معماری و شهرسازی پایدار
سال:1397 | دوره:6 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

هدف از این تحقیق، تعیین شدت رادیواکتیویته طبیعی و شاخص های خطر سنگ های گرانیتی ایران است که به عنوان مصالح ساختمانی به صورت نما و سنگ فرش کف و پلکان در فضاهای مسکونی استفاده می شود. به منظور تعیین کاربری سنگ های گرانیتی در راستای اهداف زیست محیطی و توسعه پایدار، مقدار دوز مؤثر تشعشع این گرانیت ها محاسبه شد. روش تحقیق براساس تعیین مقادیر ایزوتوپ های 226Ra، 232Th و 40K توسط دستگاه اسپکترومتر جرم بر روی 62 نمونه از سنگ های گرانیتوئیدی که از 13 منطقه ایران جمع آوری شده، صورت گرفته است. به منظور صحت سنجی اطلاعات ایزوتوپی، مطالعات پتروگرافی شامل بافت، رنگ، نوع کانی های اصلی و فرعی و تعیین نام دقیق گرانیت با استفاده از میکروسکوپ پلاریزان بر روی نمونه های سنگی نیز انجام شد. یافته های این تحقیق نشان می دهد که مشاهدات میکروسکوپی و داده های ایزوتوپی با یکدیگر تطابق خوبی دارند. به عبارت دیگر هرچه نمونه های گرانیتی مورد مطالعه رنگ روشن تری دارند و از کانیهای فرعی (مانند زیرکن، آپاتیت و تیتانیت) غنی تر هستند، غلظت عناصر رادیواکتیو در آنها بالاتر است. بیشترین مقدار میانگین، فعالیت هسته های 226Ra، 232Th و 40K به ترتیب عبارتند از 128، 6/118 و Bq kg-1 46/1385برای گرانیت های کردستان، بیرجند و زنجان. میانگین غلظت سه ایزوتوپ فوق الذکر برای ایران به ترتیب عبارت از60. 39 78. 47, و Bq kg-1 884. 72 است. ضمن اینکه هریک از این مقادیر از حد استاندارد جهانی تعیین شده برای گرانیت ها بالاتر است. با استفاده از نرم افزار Excel و فرمول های استاندارد، مهمترین شاخص های خطر برای 62 نمونه گرانیت محاسبه شد و میانگین اطلاعات تحت عناوین فعالیت معادل رادیوم Bq kg-1) 240. 72)، میزان دوز پرتوگیری خارجی و داخلی در هوای باز (0. 0-32506. 65012)، دوز پرتوگیری داخلی (0. 81334)، نرخ دوز مؤثر سالانه 0. 13759 mSv/yr))، دوز احتمال ابتلا به خطر سرطان Sv/yr) 0. 48155) و شاخص تشعشع گاما (0. 88856) محاسبه گردید. نتایج نشان می-دهند که میانگین شاخص های خطر در گرانیت های مورد مطالعه برای اماکن عمومی کمتر از حد مجاز است که توسط استاندارد UNSCEAR تعیین شده است، اما به دلیل احتمال خطر تشعشع زیاد، کاربرد این گرانیت ها در فضاهای داخلی ساختمان به ویژه برای فضاهای بسته مانند بیمارستان ها، فضاهای آموزشی، زندان ها، آسایشگاه ها، دکوراسیون و تجهیزات زینتی جایز نیست. همچنین به دلیل بالابودن شاخص های خطر به ترتیب اولویت در گرانیت های بیرجند، کردستان، زنجان، آذربایجان و تکاب، کاربری این نمونه ها در فضاهای بسته و اماکن خصوصی جایز نیست و رعایت احتیاط جدی تری لازم است. باتوجه به اینکه محیط زیست یکی از شاخص های اصلی توسعه پایدار است، رعایت استانداردهای این تحقیق در خصوص دوز پرتوگیری هریک از شاخص های خطر، سبب کاهش بیماری های ناشی از رادیواکتیویته طبیعی می شود و در جهت رسیدن به توسعه پایدار کمک قابل توجهی به ارکان توسعه (اقتصاد، جامعه و محیط زیست) خواهد بود.

در سده بیست ویکم مسأله فرم و شکل، یا چگونگی رشد و توسعه شهر در فضا، که همسو با آموزه های پایداری شهرها باشد، یکی از دغدغه های اساسی متخصصان و دانشمندان شهری به شمار می رود. این دغدغه در قالب رشد پراکنده شهری در بسیاری از شهرها به عنوان یک مشکل اساسی بروز و نمود یافته است و شهر تهران نیز از این مشکل در امان نمانده است. از آنجایی که شناخت ماهیت، علل و پیامدهای هر پدیده، محقق را در مسیر صحیحی از شناخت و حل مسأله یاری می دهد، پژوهش حاضر، بر آن شد تا با بررسی الگوی رشد منطقه 22 شهر تهران، به اولویت بندی نیروهای تأثیرگذار و تأثیرپذیر در دوره ده ساله بپردازد. روش تحقیق با توجه به ماهیت موضوع، اهداف و سوألات تحقیق، به صورت کتابخانه ای و پیمایشی، با استفاده از ابزارهای مشاهده، پرسشنامه است. شناسایی الگوی رشد منطقه با استفاده از مدل آنتروپی شانون و هلدرن انجام شده؛ داده های اولویت بندی و شناسایی نیروهای تأثیرگذار و تأثیرپذیر نیز با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه ای و مدل تحلیل ساختاری مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است. بر مبنای نتایج به دست آمده مدل آنتروپی شانون، منطقه 22، طی 10 سال، الگوی رشد پراکنده داشته و بر اساس مدل هلدرن، تأثیر توسعه فیزیکی رشد منطقه بیش از افزایش جمعیت آن بوده است. همچنین نتایج نهایی برتری اولویت ها نشان می دهد، به ترتیب «افزایش قیمت زمین» و «استقلال در تصمیم گیری (دولتی/ خصوصی)» و «بورس بازی و سوداگری زمین» از اهمیت بیشتری نسبت به سایر پارامترها برخوردار بوده است. در همین راستا عوامل تأثیرپذیر از رشد پراکنده منطقه 22 تهران عبارت از «کاهش فعالیت بدنی»، «تخریب خاک»، « افزایش مصرف سوخت و انرژی»، «آلودگی هوا»، «از بین رفتن زمین های کشاورزی»، «از بین رفتن اکوسیستم و حیات وحش»، «افزایش دما» است.

بافت های جدید با توجه به هویتمندی بافت های تاریخی طراحی نمی شوند و این مسأله، اهمیت توجه به ارتقای هویت در بافت های جدید را آشکار می سازد، چرا که کمبود یا نبود این کیفیت، موجب عدم ارتباط انسان با محیط و شکل گیری محیطی فاقد معنا و خوانایی می شود. نوشتار حاضر بعد از استخراج مؤلفه های هویت مکان از منابع معتبر و مشاهده میدانی، به دنبال اولویت بندی این مؤلفه ها در هویتمندی ساغری سازان به عنوان بافت قدیمی در شهر رشت است تا از این طریق بتوان گامی جهت هویتمندشدن فضاهای جدید برداشت. همچنین باتوجه به اینکه هویت مکان از یک بعد عینی و یک بعد ذهنی تشکیل می شود، نگارنده بر آن شد تا با توجه به مطالعات قبلی، میزان تأثیر گذاری بیشتر هر یک از مؤلفه های ذهنی یا عینی را در هویتمندی این بافت تاریخی مشخص کند. روش پژوهش، تحلیلی-تفسیری است و از طریق پیمایش میدانی در یک نمونه موردی صورت گرفته. در گام نخست، مؤلفه های هویت مکان از منابع معتبر استخراج گردیده و با استفاده از پرسش نامه نظرات مردم برداشت شده است. سپس داده های پرسش نامه ها در نرم افزار SPSS وارد گردیده که براساس تکنیک تحلیل عامل اکتشافی، متغیرها در یازده عامل تبیین کننده هویت مکان دسته بندی شده است. پس از آن، با توجه به اولویت بندی مؤلفه-های هویت مکان که از تکنیک تحلیل رگرسیون چند متغیره خطی حاصل شد، راه کارهایی معمارانه برای افزایش هویت مکان در فضاهای جدید ارائه گردید. همچنین برخلاف مطالعات قبلی، مشخص شد که در هویتمندی بافت مورد مطالعه، معیارهای عینی نسبت به معیارهای ذهنی تأثیر بیشتری داشته است. در نهایتنیز مدل مفهومی از مؤلفه های به دست آمده از تحقیق ارائه شد.

این پژوهش سعی دارد به بررسی مؤلفه های تأثیرگذار بر افزایش «حس معنویت» در فضای داخلی مساجد بپردازد. روش پژوهش در بخش اول با بررسی پیشینه و ادبیات موضوعی، در رابطه با «حس معنویت»-رابطه ای که موجب ارتقاء این حس در فضای داخلی مساجد می شود-مورد ارزیابی و بررسی قرارگرفته است. در بخش دوم از روش پیمایشی و مطالعات میدانی؛ برای اثبات فرضیات پژوهش استفاده شده است. از این رو روش تحقیق توصیفی-پیمایشی و جامعه آماری متخصصین معماری، با حجم نمونه 175 نفر که به روش نمونه گیری طبقه بندی تصادفی انتخاب شده اند، است. همچنین ابزار پرسشنامه با استفاده از طیف لیکرت پس از بررسی روایی و پایایی آن در میان جامعه پژوهش توزیع شده است. آزمون های به کار گرفته شده در این پژوهش: همبستگی، کروسکال والیس1، یومن ویتنی2 در محیط نرم افزاری «SPSS21» است. نتایج نشان می دهد: که عوامل حسی (رنگ، نور، صدا) و عوامل کالبدی (فرم، هندسه، نقوش، مصالح) در میزان ارتقاء «حس معنویت» در معماری داخلی فضای مساجد مؤثر است. همچنین تفاوت معنی داری میان متغیرهای جنسیت و سن بر میزان درک «حس معنویت» وجود دارد؛ به گونه ای که زنان زودتر از مردان و افراد با سن بالاتر زودتر به ادراک «حس معنویت» می رسند.

توسعه فیزیکی شهرها، فرایندی پویا و مداوم است که طی آن توسعه افقی و عمودی رخ می دهد. این روند توسعه منجر به تغییرات فراوانی در ویژگی های فیزیکی سطح زمین، انرژی آزاد شده، آلودگی هوا، دما و در نتیجه تغییر اقلیم در شهرها می-شود. یکی از بزرگترین تهدیدات توسعه شهرنشینی که باعث تغییر اقلیم شهری شده، پدیده جزایر حرارتی است. این پدیده ناشی از گسترش نابودی پوشش های طبیعی سطح زمین است که جای خود را به جاده ها، ساختمان ها، کارخانه ها و سایر تأسیسات شهری می دهد. این پژوهش با هدف سنجش اثرگذاری توزیع فضایی جمعیت بر عملکرد جزایر حرارتی شهری صورت پذیرفته است. بدین منظور برای سنجش توزیع فضایی جمعیت در مناطق 13گانه کلان شهر مشهد از ضریب آنتروپی نسبی استفاده شده و سپس حداکثر شدت جزایر حرارتی با استفاده از معادله عددی-نظری Oke محاسبه شد. پس از تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی، نتایج حاصل نشان داد رابطه ای نسبی میان توزیع فضایی جمعیت و شدت جزایر حرارتی وجود دارد که در برخی مناطق این رابطه مستقیم و در برخی دیگر دارای رابطه معکوس است. بررسی دقیقتر با استفاده از ضریب همبستگی اسپیرمن، نشان دهنده ارتباط مستقیم و مطلق تراکم خالص جمعیت با بیشینه شدت جزایر حرارتی شهری است.

امروزه جوامع در تلاش برای دست یابی به شرایطی هستند که در صورت وقوع بحران، بازگشت سریع آنها را به وضعیت پیش از بحران فراهم سازد. لذا در سال های اخیر بر تاب آوری به جای آسیب پذیری تأکید می شود. با توجه به احتمال وقوع زلزله در شهر شیراز و آسیب پذیری بافت های تاریخی آن، پژوهش حاضر در صدد شناسایی عوامل مؤثر بر تاب آوری محله سنگ سیاه و ارائه راهبردهای ارتقاء تاب آوری محله در برابر زلزله است. ماهیت پژوهش، کاربردی و از نظر روش توصیفی و همبستگی و شیوه گردآوری داده ها کتابخانه ای و میدانی است. برای پردازش داده ها از نرم افزار SPSS وEXCEL و در تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک سوات و QSPMاستفاده شد. جامعه آماری شامل کلیه مردم ساکن محله، حجم نمونه 351 مورد و روش نمونه گیری تصادفی است. برای سنجش تاب آوری از مدل 4 بعدی (اجتماعی، اقتصادی، نهادی و کالبدی) ضمن ترکیب آن با مدل مکانی کاتر (DROP) و مدل اجتماع محور (CBDM) استفاده شد. بنابر نتایج پژوهش: میزان تاب آوری محله سنگ سیاه 62/49 است. بعد کالبدی با01/60 دارای بیشترین و بعد اقتصادی با 53/39 دارای کمترین تاب آوری است. شاخص عملکرد نهادها و میزان خسارت دارای بیشترین اهمیت و شاخص نگرش و دسترسی دارای کمترین اهمیت است. میزان تاب آوری محله پایین؛ و بنابر نتایج آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون و تحلیل مسیر بین مؤلفه های اجتماعی، اقتصادی، نهادی، کالبدی و افزایش تاب آوری محله سنگ سیاه رابطه معنی دار وجود دارد. همچنین، راهبردهای تهاجمی بعنوان راهبردهای برتر برای ارتقاء تاب آوری محله انتخاب شدند.

زمینه بافت های تاریخی، به عنوان میراثی از گذشتگان آموزه هایی از خرد جمعی انسان ها را در طول تاریخ به نمایش می گذارند، از این رو رهاکردن آن ها، انسان معاصر را از قرار گرفتن در مسیر تداوم تاریخی که رمز بقای هر فرهنگی است، باز می دارد. ضرورت پژوهش حاضر نیز، از یک سو ارزش و اهمیت زمینه بافت تاریخی میدان صاحب الامر به عنوان یکی از مهمترین فضاهای معماری و شهری تبریز درگذشته است و از سوی دیگر کالبد نا به سامان وضع موجود مجموعه مذکور، در عصر حاضر بوده است. بر این اساس هدف اصلی پژوهش، بررسی وضعیت بازآفرینی شهری در کالبد امروزی مجموعه صاحب الامر تبریز با توجه به ویژگی های زمینه در راستای پایداری مجموعه، در قالب ارائه راهکارها خواهد بود. الگوی مفهومی مقاله پیش رو بر اساس روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و ابتدا با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای به تبسیط مفهوم زمینه گرایی و استخراج چهار بعد اصلی زمینه گرایی، شامل بعد کالبدی، بعد تاریخی، بعد اجتماعی-فرهنگی و بعد زیست محیطی و سپس مؤلفه ها و زیر مؤلفه های مداخله گر هر بعد پرداخته و در ادامه پس از تدوین اهداف بازآفرینی در سه مقیاس کلان، میانی و خرد، بر پایه مطالعات میدانی و ثبت مستقیم به تحلیل وضع موجود مجموعه صاحب الامر به کمک جدول (SWOT) پرداخته شده است. آنچه به عنوان نتایج نهایی پژوهش حاضر حاصل گشته است، در برگیرنده روش عملی به کارگیری رویکرد زمینه گرایی در مقوله بازآفرینی و نیز ارزش و اهمیت به کارگیری راهکارهای پیشنهادی در تمامی ابعاد زمینه، به ویژه بعد کالبدی و تاریخی است، زیرا که دو بعد زیست محیطی و اجتماعی-فرهنگی از وضعیت نسبتا مطلوبتری برخودار بوده و راهکارهای پیشنهادی ارائه شده در این دو بعد بیشتر مورد پردازش مسئولین و مردم قرارگرفته است.