پژوهش در دین و سلامت
سال:1396 | دوره:3 | شماره:4 |تعداد مقالات:10

اقتصاد مقاومتی [1]، در سال های اخیر (به طور جدی از سال های 95 و 96)، الگویی مناسب برای برون رفت از چالش های کلی کشور معرفی شده است؛ هر چند شروع این حرکت را می توان از سال 88 و با شعار اصلاح الگوی مصرف در نظر گرفت……

سابقه و هدف: امروزه ارتباط قبل از ازدواج یکی از موضوعات مهم جامعه محسوب می شود که می تواند سلامت جوانان را متاثر سازد. از طرفی نقش مذهب و خودکنترلی نیز در بررسی مشکلات بهداشت روانی دارای اهمیت ویژه یی است. به همین دلیل پژوهش حاضر با هدف تعیین ارتباط خودکنترلی و جهت گیری مذهبی با نگرش به روابط قبل از ازدواج انجام شده است.روش کار: در این پژوهش که به روش همبستگی صورت گرفته، 357 نفر از دانشجویان، به صورت نمونه گیری طبقه یی انتخاب شدند و پرسش نامه ی خودکنترلی تانجی، پرسش نامه ی جهت گیری مذهبی آلپورت و پرسش نامه ی نگرش به روابط قبل از ازدواج با جنس مخالف را تکمیل کردند. داده ها نیز از طریق آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه تحلیل شد. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند.یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که بین خودکنترلی و جهت گیری مذهبی درونی (r= 0.148)، خودکنترلی و جهت گیری مذهبی بیرونی (r= -0.153)، خودکنترلی و نگرش به رابطه ی قبل از ازدواج (r= -0.107)، جهت گیری مذهبی درونی و نگرش به رابطه ی قبل از ازدواج (r= -0.174) و همچنین جهت گیری مذهبی بیرونی و نگرش به رابطه ی قبل از ازدواج (r= 0.197) در دانشجویان رابطه ی معناداری وجود دارد.نتیجه گیری: بر اساس نتایج به دست آمده، جهت گیری مذهبی و خودکنترلی از عوامل تاثیرگذار بر نگرش افراد به روابط قبل از ازدواج با جنس مخالف است. با بررسی جهت گیری مذهبی و خودکنترلی می توان این نگرش افراد را پیش بینی کرد.

با توجه به شیوع زیاد افسردگی شناخت عوامل پیش بینی کننده، برای پیشگیری و مداخله زودهنگام اهمیت دارد. در اسلام برای پیشگیری از افسردگی بر صبر تاکید زیادی شده است. هدف از انجام این پژوهش پیش بینی افسردگی بر اساس صبر و مولفه های آن بود. طرح پژوهش از نوع همبستگی و جامعه آماری دانشجویان دانشگاه شیراز بود که 209 نفر از آنها به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه های افسردگی بک و صبر بود. به منظور تجریه و تحلیل داده ها از روش رگرسیون همزمان و گام به گام استفاده شد. نتایج نشان داد مولفه های استقامت و رضایت توانستند افسردگی را به صورت منفی و معنادار پیش بینی نمایند. نمره کل صبر نیز توانست به صورت منفی و معنادار افسردگی را پیش بینی نماید. نتایج پژوهش حاضر بیانگر این نکته است که درمانگران و پژوهشگران باید نقش مولفه های مذهبی را در شکل گیری و درمان افسردگی مورد مداقه بیشتری قرار دهند.سابقه و هدف: با توجه به شیوع فراوان افسردگی در میان جوامع مختلف، شناخت عوامل پیش بینی کننده، برای پیشگیری و مداخله ی زودهنگام اهمیت دارد. در اسلام برای پیشگیری از افسردگی، بر صبر تاکید بسیاری شده است. ازاین رو، هدف از انجام این پژوهش پیش بینی افسردگی بر اساس صبر و مولفه های آن است.روش کار: این پژوهش ازنوع همبستگی و جامعه ی آماری آن شامل دانشجویان دانشگاه شیراز است که 209 نفر از آنان به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسش نامه های افسردگی بک و صبر است و برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از روش رگرسیون همزمان و گام به گام استفاده شده است. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند.یافته ها: بر اساس یافته ها، مولفه های استقامت و رضایت و همچنین نمره ی کل صبر توانسته افسردگی را به صورت منفی و معنادار پیش بینی کند.نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر بیانگر این نکته است که درمانگران و پژوهشگران باید به نقش مولفه های مذهبی در شکل گیری و درمان افسردگی توجه بیشتری داشته باشند.

سابقه و هدف: با توجه به شواهد موجود مبنی بر اثرهای منفی پریشانی روان شناختی و مشکلات نظم جویی هیجانی در طول زندگی، تلاش برای یافتن فرایندهای زیربنایی آن، اهمیت بسیاری پیدا کرده است. ازآنجایی که مذهب یکی از عواملی است که ارتباطی تنگاتنگ با نظم جویی هیجان و سلامت روان دارد، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش نگرش مذهبی در تحمل پریشانی روان شناختی و دشواری نظم جویی هیجان صورت گرفته است.روش کار: این پژوهش ازنوع توصیفی - همبستگی و جامعه ی آماری آن شامل تمامی دانشجویان دانشگاه تهران در سال تحصیلی 94 - 95 است که بر اساس روش نمونه گیری خوشه یی چندمرحله یی، تعداد 211 نفر از آنان (120 زن و 91 مرد) از دانشکده های مختلف انتخاب شدند و پرسش نامه های نگرش سنج مذهبی (RAS-R)، دشواری نظم جویی هیجان (DERS-16) و پریشانی روان شناختی (DASS-21) را تکمیل کردند. داده های به دست آمده با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه تجزیه و تحلیل شد. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند.یافته ها: یافته ها نشان می دهد که بین ابعاد نگرش مذهبی با اضطراب و برخی از مولفه های دشواری های نظم جویی هیجانی رابطه ی معنا دار وجود دارد. به طوری که از بین زیر مقیاس های پریشانی روان شناختی؛ زیرمقیاس اضطراب با ابعاد نگرش مذهبی (معنویت درونی، عبادات و اخلاقیات) ارتباط منفی معناداری دارد و بعد اخلاقیات می تواند مشکل اضطراب را پیش بینی کند. علاوه براین، بعد اخلاقیات، مولفه های کنترل نکردن تکانه و دسترسی محدود به راهبردهای نظم جویی هیجانی؛ و بعد معنویت درونی نیز مولفه ی نپذیرفتن هیجانی را پیش بینی می کند.نتیجه گیری: بر اساس نتایج پژوهش حاضر می توان چنین استنباط کرد که ابعاد نگرش مذهبی می تواند به صورت منفی بر دشواری های نظم جویی هیجانی و اضطراب تاثیرگذار باشد؛ بنابراین، توجه به نگرش مذهبی در آسیب شناسی اختلالات اضطرابی و متعاقب آن دستورالعمل های درمانی ضروری به نظر می رسد.

سابقه و هدف: امروزه اعتقادات و سبک های مقابله ی مذهبی عامل مهم ایجاد آرامش روانی و سازگاری فردی در بیماران مبتلا به بیماری های مزمن محسوب می شود. روش های کنونی کنترل درد مزمن نشانگان فیبرومیالژیا برای بیشتر مبتلایان رضایت بخش نیست. ازآنجاکه دارودرمانی برای درمان بیشتر بیماران به اندازه ی کافی مفید نیست، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش راهبردهای مقابله یی مبتنی بر تعالیم اسلامی بر شاخص های درد مزمن و کیفیت زندگی زنان مبتلا به فیبرومیالژیا انجام شده است.روش کار: این پژوهش ازنوع نیمه تجربی با طرح پژوهش پیش آزمون - پس آزمون با گروه گواه است که جامعه ی آماری آن را همه ی زنان مبتلا به فیبرومیالژیا از میان مراجعه کنندگان به کلینیک های درد کرمانشاه تشکیل می دهد (N=53) ؛ بر اساس معیارهای ورود به پژوهش و همچنین معیارهای انجمن بین المللی درد (IASP) و دانشگاه آمریکایی روماتولوژی (ACR) و نیز پرسش نامه های جمعیت شناختی، شدت درد (PIS)، پذیرش درد مزمن (CPAQ) و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت (WHOQL-26)؛ بیمارانی که دارای بالاترین نمره ها بودند، با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی به گروه های آزمایش و گواه (n1=n2=15) تقسیم شدند (n=30) گروه آزمایش 10 جلسه ی مداخله ی درمانی 90 دقیقه یی هفتگی دریافت کرد، اما گروه گواه مداخله یی دریافت نکرد. اطلاعات به دست آمده با روش های آمار توصیفی و تحلیل کوواریانس چندمتغیری  (MANCOVA) تحلیل شد. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند.یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که بین گروه های آزمایش و گواه در کاهش شدت درد و افزایش پذیرش درد مزمن تفاوت معنی داری وجود دارد.(p<0.05) علاوه براین، در نمره ی کل کیفیت زندگی و زیرمقیاس های روان شناختی، جسمانی، اجتماعی و محیطی نیز تفاوت معنی دار است (p<0.05).نتیجه گیری: بر اساس نتایج پژوهش، آموزش راهبردهای مقابله یی مبتنی بر تعالیم اسلامی و تاثیر آن بر شاخص های درد مزمن و کیفیت زندگی مبتلایان به فیبرومیالژیا در پیوند با مراقبت پزشکی استاندارد، اثر سودمندی بر سلامتی و کاهش شدت اختلالات بالینی دارد.

سابقه و هدف: تاب آوری یکی از موضوعات مطرح در روان شناسی سلامت است. بسیاری از پژوهش ها به بررسی عواملی پرداخته که با این متغیر در ارتباط است. هدف این پژوهش نیز بررسی رابطه ی جهت گیری مذهبی و سلامت معنوی با تاب آوری است.روش کار: این پژوهش توصیفی ازنوع همبستگی است و جامعه ی آماری آن را تمامی دانش آموزان دختر مقطع دوم متوسطه ی شهر کرمان (4611 نفر) تشکیل می دهد. نمونه یی به حجم 360 نفر به روش نمونه گیری خوشه یی چندمرحله یی انتخاب شد. ابزار جمع آوری داده ها شامل پرسش نامه ها ی جهت گیری مذهبی آلپورت، سلامت معنوی پولوتزین و الیسون و همچنین پرسش نامه ی تاب آوری کانر و دیویدسون بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از شاخص های آماری میانگین، انحراف معیار، ضریب همبستگی و رگرسیون استفاده شده است. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند.یافته ها: تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که بین جهت گیری مذهبی و سلامت معنوی با تاب آوری در دانش آموزان دختر رابطه وجود دارد. به طوری که 0.51 از واریانس تاب آوری از راه جهت گیری مذهبی درونی و 0.54 از آن از راه جهت گیری مذهبی بیرونی می تواند پیش بینی شود. علاوه براین، 0.48 از واریانس تاب آوری از راه سلامت مذهبی و 0.56 از آن از راه سلامت وجودی می تواند پیش بینی شود.نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش، فرضیه های مبتنی بر وجود رابطه ی معنی دار بین جهت گیری مذهبی و سلامت معنوی با تاب آوری تایید می شود. بنابراین با اهمیت دادن به دین و مذهب در حیطه های آموزش می توان کمک بسیاری به افزایش تاب آوری در نوجوانان کرد.

سابقه و هدف: معنویت نوعی پدیده ی جهانی بشری است که کل وجود انسان و اتصالش را به وجودی برتر شناسایی می کند و عامل ادامه ی زندگی و یافتن معنا و هدف آن است. دانشجویان رشته های علوم پزشکی بخش اعظمی از گروه های خدمات رسانی سلامت در همه ی کشورها هستند و کیفیت خدمات آنان به طور مستقیم با اثربخشی نظام بهداشتی درمانی در ارتباط است. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان معنویت و عوامل مرتبط با آن در دانشجویان ساکن خوابگاه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام شده است.روش کار: این پژوهش ازنوع توصیفی - تحلیلی است که بر روی 540 دانشجوی دختر و پسر ساکن خوابگاه های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام شده است. روش نمونه گیری به صورت چندمرحله یی؛ و معیار ورود به پژوهش داشتن رضایت برای شرکت در مطالعه است. ابزار گردآوری داده ها نیز شامل دو قسمت پرسش نامه ی اطلاعات دموگرافیک و پرسش نامه ی سنجش معنویت است. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش با استفاده از آزمون های آماری تی و تحلیل واریانس یک طرفه صورت گرفته است. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند.یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که از بین عوامل جمعیت شناختی؛ وضعیت اقتصادی دانشجویان و سنوات تحصیلی با معنویت و نگرش معنوی؛ و همچنین وضعیت تاهل، دانشکده ی محل تحصیل، وضعیت اقتصادی دانشجویان و سنوات تحصیلی با توانایی معنوی ارتباط معنی داری دارد.نتیجه گیری: برای ارتقای سطح معنویت دانشجویان، علاوه براینکه امور فرهنگی باید برنامه ریزی و مداخله های موثری برای این گروه طراحی و اجرا کند، جذب اعضای هیئت علمی برای تدریس در دانشگاه نیز باید با دقت نظر بیشتری انجام شود؛ چراکه این استادان معنوی هستند که دانشجویان را متحول می کنند.

سابقه و هدف: بیماری ایدز پدیده یی اجتماعی است که در بررسی آن باید به فرهنگ، سنت و باورهای دینی جامعه توجه خاصی کرد. ازاین رو، پژوهش حاضر با هدف تحلیل نقش دین در سیاست گذاری کنترل ایدز در ایران صورت گرفته است.روش کار: این پژوهش، کیفی ازنوع تحلیل محتوا و با رویکرد استقرایی است که در آن از منظر عوامل موثر بر سیاست گذاری؛ با 30 نفر از سیاست گذاران، افراد مطلع کلیدی، ذی نفعان و بیماران؛ مصاحبه ی نیمه ساختاریافته صورت گرفت و حدود 21 سند سیاستی بررسی شد. داده های به دست آمده نیز به روش تحلیل چارچوب و با استفاده از نرم افزار MAXQDA تجزیه و تحلیل شد. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند.یافته ها: بعد از فرایند کدگذاری، حدود 300 کد اولیه استخراج شد. این کدها بعد از بررسی های مکرر در سه حیطه ی ذیل مجزا شد: نقش دین و عوامل پیش برنده و بازدارنده ی آن در سیاست ها؛ نقش های متفاوت روحانیت در قالب مرجع دینی، سیاست مدار و مشاور؛ و همچنین چگونگی ایفای نقش نهادها و موسسه های دینی در فرایند سیاست گذاری ایدز.نتیجه گیری: دین و طرز تفکر (ایدئولوژی) برآمده از آن، کارکردهای پیش برنده و بازدارنده ی پرقدرتی در اجرای برنامه های کنترل و پیشگیری از ایدز دارد. بی توجهی به جنبه ی مذهبی جامعه ی ایرانی، سبب اثربخشی اندک سیاست ها و به دست نیامدن نتیجه ی مناسب در کنترل ایدز شده است.

سابقه و هدف: پژوهش های متعدد نشان داده که اماکن مذهبی می تواند نقش مهمی در ارتقای سلامت جامعه داشته باشد. ازاین رو، پژوهش حاضر به بررسی نقش اماکن مذهبی در ارتقای سلامت جامعه و پیشنهاد راهکار آزمایشی برای تدوین نظام نامه ی جامع مساجد ارتقادهنده ی سلامت پرداخته است.روش کار: این پژوهش مروری بر اساس دیاگرام پریزما و با جستجوی علمی در پایگاه های اطلاعاتی مانند پابمد و ساینس دایرکت صورت گرفته است. بدین صورت که تعداد 20 مقاله ی علمی مربوط به ده سال اخیر بررسی شد و همه ی اطلاعات مورد نیاز بر اساس اهداف پژوهشی در جدول مناسبی وارد و تحلیل شد. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند.یافته ها: با جستجو در پایگاه های اطلاعاتی فارسی، پژوهشی مرتبط با مساجد ارتقادهنده ی سلامت به زبان فارسی یافت نشد. همه ی مطالعات یافت شده به زبان انگلیسی بود که در کشورهای هلند، آمریکا، آفریقا، کنیا و کنگو صورت گرفته بود. بر اساس یافته های به دست آمده در این مطالعات، اماکن مذهبی و روحانیون نقش مهمی در اعتلای همه جانبه ی سلامت داشتند. محور اصلی همه ی این مطالعات ارتقای سلامت بود که در شاخه های مختلفی از جمله توسعه ی سلامت معنوی، پیشگیری از انواع سرطان ها، ترویج فعالیت بدنی و ورزش، بهداشت فردی، سلامت خانواده، اهدای عضو، ارتقای سلامت اجتماعی، بهداشت تغذیه و مواد غذایی، سلامت مردان و زنان، مراقبت معنوی از بیماران در حال مرگ، بیماری های مزمن، سبک زندگی سالم، سرمایه های اجتماعی و خودمراقبتی انجام شده بود.نتیجه گیری: به منظور طراحی نظام نامه ی مساجد ارتقادهنده ی سلامت، انجام مطالعه یی مقدماتی (پایلوت) ضروری است؛ زیرا آنچه در مطالعات خارجی از آن به اماکن مذهبی تعبیر شده، از نظر محتوای فرهنگی و اعتقادی با کشور ما متفاوت است. از سویی دیگر ایجاد کمیته یی مشترک بین وزارت بهداشت و دیگر نهادهای مرتبط با مساجد نیز می تواند بسیار راهگشا باشد.

سابقه و هدف: پرخاشگری یکی از ناملایمات جامعه ی امروزی است که می تواند دلایل بسیاری داشته باشد. قرآن کریم خشم را از صفات جاهلی می داند و در مقابل، کنترل آن را از ویژگی های متقین برمی شمرد. ازآنجایی که امروزه در بسیاری از انسان ها رفتارهایی مشاهده می شود که اطرافیانشان آن را پرخاشگری می نامند و به دنبال یافتن روش هایی برای درمان آن هستند؛ هدف این پژوهش نیز، یافتن راه حل مناسب قرآنی - روایی برای درمان پرخاشگری است.روش کار: این پژوهش که ازنوع توصیفی - تحلیلی است با رویکرد قرآنی - روایی به استخراج راه های موثر در درمان پرخاشگری ازجمله شناخت عوامل و راه های پیشگیری از بروز آن، راهکارهای مقابله با پرخاشگری دیگران و همچنین جلوگیری از عواقب سوء آن پرداخته است؛ برای جمع آوری اطلاعات پژوهش به بانک های اطلاعاتی مانند بانک نشریات کشور (magiran) و بانک نشریات جهاد دانشگاهی (SID) مراجعه شده است. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند.یافته ها: یافته ها نشان می دهد که برای تاثیرگذاری بیشتر لازم است هر سه راهکار شناختی، رفتاری و عاطفی با هم و در کنار هم به کارگرفته شود تا بتوان تا حد زیادی به درمان پرخاشگری کمک کرد.نتیجه گیری: از نگاه دینی نخستین راهکار برای درمان پرخاشگری، راهکار شناختی است؛ که امروزه شناخت درمانی نیز نامیده می شود. با تغییر نگرش فرد، تبیین درست مفهوم پرخاشگری و بیان آثار و عواقب آن در کنار تغییر نوع نگاه فرد به خود، جهان هستی و دیگران در سایه ی توحیدمداری، می توان شخص را به شناختی درست رهنمون کرد و او را از ورطه ی پرخاشگری نجات دارد. در گام بعدی لازم است از طریق راهکارهای عاطفی و رفتاری به شخص کمک کرد تا این شناخت به عمل درآید و در او نهادینه شود.