت آب این رودخانه ها با استانداردهای ملّی(1053)، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان جهانی بهداشت، ایالات متحّده و اتحادیه اروپا بررسی شد. نتایج نشان داد که تیپ و رخساره آب در هر دو رودخانه بیکربناته کلسیک و کیفیت آب ها برای شرب و کشاورزی مناسب است. هر چند که مقدار SAR در ایستگاه شیرین کند از زرینه رود برابر mEq/L 1.51 و مقدار EC آن برابر mmho/cm1144 ثبت شده، که از نظر کشاورزی در کلاس C3-S1 (قابل قبول) قرار دارد. کیفیت آب تمام ایستگاه ها برای مصارف صنعتی خورنده و از نظر RSC و %Na در گروه آب سالم قرار دارد. بطور کلی بیشتر پارامترهای فیزیکی و شیمیایی در محدوده قابل قبول تمام استانداردها می باشد.

پساب حاصل از صنایع مختلف یکی از منابع اصلی آلودگی زیست محیطی بشمار می رود که اثرات زیان باری بر محیط زیست و حیات جانداران دارد. روش جذب سطحی از روش های متداول در فرایند حذف آلاینده ها به شمار می رود که این فرایند با استفاده از جاذب-هایی با کارایی بالا انجام می پذیرد. پلیمرها گروهی از جاذب های سنتزی هستند که در فرایند حذف رنگ ها از محیط های آبی کارایی بالایی دارند. هدف از کار تحقیقاتی حاضرحذف رنگ کالماگیت به وسیله پلیمر پلی آکریل آمید اصلاح شده به عنوان جاذب سنتزی از آب های آلوده در شرایط آزمایشگاهی می باشد. در این پژوهش، اثر متغیرهای pH، زمان تماس، مقدار جاذب و غلظت اولیه بر فرایند حذف رنگ کالماگیت از آب های آلوده مورد بررسی قرار گرفت. همچنین ایزوترم های لانگمیر، فرندلیچ و تمکین و سینتیک های واکنش شبه درجه اول، شبه درجه دوم، انتشار درون ذره ای و الوویچ مورد بررسی قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که مدل فروندلیچ تطابق بیشتری با داده های تجربی داشت و با استفاده از این مدل ماکزیمم ظرفیت جذبmg g-1 5/1732برای جاذب به دست آمد. همچنین نتایج نشان دادند که سینتیک جذب از معادله شبه درجه دوم برای آلاینده کالماگیت مطابقت بیشتری دارد (99/0 R2=). شرایط بهینه به منظور حذف رنگ کالماگیت در مقادیر pH برابر 2، زمان 60 دقیقه، مقدار جاذب 014/0 گرم و غلظت 800 میلی گرم بر لیتر تعیین گردید. نتایج حاصل نشان می دهد که جاذب پلیمری به دلیل داشتن سطح موثر بالا و داشتن گروه های عاملی SO3-N5، ظرفیت بالای جذب و سینتیک سریع واکنش، جاذبی موثر

در این پژوهش به بررسی کارایی گیاه جگن در حذف شوری آب در تالاب مصنوعی جریان سطحی پرداخته شد. در این پژوهش، نُه عدد سامانه ساخته شد و جریان آب شهری، به صورت پیوسته، از آذر 1399 تا خردادماه 1400 برقرار شد. همه سامانه ها به صورت کشت در خاک و با تراکم های مختلف 10، 20، 30 و 40 سانتیمتر کاشته شد. زمان ماند هیدرولیکی انتخاب شده 5 روز بود و برای هر زمان ماند این آزمایش در سه مرحله، به مدت شش ماه، تکرار شد. غلظت کلسیم، منیزیم، پتاسیم، کلر، کربنات، بیکربنات و EC ورودی به سامانه ها و خروجی از آن ها اندازه گیری و تغییرات غلظت با استفاده از نرم افزار آماری SAS، مقایسه شد. نتایج مقایسه میانگین تراکم کشت گیاه، تغییرات دما، ماه و اثر متقابل آن ها در کارآیی حذف پارامترهای شوری در سطح اطمینان 95 درصد معنادار مشاهده شد. مقایسه میانگین اثر دما بر حذف شوری نشان دهنده تفاوت معنی داری بین بازدهی حذف شوری در بعضی از ماه های سال بود. اثر متقابل نشان داد که بیشترین بازدهی حذف شوری برابر 75/17 درصد در زمان ماند پنج روز در سامانه کشت در خاک و در تیرماه به دست آمد. با توجه به نتایج می توان گفت بزرگترین میانگین برای پارامتر EC در ماه آذر و در تراکم 40 سانتی متر اتفاق افتاده است و کمترین مقدار میانگین برای تراکم 20 سانتی متر در فروردین اتفاق افتاده است.

دسترسی به آب سالم از مولفه های اصلی توسعه پایدار بوده و پایش دوره ای منابع آب مورد استفاده انسان در این راستا لازم و ضروری است. به منظور درک بهتر جوامع انسانی از کیفیت آب، تحلیل پارامترهای فیزیکی و شیمیایی منابع آب به کمک شاخص ها و روش های آماری انجام می شود. در این پژوهش کیفیت منابع آب شهری نهاوند بررسی و به کمک روش های درون یابی پارامتر نیترات پهنه بندی شد. بدین منظور 48 نمونه آب آشامیدنی از 16 منطقه و محله از شهر نهاوند به صورت تصادفی برداشت و پارامترهای pH، EC و No3 در آنها اندازه گیری شد. شاخص های ویلکاکس، شاخص کیفیت آب (WQI) و شاخص آلودگی نیترات (NPI) جهت تعیین کیفیت منابع آب به کار گرفته شد. مقایسه مقادیر پارامترهای مورد بررسی با استاندارد WHO و استاندارد ملی ایران توسط آزمون تی تک نمونه ای انجام شد. همچنین با استفاده از روش کریجینک نقشه پهنه بندی نیترات و شاخص WQI در منابع آب شهری نهاوند تهیه شد. بر اساس نتایج به دست آمده اختلاف آماری معنی داری بین مقادیر پارامترهای مورد بررسی با استانداردهای ملی ایران و WHO وجود داشت (p<0.05). به طوری که میانگین pH و No3 کمتر از حدود استاندارد و میانگین EC بالاتر از حد مجاز استاندارد بود و بر اساس طبقه بندی ویلکاکس 44 درصد از نمونه های آب شهری نهاوند در وضعیت شوری متوسط و 56 درصد نمونه های باقی مانده در وضعیت شوری بالا قرار داشتند. کیفیت آب بر اساس شاخص WQI و NPI به ترتیب عالی و بدون آلودگی برآورد شد.