معماری و شهرسازی پایدار
سال:1392 | دوره:1 | شماره:2 |تعداد مقالات:6

زیبایی و نحوه ادراک آن، از جمله مسائلی است که در عین دارا بودن معیارهایی ثابت، بسته به زمان و مکان، به گونه های متفاوتی ادراک می شود. مقاله حاضر به بررسی و ارزیابی مولفه های سنجش زیبایی در فضای شهری (پیاده راه) انجام شده است. در این راستا نخست نظریه ها در زمینه زیبایی شناسی و نحوه ادراک فضا، بررسی و مفاهیم و تعاریف اولیه زیبایی مرور شده است. سپس از طریق مطالعات میدانی و انجام مصاحبه با طیف متنوعی از استفاده کنندگان از فضا، معیارهای زیبایی شناسی در نمونه موردی، مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفته است. در نهایت نتایج تحقیق حاکی از آن است که دست یابی به کیفیت زیبایی در یک فضای شهری وابسته به مشارکت مردمی و بهره گیری از نظرات آنهاست و زیبایی بصری، لزوما ارضا کننده نیازهای زیبایی شناسانه مردم نخواهد بود.

بررسی انواع الگوهای توسعه محلی نشان می دهد، قابلیت پیاده مداری به عنوان موضوعی محوری در این الگوها (مانند توسعه پایدارمحلی، نوشهرگرایی، رشد هوشمند و توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی) مورد تاکید است. توجه به این موضوع درکنار تبعات فردی (سلامت فیزیکی و روانی)، تبعات اجتماعی را نیز در بردارد که به ارتقای حیات مدنی و اجتماعی و از این رهگذر به پایداری اجتماعی محلات منجر می شود. بررسی مفهوم محلات پایدار نشان می دهد، یکی از راهکارهای تحقق پایداری اجتماعی در سطح محلات، ارتقای کیفیت زندگی به منظور حضور و انجام فعالیت های اجتماعی و اختیاری است. در عین حال یکی از شاخص های محلات پایدار، طراحی شهری مبتنی بر خلق مکان و ایجاد حس تعلق ذکر شده است. این مقاله بر آن است تا تاثیر ارتقای پیاده مداری در سطح محلات را به عنوان یک راهکار طراحی شهری محلات پایدار بر ابعاد پایداری شدن اجتماعی در سطح محلات مورد بررسی قرار دهد. بنابراین ضمن بررسی مفهوم محلات پایدار و رویکرد پایداری اجتماعی، شاخص هایی که بر افزایش و حضور اجتماعی و اختیاری پیاده موثر هستند، شناسایی می شوند. به منظور تدقیق شاخص ها، نمونه ای از محلات تهران (چیذر) انتخاب و 180 پرسش نامه توزیع و تحلیل همبستگی بر روی داده ها انجام شده است. نتایج نشان می دهد از دید استفاده کنندگان، در کنار عواملی چون پیوستگی مسیر، طراحی مطلوب، توجه به ابعاد زیبایی شناختی، تجهیز مسیر (عوامل کالبدی)، سایر عوامل غیرکالبدی مانند هنجارهای اجتماعی و فرهنگی بر حضور اجتماعی پیاده ها در فضا تاثیرگذار هستند.

از جمله اقداماتی که در حوزه معماری و شهرسازی با رویکرد پدافند غیرعامل می توان انجام داد، بهره گیری از فضا های موجود در نما و بام ساختمان ها، جهت اعمال برخی تمهیدات پدافندی غیرعامل است. بام سبز که بام باغ، بام گیاهی و بام زیستی نیز نامیده می شود، یک بستر مهندسی ساز است که رشد گیاه را در بام و نما میسر می سازد و دارای محاسن گوناگون است. از این رو، در بسیاری از کشورهای جهان به خصوص در کشورهای شمال قاره آمریکا و کشورهای غرب اروپا، آیین نامه ها و ضوابط اجرایی در خصوص بدنه های سبز تدوین شده است و به صورت دستورالعمل اجباری در برخی شهرها لحاظ می گردد. حال آن که در کلان شهری با خصوصیات تهران، فقدان این موضوع به روشنی ملموس است. دست یابی به مواردی چون استتار، اختفا و فریب، ذخیره سازی انرژی (مدیریت مصرف)، پایداری ساختمان ها، بهره گیری از زیبایی، فرم دهی و تغییر شکل، همسان سازی با محیط های اطراف، انعطاف پذیری در تغییر شکل، کنترل برخی پی آمد های طبیعی (سیل، روان آب ها و امثال آن)، صیانت از محیط زیست، جلوگیری از آلودگی روان آب ها، بالا بردن سرانه فضای سبز، تعدیل فضای روانی جامعه، ایجاد عایق صوتی و گرمایی، بالا بردن عمر ایزولاسیون بام و نما، کاهش مصرف انرژی، بهره گیری از چرخه تولید مواد غذایی، تلطیف هوا (کاهش دی اکسیدکربن و افزایش اکسیژن)، کنترل آسیب های ناشی از وزش طوفان و تگرگ و باران های سیل آسا و امثال آن، از جمله دستاورد هایی است که نتیجه اجرای بام ها و نما های سبز خواهد بود. در این تحقیق با رویکرد تفسیرگرایی و با روش توصیفی- تبیینی و با ماهیت کاربردی با بررسی اسناد و مدارک به معرفی سطوح سبز و مزایای عمومی آن، که بیشتر در حوزه پدافند نرم است، و نیز مزایای اختصاصی آن در حوزه پدافند غیرعامل و نقش آن در کلان شهری چون تهران پرداخته می شود.

پوسته ساختمان به عنوان جداکننده فضای داخلی و محیط خارجی، نقش مهمی در رفتار حرارتی ساختمان دارد. این بخش از ساختمان به عنوان مهم ترین منبع دریافت نور و انرژی خورشیدی، بر گرمایش و سرمایش، تهویه تعمدی و ناخواسته، کنترل نوفه های صوتی، کیفیت طراحی و اجرا و ابعاد زیبایی شناسی، تاثیر قابل توجهی در مقایسه با سایر اجزای ساختمان دارد. ایده های نوین طراحی، به پوسته ساختمان به عنوان حائلی که موجب ایجاد تعادل بین فضای داخلی و محیط خارجی ساختمان می گردد، نگاه می کند.یکی از این ایده ها استفاده از نماهای دوپوسته است. به منظور بررسی کارایی ایده نمای دوپوسته در اقلیم شهر تهران، یک ساختمان اداری در گزینه های مختلف با و بدون نمای دوپوسته مدل سازی و عملکرد انرژی آن به وسیله نرم افزار شبیه سازی EQUEST شبیه سازی گردید. در این شبیه سازی، تاثیر عوامل لایه بندی نما، شفافیت و جهت نما بر نیاز انرژی سیستم HVAC ساختمان مقایسه گردید. بر اساس نتایج شبیه سازی می توان گفت که استفاده از نمای دوپوسته در مقایسه با نمای تک پوسته، منجر به کاهش 16 الی 20% مصرف انرژی سیستم HVAC ساختمان می گردد.

معماری به عنوان هنر، همچون علم در بستر تاریخی خود چون یک ارگانیسم زنده دائما در حال تغییر و تحول است و در یک سیر دیالکتیکی قرار دارد. تعامل میان فناوری و تاریخ از موضوعات بسیار مهم در دست یابی به یک معماری کارآمد و پیشرفته در هر عصر و زمانی است، مفهومی که ریشه در آموزه های معماری سنتی ایرانی دارد. آموزش مبتنی بر سیستم استاد- شاگردی در دوران گذشته هم قدم با روح زمان در هر دوره تاریخی و سبک معماری، عامل ترویج اصول و مبانی معماری آن دوره است. وجود پیچیدگی و تضاد در روند تکامل علم و فناوری و به تبع آن در هنر و سبک های معماری بر آموزش علمی معماری تاثیر گذار است و این تاثیر و تاثرها همچنان نیز ادامه دارد. شناخت روحیه و فرهنگ علمی در هر دوره و خصوصا در زمان حال و به هنگام کردن دروس معماری مطابق با پیشرفت ها و پیچیدگی های علمی عصر حاضر، عامل پویایی و زنده بودن معماری در کنار سایر علوم است. هدف این پژوهش بررسی آموزش معماری و دگرگونی های آن در گذر زمان، همچون یک روند علمی است. همچنین برای همگام کردن مسائل آموزش معماری با این روند تلاش می گردد و پیشنهاد می شود در ایران نیز این روند آموزش تعاملی مورد توجه قرار گیرد و سیستم آموزشی معماری با معیارهای آموزشی نوین سازگار شود. روش تحقیق در این پژوهش، روش تحقیق توصیفی و استفاده از راهکارهای ترکیبی است.

کاربرد مفاهیم پایداری و اهداف توسعه پایدار در جهت کاهش اتلاف انرژی و آلودگی محیط زیست در معماری، منجر به پیدایش مبحثی به نام «معماری پایدار» گردیده و طی دهه های اخیر، توسعه پایدار به طور فزاینده ای به یک عنصر مهم در برنامه ریزی مناطق شهری تبدیل شده است. ظاهرا توجه توسعه پایدار بیشتر معطوف به شهرهاست و توسعه محله به دلایلی کمتر مورد توجه قرار گرفته است، با این حال اگر قطعات شهر ها (مولفه هایی مانند محله) فاقد معیار پایداری باشد، شهرها را نمی توان پایدار در نظر گرفت. معیارهای پایداری محلات آینه ای برای تجزیه و تحلیل پایداری شهرها برای سطوح بالاتر هستند که جنبه های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی را شامل می شوند. با توجه به گستردگی مطالب مربوط به پایداری، در این نوشتار صرفا مطالعات مربوط به محلات شهری و روش های ایجاد پایداری زیست محیطی در محلات با استفاده از روش تحلیل محتوا مورد بررسی قرار می گیرد و به عنوان نتیجه گیری به اصولی برای طراحی پایدار دست خواهیم یافت که عدم رعایت آنها در طراحی محلات؛ نیل به پایداری را مخدوش می سازد این اصول عبارتند از: طراحی فضاهای سبز محله؛ تعیین تراکم با توجه به اقلیم محل؛ طراحی بافت و ساختمان ها با توجه به اقلیم محدوده (انرژی خورشید و باد)، که این روش کمترین میزان هدر رفت انرژی را دارد و اولویت دادن به دسترسی پیاده در محله، که با حمل و نقل عمومی کارآمد امکان پذیر است.