مطالعات سیاسی جهان اسلام
سال:1398 | دوره:8 | شماره:1 (پیاپی 29) |تعداد مقالات:7

هدف: از جمله مؤلفه های مهم تأثیرگذار بر موقعیت کشورها فضا، قدرت و هویت است که عناصر اصلی قلمروسازی گفتمانی در نظریه ژئوپلیتیک انتقادی را تشکیل می دهد و در عصر جدید کشورها و بازیگران مختلف از آن ها به انحای مختلف بهره می گیرند. با توجه به این مسئله هدف این مقاله بهره گیری از این عناصر در تحلیل رویکرد ترکیه در قبال داعش است. روش: روش به کاررفته شده در این نوشتار، «توصیفی و تحلیلی» است. یعنی در گام اول، عناصر اصلی نظریه ژئوپلیتیک انتقادی، توصیف شده و سپس رویکرد ترکیه در برابر داعش، بر پایه این عناصر تحلیل شده است. یافته ها: یافته های این پژوهش نشان می دهد که رویکرد و رفتار دولت ترکیه در برابر داعش در زمان قدرت داعش، بر مبنای عناصر ژئوپلیتیک انتقادی قابل تحلیل می تواند باشد. نتایج: نتایج این پژوهش نشان می دهد بر اساس عناصر ژئوپلیتیک انتقادی، دولت ترکیه درصدد برآمد تا با حمایت نامحسوس از داعش، بر پایه استعاره قدرت، جایگاه منطقه ای و قدرت سیاسی محور مقاومت و به ویژه ایران را تضعیف کند؛ طبق استعاره فضا، تمایلات فدرالیستی اکراد را تحت الشعاع قرار دهد و سرانجام بر اساس استعاره هویت، ضمن غیریت سازی و تضعیف تفکر شیعی، به تدریج هویتی را از اسلام به نمایش بگذارد که افزون بر بازتولید رگه هایی از نوستالژی عثمانیسم، هویت گرایی اسلامی و منطقه ای حزب عدالت و توسعه را نهادینه تر کند.

هدف: هدف از این تحقیق، بررسی دو زمینه متفاوت است که نشان دهد غرب و کشورهای مسلمان منطقه تلاش می کنند تا با روش های متعددی به معرفی یکدیگر در رسانه های خود بپردازند. این مقاله بر نحوه جلوه مسلمانان و غرب در رسانه های اسلامی و غربی تمرکز می کند. رسانه های اسلامی در این مقاله، بر کشورهای مسلمان خاورمیانه متمرکز است. روش: بر اساس مکتب فرانکفورت، رسانه ها با دست کاری و جهت دهی اذهان، تصویری از جهانی تحت کنترل را ترسیم می کنند. بر این اساس، این مقاله توضیح می دهد که رسانه ها با انتشار پیام هایی که کلیشه های منفی را ایجاد و تقویت می کنند و مفاهیم غلط را ارائه می دهند، در برابر درک متقابل عمل می­ کنند. یافته ها: یافته های این تحقیق بر احساسات دوسویه خصومت میان غرب و مسلمانان خاورمیانه در قالب فعالیت های رسانه ای تأکید دارد. این یافته ها در پاسخ به پرسش اصلی این تحقیق بر این مسئله تأکید دارد که دو منبع مختلف نه تنها دو بینش متفاوت از شکست و موفقیت ارائه می دهند، بلکه به طور قابل توجهی بر این مسئله اشاره دارد که در مورد ایجاد یک معیار خاص، رسانه ها مفاهیم بسیار متفاوتی را در مورد منازعات بیان می کنند. نتیجه گیری: نتیجه گیری این تحقیق برایند فرضیه این مقاله است مبنی بر اینکه رسانه های کشورهای مسلمان، غرب، خصوصاً امریکا را اساساً دشمن و تلاش های آن ها در راستای منافع استراتژیک در منطقه خاورمیانه تفسیر می کنند. رسانه های غربی اسلام را تهدیدی برای غرب معرفی می کنند و با جاهلانه جلوه دادن ارزش های اسلامی، تلاش به سرنگونی جنبش های اسلامی دارد.

هدف: پس از ولایتعهدی بن سلمان و اعمال برخی سیاست های اصلاحی، به نظر می رسید روند دموکراتیزاسیون و توسعه سیاسی این کشور با توجه به حمایت ایالات متحده، روند رو به رشدی داشته باشد، اما در ادامه این مسئله محقق نشد و ساختار سیاسی عربستان بیش ازپیش وجه اقتدارگرایی به خودیافت؛ بنابراین، در این مقاله، هدف نویسندگان تبیین دستاوردهای دولت اقتدارگرای بن سلمان و پیامدهای احتمالی آن می باشند. روش: در این مقاله، روش مورد استفاده از نوع تحلیلی-توصیفی است. یافته ها: نئوپاتریمونیالیسم بن سلمان به تشدید چالش میان دولت-ملت منتهی شد و در مسائلی همچون اعدام و سرکوب شیعیان، انزوای برخی از علمای اهل سنت و ترور برخی از نخبگان نوظهور جامعه مدنی نمود یافت. نتیجه گیری: سه پیامد مهم داخلی، منطقه ای و بین المللی ماحصل سیاست های نئوپاتریمونیالیستی بن سلمان خواهد بود. نخست تشدید فعالیت نهادهای غیرحکومتی و مدنی خواه در عربستان، تشدید تنش هایی همچون کودتا، ترور، اعتراض و درنهایت ظهور جنبش های مخالف حکومت همچون نهضت الکرامه. در سطح منطقه ای نیز زوال تدریجی شورای خلیج فارس محتمل ترین پیامد این مسئله خواهد بود. نهایتاً تنبیه از سوی افکار بین المللی و تجدیدنظر حامیان و متحدان غربی در حمایت های از دولت نوپای بن سلمان می تواند بازخورد سیاست های حکومت نئوپاتریمونیال وی باشد.

هدف: روش ها، نقش بسزایی در حصول نتایج مطلوب و اعتباردهی به یافته های مطالعه و تحقیق دارند. ماهیت روش شناختی پژوهش، تابعی است از اهداف، پرسش ها، و مهم تر از همه مسئله ای که ذهن پژوهشگر با آن روبه رو است. بی گمان تلاش های فراوانی در زمینه تعریف و ارائه روش ها در پرداختن به مسائل مختلف صورت گرفته است، زیرا روش ها، ابزارهایی جهت پرداختن به مسائل و دست یابی به واقعیت ها هستند و رسیدن به یک روش کارآمدتر می تواند به بررسی، تحلیل، درک، ماهیت و چیستی پدیده کمک بسزایی کند. روش: نظر به ضعف و کاستی عمده روش های کمیت گرا نسبت به روش های کیفیت گرا و استفاده از نظرسنجی و پرسشنامه به دلیل خردنگری حاکم بر آن ها، در تحلیل واقعیات کشورهای اسلامی می توان از روش جریان شناسی گفتمانی به عنوان یک رویکرد نوین، بومی، کلان نگر و کارآمد جهت خوانش مسائل و شناخت فکری فرهنگی جهان پیرامون، از جمله جهان اسلام بهره گرفت. یافته ها: روش مذکور می تواند به عنوان سرمشق و مدلی در فهم معنادارتر واقعیات عرصه بین الملل اسلامی مفید واقع شود. بنابراین در این پژوهش با همین روش به بررسی هویت سیاسی در اندیشه دو متفکر جهان اسلام پرداختیم. نتیجه گیری: روش پیشنهادی برای بخشی از مسائل جهان اسلام همچون مسئله روشنفکری، زنان، توسعه، آزادی، عدالت، دموکراسی، هویت و هویت سیاسی و. . . مفید است. لذا پژوهش پیش رو با ارائه یک روش و به دست آوردن روایی آن، راه تازه ای برای مطالعه و مواجهه با مسائل جهان اسلام را نمایش می دهد.

هدف: مقاله حاضر، مفهوم سی ان ان زدگی را در چهارچوب بندی رویدادهای اعتراضی کشورهای عربی به آزمون می گذارد و به دنبال شناخت تفاوت ها و شباهت های شبکه های ضدجریان (پرس تی وی و الجزیره) و جریان اصلی (سی ان ان و بی بی سی ورلد) در برجسته سازی و چهارچوب بندی اخبار اعتراضات مردم مصر، لیبی و بحرین است. روش: برای رسیدن به اهداف تحقیق روش تحلیل محتوا مورد استفاده قرار گرفت. روش نمونه گیری تحقیق احتمالی چندمرحله ای است که درنهایت از هر شبکه و برای هر رویداد 48 ساعت (2 روز آماری) و برای تمام شبکه ها 24 روز انتخاب و کدگذاری شده است. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که هرچند جریان اصلی و ضدجریان به لحاظ در اولویت قرار دادن مسائل بسیار با یکدیگر متفاوت اند، اما تفاوت میان جریان اصلی و ضدجریان در اصل ناشی از تفاوت میان شبکه هاست. نتیجه گیری: به طورکلی می توان گفت، رفتار شبکه های خبری ضدجریان در چهارچوب های عام تا حد زیادی متأثر از شبکه های جریان اصلی است، ولی در چهارچوب های خاص نمی توان با قاطعیت در مورد تأثیر یا عدم تأثیر جریان اصلی بر ضدجریان سخن گفت، بلکه ترکیبی از عوامل چون خط مشی های رسانه ای، ساختار مالکیت و نیز با درجه تعیین کنندگی بیشتر، رویکرد کشورهای مبدأ شبکه ها در نحوه پوشش رویداد اثرگذارند.

هدف: جهان اسلام در شرایط کنونی از بحران های مختلفی رنج می برد و اگر فضای غالب استراتژیک مسلط بر جهان اسلام را فضایی بی ثبات و نامناسب از نظر شاخص های توسعه پایدار بدانیم سخنی به گزاف نگفته ایم. هدف این پژوهش ارائه یک مدل بحران های ژئوپلیتیکی جهان اسلام را در قالب بحران های درون کشوری و بین کشوری در دو سطح بین کشورهای جهان اسلام و سایر کشورها است. روش: روش تحقیق این مقاله توصیفی-تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از روش کتابخانه ای و با مراجعه به منابع معتبر، کتب و مقالات گردآوردی شده است. پرسش اصلی پژوهش این است که کدام بازیگران و در چه سطحی درگیر در بحران های جهان اسلام هستند؟ یافته ها: ایجاد بحران در سطوح مختلف در سطح جهان اسلام به ویژه در منطقه خاورمیانه و شمال افریقا مانع از قدرتمند شدن کشورهای اسلامی شده است. بیشترین بحران های ژئوپلیتیکی، در سطح بین کشورهای جهان اسلامی با یکدیگر و در رتبه دوم بین جبهه غرب با جهان اسلام وجود دارد. این مسئله حاکی از علایق ژئوپلیتیکی متعدد کشورهای غربی در سرزمین جهان اسلام است، که به راحتی از این بخش از منافع ملی خود چشم پوشی نمی کنند. نتیجه گیری: نتایج تحقیق حاکی از آن است که به دلیل آنکه بحران های جهان اسلام دارای دو منشأ و زمینه داخلی و خارجی است و در سطوح مختلف و ابعاد گسترده در این منطقه گسترش پیدا کرده است؛ متأسفانه در وضعیت فعلی چشم انداز روشنی برای کاهش و حل منازعات و رفتن به سمت وحدت و انسجام اسلامی وجود ندارد.

هدف: هدف این پژوهش تصویرسازی از سازوکار و مکانیسم علّی استمرار دوره انتقالی پس از انقلاب فوریه لیبی و تبدیل شدن آن به بحران سیاسی و چالش های امنیتی است. به عبارتی تحلیل و تبیین دلایل استمرار بحران سیاسی و چالش های امنیتی در کشور لیبی پس از سقوط رژیم معمر قذافی هدف اصلی این پژوهش است. روش: روش پژوهش توصیفی-تبیینی بوده و دامنه آن نیز از حیث مکانی شمال آفریقا (لیبی) و از نظر زمانی سال های بین 2011 تا 2019 را در برمی گیرد. یافته ها: در همین راستا نویسندگان مقاله حاضر مجموعه ای از علل و عوامل داخلی و خارجی نظیر بافت قبیله ای جامعه لیبی، وجود تضادهای ایدئولوژیکی میان گروه های پیروز در انقلاب، عنصر نفت و دخالت قدرت های خارجی در امور داخلی این کشور را از جمله دلایل استمرار بحران و چالش های امنیتی در لیبی پساقذافی می دانند. نتیجه گیری: اوضاع لیبی پس از فروپاشی رژیم قذافی، برخلاف سایر کشورهای دستخوش بحران در شمال آفریقا نظیر تونس و مصر، نه تنها سمت وسوی مشخصی به خود نگرفته، بلکه آشوب و جنگ داخلی و حرکت به سمت تجزیه طلبی به ویژگی اصلی سیاست و حکومت در جامعه لیبی تبدیل شده است. نتیجتاً این که نمی توان هیچ چشم انداز روشنی را حداقل تا چند سال آینده برای لیبی متصور شد.