معماری و شهرسازی پایدار
سال:1393 | دوره:2 | شماره:1 |تعداد مقالات:6

دانشگاه ها اماکن تدریس و یادگیری هستند که احساسی اجتماعی را در کل و اجزاء خود ایجاد می کنند. نقش دانشکده ها و فضاهای باز در این است، تا واحدهای کوچک و قانونمندی را برای محققان ایجاد نمایند که از فضاهای اجتماعی به صورت مشترک استفاده نمایند. این فضاها نه تنها عرصه گفتمانی بین تصویر علمی و شکل ساخته شده در سطحی گسترده، بلکه متعهد به ایجاد گفتمانی بین دانشجویان در فضاهای مختلف با یکدیگر است. علاوه بر آموزش رسمی، یکی از قابلیت های دانشگاه ها ایجاد تعاملات اجتماعی در این فضاهای باز است که امروزه تحقیقات متخصصین را در این زمینه به همراه دارد. با توجه به خلاء علمی و حرفه ای موجود در این راستا می توان از حرفه و دانش معماری منظر در طراحی فضاهایی چندعملکردی کمک گرفت.در رابطه با نارسایی ها و ظرفیت های فوق، در این تحقیق با مطالعه مقالات مرتبط با این موضوع، پارامترهای مختلف تاثیرگذار بر نقش توسعه پذیر بودن فضاهای باز بر میزان اجتماع پذیری برای تقویت نقش این فضاها در تعاملات اجتماعی شناسایی و مورد بررسی و تحلیل قرار خواهد گرفت. روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی- پیمایشی و همبستگی است. در این رابطه با طرح پرسش نامه و اجرای آن در میان بیش از 200 نفر از دانشجویان رشته معماری دانشگاه های ایران، نتایج استخراج، تجزیه و تحلیل شد. حجم نمونه از میان جامعه آماری به شیوه نمونه گیری تصادفی از چند دانشکده معماری دانشگاه های کشور انتخاب و اطلاعات تجزیه و تحلیل شد. با بررسی اطلاعات به دست آمده از میان فاکتورهای اصلی مطلوبیت فضاهای باز محیط های دانشگاهی مشخص شد. درصد تاثیر فضاهای توسعه پذیر و نحوه تاثیر آن از ابعاد مختلف بر میزان اجتماع پذیری در این گونه فضاها، قابل ملاحظه و بررسی بوده است.

یقینا تفاوت ها و شباهت هایی بین بزرگ سالان وکودکان در میزان رضایتمندی آنان از فضاهای باز وجود دارد. این مقاله سعی دارد تا ضمن شناسایی ابعاد این تفاوت ها و شباهت ها، به بحث در مورد آنها بپردازد. ابعاد رضایتمندی مطرح شده در این مقاله عبارت از: عناصر زنده و سبز، فضاهای کودکان، فضاهای تعاملی و فضاهای تفریحی و ورزشی است. در این مطالعه از دو روش تحقیق پیمایشی با تکمیل 261 پرسش نامه توسط بزرگ سالان و نیز مصاحبه با 80 کودک از ساکنان دو مجتمع مسکونی بلند مرتبه در تهران استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که سطح رضایتمندی هر دو گروه مورد مطالعه در سه بعد از ابعاد چهارگانه مشابه است و فقط در مورد فضاهای تعاملی سطح رضایتمندی دو نسل به علت برآوردن نیازهای بزرگ سالان بیش از کودکان، متفاوت است. بنابراین، تحقیق حاضر به طراحان ساختمان و مدیران، در طراحی، اجرا و مدیریت مجتمع های مسکونی بلند مرتبه، پیشنهاد می دهد تا در فرایند طراحی، ایجاد، مدیریت فضاهای باز مجتمع های مسکونی تفاوت های نیازمندی های دو گروه و به ویژه کودکان را درنظر بگیرند تا سطح رضایتمندی هر دو به میزان مقبولی ارتقا یابد.

نما و نمای خیابانی به عنوان یکی از ملموس ترین سطوحی که ناظر در شهر با آنها برخورد می کند، واجد جایگاه و اهمیت ویژه ای در طراحی شهری است. بررسی تحولات دهه های اخیر در تکنیک ها و سبک های طراحی نما نشان می دهد، معماری تک بنا فارغ از زمینه خیابان می تواند منجر به ایجاد ناهماهنگی، نازیبایی، ادراک نامناسب و بافت زادیی در جداره نمای خیابانی شود. بدین ترتیب نمای خیابانی لازم است تا واجد ابعاد مهم طراحی شهری مشتمل بر ابعاد زیبایی شناختی، عملکردی، ادراکی و زیست محیطی باشد. این نوشتار به صورت خاص بر بعد زیبایی شناسی تاکید دارد. بنابراین هدف این پژوهش، شناسایی معیارهای تاثیرگذار بر طراحی نمای خیابانی زیبا، از دید استفاده کنندگان است. این پژوهش یک تحقیق تحلیلی و کاربردی بوده و مبتنی بر روش های کیفی و کمی است. نمونه موردی این پژوهش بررسی بخشی از نمای خیابانی محور بهار بوده که مهم ترین محور ساختاری شهر تهران است. بنابراین به منظور شناسایی معیارهای زیبایی شناسانه تاثیرگذار بر ادراک استفاده کنندگان، پس از تدوین چارچوب مفهومی پژوهش، بر مبنای تکنیک پرسش گری، پرسش نامه ای تنظیم شده و در فضا توزیع و تکمیل شده است. حجم نمونه به منظور دست یابی به ضریب اطمینان 95 درصدی، معادل 180 پرسش نامه بوده است. نتایج تحلیل داده ها نشان داد که معیارهایی عینی چون: خطوط نما، تناسب، تعادل و معیارهای ذهنی چون تاریخی گری، فرهنگی بودن، بامعنابودن و... بر ادراک زیبایی شناسانه تاثیر دارند.

یادمان گرایی، یکی از گرایش های تاثیرگذار در معماری معاصر به شمار می رود. معماری یادمانی نوعی از معماری است که آن را اوج طراحی معماری دانسته اند. از سوی دیگر جریانات و گرایش های معماری معاصر جهان، بیش از هر زمان دیگر بر روی مباحث معماری پایدار و معماری انرژی کارا، تمرکز کرده اند. هدف اصلی این مقاله تحلیل نسبت دو مفهوم «یادمان گرایی» و «پایداری» در معماری معاصر ایران است. برای تحلیل این نسبت، پنجاه باب از مساجد معاصر ایران به طور تصادفی، به عنوان نمونه انتخاب شدند. مروری بر ادبیات تخصصی موضوع نشان دهنده آن است که در حوزه نظر، مفهوم یادمان گرایی، ناظر بر تمرکز بر حوزه طراحی معماری به عنوان یک امر خلاقانه و هنری است. از سوی دیگر مفهوم پایداری، ناظر بر تمرکز بر حوزه کارایی اثر معماری و در اصل یک موضوع عملکردی شناخته می شود. به عبارت دیگر تحلیل نسبت یادمان گرایی و پایداری در معماری معاصر ایران، نمودی از تعامل و تقابل خلاقیت هنری و کارایی به شمار می رود. بر اساس چارچوب نظری پژوهش، پنج مفهوم طراحانه برای تحلیل آثار مورد استفاده قرار گرفتند که عبارتند از: 1- ایده های ساختار دهنده طرح (مفهوم) 2- شکل و فرم در بنا 3- هویت 4- مصالح در بنا 5- فناوری ساخت 6- رابطه با بافت و محیط پیرامون 7- یادمانی بودن. دستاوردهای پژوهش نشان دهنده آن است که در شرایط کلی ارتباط عمیقی میان دو مفهوم پایداری و یادمانی بودن مشاهده می شود. همبستگی مفهوم یادمانی بودن با پایداری با روایی 0.48 شامل روایی همبستگی با پایداری زیست محیطی با 0.68، پایداری اجتماعی و فرهنگی 0.51 و پایداری اقتصادی با 0.24 نشان دهنده نوعی تعامل میان این دو مفهوم است. عدد همبستگی و روایی مربوط نشان می دهد که هرچند همبستگی کلی وجود دارد. در عمل متغیرهای متنوع و متعددی وجود دارند که آن ها بر نتیجه اثر می گذارند.

با توجه به رشد و گسترش ساختمان های بلند مرتبه در ایران و مصرف زیاد انرژی آنها، باید راه کارهای کاهش مصرف انرژی در آنها مورد استفاده قرار گیرد. پوسته و اجزاء آن از مهمترین عناصر تاثیرگذار در انرژی مصرفی این ساختمان ها هستند. با توجه به این اهمیت، پژوهش حاضربه رابطه نسبت بازشو و انرژی مصرفی در ساختمان های بلند مرتبه در شرایط اقلیمی تهران پرداخته است. در این پژوهش، با بهره گیری از نرم افزار eQuest، مدل تحقیق از لحاظ مصرف انرژی سالانه، شبیه سازی شده است. در این فرآیند، نسبت بازشو در مدل پایه تحقیق، 100% درنظر گرفته شد و سپس، آزمون های تحقیق در نسبت های 80%، 60%، 40% و  20% هم به صورت کلی و هم به صورت جهت به جهت انجام شد. نتایج آزمون های تحقیق نشان داد که نسبت بازشو و انرژی مصرفی سالانه مدل تحقیق، رابطه مستقیمی دارند. به طوری که کاهش نسبت بازشو تا 20% می تواند به میزان 17% مصرف انرژی سلانه در مدل پایه تحقیق را کاهش دهد. همچنین نتایج تحقیق نشان داد که میزان تاثیر گذاری نسبت بازشو در جهات مختلف ساختمان در مصرف انرژی با یکدیگر متفاوت است. از این لحاظ، به ترتیب جهات چهارگانه جنوب، شرق، غرب و شمال به ترتیب در اولویت هستند.

مسکن یکی از نیازهای پایه و اساسی همه افراد و خانوارهاست که مطلوبیت آن نقش مستقیمی در کیفیت زندگی دارد. از این رو همه جوامع به نوعی با مشکل مسکن مواجه هستند. در حال حاضر، مشکل تامین مسکن، به ویژه برای اقشار کم درآمد، به عنوان یکی از چالش های اساسی کشورها محسوب می گردد. لذا، دولت ها با ویژگی های گوناگون اقتصادی، اجتماعی و سیاسی برای حل کردن مسائل مربوط به مسکن اقدام نموده اند و در این راستا، از سیاست های متنوعی بهره گرفته اند. در ایران نیز عوامل بسیاری موجب پیدایش و تشدید مشکل تامین مسکن گردیده اند که به فراخور آنها سیاست هایی اتخاذ شده است. ولیکن، در دوره های زمانی مختلف، شرایط خاصی بر جامعه حاکم بوده است که به طور مستقیم و غیر مستقیم روش های مواجهه با مشکلات و اجرای قوانین و سیاست های مسکن را تحت تاثیر قرار داده اند. هدف از پژوهش حاضر تشریح اهمیت سیاست گذاری در بخش مسکن و همچنین، ارزیابی وضعیت شاخص های مسکن در شهرستان های کشور است. بدین منظور تعداد 13 شاخص در چهار گروه شامل «شاخص برخورداری»، «تاسیسات زیربنایی»، «فضاهای داخلی مسکن» و «شاخص پایداری» سازمان دهی شد و شهرستان های کشور مورد ارزیابی قرار گرفتند. تحلیل داده ها با استفاده از روش AHP گروهی و TOPSIS صورت پذیرفت. نتایج مطالعه حاکی از آن است که نظام مرکز- پیرامون در برخورداری شهرستان های کشور از شاخص های مسکن وجود دارد.