سیاست دفاعی
سال:1393 | دوره:22 | شماره:3 (پیاپی 87) |تعداد مقالات:7

سند چشم انداز 20 ساله ی جمهوری اسلامی ایران دارای مولفه های امنیتی بسیاری است و می توان ابعاد امنیت را در حوزه های سیاسی، اقتصادی، نظامی، علمی، اجتماعی، بهداشتی، زیست محیطی و فرهنگی در آن تبیین و استخراج نمود. در همین راستا، مقاله ی حاضر سعی دارد تا به بررسی امنیت فرهنگی در سند چشم انداز بپردازد و در این مسیر، مولفه های جامعه ی امن فرهنگی، تهدیدات امنیت فرهنگی و راهکارهای تحصیل امنیت فرهنگی را در سند چشم انداز 20 ساله ی جمهوری اسلامی مورد مداقه و کنکاش قرار خواهد داد. برای دستیابی به اهداف ترسیم شده این مقاله، از مطالعات کتابخانه ای- اسنادی بهره گرفته می شود و روش دستیابی به پاسخ سوالات نیز از نوع تحلیل اسنادی می باشد. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که برای تحقق اهداف ترسیم شده در سند چشم انداز نیاز به ایجاد جامعه ی امن فرهنگی است که با مولفه هایی هم چون «جامعه ی اخلاقی»، «اصول اخلاقی و ارزش های اسلامی»، «توسعه یافتگی متناسب با مقتضیات فرهنگی» و مولفه های فرهنگی دیگر قابلیت بازشناسی دارد. امنیت فرهنگی بر اساس مولفه های سند چشم انداز می تواند با تهدیداتی در سطوح سه گانه ی انسانی، ملی و راهبردی مواجه گردد. به همین دلیل، توجه به مولفه های تامین امنیت فرهنگی در سند چشم انداز ضروری می نماید که ازآن جمله می توان به مولفه های زیر اشاره کرد؛ الهام بخشی، تعمیق عدالت اجتماعی، استقرار جامعه ی امن و اخلاقی، تقویت هویت اسلامی و انقلابی، متکی بودن بر ارزش های اسلامی، تحکیم سازگاری اجتماعی، صیانت از آزادی های مشروع، بازدارندگی همه جانبه و کوشش برنامه ریزی شده و مدبرانه ی جمعی. سازماندهی این مقاله این گونه است که در بخش اول به بررسی مفهومی امنیت و امنیت فرهنگی می پردازیم و در بخش بعدی به کنکاش امنیت فرهنگی در سند چشم انداز، تهدیدات امنیت فرهنگی و راهکارهای نیل به سوی امنیت فرهنگی در سند چشم انداز 20 ساله می پردازیم.

دفاع در طول تاریخ همیشه جزء مهمی از زندگی بشر بوده است؛ زیرا اقدامات دفاعی انسان سبب دفع یا کاهش میزان اثر تجاوز مهاجمان می شود. اما چگونگی دفاع به عوامل و شرایط مختلفی بستگی دارد و انسان ها در دوران حیات خود سعی کرد ه اند تا با استفاده از عقل و تدبیر و اراده ی خود بهترین راه دفاع را در وضعیت های متفاوت، در مقابل تهاجم دشمنانشان انتخاب و آن را به کار ببندند. با توسعه ی جوامع، تفاوت های زیادی در جنگ افزار ها و به همین نسبت در راه و روش های دفاعی صورت گرفته است. هم چنین جنگ و دفاع از مفهوم نظامی آن فراتر رفته است، از جمله می توان به تهاجم فرهنگی، جنگ سایبری اشاره کرد.تلاش این مقاله آن است که با استفاده از توسعه ی مفهومی جنگ و دفاع، مفهوم جنگ و دفاع اقتصادی را تشریح نموده و بر مبنای یک تحقیق کیفی و تحلیل منطقی این مفاهیم، چارچوبی تحلیلی و نظری جهت عملیاتی شدن اقتصاد مقاومتی فراهم نماید. در نهایت، در پی پاسخ به سوال اصلی در خصوص مفهوم اقتصاد مقاومتی، به دنبال اثبات این فرضیه است که اقتصاد مقاومتی در یک پارادایم نظامی در واقع راهبرد دفاع غیرعامل اقتصادی است. علاوه بر اثبات این فرضیه، نتایج این تحقیق الگویی عملیاتی است که مبتنی بر جنگ اقتصادی و دفاع غیرعامل اقتصادی جهت عملیاتی شدن اقتصاد مقاومتی طراحی و ارائه شده است.

هدف اصلی مقاله ی حاضر، طراحی و تبیین الگوی تصمیم گیری راهبردی فرماندهان سپاه در دفاع مقدس، به عنوان دوران مهم فرماندهی و مدیریت سپاه می باشد و برای دستیابی به هدف موردنظر، معطوف به مساله ی تحقیق، ادبیات تحقیق و دفاع مقدس مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت که روش تحقیق، ترکیبی، اکتشافی، گذشته نگر و کاربردی می باشد.در این تحقیق، الگوی تصمیم گیری راهبردی فرماندهان سپاه در دفاع مقدس متشکل از 5 بعد، 18 مولفه و 46 شاخص بر مبنای مبانی نظری تحقیق، دسته بندی و اولویت بندی گردیدند که نتایج الگوی اندازه گیری تمامی فرضیه های این الگو را تایید کرد. بنابراین، ابعاد الگوی تصمیم گیری فرماندهان در دفاع مقدس به ترتیب اهمیت و سهم شان در سنجش این الگو عبارتند از: ظرفیت و توان تصمیم گیری، فرآیند تصمیم گیری، تصمیم گیرنده، ماهیت تصمیم گیری و محیط تصمیم گیری. طبق نتایج الگوی اندازه گیری، روابط بین متغیرها و عوامل، قوی می باشد. بدین معنا که متغیرها در سنجش عوامل مربوط، دارای قابلیت اطمینان و اعتبار دورنی مناسبی می باشند. بنابراین، الگوی طراحی شده، سازگار با ویژگی های تصمیم گیری راهبردی فرماندهان سپاه در دفاع مقدس بوده و الگوی قابل اتکایی برای اجرا خواهد بود.

توجه به مقوله ی مدیریت و تولید، مدلی برگرفته از آموزه های اسلامی و انقلابی و فراخور جبهه ی انقلاب اسلامی که هر روز در برابر توطئه ای جدید از سوی جبهه ی باطل قرار می گیرد، امری حیاتی و ضروری است. این مقاله با مبنا قرار دادن سخنان مقام معظم رهبری در حوزه ی جهاد و مدیریت جهادی و استفاده از آیات و بهره گیری از تجارب مدیریتی نگارنده و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی داده ها و تحلیل گفتمان، مدلی از شکل گیری عملی مدیریت جهادی را بر اساس مدل چرخه ای شامل سه مرحله ی کلی بعثت، جهاد و راه یابی ارائه می نماید. هر یک از این سه مرحله نیز دارای گام هایی است که بدون طی آنها، آن مرحله به طور کامل به وقوع نمی پیوندد، هم چنان که تا هر مرحله به حدی از بلوغ نرسد، مرحله ی بعدی در عمل آغاز نمی شود و شروع هر مرحله در گرو وقوع حدی از مرحله ی قبلی است. البته خروجی آخرین مرحله، ورودی مرحله ی اول است و آن را در سطحی بالاتر از دور اول به بلوغ می رساند و از همین رو، این حرکت سیرگونه به شکل چرخه ای فنری شکل در کل دوران حیات یک فرد و جامعه ای که برآموزه های الهی مبتنی است، ادامه دارد.

این پژوهش به مطالعه و بررسی رابطه ی رسانه ها و سیاست به طور کلی و رسانه ها و سیاست خارجی به صورت محوری پرداخته است. بحث اصلی بر رابطه ی رسانه ها و سیاست خارجی آمریکا پس از حادثه ی 11 سپتامبر متمرکز بوده، به طور خاص عملکرد رسانه های خبری جهانی در حادثه ی 11 سپتامبر و حوادث پس از آن هم چنین بررسی ابعاد رسانه ای حادثه ی 11 سپتامبر را بررسی می کند. سوال اصلی این گونه طرح می شود که «رسانه های بزرگ جهانی چگونه زمینه ی ذهنی مداخله ی آمریکا در خاورمیانه را فراهم کردند؟» در پاسخ به این سوال فرضیه ی تحقیق این است که "عملکرد رسانه های خبری جهانی باعث زمینه سازی افکار عمومی جهانی برای مداخله ی مستقیم آمریکا در خاورمیانه شد. برای آزمون این فرضیه سه رسانه ی بین المللی شامل شبکه ی تلویزیونی سی.ان.ان، رادیو بی.بی.سی فارسی و روزنامه ی نیویورک تایمز به صورت مطالعه ی موردی برگزیده شدند؛ سپس اخبار منتشر شده از سوی آنها در چهار مقطع زمانی با روش تحلیل محتوای کمی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بر این اساس، در نتیجه گیری تحقیق می توان گفت: نوعی رابطه ی معنادار بین عملکرد رسانه های خبری جهانی و سیاست خارجی آمریکا پس از 11 سپتامبر (مداخله) در خاورمیانه برقرار است.

این پژوهش به بررسی فرایند تصمیم گیری در سیاست خارجی رژیم صهیونیستی می پردازد. عوامل متعددی در شکل گیری تصمیم در سیاست خارجی رژیم صهیونیستی نقش دارند و تصمیم گیری در سیاست خارجی این کشور از یک عامل مجزا تشکیل نمی شود، بلکه مجموعه ای از عوامل منجر به شکل گیری سیاست خارجی می گردد. برای این منظور مدل جیمز روزنا به عنوان چارچوب نظری تحقیق استفاده شد. این مدل فرایند تصمیم گیری در سیاست خارجی را در پنج مقوله ی محیط خارجی (بین المللی)، عوامل اجتماعی در رژیم صهیونیستی، تشکیلات حکومتی، نقش های تقبل شده توسط سیاست گذاران، و خصوصیات فردی نخبگان سیاست گذار خارجی گروه بندی می کند. نتایج نشان داد که هر پنج عامل به به نسبت های متفاوت در تصمیم گیری سیاست خارجی رژیم صهیونیستی نقش مهمی دارند.

در فرآیند شکل گیری سیاست خارجی کشورها، با توجه به نوع ساختار حکومتی، نظام اقتصادی – اجتماعی و ویژگی های فرهنگی آن واحد سیاسی، الگوی خاصی از تصمیم گیری غالب می گردد. در واقع، مدل تصمیم گیری، بخش مهمی از سیاست خارجی یک دولت را تشکیل می دهد که در چارچوب سیستمی خاص تدوین و اجرایی می شود. از این رو، در پژوهش حاضر با مطالعه ی سه مورد از مداخلات نظامی آمریکا، تلاش خواهد شد تا با بهره گیری از مدل تحلیلی جیمز روزنا، منابع داخلی و خارجی تصمیم گیری در مداخلات نظامی آمریکا را احصا کرده و اولویت یا وزن هر یک از آنها را مشخص نماییم. بنابراین، پرسش اصلی این پژوهش عبارت است از این که تحت چه شرایطی احتمال مداخله ی نظامی در سیاست خارجی آمریکا افزایش می یابد؟ در پاسخ به این پرسش، فرضیه ی تحقیق این است که «در شرایطی که ساختار نظام بین المللی (متغیر خارجی) مساعد و شخص رئیس جمهور (متغیر فرد) موافق حمله ی نظامی باشند، امکان مداخله ی نظامی در سیاست خارجی آمریکا بیش تر می شود.»از منظر جیمز روزنا، متغیرهای نقشی بیش ترین و افراد کم ترین سهم را در فرآیند تصمیم گیری سیاست خارجی آمریکا دارند، اما طبق یافته های این پژوهش، اولویت و جایگاه متغیرهای شکل دهنده ی سیاست خارجی آمریکا در زمان جنگ با صلح متفاوت است. اهمیت و حساسیت تصمیم گیری در شرایط بحرانی موجب می شود تا در تصمیم گیری نظامی آمریکا، متغیرهای فردی و بین المللی بر متغیرهای حکومتی و اجتماعی اولویت داشته باشند.