پژوهشهای بذر ایران
سال:1396 | دوره:4 | شماره:1 |تعداد مقالات:9

این پژوهش به منظور مطالعه اثر هورمون های رشد آلی اسید جاسمونیک و اسید هیومیک بر برخی شاخص های جوانه زنی چای ترش تحت تنش شوری، به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل اول شامل تنش شوری حاصل از کلرید سدیم در چهار سطح (0، 70، 140 و 210 میلی مولار)، عامل دوم شامل اسید جاسمونیک در چهار سطح (0، 50، 150 و 200 میلی مولار) و عامل سوم شامل اسید هیومیک در سه سطح (0، 40 و 80 میلی مولار) بود. نتایج نشان داد که سطوح مختلف شوری بر تمامی صفات موردبررسی به جز نسبت ساقه چه به ریشه چه اثر معنی داری داشت. با افزایش شدت تنش شوری از 70 به 210 میلی مولار درصد جوانه زنی (39 درصد)، سرعت جوانه زنی (55 درصد)، وزن تر و خشک گیاهچه (45 درصد)، طول ریشه چه (30 درصد) و ساقه چه (42 درصدی)، طول گیاهچه (37 درصد) و شاخص طولی (67 درصد) و وزنی بنیه (61 درصد) نسبت به شاهد کاهش یافت، اما شاخص طولی بنیه افزایش یافت. استفاده از اسید جاسمونیک و اسید هیومیک بر میزان صفات موردبررسی تاثیر معنی دار داشت. برهم کنش سه جانبه شوری و هورمون بر روی صفات وزن تر و خشک گیاهچه، طول ریشه چه، درصد جوانه زنی، شاخص وزنی بنیه و متوسط زمان لازم 50 درصد جوانه زنی معنی دار شد. با توجه به اینکه بیشترین میزان طول ریشه چه، وزن تر و وزن خشک گیاهچه متعلق به برهم کنش اسید هیومیک و اسید جاسمونیک در عدم حضور شوری بوده و از طرفی نیز در حضور 80 میلی مولار اسید هیومیک، گیاه چای ترش می تواند تا 140 میلی مولار شوری را تحمل کند و دچار کاهش طول ریشه چه نشود و با افزایش اسید جاسمونیک (200 میلی مولار) نیز جوانه زنی بیشتر شده، لذا می توان نتیجه گرفت که استفاده از برهم کنش اسید جاسمونیک و اسید هیومیک می تواند هم میزان جوانه زنی را بهبود بخشد و هم با افزایش طول ریشه چه به گیاه کمک کرده تا بهتر بتواند شرایط کم آبی را تحمل کند.

علف های هرز تهدید جدی برای کشاورزی محسوب می شود. استفاده از ویژگی دگرآسیبی گیاهان به ویژه گیاهان دارویی، نقش مهمی در مدیریت و کنترل علف های هرز ایفا می کند و می تواند فرصت مناسبی برای پیدایش علف کش های طبیعی و نسل جدیدی از بازدارنده های رشد باشد. این تحقیق به منظور بررسی توان دگرآسیبی عصاره آبی بومادران بر دو علف هرز خردلی کاذب و جوی هرز وحشی انجام گرفت. دو آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در دو بخش آزمایشگاهی و کشت گلدانی انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل عصاره ی آبی اندام های (گل، برگ و ریشه) گیاه بومادران در 4 سطح 1، 2 و 5 درصد و شاهد (آب مقطر) بودند. نتایج نشان داد کهبیشترین درصد جوانه زنی جوی هرز و خردلی کاذب در تیمار شاهد به ترتیب 100 و 91 درصد بود و جوانه زنی آن ها تحت عصاره های برگ و گل بومادران با غلظت 5 درصد به صفر رسید. غلظت های بالاتر از 2 درصد عصاره ی بومادران سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه را در جوی هرز وحشی و خردلی کاذب به طور معنی داری نسبت به شاهد کاهش داد. بر اساس یافته های این تحقیق عصاره ی برگ و گل بومادران دارای اثر دگرآسیبی قوی بوده و جوانه زنی بذرهای جوی هرز وحشی و خردلی کاذب و هم چنین رشد آن ها را به میزان زیادی کاهش داد که این امر می تواند در تولید علف کش هایی با منشأ طبیعی مورد استفاده قرار گیرد.

تنش شوری از جمله تنش های محیطی است که کشت برنج را محدود می کند. بررسی وضعیت تحمل و حساسیت در بوته های نسل تفرق، یکی از راه های دستیابی به ارقام متحمل می باشد. به منظور بررسی تاثیر تنش شوری (80 میلی مولار کلرید سدیم) روی نتاج نسل دوم حاصل از تلاقی سه رقم برنج (دولار با 304 و غریب با 304) و مقایسه آن ها با والدین و دسته بندی آن ها از نظر تحمل به شوری، ابتدا آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار انجام شد تیمارها شامل والدین تلاقی به همراه دو رقم یاسوج و کامفیروز بود و سپس ارقام شاهد به همراه نتاج نسل دوم به صورت آگمنت با طرح پایه کاملا تصادفی بررسی گردیدند. در مرحله جوانه زنی، رقم دولار در تمامی صفات اندازه گیری شده به جز درصد جوانه زنی، دارای کمترین مقدار بوده و نسبت به شوری رقمی حساس بود، ولی ارقام غریب و کامفیروز نسبت به شوری متحمل بودند. در هر دو تلاقی، نتاج نسل دوم برای صفات اندازه گیری شده تنوع نشان دادند. مقدار وراثت پذیری عمومی (به ترتیب برای تلاقی دولار با 304 و غریب با 304) برای صفات طول ساقه چه (98.5% و 96%)، طول ریشه چه (90.8% و 86%) و وزن تر ساقه چه (95.8% و 92.7%) بالا بود و در نتیجه می توان در مورد این صفات انتخاب را بر اساس فنوتیپ انجام داد. مقدار وراثت پذیری عمومی برای صفات وزن تر ساقه چه و طول ریشه چه در نتاج نسل دوم حاصل از تلاقی رقم دولار با رقم 304 بیشتر از نتاج نسل دوم تلاقی غریب با 304 بود. با توجه به وضعیت نتاج نسل دوم و وراثت پذیری به دست آمده، می توان نتیجه گرفت که از بین دو تلاقی مزبور، تلاقی دولار با 304 برای اصلاح برنج از نظر تحمل به شوری در مرحله جوانه زنی مفیدتر می باشد.

شرایط نامساعد انبارداری، به خصوص رطوبت نسبی بالای محیط انبار و مهم تر از آن دما، به شدت بر کیفیت بذر گیاهان اثر می گذارد. به منظور بررسی اثر زوال بر روی جوانه زنی بذر ذرت و همچنین بررسی فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت، سلامت غشاء و پروتئین های محلول بذر، پژوهشی در آزمایشگاه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه ایلام در سال 1394 به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی و در سه تکرار انجام گرفت. ارقام هیبرید ذرت در شش سطح (سینگل کراس 703، 706، 711، 604، مبین و 701) و پیری زودرس در چهار سطح (شاهد، پیری در چهار، هشت و 12 روز با دمای 40 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 95 درصد) به عنوان فاکتورهای این آزمایش بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر متقابل پیری زودرس و هیبریدهای ذرت در تمامی صفات مورد بررسی معنی دار بود. درصد جوانه زنی، درصد گیاهچه های طبیعی، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت و پروتئین های محلول کاهش معنی داری را با افزایش مدت زمان اعمال تنش بین هیبریدها نشان داد. علاوه بر این همبستگی معنی داری بین داده های نشت الکترولیت ها و سایر صفات مشاهده شد. اگرچه فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت به عنوان مکانیسم حفاظتی بذر، در تمام هیبریدهای ذرت در طول زوال بذر کاهش قابل توجهی را نشان داد، اما به طورکلی رقم سینگل کراس 703 در مقایسه با سایر ارقام نسبت به شرایط زوال متحمل تر بود.

به منظور بررسی تاثیر دگرآسیبی عصاره آبی نه گونه علف هرز بر شاخص های جوانه زنی بذر و رشد گیاهچه انیسون، آزمایشی در سال 1393 در آزمایشگاه تکنولوژی بذر دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج به اجرا در آمد. این آزمایش به صورت فاکتوریل که شامل تاثیر عصاره آبی نه گونه علف هرز به عنوان فاکتور اول در غلظت های مختلف از عصاره آبی (10، 20، 30، 40 و 50 گرم در لیتر) به عنوان فاکتور دوم در قالب طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که برهمکنش عصاره آبی علف های هرز مختلف با غلظت های متفاوت تاثیر معنی داری بر درصد و سرعت جوانه زنی، طول و وزن ریشه چه و ساقه چه و بنیه بذرهای انیسون در سطح احتمال خطای یک درصد داشت. بیشترین اثرات دگرآسیبی بر درصد و سرعت جوانه زنی انیسون در غلظت 10 گرم در لیتر عصاره آبی علف های هرز جغجغک و آلاله وحشی و در غلظت 20 و 30 گرم در لیتر عصاره آلاله وحشی و ازمک و در غلظت 40 و 50 گرم در لیتر عصاره آلاله وحشی، ازمک، کاهو وحشی و جغجغک مشاهده شد و جوانه زنی بذر انیسون را به صفر رساند.

به منظور بررسی اثر تنش خشکی در مرحله زایشی بر ویژگی های جوانه زنی بذر هفت ژنوتیپ برنج، آزمایشی در سال 1394 در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری بر دو گروه از بذرهای حاصل از تیمار تنش و شرایط طبیعی اجرا گردید. نتایج مقایسه های گروهی نشان داد که در بین بذرهای حاصل از شرایط بدون تنش، ارقام بومی شاخص و سرعت جوانه زنی، درصد آب بافت گیاهچه، طول ساقه چه و وزن خشک ریشه چه کمتری از ارقام اصلاح شده داشتند؛ اما از بین بذرهای حاصل از تنش، شاخص و سرعت جوانه زنی ارقام بومی نسبت به ارقام اصلاح شده بیشتر بود. از بین بذرهای رقم حساس و متحمل حاصل از شرایط بدون تنش نیز شاخص، سرعت و درصد جوانه زنی رقم حساس نسبت به ارقام متحمل بیشتر بود. از سوی دیگر، از مقایسه بذرهای تنش دیده رقم حساس و متحمل مشخص گردید که تنش خشکی افزایش زمان تا 10، 50، 90 و 95 درصد جوانه زنی، درصد آب بافت گیاهچه و طول گیاهچه در رقم حساس نسبت به ارقام متحمل را در پی داشته است. در مجموع به نظر می رسد بروز تنش خشکی در مرحله زایشی بر ویژگی های جوانه زنی نسل بعد گیاه اثر معنی داری داشت هرچند نوع پاسخ بسته به میزان تحمل ژنوتیپ به تنش و منشأ ژنتیکی آن متفاوت بود.

با توجه به نقش روی و بور در افزایش کیفیت بذر، فراهم نمودن مقدار کافی این عناصر در بذر دارای اهمیت می باشد. این پژوهش در قالب دو آزمایش مجزا در سال 1393 در آزمایشگاه زراعت دانشگاه یاسوج اجرا شد. در آزمایش اول بذور کنجد رقم داراب 1 حاصل از یک مطالعه ی مزرعه ای به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی شامل سطوح آبیاری پس از 75، 110 و 145 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر و محلول پاشی آب آبیاری، سولفات روی، اسید بوریک و ترکیب هر دو طی دو مرحله هشت برگی و سه هفته بعد از مرحله اول، در دمای 15 درجه سانتی گراد، مورد آزمون جوانه زنی قرار گرفتند. آزمایش دوم به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل اول در هشت سطح شامل خیساندن بذور کنجد با آب مقطر، خیساندن با محلول های حاوی سولفات روی، اسید بوریک، سولفات روی و اسید بوریک با غلظت 0.3 درصد و بذور غنی شده از طریق محلولپاشی گیاه مادری با عناصر روی و بور شامل، بذر با مقدار روی 159 میلی گرم بر کیلوگرم (روی بالا)، بذر با مقدار بور 15.3 میلی گرم بر کیلوگرم (بور بالا) و بذر با مقدار 139.5 و 14 میلی گرم بر کیلوگرم (ترکیب روی و بور بالا) به اضافه بذر خشک بدون پیش تیمار بود. عامل دوم شامل پیری تسریع شده به مدت صفر (شاهد)، 2 و 4 روز در دمای 45 درجه سانتی گراد و رطوبت 100 درصد بود. نتایج آزمایش اول نشان داد که با تاخیر در زمان آبیاری، تیمارهای محلول پاشی عناصر کم مصرف روی، بور و ترکیب روی با بور در مقایسه با تیمار آب، موجب بهبود صفات جوانه زنی شدند. نتایج آزمایش دوم نیز نشان داد که تیمارهای بذر محتوی روی و بور با غلظت های بالا حاصل از آزمایش اول، نسبت به تیمارهای غنی سازی بذر با غلظت 0.3 درصد عناصر روی و بور موجب افزایش شاخص های جوانه زنی و فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز شدند.

این پژوهش به منظور ارزیابی تاثیر تنش های خشکی و شوری بر جوانه زنی، رشد گیاهچه و پایداری غشا سلولی انیسون و رازیانه در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر در سال 1392 انجام شد. تیمارهای تنش خشکی ناشی از پلی اتیلن گلایکول 6000 عبارت بودند از صفر، 2-، 4-، 6- و 8- بار و تیمارهای شوری شامل محلول های صفر، 40، 80 و 120 میلی مولار نمک کلرید سدیم. تنش خشکی و شوری موجب کاهش معنی دار درصد جوانه زنی و وزن تر گیاهچه انیسون و رازیانه شد، اما میانگین زمان جوانه زنی و نشت پذیری غشاء سلولی این گیاهان را افزایش داد. نتایج نشان داد بالاترین سطح تنش شوری و خشکی نشت پذیری غشاء سلولی گیاهچه انیسون را به ترتیب 83 و 76 درصد و نشت پذیری غشاء سلولی گیاهچه رازیانه را به ترتیب 77 و 75 درصد در مقایسه با شاهد افزایش داد. نتایج این پژوهش نشان داد تنش شوری و خشکی در مرحله جوانه زنی موجب تخریب غشاء سلولی و کاهش رشد گیاهچه رازیانه و انیسون می گردد.

جوانه زنی و استقرار مطلوب بذر در مزرعه متاثر از شاخص های مختلف قدرت بذر از جمله اندازه بذر است. به منظور بررسی نقش اندازه بذر بر مولفه های جوانه زنی ذرت، آزمایشی در سال 1393 در آزمایشگاه ثبت و گواهی بذر و نهال واحد خوزستان، به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با 4 تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل؛ اندازه بذر در سه سطح (مخلوط، درشت و ریز) و هیبرید ذرت در سه سطح (KSC704، کارون و مبین) بودند. نتایج نشان داد هیبرید ذرت اثر معنی داری بر درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، شاخص بنیه بذر، طول ریشه چه، طول ساقه چه و وزن خشک گیاهچه داشت. همچنین بیشترین درصد جوانه زنی (94.3 درصد)، سرعت جوانه زنی (8.4 بذر در روز)، شاخص بنیه بذر (37.6)، گیاهچه های عادی (91.7 درصد)، طول ساقه چه (21 سانتی متر) و وزن خشک گیاهچه (0.59 گرم) که تحت تاثیر اندازه بذر قرار گرفتند، مربوط به رقم کارون بود. بطور کلی بین سه گروه بذر ذرت، از نظر مولفه های جوانه زنی و رشد گیاهچه ها تفاوت مشاهده گردید. در بین هیبریدهای ذرت مورد بررسی، هیبرید ذرت کارون از نظر مولفه های جوانه زنی بهتر از بقیه بود.