تعامل انسان و اطلاعات
سال:1395 | دوره:3 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

زمینه و هدف: هر اثر علمی در واقع حاصل ارتباطات علمی و مشارکت دانشمندان در یک حوزه علمی است و اعضای هیئت علمی به عنوان بارزترین عنصر تولیدات علمی مطرح هستند. بنابراین یک ارتباط علمی سازنده نیازمند دریافت اطلاعاتی معتبر و قابل اعتماد است. در این راستا پژوهش بر آن است که شاخص های اعتبار در ارتباطات علمی در زمینه مطالعه و استناد را از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه خوارزمی بررسی کند. روش پژوهش: روش پژوهش پیمایشی و از نوع توصیفی است. جامعه آماری این پژوهش کلیه اعضای هیئت علمی دانشگاه خوارزمی است. در این پژوهش از روش نمونه گیری خودگزینشی استفاده شد به این معنی که پرسشنامه به اعضای هیئت علمی داده شد برخی مشارکت کردند و برخی مشارکت نکردند و در نهایت 130 پرسشنامه گردآوری شد. ابزار پژهش پرسشنامه محقق ساخته است. داده ها پس از گردآوری با استفاده از آمار توصیفی و تحلیلی و نرم افزار اس پی اس نسخه 20 مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: بر اساس تحلیل انجام گرفته شاخص هایی که افراد در هنگام ارزیابی معتبر بودن اطلاعات یک مقاله در نظر می گیرند در اولویت های متفاوتی قرار دارد. در زمینه مطالعه، شاخص های ارتباط موضوعی مقاله به حوزه کاری فرد، دقت و درستی محتوای مقاله و منطقی بودن استدلالهای نویسنده در مقاله به عنوان شاخص های اصلی در معتبر بودن یک مقاله برای انتخاب مقاله برای مطالعه قلمداد شدند. در زمینه استناد شاخص های دقت و درستی محتوای مقاله، ارتباط موضوعی مقاله به حوزه کاری فرد و معتبر بودن داده های به کار گرفته شده در مقاله به عنوان شاخص هایاصلی قلمداد شدند. در زمینه دسترسی آزاد به اطلاعات، برخورداری از فرآیند داوری، محتوای خود مقاله و برخورداری از نویسنده معتبر و مشهور شاخص های اصلی پژوهشگران در معتبردانستن مقالات دسترسی آزاد به شمار میرود. همچنین یافتهها نشان داد که اعضای هیئت علمی کیفیت اطلاعات مقاله را هم در زمینه مطالعه و هم در زمینه استناد شاخص مهمی در ارزیابی اعتبار اطلاعات و در اعتماد خود به مقالات دانستهاند. نتیجه گیری: با توجه به یافتههای پژوهش میتوان گفت که بیشترین توجه اعضای هیئت علمی در هنگام ارزیابی اعتبار اطلاعات یک مقاله هم در زمینه مطالعه و هم در زمینه استناد، ویژگیهای معنایی اطلاعات است. در زمینه منابع دسترسی آزاد برخورداری از فرآیند داوری و محتوای خود مقاله شاخص مهمی است. بنابراین توصیه میشود که تمام ذینفعان و افراد دخیل در نظام ارتباط علمی، کنترل کیفیت را اولویت خود قرار دهند.

هدف: رابط کاربر در کتابخانه های دیجیتال از جمله مسائل اساسی در بهره گیری از این کتابخانه ها به شمار می رود و زمانی کاربران می توانند تعامل مناسبی با آن برقرار سازند که متناسب با نیاز آن ها فراهم گردد. هدف پژوهش حاضر ارزیابی و تحلیل رابط کاربر کتابخانه های دیجیتال ارائه دهنده خدمات به نابینایان و ناشنوایان در سطح جهان است. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است. روش انجام پژوهش از نوع کتابخانه ای و پیمایش توصیفی است. بدین ترتیب که ابتدا با بررسی متون و منابع علمی مرتبط سیاهه ای متشکل از 13 معیار (ویژگی های ظاهری صفحه نمایش، سازماندهی صفحه نمایش، امکانات جستجو، پیوندها، گزینه ها و نمادهای تصویری، شخصی سازی متن، امکانات کمک و راهنمایی کاربران، هشدار دهنده ها، امکان تعامل و بازخورد، زبان رابط کاربر، کنترل کاربر، انواع قالب (فرمت )های منابع موجود در کتابخانه، امکانات مطالعه منابع بازیابی شده از کتابخانه) شامل 109 مؤلفه استخراج شد. سپس به روش دلفی نهایی گردید و برای ارزیابی کتابخانه های مذکور مورد استفاده قرار گرفت. جامعه مورد مطالعه شامل 12 کتابخانه دیجیتال ارائه دهنده خدمات به نابینایان و ناشنوایان بود که از طریق جستجو و مکاتبه با فدراسیون بین المللی کتابخانه های دیجیتال تهیه گردید. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که در مجموع، از بین معیارهای مورد مطالعه، معیار «زبان رابط کاربر» با رعایت در 92/97 درصد از کتابخانه ها، رتبه اول و معیار «کنترل کاربر» تنها با استفاده در 67/9 درصد کتابخانه ها کمترین میزان رعایت را به خود اختصاص داده اند. همچنین کتابخانه "Digital library for the blind" با رعایت 53/63 درصد بیشترین و کتابخانه " "U. S. National Library Service for Blindبا رعایت 62/37 درصد از مؤلفه ها کمترین میزان رعایت را به خود اختصاص داده اند.

زمینه و هدف: نظریه اجتماعی – شناختی که توسط یورلند و البرچتسن معرفی شده است، رسم متداول در دیدگاه شناختی سنتی را وارونه کرده است. نظریه اجتماعی – شناختی کاربران اطلاعات را در تعلقاتشان به فرهنگ های مختلف، ساختارهای اجتماعی مختلف و حوزه های گوناگون دانش مد نظر قرار می دهد. از اینرو هدف مقاله، توضیح چگونگی کاربرد نظریه اجتماعی-شناختی در بازیابی اطلاعات می باشد. روش: با مطالعه مبانی نظری و شناسایی مفاهیم، نظریه اجتماعی – شناختی، کاربرد آن در بازیابی اطلاعات تبیین شد. این پژوهش از بعد روش شناسی تحقیق، توصیفی تحلیلی، از منظر هدف، نظری و از منظر پارادایم، کیفی است. یافته ها: این مطالعه نشان داد که نظریه اجتماعی – شناختی در بازیابی می تواند باعث سازماندهی شناختی و اجتماعی دانش و رده بندی موضوعی خاص شود. در هستی شناسی ها در تبدیل اصطلاحنامه به هستی شناسی موثر است. در فرایند اطلاع یابی باعث در نظر گرفتن عوامل واسطه ی در رفتار اطلاع یابی می شود. همچنین در ربط نیز در دخیل داشتن عامل های غیر زبانی در درک معنی از قابلیت های مناسبی برخوردار است. نتیجه گیری: نتیجه این مطالعه نشان داد که دیگر نمی توان فقط از طریق دیدگاه شناختی سنتی به بررسی مسائل مربوط به بازیابی اطلاعات، ربط و رفتار اطلاع یابی پرداخت و لازم است تا تمامی عوامل دخیل در نظریه اجتماعی – شناختی در مطالعات مربوط به این حوزه ها مورد بررسی قرار گیرد.

زمینه و هدف: این مقاله درصدد است مفهوم فضای مشترک اطلاعاتی را با تبیین شرایط حاضر، تعریف مفهوم، ویژگی ها و الگوهای فضای مشترک اطلاعاتی، بیان چند نمونه عملی، پیشنهادهایی برای تبدیل فضای کتابخانه به فضای مشترک اطلاعاتی، چالشهای ایجاد و پیاده سازی فضای مشترک اطلاعاتی را مورد واکاوی قرار دهد. روش پژوهش: مقاله حاضر یک مقاله مروری و مفهومی است، بنابراین روش کتابخانه ای انتخاب شد. یافته ها: کتابخانههای دانشگاهی در طی دهههای گذشته تغییرات قابل توجهی کردهاند. این تغییرات، مدیران را در امر برنامه ریزی و پیش بینی امور کتابخانهها با مشکل و چالش مواجه ساخته است. به نظر می رسد ظهور مفهوم فضای مشترک اطلاعاتی، مفهومی برای سازگاری با شرایط متغیر امروز کتابخانه های دانشگاهی است. اصطلاح فضای مشترک اطلاعاتی مفهوم نسبتاً جدیدی در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی است. فضای مشترک اطلاعاتی به عنوان درگاهی توصیف می شوند که از طریق آن دانشجویان و اعضای هیئتعلمی به حجم وسیعی از منابع اطلاعاتی در جهان در یک مکان دسترسی می یابند، در محل کتابخانه منابع کمتری نگهداری می شود، دسترسی به خدمات فناوری و مرجع باهم ترکیب می شوند، بجای مالکیت اطلاعات تاکید بر دسترسی، مدیریت اطلاعات و هوشمندسازی خدمات است، مدیریت ارتباط با اعضا و استفاده کنندگان (خدمت محور) و یادگیری مشارکتی نقش محوری دارد. نتیجه گیری: هیچ کس نمی داند کتابخانه دانشگاهی آینده شبیه چه خواهد شد؟ ناگفته پیداست کتابخانه های آینده یک منبع اطلاعاتی متکامل با کارکنان آگاه و ماهر خواهد بود که دسترسی سریع و آزاد را به منابع اطلاعاتی الکترونیکی و دیجیتالی، انجام تحقیقات علمی در محیطی راحت و حمایتی را فراهم کرده و یادگیری مشارکتی را تشویق می کنند. فضای مشترک اطلاعاتی اولین گام در این مسیر است.

زمینه و هدف: یکی از روش های درک نگرش کاربران استفاده از مدل پذیرش فناوری است که این پژوهش با استفاده از آن مدل مطالعه عوامل موثر بر ترغیب دانشجویان به استفاده از شبکه های اجتماعی به عنوان یک شبکه آموزش مجازی را مورد هدف قرار داده است، تا مشخص شود که چه عواملی منجر به ترغیب دانشجویان در استفاده از شبکه های اجتماعی می شود. روش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی است و از دسته پژوهش های مدلسازی معادلات ساختاری-حداقل مربعات جزیی است. پس از مطالعه مقالات مرتبط و استخراج مؤلفه های احتمالی، پرسشنامه ای براساس مدل مفهومی طراحی شد و در بین دانشجویان توزیع گردید و در نهایت پرسشنامه های جمع آوری شده مبنای تحلیل قرار گرفت. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که سودمندی ادراک شده، سهولت استفاده ادراک شده و قابلیت های تکمیلی ادراک شده به طور غیر مستقیم و نگرش نسبت به شبکه های اجتماعی آنلاین و لذت ادراک شده به طور مستقیم بر تمایل دانشجویان به استفاده از شبکه های اجتماعی تاثیر می گذارد. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش، بینش مفیدی برای دانشگاهیان در صنعت آموزش کشور فراهم می کند تا با درک این عوامل، بتوانند از کاربردهای شبکه های اجتماعی در راستای افزایش اثربخشی یادگیری در بین دانشجویان استفاده نمایند. در این پژوهش متغیرهایی که در زمینه توسعه فضای آموزشی می تواند تأثیر گذار باشد شناسایی گردید و با بررسی پژوهش ها و مطالعات انجام شده در ارتباط با عوامل مؤثر بر ترغیب دانشجویان به استفاده از شبکه های اجتماعی به عنوان یک شبکه آموزش مجازی، ترکیبی از این عوامل گردآوری شده و درنهایت مدلی کاربردی و جامع ارائه شده است. همچنین بررسی عوامل مؤثر بر ترغیب کاربران به استفاده از شبکه های اجتماعی در زمینه آموزشی، پژوهشی نو در این زمینه است.

زمینه/هدف: بازی وارسازی را کاربست محرک های مرتبط با انجام بازی در بسترهای به ظاهر نامرتبط با بازی دانسته اند. در واقع، این تعریف جامع ترین تعریفی است که تاکنون از بازی وارسازی ارائه شده است. این مفهوم برای نخستین بار در سال 2002 میلادی ارائه شد، اما بیش از هشت سال – یعنی تا نیمه دوم سال 2010 میلادی-طول کشید تا مفهوم یادشده توجه جهانیان را به خود جلب نماید. بازی وارسازی در حیطه های گوناگون و به تناسب نیازهای متنوع موجود در این حیطه ها کاربرد یافته است. پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن معرفی مفهوم بازی وارسازی و مؤلفه های آن، به نقش و جایگاه این مفهوم جدید در حیطه فرآیندها و فعالیت های کتابخانه ای بپردازد. روش: پژوهش حاضر به روش مروری و بر اساس مطالعه جامع و نظام مند متون مرتبط با بازی وارسازی انجام شده است. یافته ها: نتایج نشان می دهند که مؤلفه های بازی وارسازی به واسطه ماهیّت منطبق با انگیزه انسانی شان و در صورت طراحی مناسب بتوانند بستری را فراهم نمایند که به واسطه آن امکان پذیرش تغییرات در سطح کتابخانه ها از سوی مدیران-و سپس کارکنان و کاربران-راحت تر اتفاق افتد. این امر می تواند به حل «بحران مشارکت» کتابخانه ها یاری رساند. نتیجه گیری: مدیران کتابخانه ها می توانند با درک شرایط موجود و بر اساس اصول بازی وارسازی تمهیداتی بیاندیشند تا بر اساس آن، کتابخانه ها و وبسایت آنها جذابیت های بیشتری را برای جذب مخاطب ایجاد کنند.

زمینه و هدف: هدف اصلی این پژوهش تعیین میزان قابلیت درک دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد از واژگان محیط رابط کاربری جستجوی منابع در نرم افزار کتابخانه ای سیماد است. روش پژوهش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی و از حیث روش، توصیفی و پیمایشی است. جامعه پژوهش کلیه دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد، شامل 24346 نفر است که 164 نفر از آن ها به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است و به منظور تجزیه وتحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی و از بسته نرم افزاری SPSSنسخه 17استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان داد میزان فهم کاربران از واژگان محیط رابط کاربری نرم افزار سیماد، در روش عینی (با توجه به 23 واژه موردبررسی)، در حد مطلوب نیست ولی در روش ذهنی (با توجه به گویه های دارای مقیاس لیکرت) می توان میزان فهم کاربران را در حد مطلوب پذیرفت. همچنین نظام دستوری زبان و طول عبارت های به کاررفته در واژگان محیط رابط کاربری، سبب قابلیت فهم بهتر جامعه پژوهش از آن واژگان نمی شود. درنهایت بین میزان فهم کاربران مقاطع و حوزه های مختلف تحصیلی از واژگان محیط رابط کاربری نرم افزار موردمطالعه، در روش عینی و ذهنی تفاوت معنی داری حاصل نشد. نتیجه گیری: در طراحی محیط رابط کاربری مناسب برای نظام های بازیابی اطلاعات، باید نیازها و سطح فهم کاربران از واژگان را در نظر گرفت؛ از طرفی دیگر باید با آموزش کاربران، توانایی آن ها را در استفاده از نرم افزارهای کتابخانه ای افزایش داد.