آموزش محیط زیست و توسعه پایدار
سال:1398 | دوره:8 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

هدف این پژوهش، بررسی تطبیقی آموزش محیط زیست در برنامه درسی دوره ابتدایی ایران با برنامه درسی کشورهای منتخب، بر اساس چهارعنصر هدف، محتوا، روش های تدریس و شیوه های ارزشیابی بود. این پژوهش کیفی و از نوع پژوهش تطبیقی است که از الگوی بردی برای مقایسه داده های پژوهش استفاده کرده است. جامعه آماری شامل همه کشورها در پنج قاره بود که ازاین بین پنج کشور آمریکا، بریتانیا، کانادا، استرالیا و ایران به عنوان نمونه و با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. مهم ترین اسناد و مدارک مربوط به آموزش محیط زیست از طریق پایگاه داده های کشورهای منتخب و منابع کتابخانه ای گردآوری و سپس با روش چهار مرحله ای بردی تحلیل شدند. یافته ها حاکی از این بود که اهداف و محتوای برنامه درسی آموزش محیط زیست ایران به خوبی تبیین گردیده اند و تفاوت چندانی با اهداف و محتوای برنامه درسی آموزش محیط زیست کشورهای منتخب ندارند. همچنین، استفاده از روش های تدریس شبیه سازی، بارش مغزی و منابع چندرسانه ای و فاوا مورد غفلت قرارگرفته است. علاوه بر این، استفاده از روش های ارزشیابی تشخیصی و آزمون های استانداردشده در برنامه درسی آموزش محیط زیست دوره ابتدایی ایران نادیده گرفته شده است.

کتاب «انسان و محیط زیست» بر پایه رویکرد عام برنامه درسی (شکوفایی فطرت الهی) و با توجه به عناصر پنج گانه (علم، تفکر، ایمان، اخلاق و عمل) در چهار پهنه (خود، خلق، خلقت و خالق متعال) برای تدریس در سال یازدهم کلیه رشته های تحصیلی تالیف شده است. ازآنجاکه این درس برای نخستین بار به عنوان درسی مستقل وارد نظام آموزشی کشور شده و به موضوعات محیط زیستی به طورجدی و با برنامه مشخص می پردازد، هدف این پژوهش، تحلیل جنبه درونی و ابعاد ظاهری و محتوایی می باشد. این پژوهش با روش توصیفی از نوع تحلیلی-پیمایشی انجام شده است. نمونه پژوهش شامل سه بخش است: کتاب انسان و محیط زیست (کل محتوا)، دانش آموزان پایه یازدهم (به تعداد 1931 نفر) و معلمانی که کتاب فوق را تدریس کرده اند (185 نفر) که به طور تصادفی از 11 استان و 29 شهر در این تحقیق شرکت کرده اند. در بخش تحلیل، ابعاد (مقوله های) به دست آمده از تحلیل محتوی عبارت اند از: ظاهری، متن، تکالیف، سوال، تصاویر، جداول، نمودار، بحث، آیات، بیشتر بدانیم و ارتقاء (تاثیر محتوی بر ارتقاء مهارت ها و علائق فردی). این ابعاد ازنظر دانش آموزان کمتر از میانگین فرضی و ازنظر معلمان با رتبه بندی و درجه اهمیت متفاوت از دانش آموزان، بالاتر از میانگین فرضی جامعه ارزیابی شده است. بر همین اساس، اصلاح و متناسب سازی ابعاد با جزئیات در هر یک از روایت ها جهت رفع نواقص و سهولت یادگیری دانش آموزان و آموزش معلمان پیشنهاد شده است.

هدف این پژوهش طراحی الگوی دانشگاه سبز برای دانشگاه فرهنگیان بوده است. رویکرد پژوهش کیفی، روش پژوهش «مطالعه موردی» بوده و ابزارهای گرداوری داده ها در این پژوهش شامل؛ مشاهده مستقیم، مصاحبه (نیمه ساختاریافته) در قالب گروه کانونی، تحلیل اسناد و مصنوعات انسانی برای جمع آوری داده ها استفاده گردیده همچنین برای تحلیل داده ها از استراتژی تحلیل مضمون و برای جمع آوری داده ها، ایجاد پایگاه داده و تحلیل داده ها از نرم افزار MAXQDA2018 استفاده شده و برای اعتماد، اعتبار و اطمینان بخشی به پژوهش نیز سه نوع تثلیث، تثلیث داده ای، تثلیث بررسی کننده و تثلیث تئوریکی انجام شده است. یافته های تحلیل مضامین، 7 بعد (مضمون اصلی و فراگیر) و 30 مضمون فرعی سازمان دهنده را ارائه کرده است، این 7 بعد عبارت اند از: «آموزش و یادگیری»؛ «مشارکت و شبکه تعاملات اجتماعی»؛ «سسیستم مدیریت محیط زیستی»؛ پژوهش، فناوری و نوآوری»؛ «رهبری و برنامه ریزی»؛ «نظارت، ارزیابی و گزارش دهی» و «مدیریت منابع انسانی و مالی». بر اساس یافته های پژوهش در دانشگاه فرهنگیان برای مدیریت سبز، تمامی بخش های دانشگاه باید مشارکت نمایند. بنابراین هماهنگی و هم افزایی میان واحدهای کارکردی دانشگاه دررسیدن به اهداف دانشگاه سبز توصیه می شود.

انسان بدون هیچ گونه تغییر در تفکر و رفتار نمی تواند مشکلات محیط زیستی خود را حل کند. تحقیق حاضر به منظور بررسی عوامل موثر بر رفتار محیط زیستی شالیکاران شهرستان ساری به منظور پایداری شالیکاری صورت گرفته است. مطالعه حاضر از نوع تحقیقات کاربردی بوده که به روش همبستگی-توصیفی انجام گرفته است. جامعه آماری تحقیق شامل شالیکاران شهرستان ساری (24502=N) که تعداد 289 نفر از آنها بر اساس فرمول کوکران به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات از پرسش نامه استفاده شد که روایی آن توسط اساتید فن و صاحب نظران تایید شد و برای سنجش پایایی پرسش نامه، پس از انجام آزمون مقدماتی تعداد 30 نسخه از آن توسط شالیکاران شهرستان میاندرود تکمیل شد. نتایج حاصل از ضریب آلفای کرونباخ برای پرسش نامه مذکور 0/74 به دست آمد. نتایج نشان داد که 5/58 درصد از شالیکاران در حد متوسطی رفتار حفاظت محیط زیستی را دارا هستند. تحلیل همبستگی نشان داد که بین تعداد اعضای خانواده شالیکاران، عملکرد، کل درآمد سالانه شالیکاری در سال، ویژگی اجتماعی، روش های آموزشی، نگرش و منابع اطلاعاتی با رفتار محیط زیستی رابطه معنی داری وجود دارد. تحلیل رگرسیون چندگانه گام به گام نیز نشان داد که سه متغیر روش های آموزشی، کل درآمد سالانه شالیکاری در سال و میزان عملکرد محصول برنج 27 درصد واریانس سطح رفتارهای حفظ محیط زیستی شالیکاران را تبیین می کنند.

هدف این پژوهش، شناخت وضعیت ایران به لحاظ تولیدات علمی از بعد کمی و کیفی و مقایسه آن با کشورهای خاورمیانه به منظور آگاهی از جایگاه ایران و کمک به تصمیم گیری در سیاست گذاری ها در حوزه محیط زیست است. پژوهش حاضر با رویکرد علم سنجی انجام شده است. تولیدات عملی در حوزه محیط زیست در بین سال های 2008 تا 2017 از بانک اطلاعاتی وب آف ساینس استخراج شدند. برای تحلیل داده ها و ترسیم نقشه های علمی از نرم افزارهای هیست سایت، ووس ویور و به منظور تحلیل داده ها آماری از نرم افزار اکسل استفاده شد. نتایج نشان داد که ایران در زمینه محیط زیست 8147 مدرک نمایه شده در این پایگاه دارد. بیشترین تعداد مدارک مربوط به سال 2017 است. ایران از لحاظ تعداد مدارک در این حوزه جایگاه 19 ام در جهان و جایگاه دوم را در خاورمیانه داراست. همچنین از لحاظ همکاری های بین المللی در خاورمیانه و جهان به ترتیب بیشترین همکاری های ایران با کشورهای ترکیه و ایالات متحده آمریکا است. همچنین نتایج حاکی از روند روبه رشد مدارک ایران در این حوزه است. با توجه به اینکه ایران از لحاظ تعداد مدارک و استنادات جایگاه خوبی را در خاورمیانه دارد اما از لحاظ میزان همکاری بین المللی و شاخص تخصص عملکرد ضعیفی داشته است که این مسئله باید موردتوجه قرار گیرد.

هدف پژوهش، شناسایی میزان آگاهی والدین، دانش آموزان و معلمان مدارس دوره دوم ابتدایی شهرستان نهاوند درباره بعد محیط زیستی توسعه پایدار و تفاوت بین آنها است. پژوهش، ازنظر هدف کاربردی و روش پژوهش آمیخته (کمی و کیفی) بود. به منظور گردآوری داده ها از دو روش پرسش نامه و مصاحبه استفاده شد. جامعه پژوهش، دانش آموزان (دختر و پسر) پایه ششم 1290 نفر، والدین (مادر یا پدر) 1290 نفر و معلمان (مرد و زن) دوره دوم ابتدایی شهرستان نهاوند 148 نفر. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده و بر اساس فرمول کوکران والدین 296 نفر، دانش آموزان 296 نفر و معلمان 107 نفر (برای پرسش نامه) به عنوان گروه نمونه انتخاب شدند. روایی ابزار پژوهش (پرسش نامه و مصاحبه) توسط اساتید تایید شد. پایایی توسط آزمون کرونباخ برای پرسش نامه والدین، دانش آموزان و معلمان به ترتیب 0/80، 83/0 و 0/90 برآورد شد. برای تحلیل استنباطی از آزمون t (مقایسه میانگین ها) و همبستگی پیرسون استفاده شد. یافته ها نشان داد که میزان آگاهی معلمان بیش از والدین و دانش آموزان است و ازنظر جنسیت، بین والدین، دانش آموزان و معلمان ازلحاظ سطح آگاهی محیط زیستی تفاوت معنادار وجود دارد. وضعیت معلمان و والدین ازلحاظ سابقه تدریس، رشته تحصیلی و سطح تحصیلی بررسی شد. پس از بررسی پرسش نامه ها، به منظور رفع ابهامات یافته های پرسش نامه ها و در پاسخ به چرایی پرسش های پژوهش از هر سه گروه مصاحبه به عمل آمد. دلیل آگاهی بیشتر معلم ها در مورد محیط زیست و توسعه پایدار، آموزش های ضمن خدمت، تحصیلات و مطالعه بیشتر آنها نسبت به دو گروه دیگر بود.

با توجه به اینکه حساسیت جوامع درباره چالش های پایداری و گسترش آن در حال افزایش است، توسعه شهرهای پایدار به عنوان چالش دیگری توسعه یافته است در این میان همواره آموزش به عنوان یکی از ابزارهای توسعه پایداری مطرح می گردد. در برنامه ریزی و اجرای آموزش برای پیشرفت پایدار، مدارس نقش گسترده ای ایفا می نمایند. هدف از این تحقیق ایجاد یک چارچوب و رتبه بندی مولفه های مربوط به مدارس پایدار در راستای توسعه شهرهای پایدار در ایران است. تحقیق حاضر از نوع آمیخته و اکتشافی می باشد که در دو فاز کمی و کیفی اجرا شده است که در فاز کیفی شاخص های مربوط به مدارس پایدار که توسط مطالعه متون و نظرخواهی خبرگان استخراج شده است و در فاز کمی، تعیین وزن متغیرهای استخراجی، با استفاده از روش ANP و با پاسخگویی 20 تن از متخصصین این حوزه انجام گردید. پس از تجزیه وتحلیل پرسش نامه مقایسات زوجی به کمک نرم افزار EXCEL و Super Decision وزن شاخص ها مشخص گردید. نتایج تحلیل نشان داده است که: مولفه دانش آموز با وزن (0/33017)، معلم (0/29086)، برنامه درسی (0/12801) سازمان مدرسه (0/11942)، آموزش (0/11382)، ارتباطات (0/01772) به ترتیب دارای بیشترین تاثیر بر تلفیق مولفه های پایداری مدارس در طراحی شهر پایدار هستند. با توجه به رسالت آموزش وپرورش در پایداری و رشد شهرهای پایدار و در راستای حرکت تدریجی مدارس به سمت پیشرفت پایدار، تغییرات مطابق با معیارهای مدارس ضروری است؛ و می تواند به عنوان یکی از مولفه های اولویت دار توسعه شهرهای پایدار موردتوجه قرار گیرد.

هدف اصلی این تحقیق کاربردی، تبیین رفتار محیط زیستی کشاورزان شهرستان قروه در استان کردستان و عوامل موثر بر آن می باشد. اطلاعات موردنیاز پژوهش، با روش پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسش نامه گردآوری شدند. داده های گردآوری شده به وسیله نرم افزارهای SPSS و PLS و با رویکرد مدل سازی معادلات ساختاری مورد تجزیه تحلیل قرار گرفتند. جامعه آماری تحقیق، شامل 12845 کشاورزان شهرستان قروه بودند که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان ابتدا حجم نمونه 374 نفر مشخص شده سپس تعداد نمونه ها در هر روستا با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی و با انتساب متناسب تعیین گردیدند. یافته ها نشان دادند که رابطه مثبت و معنی داری بین متغیرهای بیرونی دانش و آگاهی محیط زیستی، هنجارهای ذهنی، نگرانی های محیط زیستی، نگرش محیط زیستی کشاورزان با نیت یا تمایل به رفتار محیط زیستی آنها وجود دارد که متغیر نگرانی های محیط زیستی بیشترین تاثیر مستقیم را بر نیت محیط زیستی کشاورزان داشت. نتایج نشان داد که متغیر نیت توانسته است به تنهایی 32 درصد متغیر وابسته (رفتار محیط زیستی کشاورزان) را تبیین نماید (β =0. 32)؛ بنابراین، می توان نیت را عاملی موثر بر رفتار محیط زیستی کشاورزان قلمداد کرد که خود بیشترین تاثیر را از وجود نگرانی های محیط زیستی بین کشاورزان می پذیرد.

در پژوهش حاضر عوامل موثر بر پایداری نظام کشت گلخانه ای در جنوب استان کرمان با تاکید بر سازه های آموزشی موردبررسی قرار گرفته است. این تحقیق ازلحاظ درجه نظارت و کنترل میدانی و ازلحاظ گردآوری داده ها از نوع تحقیقات توصیفی همبستگی و ابزار اصلی تحقیق، پرسش نامه می باشد. جامعه موردبررسی شامل گلخانه داران فعال جنوب استان کرمان در سال 95-1394 با تعداد 1866 واحد بود و در هر شهرستان به روش نمونه گیری تصادفی با انتساب متناسب با استفاده از جدول کرجسی و مورگان 320 نفر انتخاب گردیدند. روایی پرسش نامه توسط اساتید و کارشناسان صاحب نظر در دانشگاه تهران و سازمان جهاد کشاورزی جنوب استان کرمان موردبررسی و تایید قرار گرفت و برای تائید پایایی پرسش نامه از مطالعه راهنما و تکمیل 30 پرسش نامه از افراد خارج از جامعه آماری و تعیین آلفا کرونباخ استفاده شد که آلفای کرونباخ برای متغیرهای تحقیق بین 79 تا 91 درصد به دست آمد که در حد خوب و قابل قبولی می باشد. پس از جمع آوری داده ها، اطلاعات به دست آمده با استفاده از نرم افزار آماری SPSS نسخه 18 مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج تحلیل عاملی نشان داد که چهار عامل آموزشی-حمایتی، سیاست های زیرساختی و صحیح تولید، توسعه مشوق های تولید پایدار و توسعه بازار محصولات سالم حدود 80 درصد از کل واریانس پایداری گلخانه های موردمطالعه را تبیین می نمایند. با توجه به نتایج، بر اساس تاثیر عوامل آموزشی بر پایداری کشت گلخانه ای پیشنهاد می شود از طریق اطلاع رسانی و روش های مختلف آموزش، پایداری تولید را افزایش و سلامت عمومی جامعه را بهبود بخشید.

امروزه مسائل محیط زیستی ریشه های اجتماعی دارند و بنابراین شناخت نگرش های افراد در مورد محیط زیست، مهم است. در این راستا، این پژوهش با هدف بررسی عوامل مرتبط با نگرش زیست محور در بین دانش آموزان دبیرستانی انجام شد. جامعه ی آماری این پژوهش، دانش آموزان دبیرستانی شهر تهران بودند که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 450 نفر به دست آمد و روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی بود. روش تحقیق پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه بود. اعتبار پرسش نامه از نوع صوری و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ اندازه گیری شد. نتایج پژوهش نشان داد که متغیرهای بهره مندی از منابع آگاهی بخش و تصور از عملکرد محیط زیستی خانواده، دارای رابطه معنادار با دانش محیط زیستی هستند؛ همچنین دانش محیط زیستی و ارزش های محیط زیستی، رابطه معناداری با نگرش زیست محور داشتند. نتایج تحلیل رگرسیونی نشان داد که با توجه به ضریب تعیین تعدیل شده ی متغیرها در معادله ی رگرسیون، 18 درصد از واریانس متغیر وابسته توسط متغیرهای مستقل تبیین می شود و ارزش های محیط زیستی، بیشترین اثر کلی را بر روی نگرش زیست محور دارد.