پژوهش در دین و سلامت
سال:1397 | دوره:4 | شماره:3 |تعداد مقالات:11

سلامت معنوی عنوانی جدید در حوزه سلامت است که در چند دهه اخیر ذهن بسیاری از پژوهشگران و محققان حوزه سلامت را به خود معطوف داشته است. این پدیده در دهه های اخیر در جوامع غربی مطرح شده و گسترش پیدا کرده است. پیرو آن، نظام سلامت جامعه ما نیز به این مقوله ورود پیدا کرده است.

سابقه و هدف: کیفیت خواب سازه بالینی مهمی است که اجزای دقیق تشکیل دهنده و اهمیت نسبی آن در افراد مختلف متفاوت است. ازاین رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط کیفیت و بهداشت خواب بر اساس سبک زندگی اسلامی و جهت گیری مذهبی خودگزارش شده در دانش آموزان مقطع متوسطه دوم شهر سرپلذهاب صورت گرفته است. روش کار: این پژوهش توصیفی - مقطعی ازنوع همبستگی است که جامعه آماری آن را همه دانش آموزان پسر دوره متوسطه دوم شهر سرپلذهاب در سال 1395 تشکیل می دهند. 370 نفر (370=n) از این دانش آموزان با روش نمونه گیری خوشه یی چندمرحله یی انتخاب شدند و پرسش نامه های متغیرهای جمعیت شناختی، سبک زندگی اسلامی (ILST)، جهت گیری مذهبی (ROI)، بهداشت خواب (SHI) و کیفیت خواب (PSQI) را تکمیل کردند. داده های به دست آمده با روش های آمار توصیفی، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون تحلیل شد. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: بر اساس یافته ها، قدر مطلق ضرایب همبستگی در دامنه یی بین 0.62 تا 0.83 قرار داشت و شاخص های خواب با سبک زندگی اسلامی و جهت گیری مذهبی رابطه مثبت و معنادار نشان داد (05.0>P). همچنین، تحلیل داده ها با روش رگرسیون نشان داد که سبک زندگی اسلامی و جهت گیری مذهبی با هم 61 درصد واریانس شاخص های خواب را پیش بینی کردند. نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده می توان گفت کسانی که سبک زندگی اسلامی و گرایش مذهبی بالاتری دارند، از شاخص های خواب بهتری برخوردارند. پژوهشگران انجام مطالعات بیشتر در زمینه سلامت معنوی سالمندان را توصیه می کنند.

سابقه و هدف: در ﻣﻨﺎﺑﻊ دینی خودکنترلی ﻧﻈﺎمی ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪﻓﺮد، و ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻧﻈﺎرت ﺧﺪاوﻧﺪﻣﺘﻌﺎل و همچنین نظارت ﻓﺮد ﺑﺮ اﻋﻤﺎل ﺧﻮد اﺳﺖ. از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ در آﻣﻮزه ﻫﺎی اﺳﻼمی، ﺧﻮدکنترلی ﺟﺎﻳﮕﺎه ویژه یی در زندگی بشر دارد، اﻳﻦ پژوهش با هدف تبیین رابطه بین کارایی خانواده و خودکنترلی با جهت گیری مذهبی در مادران دارای کودک مبتلا به اوتیسم شهر تهران در سال 94-95 صورت گرفته است. روش کار: این پژوهش توصیفی ازنوع همبستگی است. نمونه مورد پژوهش شامل 100 ﻣﺎدر دارای ﮐﻮدک مبتلا به اوتیسم شهر تهران در سال 94-95 است که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و به ﭘﺮﺳش نامه های ﺟﻬﺖ گیری ﻣﺬهبی آلپورت، ﮐﺎرایی ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻣﮏﻣﺴﺘﺮ و ﺧﻮدﮐﻨﺘﺮلی ﺗﺎنجی پاسخ دادند. داده های جمع آوری شده با استفاده از روش آماری تحلیل رگرسیون چندگانه و ضریب همبستگی پیرسون تحلیل شد. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: بر اساس یافته های به دست آمده بین خودکنترلی و جهت گیری مذهبی و نیز بین کارایی خانواده و خودکنترلی رابطه معناداری وجود داشت (p<0.05)، یعنی هر چقدر خودکنترلی بیشتر بود جهت گیری مذهبی افزایش می یافت و برعکس. همچنین با افزایش کارایی خانواده، خودکنترلی نیز بیشتر می شد و برعکس (p<0.05). بین کارایی خانواده و جهت گیری مذهبی درونی و بیرونی رابطه معناداری یافت نشد. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر بر رابطه بین جهت گیری مذهبی و خودکنترلی تاکید دارد. ازاین رو، پیشنهاد می شود که برنامه های پیشگیرانه، آموزش و مداخلات مذهبی و همچنین خودکنترلی بیشتر مد نظر قرار بگیرد.

سابقه و هدف: سلامت معنوی ازجمله سرمایه های باارزشی است که سلامت روان انسان را تحت تاثیر قرار می دهد. ازاین رو، هدف از مطالعه حاضر بررسی ارتباط بین سلامت روان و سلامت معنوی در کارکنان ستادی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه در سال 1395 بود. روش کار: در این پژوهش مقطعی 267 نفر از کارکنان ستادی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه با روش نمونه گیری تصادفی ساده برای مطالعه انتخاب شدند. ابزارهای اندازه گیری اطلاعات شامل پرسش نامه سلامت روان گلدنبرگ و پرسش نامه سلامت معنوی پولوتزین و الیسون بود. پس از جمع آوری اطلاعات، داده ها با استفاده از آزمون آماری پیرسون تجزیه و تحلیل شد. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: بر اساس یافته های به دست آمده، میانگین نمره سلامت روانی شرکت کنندگان 2.98 و میانگین نمره سلامت معنوی آنان 3.62 بود. علاوه براین، بین سلامت روانی و سلامت معنوی همبستگی معناداری وجود داشت (r=0.324). بیشترین همبستگی سلامت معنوی نیز با بعد افسردگی و کمترین همبستگی آن با بعد نشانه های جسمانی بود. نتیجه گیری: ارتقاء سلامت روان قشرهای موثر و سازنده جامعه لازمه پویایی، بالندگی و اعتلای آن جامعه است. نتایج نشان داد که سلامت معنوی در کارکنان دانشگاه بر سلامت روان آنان تاثیرگذار بود. ازاین رو، برنامه ریزی برای ارتقای آن ازجمله مسائلی است که مسوولان و سیاست گذاران مربوط باید مدنظر قرار دهند.

سابقه و هدف: بیماران بستری به علت ترس از عمل جراحی یا علائم ناتوان کننده بیماری و مرگ دچار اضطراب و افسردگی می شوند که می تواند عملکرد آنها را مختل کند. مراقبت مذهبی روحانیون با هدف برآوردن نیازهای مذهبی بیماران می تواند موجب افزایش توانایی آنان برای مقابله با بیماری شود. ازاین رو، پژوهشگران بر آن شدند برنامه مراقبت مذهبیی تدوین کنند که فرد روحانی آن را بر بالین بیمار اجرا کند، تا اثربخشی برنامه را در افسردگی و اضطراب بیماران بستری ارزیابی کنند. روش کار: در این مطالعه کارآزمایی بالینی با گروه کنترل، 142 بیمار بستری در بیمارستان نکویی شهر قم به صورت نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند و در دو گروه آزمون و کنترل قرار گرفتند و پرسش نامه های مربوط به اطلاعات جمعیت شناختی و سطح افسردگی و اضطراب بیمارستانی را تکمیل کردند. پس از آن روحانی همکار برنامه مراقبت مذهبی را بر بالین بیماران گروه آزمون اجرا کرد و دو گروه پس از مداخله پیگیری شدند. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه بر این، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: آزمون آنکووا نشان داد که مداخله صورت گرفته موثر بود و دو گروه بعد از مداخله از نظر نمره کلی اضطراب و افسردگی بیمارستانی و حیطه های آن (اضطراب - افسردگی) ( p<0.001وF=35.75 )، با هم تفاوت آماری معنی داری داشتند. آزمون تی زوجی نیز نشان داد که در گروه مداخله اضطراب و افسردگی بیمارستانی بعد از مداخله به طور معنی داری کاهش پیدا کرده بود (p=0.001)، درحالی که در گروه کنترل، تفاوت معنی داری مشاهده نشد (p=0.10 و p=0.48). نتیجه گیری: حضور افرادی نظیر روحانی متعهد و آشنا به مسائل درمانی در کنار افراد دیگر، و دادن مراقبت مذهبی می تواند موجب کاهش اضطراب و افسردگی بیماران شود و نقش بسزایی در کاهش آلام و تقویت روحیه بیماران و بهبودی آنان داشته باشد.

سابقه و هدف: در رویکرد اسلامی، باور عمیق به صفات و اسماء الهی نقش عمیق تربیتی در رشد شخصیت انسان دارد. بر اساس آموزه های قرآنی، بروز جلوه های توحید عملی در زندگی، کارکرد دوگانه یی دارد: از یک سو، موجب پیشگیری و مقاوم سازی در برابر فشار و بحران های زندگی می شود، و از سوی دیگر، همانندسازی بر مبنای صفات الهی، موجب رسیدن به غایت انسان و رشد و شکوفایی استعدادهای او می شود. هدف این پژوهش، ساخت و هنجاریابی مقیاسی کاربردی برای سنجش خداگونگی در انسان است. روش کار: این مطالعه پژوهشی بنیادی با روش پیمایشی و زمینه یابی است. در این پژوهش، نخست تمامی اسماء و صفات خداوند از منابع اسلامی جمع آوری شد. در مرحله بعدی، صفات به دست آمده بر مبنای معیارهای گوناگون بازبینی، حذف و تعدیل شد. سرانجام، 53 صفت استخراج شد که به پرسش نامه یی در طیف لیکرت تبدیل شد. بدین جهت، ابزار این مطالعه، پرسش نامه محقق ساخته بود که بر روی نمونه یی با حجم 400 نفر از طبقات مختلف اجتماعی - اقتصادی (71.5 درصد شهرنشین و 25.8 درصد روستانشین)، از هر جنس (50 درصد زن) اجرا شد. روش نمونه گیری، تصادفی طبقه یی بود. پایایی و روایی مقیاس، با استفاده از آلفای کرونباخ، روایی سازه، تحلیل عاملی، روش کرویت بارتلت و کایسر مایر الکین محاسبه شد. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: ضریب پایایی مقیاس در آلفای کرونباخ 0.95 محاسبه شد. روایی مقیاس نیز بر مبنای ضریب همبستگی اسپیرمن یک دامنه در سطح معناداری p<0.001، 0.88 به دست آمد. کفایت نمونه گیری نیز بر حسب روش کایسر مایر الکین، در سطح معناداری 0.000، 0.93 برآورد شد. نتیجه گیری: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل های آماری نشان داد که پرسش نامه ساخته شده، پایایی و روایی پذیرفتنی دارد و ممکن است بتواند ابزاری معتبر برای سنجش خداگونگی در انسان باشد.

سابقه و هدف: خانواده اصلی ترین کانون شکل گیری آموزه های اخلاقی است و ریشه آموزش مفاهیم اخلاقی در فرد از اخلاق در خانواده شروع می شود. پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش مفاهیم اخلاق در خانواده به شیوه قصه گویی مبتنی بر مفاهیم اسلامی بر سبک های مقابله یی و سلامت روانی نوجوانان دختر صورت گرفته است. روش کار: این پژوهش مطالعه یی نیمه آزمایشی ازنوع پیش آزمون - پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دختر دوره متوسطه دوم استان کرمان در سال تحصیلی 94-95 بود که 42 نفر از آنان با روش نمونه‎گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه‎ آزمایش و گواه (هر گروه 21 نفر) جایگزین شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل پرسش نامه های سبک مقابله یی فولکمن و لازاروس، و سلامت روان بود. برنامه مداخله یی شامل 9 جلسه آموزش مفاهیم اخلاق در خانواده به شیوه قصه گویی بود که برای شرکت کنندگان گروه آزمایش اجرا شد و شرکت کنندگان گروه گواه هیچ مداخله یی دریافت نکردند. در نهایت، داده های جمع آوری شده با استفاده از تحلیل کواریانس تک متغیری تجزیه و تحلیل شد. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: یافته ها نشان داد که بین میانگین نمره های پس آزمون گروه آزمایش نسبت به گروه گواه در سبک مقابله یی مساله مدار و سلامت روان تفاوت مثبت و معنی داری وجود داشت (0.001>P). همچنین سبک مقابله یی هیجان مدار نیز در گروه آزمایش به طور معنی داری کمتر از گروه گواه بود (0.001>P). به عبارت دیگر، آموزش مفاهیم اخلاق در خانواده به شیوه مذکور در گروه آزمایش به کاهش سبک مقابله یی هیجان مدار، افزایش سبک مقابله یی مساله مدار و سلامت روان نوجوانان دختر منجر شده بود. نتیجه گیری: با توجه به اهمیت کنترل هیجان و سلامت روان در نوجوانان، می توان از آموزش مفاهیم اخلاق در خانواده، به ویژه به شیوه قصه گویی مبتنی بر مفاهیم اسلامی، برای تقویت سبک مقابله یی مساله مدار و سلامت روانی نوجوانان دختر استفاده کرد.

سابقه و هدف: از آنجایی که هیجان ها بخش اعظمی از زندگی را در بر می گیرد و دین باوری انگیزه یی روانی محسوب می شود که در فطرت و سرشت آدمی ریشه دارد و همچنین سبک های مقابله یی مجموعه یی از فعالیت ها و فرایندهای رفتاری و شناختی برای ممانعت، مدیریت یا کاهش استرس محسوب می شود، ازاین رو، هدف تحقیق حاضر بررسی رابطه بین باورهای مذهبی و سبک های مقابله یی با هوش هیجانی در دانش آموزان مقطع متوسطه دوم شهر شوش بود. روش کار: روش تحقیق در این مطالعه توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری (2012 نفر) این پژوهش را کلیه دانش آموزان دختر (1254 نفر) و پسر (758 نفر) مقطع متوسطه دوم تشکیل داد که از این میان تعداد 200 نفر نمونه آماری در نظر گرفته شد. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه هوش هیجانی بار- اون، پرسش نامه نگرش سنج مذهبی گلریز و براهنی و همچنین پرسش نامه راهبردهای لازاروس استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده های پژوهش نیز از روش های آمار توصیفی و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: بر اساس یافته های به دست آمده، بین باورهای مذهبی با هوش هیجانی (r=0.389 و 0.05>p)، و همچنین بین سبک های مقابله یی با هوش هیجانی در دانش آموزان مقطع متوسطه دوم شهر شوش رابطه معناداری وجود داشت (r=0.821 و 0.05>p). نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصل از پژوهش حاضر می توان پیشنهاد داد که معلمان در مدارس برای دانش آموزان کارگاه های آشنایی با دین و اسلام دایر کنند تا دانش آموزان بیشتر با مذهب آشنا شوند.

سابقه و هدف: بخشودگی از مفاهیمی است که در مذهب و روا ن شناسی مثبت نگر به آن توجه، و به نقش سازنده آن در سلامت روانی افراد و ایجاد روابط سالم تاکید شده است. به همین دلیل شناسایی عواملی که می تواند بخشودگی را تسهیل نماید، دارای اهمیت اساسی است. ازاین رو، هدف پژوهش حاضر بررسی نقش ابعاد جهت گیری مذهبی در پیش بینی بخشودگی بین فردی در دانش آموزان مقطع متوسطه دوم شهر تبریز بود. روش کار: این پژوهش ازنوع توصیفی - همبستگی بود. از جامعه آماری دانش آموزان متوسطه ناحیه 2، نمونه یی به تعداد 250 دانش آموز پسر به صورت نمونه گیری خوشه یی چند مرحله یی و بر اساس جدول مورگان انتخاب شد. آزمودنی ها پرسش نامه های جهت گیری مذهبی آلپورت و راس و مقیاس بخشودگی بین فردی احتشام زاده و همکاران را تکمیل کردند. داده های به دست آمده با استفاده از روش های آماری همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چند متغیره تجزیه و تحلیل شد. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسنده مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده است.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که بخشودگی بین فردی با جهت گیری مذهبی درونی رابطه مثبت معنادار داشت (r=0.257 وp<0.005 )، ولی با جهت گیری مذهبی بیرونی رابطه معناداری نداشت (p>0.05 وr=-0.014 ). همچنین نتایج رگرسیون نشان داد که جهت گیری مذهبی درونی می تواند 9 درصد واریانس بخشودگی بین فردی را به طور معنی داری پیش بینی کند. نتیجه گیری: بر اساس نتایج می توان گفت افرادی که به تعالیم مذهبشان صادقانه اعتقاد دارند و بدان عمل می کنند، در هنگام تعارض و ناسازگاری مصالحه جو هستند و از توان بخشودگی بیشتری برخوردارند.

سابقه و هدف: تصمیم گیری چه در زندگی شخصی و اجتماعی، چه در زندگی سازمانی بسیار حائز اهمیت است. نظام ارزشی و باورها و تفکرات تصمیم گیران از مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر فرایند تصمیم گیری محسوب می شود. از آنجایی که نظام ارزشی در دین اسلام، جامعیت بسیاری دارد، در این پژوهش، به بررسی فرایند تصمیم گیری مدیران حوزه سلامت بر پایه ارزش ها و مبانی اخلاقی از دیدگاه اسلام پرداخته شده است. روش کار: این پژوهش ازنوع تحلیل محتوا است و در ذیل تحقیقات غیرآزمایشی یا توصیفی دسته بندی می شود. در مطالعه حاضر، اسناد و منابع اسلامی، از جمله قرآن کریم، نهج البلاغه، غررالحکم و دررالکلم، الکافی، الحیاه و همچنین کتب و مقالات مرتبط با این موضوع بررسی شد. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: در این پژوهش، سه مرحله کلی برای فرایند تصمیم گیری مدیران حوزه سلامت بر اساس آموزه های قرآن کریم استنباط شد که عبارت است از مراحل اتخاذ تصمیم، اجرای تصمیم و اتکال به خداوند متعال. برای تبیین دقیق تر هر یک از مراحل ذکرشده، مجموعه یی از شاخصه های مشخص و تفسیرپذیر که حاصل کاوش در سه منبع اصلی مطالعات اسلامی یعنی قرآن کریم، سنت پیغمبر اسلام (ص) و سیره ائمه معصومین است، استخراج، و هر یک تفسیر شد. نتیجه گیری: هر مدیری در حوزه سلامت، یا هر فرد عادی مسلمان، در فرایند تصمیم گیری خویش، می تواند علاوه بر استفاده از علم تصمیم گیری، شاخصه های اسلامی استخراج شده در این پژوهش را برای مراحل سه گانه تصمیم گیری به کار گیرد و در نهایت نیز با اتکال به خداوند متعال، با روحیه یی قوی، فرایند تصمیم گیری خود را به پایان برساند. بدین طریق علاوه بر کسب توفیق در تصمیم گیری، رضایت خالق متعال را نیز در تک تک مراحل تصمیم گیری، همراه خود احساس نماید.

سابقه و هدف: یکی از مباحث مبنایی در طب اخلاطی طبایع چهارگانه است که شامل بلغم، سودا، صفرا و خون می شود. همین عناوین در احادیث طبی اهل بیت (علیهم السلام) نیز به چشم می خورد. حال این سوال پیش می آید که آیا طبایع که در احادیث مطرح شده، همان طبایع طب سنتی است؟ این پژوهش برای پاسخ به همین سوال سامان یافته است. روش کار: این پژوهش مطالعه یی تبیینی - تطبیقی، ازنوع تحلیل محتوا است که در آن «طبایع» از منظر احادیث اهل بیت (ع) تبیین، و با دیدگاه بقراط در مکتب طب اخلاطی مقایسه شده است. برای این منظور از کتب مرجع در حدیث و طب اخلاطی استفاده شده است. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که در احادیث، واژه «طبایع» به معنای ترکیب های وجودی انسان به کار رفته است. طبق این احادیث، ترکیب های چهارگانه وجودی انسان عبارت است از: «ریح، مره، خون و بلغم». در احادیثی که طبایع انسان در آن بیان شده، عنوان صفراء و سوداء مشاهده نشده است، در عین حال، برخی از صاحب نظران سوداء و صفراء را زیر عنوان کلی«مره» جای می دهند. در طب اخلاطی با توجه به چهار عنصر اصلی خاک، آب، هوا و آتش، اخلاط چهارگانه سوداء، بلغم، خون و صفراء در بدن شکل می گیرد و ماده بسیار لطیف دیگری نیز با عنوان «روح بخاری» از اخلاط اربعه به وجود می آید. نتیجه گیری: بر اساس نتایج به دست آمده، بین آنچه در طب اخلاطی با عنوان «اخلاط اربعه و روح بخاری» مطرح شده و آنچه در احادیث طبی با عنوان طبایع و ترکیب وجودی انسان ذکر شده است، مشابهت هایی مشاهده شد.