رسوب شناسی کاربردی
سال:1394 | دوره:3 | شماره:6 |تعداد مقالات:7

سازند فهلیان شامل توالی کربناته نسبتا ضخیمی از گروه خامی به سن نئوکومین-بارمین می باشد. مطالعات صورت گرفته بر روی این سازند در تاقدیس لار واقع در زون ایذه، منجر به شناسایی 25 ریزرخساره در 4 کمربند رخساره ای شد. در سازند فهلیان بقایای موجودات چارچوب ساز نظیر مرجان های هرماتیپیک و جلبک ها از گسترش بسیار اندکی برخوردار بوده و رخساره های دانه پشتیبان شول دارای گسترش بسیار زیاد و مطلوبی هستند. محیط رسوب گذاری سازند فهلیان در تاقدیس لار رمپ کربناته هموکلینال تعیین گردید و با توجه به گسترش رخساره های دانه غالب، احتمال می رود سازند فهلیان در یک رمپ رو به باد نهشته شده است. به نظر می رسد سازند فهلیان در منطقه مورد بررسی به صورت مجموعه های ساحل-سدی (Barrier – Bank complexes) تشکیل شده است و با توجه به گسترش رخساره های گرینستون بایوکلستی، بایوکلست-پلوئید وکستون-پکستون، ماسه سنگ های آهکی و وجود استروماتوپوراید در سازند فهلیان، و ضخامت قابل ملاحظه ا رخساره شول احتمال می رود محیط رسوبی سازند فهلیان تحت تاثیر امواج قرار داشته است. از مهم ترین فرایندهای دیاژنزی موثر در سازند فهلیان در تاقدیس لار می توان به انحلال، میکرایتی شدن، تراکم، دولومیتی شدن، دولومیت زدایی، سیلیسی شدن، پیریتی شدن، سیمانی شدن و شکستگی، در مراحل مختلف دیاژنز دریایی، متئوریک، دفنی و تلوژنز نام برد.

در این پژوهش، ویژگی های سنگ شناختی و ژئوشیمیایی عناصر اصلی ماسه سنگ های سازند داهو با سن کامبرین پیشین، به منظور مشخص کردن خاستگاه، جایگاه زمین ساختی و شرایط هوازدگی پیشین، در برش ابیانه واقع در غرب نطنز، در پهنه ایران مرکزی، بررسی شدند. بر اساس مطالعات پتروگرافی، ماسه سنگ های منطقه، دانه ریز تا دانه درشت با جورشدگی متوسط تا خوب هستند. ترکیب کلی این ماسه سنگ ها از نوع لیت آرنایت، کوارتز آرنایت و تعداد کمی از آن ها ساب لیت آرنایت و فلدسپاتیک لیت آرنایت تشخیص داده شد. مقایسه عناصر اصلی با میانگین پوسته قاره ای بالایی مشخص کرد که تقریبا تمام عناصر (به جز CaO و MnO) نسبت به پوسته قاره ای بالایی به میزان قابل توجهی تهی شده اند. داده های ژئوشیمیایی در دیاگرام های تفکیک کننده محیط های زمین ساختی بیانگر رسوب گذاری ماسه سنگ ها در بخش حاشیه قاره ای فعال است. ضریب بالای هوازدگی شیمیایی (CWI=93)، شرایط آب وهوایی گرم و مرطوب را در منطقه منشا نشان می دهد.

تلفیق مطالعات پتروگرافی و داده های ژئوشیمیایی سنگ های رسوبی می تواند ماهیت ناحیه منشاء، موقعیت تکتونیکی حوضه های رسوبی و شرایط اقلیم قدیمه را آشکار نماید. با این هدف سازند آواری سرخ بالایی به سن الیگوسن با رخنمونی به ضخامت 220 متر در منطقه جنوب حسن آباد تهران مورد مطالعه قرار گرفت. با استفاده از مطالعه مقاطع نازک، دانه شماری و آنالیز ژئوشیمیایی عناصر اصلی و فرعی به بررسی دقیق این توالی پرداخته شد. برش مورد مطالعه از توالی مارن های با رنگ روشن و ماسه سنگ های لیت آرنایتی تشکیل شده است. شواهد دانه شماری ولکانیک لیت آرنایت بودن اغلب این ماسه سنگ ها را تثبیت کرد. بر اساس نتایج حاصل از تفسیر داده های ژئوشیمیایی، سنگ منشا فلسیک تا حدواسط با ترکیب مشابه پوسته قاره ای، در چرخه اول رسوب گذاری با جایگاه زمین ساختی حواشی فعال قاره ای، دارای با توپوگرافی مرتفع و اقلیم گرم و خشک برای این ماسه سنگ ها پیشنهاد می شود.

مارن ها در بین واحدهای سنگ شناسی، بیش ترین رسوبات را در حوضه های آبخیز تولید می نمایند. این خاصیت مارن ها سبب کاهش عمر مفید سدها، سیل، رسوب گذاری کانال های آبرسانی، تخریب جاده، تاسیسات و در نهایت پدیده بیابان زایی می شود. از این رو شناخت خصوصیات موثر در فرسایش پذیری و واگرایی مارن ها می تواند در اولویت باشد. در این مطالعه مارن های جنوب استان تهران (جنوب حسن آباد ورامین) از نقطه نظر شکل و شدت فرسایش، خصوصیات فیزیکی، شیمیایی، مهندسی و واگرایی مورد ارزیابی قرار گرفته شده است. واحد مارنی مطالعه شده شامل مارن های خشکی سازند قرمز بالایی واحد M3 و مارن های پلیوسن واحد Plm می باشد. نمونه برداری در واحد زمین شناسی قرمز بالایی و پلیوسن در شیب های %5، %20 و %40 انجام شده است. برای دستیابی به اهداف آزمایش هایی نظیر دانه بندی، حدود آتربرگ، آنالیزهای شیمیایی نظیرکاتیون ها و آنیون ها، نسبت جذب سدیم (SAR) هدایت الکتریکی (EC) کل مواد محلول جامد (TDS) و هیدورمتری دوگانه و پین هول انجام شد. در منطقه مورد مطالعه و با مقایسه شاخص خمیری در بین اشکال مختلف فرسایش ملاحظه می شود که شاخص خمیری فرسایش سطحی نسبت به سایر اشکال فرسایش اختلاف زیادی ندارد. مقدار ظرفیت تبادل کاتیونی در نمونه ها بین 14.2 تا 25.88 میلی اکی والان در لیتر که میانگین این متغیر در فرسایش آبراهه ای بیش تر می باشد و محدوده این متغیر در نمونه ها بین 0.9 تا 2.17 میلی اکی والان در لیتر می باشد. میانگین این متغیر در فرسایش آبراهه ای و خندقی بیش تر از بقیه واحدهای سازند قرمز بالایی می باشد. نتایج حاصل از آزمون های هیدرومتری دوگانه در 20 نمونه، نشان دهنده عدم واگرایی می باشد. نمونه دست نخورده برداشت شده از ایستگاه 1 با شکل فرسایش خندقی و ایستگاه 5 با شیب %5 با شکل فرسایش آبراهه ای واگرایی متوسط نشان می دهد. طبق آزمایش پین هول انجام شده در ایستگاه های مختلف، ایستگاه 5 با شکل فرسایش آبراهه ای واحد M3 و ایستگاه 7 با شکل فرسایش خندقی واحد M3 واگرایی متوسط از خود نشان دادند.

به منظور تفسیر توالی دیاژنزی و تاریخچه دیاژنزی سنگ های کربناته سازند بادامو (ژوراسیک زیرین- میانی)، برش برگزیده به ضخامت 101 متر با لیتولوژی گرینستون تا پکستون در شمال طبس (شرق ایران) مورد مطالعه قرار گرفته است. فرآیندهای دیاژنزی موثر بر این سنگ ها شامل میکرایتی شدن، سیمانی شدن، فشردگی و انحلال فشاری، نئومورفیسم، دولومیتی شدن، شکستگی و پر شدگی رگه، آشفتگی زیستی و فابریک ژئوپتال است. نتایج آنالیز عنصری نشان دهنده آن است که مقدار آهن و منگنز با یکدیگر و با عناصر استرانسیم و سدیم همبستگی مثبت و با عنصر منیزیم همبستگی منفی دارند. بر اساس شواهد پتروگرافی و داده های ژئوشیمیایی، توالی پاراژنزی سنگ های آهکی سازند بادامو در چهار محیط دریائی، آب شیرین، تدفینی و بالا آمدگی روی داده و نهشته ها طی سه مرحله ائوژنز، مزوژنز و تلوژنز تحت تاثیر قرار گرفته اند.

رسوبات سیلیسی آواری ژوراسیک میانی در بخش شرقی رشته کوه های بینالود گسترش زیادی دارد و از کنگلومرا، ماسه سنگ و مقادیر زیادی رسوبات دانه ریز تشکیل شده است. مرز زیرین و بالایی این توالی به ترتیب با فیلیت تیره رنگ و سنگ آهک های خاکستری روشن، مشخص است. در این مطالعه آنالیز رخساره های سنگی به منظور تفسیر محیط رسوبی و موقعیت تکتونیکی منشا نهشته‍های سیلیسی آواری ژوراسیک زون بینالود در برش باز حوض واقع در جنوب مشهد انجام گرفته است. با تکیه بر ویژگی های رخساره ها و شکل هندسی لایه ها توالی مورد مطالعه به 10 رخساره سنگی در ضخامتی حدود 160 متر تقسیم شده اند. رخساره های سنگی در 4 گروه دانه درشت (Gcm، Gmm، Gh، Gp)، دانه متوسط (Sh، Sr، Sm) و دانه ریز (Fl، Fm) و بیوشیمیایی (C) دسته بندی شده اند. بر مبنای شواهد زیر محیط تشکیل این رسوبات دلتای تحت تسلط رودخانه است: رخساره های رسوبی: رسوبات به سمت بالا درشت شونده، رسوبات زغال، آثار برگ درختان، ترک سین آرسیس، ساختارهای رسوبی یک جهتی مانند ریپل مارک، طبقه بندی مورب، عدم وجود ساختارهای دوجهتی. مطالعات پتروگرافی منجر به شناسایی 6 پتروفاسیس کنگلومرایی و ماسه سنگی شده است. قرار دادن داده های حاصل بر روی نمودار Qt، F، L نشان دهنده منشا با موقعیت تکتونیکی برخاستگاه چرخه مجدد رسوبی برای این نهشته ها می باشد. هم چنین قرار دادن داده های حاصل بر روی نمودار چهارتائی باسو و نمودار Q، F، L، به ترتیب نشان دهنده منشا دگرگونی درجه پایین تا متوسط و شرایط آب و هوای مرطوب برای ماسه سنگ های رسوبات ژوراسیک در زمان تشکیل بوده. با توجه به برخورد صفحات توران و ایران و بسته شدن دریای پالئوتتیس در شمال شرق ایران رسوبات ژوراسیک در ناحیه مورد مطالعه از فرسایش ارتفاعات تشکیل شده مشتق شده اند. این نتایج مبنی بر وجود شرایط آب و هوای مرطوب است.

رخساره های رسوبی و فرآیندهای دیاژنزی عمدتا توسط مطالعات دقیق پتروگرافی و توصیف مغزه ها و رخنمون ها شناسایی و تفسیر می شوند. تمرکز این تحقیق، بر شناسایی رخساره های رسوبی و دیاژنزی از طریق مفهوم رخساره لاگ ها در بخش مخزنی سازند سروک در یکی از میادین بزرگ ناحیه دشت آبادان واقع در جنوب غرب ایران می باشد. به منظور رسیدن به این هدف، از یک رویکرد سه مرحله به صورت زیر استفاده شده است. ابتدا مطالعه مقاطع نازک میکروسکوپی و توصیف مغز ه ها به منظور شناسایی فرآیندهای رسوبی و دیاژنزی در یک چاه کلیدی با 260 متر مغزه و 760 مقطع نازک میکروسکوپی صورت گرفته است. آنالیز رخساره ای منجر به شناسایی 12 میکروفاسیس در شش کمربند رخساره ای لاگون، شول، رودیست بایوستروم، شیب حوضه و بخش کم عمق و عمیق دریای باز گردید. بر اساس این نتایج به نظر می رسد که توالی مورد مطالعه، در یک پلاتفرم شلف کربناته نهشته شده است. فرآیندهای دیاژنزی شامل میکرایتی شدن، زیست آشفتگی، تبلور مجدد، سیمانی شدن، انحلال، تراکم و شکستگی توالی سازند سروک را پس از نهشته شدن تحت تاثیر قرار داده است. در این مطالعه به منظور مقایسه بهتر توزیع فرآیندهای دیاژنزی و رخساره لاگ ها، رخساره های دیاژنزی معرفی شده است. سه رخساره دیاژنزی منطبق بر توالی های با انحلال و سیمانی شدن پایین (رخساره 1)، انحلال بالا (رخساره 2) و سیمانی شدن بالا (رخساره 3) معرفی گردیده است. سپس پنج رخساره لاگ توسط روش خوشه بندی سلسله مراتبی شناسایی شد. مقایسه نتایج توزیع رخساره لاگ ها با تغییرات رخساره ای و دیاژنزی، انطباق بالای بین ناهمگنی های زمین شناسی با ویژگی های پتروفیزیکی را نشان داد. در نهایت در چاه های فاقد مغزه پس از مشخص شدن ارتباط توزیع رخساره لاگ ها با رخساره های رسوبی و دیاژنزی، این پارامترهای مهم زمین شناسی شناسایی شده است. رویکرد مورد استفاده در این مطالعه در نشان دادن ناهمگنی های رخساره ای و دیاژنزی مخزن سروک در میدان مورد مطالعه کارآمد می باشد.