پژوهش و توسعه جنگل
سال:1394 | دوره:1 | شماره:3 |تعداد مقالات:7

پروانه جوانه خوار بلوط (Tortrix viridana L.) یکی از مهم ترین آفات جنگل های زاگرس است که با تغذیه از برگ و جوانه های گونه های مختلف درختان بلوط، سالانه خسارت زیادی را به این جنگل ها وارد می کند. با فرض اینکه لارو این حشره در زندگی گروهی (اجتماعی) و انفرادی عکس العمل های متفاوتی نسبت به تغذیه برگ دو گونه بلوط دارمازو (Quercus infectoria) و بلوط وی ول (Q. libani) از خود نشان می دهد، در این تحقیق سنجش رفتارهای تغذیه ای این آفت به صورت گروهی و انفرادی مورد بررسی قرار گرفت. برگ های این دو گونه پس از جمع آوری در اتاقکی با شرایط نوری مناسب و دمای 25 درجه سانتی گراد قابل کنترل (به دو روش تغذیه انفرادی و گروهی) در اختیار لاروهای سن پنجم آفت قرار گرفت. در روش گروهی 20 تکرار (هر تکرار 10 عدد لارو) و در روش انفرادی 40 تکرار (هر تکرار یک عدد لارو) برای هر یک از میزبان های بلوط دارمازو و بلوط وی ول در نظر گرفته شد. شاخص های نرخ مصرف نسبی (RCR)، نرخ رشد نسبی (RGR)، کارایی تبدیل غذای خورده شده (ECI)، کارایی تبدیل غذای هضم شده (ECD) محاسبه شدند. نتایج این بررسی بر اساس آزمون t، میزان زی توده لاروی و همچنین شاخص های RCR، ECI و ECD در روش تغذیه گروهی به طور معنی داری بیشتر از روش تغذیه انفرادی است (در سطح 5 درصد). در واقع با این که در حالت تغذیه انفرادی لاروها (به دلیل نبودن استرس رقابت) به مقدار بیشتری تغذیه می کنند، اما در حالت تغذیه گروهی باوجود مصرف کمتر (نرخ مصرف نسبی کمتر) کارایی بیشتری در تولید زی توده لاروی دارند.

امروزه کشت گونه های مختلف صنوبر مانند گونه دلتوئیدس علاوه بر رفع موانع مرتبط با محدودیت های انرژی زیستی و حوضچه های کربن، یکی از مهم ترین منابع سلولزی و اقتصادی کشور محسوب می شود. تحقیق حاضر با مدل سازی معادلات آلومتریک زی توده نهال گونه مذکور پس از یک فصل رویش علاوه بر افزایش دقت پیش بینی مقادیر زی توده، درصدد ارائه پروتکل مناسب برای انتخاب نهال های برتر برای عرضه بهینه فروش است. به همین منظور تعداد 25 قلمه از گونه مورد بررسی با سه تکرار در کرت های یک مترمربع با شرایط رویشگاهی و تیمار کاملا ثابت در نهالستان تلوکلای ساری کاشته شده و یک سال پس از کاشت، نهال ها به تعداد مختلف از سه طبقه قطری یقه 0-1، 2-1.1، 3-2.1 سانتی متر با ریشه از خاک خارج شده و به مدت 48 ساعت در دمای 85 درجه سانتی گراد آون خشک شدند. برای مدل سازی از تبدیل لگاریتمی تابع توانی مبتنی بر دو متغیر قطر یقه و ارتفاع کل استفاده شد. نتایج نشان داد مدل های مبتنی بر تحلیل خطی چندگانه با توجه به عدم همبستگی خطی (10>VIF) دارای دقت برآوردی قابل ملاحظه نبودند. مدل های توانی تبدیلی برحسب قطر یقه مربوط به زی توده هوایی و مدل مذکور شامل ترکیب مربع قطر و ارتفاع (D2×H) مربوط به زی توده زیرزمینی و زی توده کل، مدل های بهینه برای گزینش نهال های برتر برای عرضه بهینه فروش در منطقه مورد پژوهش معرفی شدند. مدل های بهینه مذکور در قالب یک سند می توانند جایگزین روش فعلی فروش (بر مبنای ارتفاع و قطر یقه نهال ها) برای کسب درآمد بیشتر و ترغیب برای افزایش سطح کشت درختان گونه مورد بررسی محسوب شوند.

کار در جنگل همواره با حوادثی برای کارگران شاغل در این بخش همراه بوده و قطع و تبدیل درختان به عنوان یکی از مولفه های بهره برداری در این بین نقش ویژه ای دارد. در این بررسی حوادث ناشی از عملیات قطع و تبدیل در یک دوره 20 ساله (1387-1367) در جنگل های تحت مدیریت شرکت شفارود مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. این اطلاعات از روی برگه حوادث کار بخش ایمنی این شرکت استخراج شد. اجزای یک نوبت قطع مشخص و خطرهای ناشی از عوامل فیزیکی و خطای کارگر پیامدهای ناشی از آن ها تعیین و راه حل های مناسب برای کاهش احتمال بروز حوادث اشاره شد. بریدن درختان بیشترین علت حادثه بود و بیشتر حوادث بین سال های 1374-1373 روی داد. سر، صورت و دست ها، بیشتر از دیگر اعضای بدن آسیب دیدند. حوادث به طورکلی برای کارگران باتجربه بین 20-10 سال و در زمان نزدیک به ظهر روی داد. بررسی 194 حادثه به وقوع پیوسته، اجزای با ریسک بالا، پراکنش زمانی و صدمه های وارده به اعضای بدن کارگران را مشخص کرد. میزان آسیب به کارگران اره موتورچی قابل ملاحظه بود، زیرا ایمنی کار بستگی به ارزیابی مناسب خطرها و تصمیم گیری مناسب در هنگام انجام قطع و تبدیل است. تجزیه و تحلیل ایمنی قطع و تبدیل به همراه تحقیق حوادث آن نشان داد که کدام یک از اجزای قطع و تبدیل دارای آسیب پذیری بیشتری بوده و عدم رعایت ایمنی می تواند پتانسیل بروز چه خطرهایی را به همراه داشته باشد.

پروانه جوانه خوار بلوط (Tortrix viridana L.) یکی از آفات مهم درختان بلوط در استان کردستان است. ازآنجایی که کنترل شیمیایی آفات در اکوسیستم های طبیعی کاری بسیار مشکل بوده و عوارض مهم زیست محیطی دارد، یافتن راه های امن تر و موثرتر کنترل آفات، در این اکوسیستم ها بسیار ضروری است. یکی از مهم ترین روش ها در این زمینه، استفاده از دشمنان طبیعی آفات و اولین قدم در این راستا، شناسایی این عوامل طبیعی است. جوانه خوار بلوط پارازیتوییدهای متعددی در مناطق مختلف دنیا دارد و در این بررسی سعی شد تا پارازیتوییدهای این آفت در استان کردستان شناسایی شده و میزان تاثیر این عوامل در کاهش جمعیت آفت تعیین شود.این پروژه در شهرستان های مریوان و بانه طی سال های 1391 و 1392 انجام شد و با بازدیدهای منظم هفتگی از مناطق آلوده، 100 عدد لارو یا شفیره از هر منطقه، جمع آوری و پس از انتقال به آزمایشگاه در ظروف پرورش قرار داده شده و با بازدید مرتب قفس ها، پارازیتوییدهای خارج شده، جمع آوری شد. نوع پارازیتویید و میزان پارازیتیسم در هر مرحله مشخص شده و درصد پارازیتیسم تعیین شد. در این بررسی سه گونه مگس پارازیتویید Nemorilla maculosa (Meigen 1824)، 1824) Eumea mitis (Meigen,، و Pales pavida (Meigen 1824) متعلق به خانواده Tachinidae و زیرخانواده Exoristinae شناسایی شدند که گونه دوم برای اولین بار از ایران گزارش می شود.بررسی ها نشان داد که مگس های مذکور لاروهای سنین بالای جوانه خوار بلوط را مورد حمله قرار می دهند اما جمعیت این مگس ها و مقدار پارازیتیسم آن ها بسیار پایین بود.

یکی از مولفه های اصلی ساختار توده جنگلی، نظم مکانی و موقعیت درختان در کنار یکدیگر است. الگوی مکانی توده ها با اندازه گیری و تعیین موقعیت درختان در توده ها و با وارد کردن آنها در چارچوب های تحلیلی، اندازه گیری می شود. هدف از این تحقیق بررسی مقایسه ای شاخص رایپلی و شاخص های فاصله ای به منظور تعیین الگوی پراکنش مکانی بلوط ایرانی (Quercus brantii) در جنگل های چغاسبز ایلام بود. بدین منظور، تعداد 53 قطعه نمونه بر اساس الگوی منظم تصادفی با ابعاد شبکه آماربرداری 100×100 متر برداشت شد. برای جمع آوری اطلاعات از روش فاصله ای و برای تحلیل الگوی مکانی از شاخص رایپلی و شاخص های فاصله ای ابرهارت، هینز، C و هاپکینز استفاده شد. نتایج شاخص رایپلی نشان داد که گونه بلوط ایرانی در منطقه مورد بررسی از الگوی پراکنش تصادفی برخوردار است، در حالی که نتایج شاخص های فاصله ای ابرهارت، هینز، C و هاپکینز نشان داد که گونه بلوط ایرانی دارای الگوی پراکنش کپه ای است.

هدف کلی این پژوهش بررسی نقش فعالیت های آموزشی و ترویجی بر عملکرد زارعین صنوبر (کوددهی، آبیاری، وجین، مبارزه با آفات، هرس کردن، شخم زدن و فاصله کاشت) در شهرستان ارومیه بود. برای انجام این پژوهش از روش های توصیفی و علی- ارتباطی بهره گرفته شد و زارعین صنوبر شهرستان ارومیه به عنوان جامعه آماری در نظر گرفته شدند. بر اساس نمونه گیری تصادفی، 76 نفر به عنوان نمونه آماری در نظر گرفته شدند. بر اساس نتایج به دست آمده در زمینه بهره مندی از فعالیت های آموزشی و ترویجی، مشخص شد که 31.6 درصد از افراد در زمینه کود حیوانی، 50 درصد در زمینه کود شیمیایی، 57.9 درصد در زمینه حجم آبیاری، 52.6 درصد افراد در زمینه دفعات آبیاری، 36.8 درصد در زمینه وجین کردن، 73.7 درصد در زمینه مبارزه با آفات، 73.7 درصد در زمینه هرس کردن، 78.9 درصد در زمینه شخم زدن و 52.6 درصد در زمینه فاصله کاشت بهره مندی از فعالیت های آموزش و ترویجی را کم و یا بسیار کم ارزیابی کرده اند. همچنین بر اساس نتایج تحلیل رگرسیونی مشخص شد که 66 درصد تغییرات متغیر کود حیوانی، 62 درصد تغییرات متغیر کود شیمیایی، 61 درصد تغییرات متغیر حجم آبیاری، 81 درصد تغییرات متغیر دفعات آبیاری، 67 درصد تغییرات متغیر وجین کردن، 78 درصد تغییرات مبارزه با آفات، 49 درصد تغییرات متغیر هرس کردن، 56 درصد تغییرات متغیر شخم زدن و 89 درصد تغییرات متغیر فاصله کاشت، متاثر از فعالیت های آموزشی و ترویجی است.

از آنجا که تعداد گونه های بر روی نتایج رسته بندی پوشش گیاهی تاثیر می گذارند، هدف از این تحقیق، بررسی تاثیر حذف گونه های نادر برای بهبود نتایج آنالیز مولفه اصلی در جوامع راش (Fagus orientalis) است. برای این منظور برای بررسی پوشش گیاهی با روش نمونه برداری منظم تصادفی با ابعاد شبکه 100×200 متر، 13 قطعه نمونه در پارسل مدیریت شده و 13 قطعه نمونه در پارسل شاهد برداشت شد. نوع و درصد پوشش گونه های گیاهی بر اساس مقیاس براون بلانکه تخمین زده شد. آنالیز مولفه اصلی برای تجزیه و تحلیل بین داده های مختلف پوشش گیاهی به کار گرفته شد و برای مقایسه نتایج از آنالیز Procrust در نرم افزار R استفاده شد. نتایج نشان داد با حذف گونه های نادری که در کمتر از 10 درصد قطعات نمونه حضور داشتند، مقدار واریانس افزایش یافته و مقدار ویژه به صورت جزئی کاهش می یابد. همچنین همبستگی بالایی بین مجموعه داده های خام و حذف گونه های نادر با کمتر از 10 درصد حضور وجود دارد، اما تفاوتی بین نتایج آنالیز داده خام و آنالیز داده ها با حذف گونه های نادری که در کمتر از پنج درصد از واحدهای نمونه برداری حضور دارند، وجود ندارد، بنابراین می توان نتیجه گرفت با حذف گونه های نادر با کمتر از پنج درصد حضور، بدون از دست دادن اطلاعات و با حذف گونه های نادر با کمتر از ده درصد حضور، با از دست دادن اطلاعات جزئی از ایجاد خطای احتمالی در آنالیز مولفه های اصلی جلوگیری می شود. لازم به ذکر است که نتایج این تحقیق در جوامع جنگلی مشابه قابل استفاده است و کاربرد آن در مناطق مرتعی نیازمند تحقیق بیشتر است.