معماری و شهرسازی پایدار
سال:1397 | دوره:6 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

یکی از نیازهای اساسی شهروندان، دسترسی به امکاناتی است که بتواند در صورت تمایل، اوقات فراغت خود را در آن به صورت مفید سپری کنند، که این امکانات یکی از زیرساخت های توسعه پایدار شهری به شمار می آید. با وجود اینکه بخشی از اوقات فراغت شهروندان در خیابان های شهر یا در پارک های کوچک فاقد امکانات سپری می شود؛ گسترش تفرجگاه های شهری امکان استفاده ساکنان شهر را فراهم می کند تا پاسخگوی نیازهای طبیعت گرایانه انسان شهرنشین باشد. لذا در این تحقیق گویه های توسعه پایدار شهری، گذران اوقات فراغت و طراحی حاشیه رودخانه مورد بررسی قرار گرفته و با استفاده از روش دلفی، پرسشنامه ای تهیه گردید که توسط 30 نفر از متخصصین پاسخ داده شد. جهت تحلیل اطلاعات آماری از نرم افزارspss استفاده و تحلیل آماری داده ها در 2 گروه توصیفی و تحلیلی انجام شد. با توجه به داده های بدست آمده، از میان معیارهای توسعه پایدار شهری، معیارفرهنگی با9/13درصد، معیار کالبدی با1/4، معیار زیست محیطی با8/3، معیار اقتصادی با8/2 و معیار اجتماعی با 1درصد به ترتیب بیشترین و کمترین تأثیر را در استفاده یا عدم استفاده شهروندان از این گونه فضاهای شهری داشته و معیارهای مذکور و گذران اوقات فراغت رابطه معنی داری با طراحی حاشیه رودخانه داشته و ارتقای توسعه پایدار شهری با همبستگی 8/81 درصد بیش ترین تأثیر را در طراحی حاشیه رودخانه داشته است.

امروزه بیشتر از گذشته به کار بست اصول توسعه پایدار در عرصه های عمومی شهری توجه می شود. در این زمینه، از آنجا که درگیری فعال با زندگی بیش از هر چیز، از طریق فراهم آوردن امکان مشارکت، فعالیت و برقراری تعاملات اجتماعی شهروندان با یکدیگر به وجود می آید، میزان مشارکت در عرصه های عمومی شهری بر سلامت جسمی و روحی شهروندان و برقراری اهداف توسعه پایدار شهری تاثیرگذار است. از اینرو هدف این تحقیق، شناسایی مشخصه ها و ویژگی های محیطی عرصه های عمومی واجد ارزش مشارکت از دید شهروندان بوده است. روش تحقیق این پژوهش پیمایشی و همبستگی بود. از پرسش نامه به عنوان ابزار جمع آوری داده ها، از نرم افزار های اس پی اس اس و اسمارت پی ال اس به عنوان ابزار تحلیل و ارزیابی داده ها و از مدل ساختاری تحلیل عاملی تاییدی و روش تحلیل حداقل مربعات جزئی، به عنوان روش تحلیل داده ها بهره گرفته شد. جامعه آماری این پژوهش، شهروندان بالای 15 سال استفاده کننده از عرصه های عمومی شهر شیراز بودند. با توجه به نامشخص بودن تعداد جامعه آماری و بر اساس فرمول کوکران، داده های این تحقیق از 176 نفر داوطلب از جامعه آماری به عنوان گروه نمونه جمع آوری شد. مقدار آلفای کرونباخ پرسشنامه این تحقیق 805/0 بود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد از دید شهروندان بالای 15 سال شهر شیراز، کیفیت های سرزندگی، فقدان آلودگی و سبز بودن، قابلیت شناخت و تجربه، تناسب و یکپارچگی، همه شمولی و فقدان جرم و جنایت بر میزان مشارکت در عرصه های عمومی شهری تاثیر گذارند.

نشانه ها از مهم ترین عناصر تصویر ذهنی محیط و ادراک پذیری هستند که در شکل گیری و تقویت هویت، وضوح و خوانایی محیط، نقش به سزایی را ایفا می کنند، لذا اصول نشانه گذاری در محیط های شهری باید مورد توجه قرار گیرد. به نظر می رسد، نشانه گذاری دو جنبه ی مهم را دربرمی گیرد: بررسی عوامل مؤثر بر خوانده شدن نشانه های مختلف از دید استفاده کنندگان فضا از یک سو و در عین حال بررسی موقعیت نشانه، که بر دسترسی پذیری و رؤیت پذیری آن تأثیر می گذارد. این پژوهش در پی آن است که به بررسی جنبه ی دوم در ناحیه ی 1 در منطقه ی 12 شهرداری تهران بپردازد. این نوشتار، پژوهشی کاربردی است و از روش تحقیق کمی-کیفی (آمیخته) بهره برده است. در ابتدا کارشناس، نشانه های موجود در محدوده را شناسایی و بررسی کرده است. سپس تصاویری مناسب از نشانه های محدوده تهیه و براساس نظر استفاده کنندگان (80)، آنها را اولویت-بندی نموده است. درانتها مبتنی بر روش کمی (مبتنی بر مدل سازی) و با تحلیل شاخص های هم پیوندی و رؤیت پذیری با نرم افزار دپث مپ، موقعیت مکانی نشانه ها تحلیل شده است. با انطباق اولویت بندی نشانه ها و موقعیت مکانی نشانه ها، نتایج تحلیلی ارائه شده اند. نتایج گام اول حاکی از اهمیت معیارهای عملکردی، بصری و معنایی در نشانه شدن یک عنصر است. نتایج تحلیل موقعیت و دید به نشانه با نرم افزار نشان می دهد که دسترسی و قرارگیری در مسیر پیاده در نشانه شدن آن تأثیر دارد؛ بنابراین هر دو عامل در الگوی نشانه گذاری تأثیر دارند.

عدم درک مفهوم «پویای» منظر، فقدان توجه به «رویکرد کل نگر» آن و استفاده از روش های سنتی در مطالعات طرح های توسعه شهری به شکل گیری مناظری در شهرها منجر شده که توانایی پاسخگویی به نیازهای شهروندان را در طول زمان ندارد. بنابراین با توجه به ناکارآمدی و عدم همخوانی شیوه مطالعات طرح های توسعه شهری ایران با تغییرپذیری شهر کنونی، ضروری است تا نگرشی متناسب با شرایط شهری امروز اتخاذ شود. تفکر نوین «شهرسازی منظر» با «کلی نگری» نسبت به مفهوم منظر و پذیرش «عدم قطعیت» شهر در حال تحول، عرصه موضوعی جدیدی را در ادبیات جهانی مطرح نموده است. از این رو پژوهش حاضر درصدد بهره گیری از این تفکر در راستای ایجاد تغییر نگرشی در شیوه مطالعات طرح های توسعه شهری ایران، به ویژه «سند جامع ارتقای کیفی سیما و منظر شهری» است. این پژوهش سعی دارد با استفاده از روش تحلیل محتوا، بررسی تطبیقی چارچوب نظری تفکر شهرسازی منظر با نظام شهرسازی معاصر ایران و مطالعه موردی، شرایط کاربرد این تفکر را در ایران معرفی نماید. یافته های پژوهش نشان می دهد که علاوه بر کلی نگری نسبت به مفهوم پویای منظر، تلفیق مفاهیم برنامه ریزی و طراحی از مقیاس کلان به خرد در فرایندی یکپارچه، پویا و برگشت پذیر، به روز نمودن قوانین و ضوابط مربوط به منظر شهری (به عنوان ابزار قانونی و حقوقی) و ایجاد سازوکارهایی برای ارتقاء جایگاه حقیقی نهادهای محلی و مردمی در روند طراحی و برنامه ریزی محیط شهری، از پیش نیازهای لازم برای کاربردی نمودن این تفکر در نظام شهرسازی ایران است.

دلبستگی مکانی یکی از فرآیندهای پیچیده ای است که در رابطه انسان و محیط شکل می گیرد و به دلیل ارتباط عاطفی برقرارشده، پیامدهای رفتاری مثبتی را نیز رقم خواهدزد. اینکه چه عواملی بر تقویت دلبستگیهای مکانی موثرند و پیوندهای ساکنان با مکان را مستحکم می-کنند، دستاورد مهمی برای برنامه ریزان شهری است تا بتوانند به ارتقاء کیفی سکونت انسان در محیط دست یابند. مقاله با هدف بررسی اثرپذیری دلبستگی مکانی از ویژگیهای کالبدی مکان در راستای تحقق محله پایدار شهری انجام شده است. روش انجام مقاله توصیفی تحلیلی و از نظر هدف کاربردی است. پس از مطالعات اسنادی، داده ها از طریق پیمایش میدانی در دومحله از شهر اهواز جمع آوری شد. ابزارگردآوری داده ها پرسشنامه بوده است. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهایSPSS و Amos Graphic انجام شده است. نتایج حاکی از این است که میزان دلبستگی مکانی و رضایت از ویژگیهای کالبدی در محدوده مورد مطالعه بطور معنادار بالاتر از میانگین است. همچینن خروجی نرم افزار اموس نشان از برازش مدل ساختاری طراحی شده برای آزمون فرضیه ها دارد و مقدار شاخصهای برازش (بیشتر از 9/0) هماهنگی داده ها با مدل تحلیل عاملی مفروض را نشان می دهد. میزان واریانس تبیین شده برای سازه های تعریف شده بالاتر از 5/0 و بین 5/0 تا 61/0 است و در حد مطلوب است. بررسی فرضیه اصلی تحقیق تاثیر مثبت و معنادار ویژگی های کالبدی بر دلبستگی مکانی را تایید می کند و همچنین تایید فرضیات فرعی نیز تاثیر مثبت و معنادار عوامل کالبدی عینی و ذهنی را بر دلبستگی مکانی تایید می کند که البته سهم عوامل ذهنی در تبیین سازه دلبستگی مکانی بیشتر بوده است.

هدف پژوهش حاضر، پیش بینی تمایلات اجتماعی بر اساس شاخص های قلمرو گرایی در ساکنان مجتمع های مسکونی در مقیاس واحد همسایگی می باشد. تحقیق، توصیفی و از نوع همبستگی بوده و جامعه آماری آن را، 439 خانوار ساکن در 4 مجتمع مسکونی واقع در شهر رشت با حجم نمونه 186 خانوار در دسترس، تشکیل داده است. برای گردآوری داده ها، از چک لیست محقق ساخته در 5 حوزه پژوهش، بهره جسته که بر اساس تمایلات ساکنین موردسنجش قرار گرفت. داده های به دست آمده با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه، تجزیه وتحلیل شدند. نتایج ضریب همبستگی نشان داد، تمامی 14 شاخص قلمرو گرایی، رابطه معناداری با تمایل اجتماعی دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که 6/53 درصد از واریانس تمایل اجتماعی در زمینه ی کالبدی توسط شاخص های مفاصل فضایی، الگوی معماری و میزان محصور بودن و 8/17 درصد از آن در زمینه معنایی توسط احساس کنترل، احساس خودشکوفایی و احساس رضایت پیش بینی می گردد. همچنین سهم حوزه زمینه ای با مؤلفه امنیت، 4 درصد و سهم حوزه فعالیتی_رفتاری با مؤلفه های، زمان و دوره تکرار، خلوت، صمیمیت فضایی و تراکم 85 درصد از واریانس تمایل اجتماعی است. یافته ها حاکی از آن است که طراحی مجتمع مسکونی به موازات کنترل قلمرو، سبب ایجاد انگیزش و تمایل، خوش بینی، امید به آینده و درنهایت تعامل اجتماعی خواهد شد. هر قلمرو می تواند مکانی برای روابط اجتماعی مهیا سازد، نشانه ای از هویت افراد را فراهم کند و به نحو بی نظیری به تمام آن جمع یا گروه تسری دهد.

حریم باید به منظور مستندنگاری و نگهداری به دقت مورد توجه قرار گیرد و در هرفعالیت عمرانی از تجاوز به حریم و چشم انداز آثار تاریخی پرهیز کرد. برای میراث فرهنگی حریم های مختلف تعریف می شود که برای هر یک نوع ویژه ای از مراقبت های خاص از نظر ساخت و ساز و دخل و تصرف تعیین شده است. متأسفانه در ایران این مهم مورد توجه قرار نگرفته است که در نتیجه میراث فرهنگی و حریم آن تحت تأثیر پیامدهای نامطلوب این موضوع قرار گرفته و دچار آسیب شده اند. برای حفظ آثار وجود نقشه های مبین آسیب پذیری ضروری می نماید. به کمک چنین نقشه هایی مدیران می توانند تصمیم های صحیح را اتخاذ کنند. تحقیق حاضر، برپایه رویکرد مبتنی بر تحلیل های مکانی و با هدف مستندنگاری و مدیریت آسیب پذیری میراث فرهنگی، به بررسی مفاهیم حریم، شناسایی و انتخاب عوامل اساسی و تأثیرگذار بر روی حریم و چشم انداز برج طغرل نظیر انواع کاربری قطعه ها، وضعیت نمای قطعه های موجود در حریم، ارتفاع قطعه های ملکی و تراکم آنها می پردازد. برای این کار، از روش فازی یگانه برای استنتاج و همچنین تحلیل های مکانی و محاسبات رستری برای تولید نقشه های آسیب پذیری استفاده می گردد. در نهایت مشاهده می شود که فقط 6 درصد حریم برج طغرل واقع در ناحیه یک منطقه 20 تهران بدون آسیب باقی مانده اند و بیش از نیمی از آن دارای آسیب پذیری متوسط و زیاد می باشد که این یک تهدید جدی برای اثر تاریخی است.