معماری و شهرسازی پایدار
سال:1398 | دوره:7 | شماره:1 |تعداد مقالات:13

رفتار انسان ها نقش مهمی در تعامل حرارتی آن ها با محیط دارد. لذا بررسی رفتار حرارتی در راستای دستیابی به آسایش حرارتی ضروری به نظر می رسد. هدف از این پژوهش، تبیین رفتارهای بهینه غیر معمارانه در راستای سازگاری حرارتی بیشتر بدن انسان با محیط است. داده ها و اطلاعات مورد نیاز این پژوهش حال نگر، بر اساس روش تجربی و میدانی به روش پرسشنامه محقق ساخته، از افراد ساکن در واحدهای آپارتمانی در شهر شیراز جمع آوری و سپس با توصیفات تحلیلی، استنباطی و طبقه بندی آن ها احکام لازم صادر شد. با بررسی اولویت های رفتاری از طریق میانگین وزنی مشخص نمود که در ماه های گرم، اولویت اول به روشن کردن پنکه یا کولر اختصاص دارد. همچنین مشخص شد که رابطه ای معنادار بین ارتباط پوشش با ارزیابی حرارتی افراد در ماه های گرم وجود دارد که در هر دو جنس مرد و زن به صورت مشابه اتفاق می افتد. می توان از تحلیل داده ها به این نتیجه رسید که هر فرد با انجام رفتاری حرارتی مناسب سعی می کند تا به هر نحو ممکن محدوده آسایش حرارتی را برای خویش مهیا نماید.

یکی از مشکلات اساسی که امروزه گریبان گیر کلان شهرها شده، آلودگی هواست که ضمن تهدید و به خطر انداختن سلامتی انسان، حیوان و گیاه، باعث افزایش دمای کره زمین و تغییرات اقلیمی شده. یکی از بزرگترین منابع آلوده-کننده، صنعت ساختمان است به طوری که جداره های آن، دلیل اصلی تولید و تشدید آلودگی هوای شهرهاست؛ لذا در این پژوهش هدف ارائه و معرفی یک سیستم جدید از پوسته های شفاف پر شده از ریزجلبک با استفاده از علم بیونیک، در کلان شهر آلوده تهران که در مقایسه با گیاهان معمولی دارای خاصیت جذب کنندگی بیشتر، پایدار، زنده و ارزان قیمت است، جهت نیل به پایداری زیست محیطی شهری و بهبود کیفیت هواست. به همین منظور به صورت توصیفی – تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای، ساختار و تناسبات پنجره های دوجداره امروزی ازنظر فنی جهت کشت ریزجلبک، بررسی و ابعاد پنجره سبز مشخص شد. پس از طراحی و ساخت به صورت اصولی و فنی با استفاده از روش تجربی و آزمایشگاهی با تزریق ریزجلبک و قراردادن پنجره در محیط واقعی، میزان جذب دی اکسید کربن به عنوان یکی از آلاینده های هوا اندازه گیری شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که با رشد ریزجلبک پس از گذشت فقط شش روز، روند جذب دی اکسید کربن از 6. 6 درصد تا 45. 4 درصد تغییر خواهد کرد.

تحولات اخیر در زندگی شهری نظیر افزایش روبه رشد وسایل نقلیه شخصی و اثرات نامطلوب زیست محیطی، کم تحرکی فیزیکی و پیامدهای ناشی از آن، نگرانی جامعه جهانی را نسبت به سلامت شهروندان به عنوان مؤلفه اصلی توسعه پایدار پدید آورده است. هدف این پژوهش، ارزیابی عینی و ذهنی کیفیت های پیاده مداری محیطی بر فعالیت-های فیزیکی ساکنان، به ویژه پیاده روی به عنوان پایدارترین فرم جابه جایی و حمل ونقل و تبیین رابطه بین این دو مجموعه از کیفیت ها در چهار محدوده مختلف سنندج است. داده های ذهنی در رابطه با سطح سلامت، فعالیت های فیزیکی و ادراک از محیط محل سکونت با استفاده از پرسشنامه گردآوری شده است. در روش عینی، جمع آوری اطلاعات متناسب با عوامل مورد بررسی، با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی انجام شد. برای تحلیل روابط بین محیط ادراک شده با فعالیت های فیزیکی و تعیین روابط بین متغیرها از نرم افزار SPSS استفاده شده است. داده-های عینی نیز با استفاده لایه کاربری اراضی و شبکه معابر توسط GIS محاسبه شد. داده های به دست آمده در شاخص های walkability index و Smartraq وارد و سطح پیاده مداری عینی محیط محدوده ها محاسبه شده است، به این ترتیب اولویت اعتبار شاخص های ذهنی و عینی مشخص می شود. بر اساس امتیاز حاصل از داده های عینی توسط هر دودسته شاخص های پیاده مداری هر یک از محدوده ها امتیاز بندی شده و تحت عنوان محدوده های خیلی پیاده مدار تا ضعیف طبقه بندی شده است. در مرحله پایانی پژوهش، با استفاده از تحلیل عاملی در نرم افزار Amos روابط و تأثیرگذاری متغیرهای مورد بررسی مشخص شده است. نتایج این پژوهش نشان داده که برخلاف تأثیرپذیری فعالیت های فیزیکی از پیاده مداری عینی محیط، این کیفیات ارتباط چشم گیری با فعالیت های فیزیکی ساکنان نداشته، بلکه با تأثیرگذاری بر کیفیت های ذهنی، به عنوان متغیر میانجی، فعالیت های فیزیکی را تحت تأثیر قرار می دهد.

همواره زیرساخت ها به عنوان سنگ بنای توسعه منطقه ای، از مهمترین عوامل سازنده سازمان فضایی و شکل دهنده فرم شهرها به ویژه شهرهای کوچک بوده اند. از سویی طرح جامع شهر نیز به عنوان سند اصلی هدایت و برنامه ریزی شهرها تلقی می شود؛ بنابراین، برنامه ریزی مناسب زیرساخت ها همواره یکی از دغدغه های برنامه ریزان و شهرسازان در دوران معاصر برای دست یابی به رشد اقتصادی و بهبود کیفیت زندگی در شهرها و در نهایت حرکت به سوی توسعه پایدار از طریق طرح جامع شهری به ویژه در شهرهای کوچک بوده است. بر این اساس هدف مطالعه حاضر، ارزیابی برنامه ریزی زیرساخت ها در طرح های جامع شهرهای کوچک است تا شناختی مناسب از ابعاد، مؤلفه ها و ساختار برنامه ریزی زیرساخت ها در اختیار تصمیم گیران و تصمیم سازان شهری و ملی در تهیه و اجرای طرح های توسعه شهری قرار دهد. طرح های جامع شهرهای کوچک ساوه، ماکو و خرمشهر به عنوان نمونه ای برای سنجش توجه برنامه ریزان به این ابعاد انتخاب شدند. روش تحقیق مطالعه حاضر به صورت توصیفی-تحلیلی است که از تکنیک دلفی برای جمع آوری نظرات کارشناسان استفاده شده است و همچنین از روش سوآرا و آراس خاکستری برای اولویت بندی معیارها و رتبه بندی نمونه ها استفاده شده است. نتایج مطالعه حاضر نشان داد، از بین ابعاد مؤثر در برنامه ریزی زیرساخت، بعد فنی-موضوعی (0. 303) مهمترین است. همچنین در بین معیارهای فنی-موضوعی: شبکه حمل ونقل (0. 167)؛ در بین معیارهای نهادی-مالی: توان فنی مالی شهر (0. 079)؛ در بین معیارهای هنجاری اقلیمی: تأثیرات زیست محیطی (0. 065) و همچنین در ارتباط با معیارهای ریخت شناسی: ارتباط فرم شهر با زیرساخت های خطی (0. 54) دارای اولویت بیشتر نسبت به سایرین در نگاه برنامه ریزان است. در ارتباط با رتبه بندی طرح های جامع نمونه های موردی از لحاظ برنامه ریزی زیرساخت، طرح جامع شهر ماکو بالاترین امتیاز را به دست آورد و بعد از آن طرح های جامع شهرهای ساوه و خرمشهر در جایگاه های بعدی قرار گرفتند.

رشد جمعیت شهری و محدودیت اراضی مناسب، وجود ساختمان های مسکونی بلند مرتبه را اجتناب ناپذیر کرده است. اما برج های مسکونی در مراحل مکان یابی، طراحی و اجرا توجه بیشتری را می طلبند. یکی از مسایل اصلی که در این برج ها به چشم می خورد، کمرنگ بودن نقش قلمرو و حریم در جانمایی و طراحی بناست که سبب نزول شاخص های پایداری محیطی و کیفیت زندگی ساکنان می شود. هدف از انجام این پژوهش، بررسی عوامل پیوستگی، عملکردی و کالبدی-فضایی، در قالب فرضیات و اولویت بندی آن ها به منظور پاسخ گویی به چگونگی اثرگذاری قلمرو بر کیفیت زندگی ساکنان و سنجش جایگاه آن در طراحی برج های مسکونی و ارزیابی سایت مورد نظر در رشت است. روش تحقیق، به صورت ترکیبی شامل روش های توصیفی-تحلیلی و گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و میدانی است. بر مبنای جمعیت شهر رشت، از میان پرسشنامه های صحیح پاسخ داده، 384 عدد مورد بررسی قرار گرفت. تحلیل با نرم افزار SPSS و سنجش نفوذپذیری و خوانایی، اتصالات بصری و همپیوندی نیز از طریق چیدمان فضایی صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که عوامل عملکردی با ضریب بتا 0. 415، پیوستگی ساختمان (0. 389) و عوامل کالبدی-فضایی (0. 228)، به ترتیب باید در ایجاد قلمرو در طراحی برج های مسکونی لحاظ گردند. همچنین Space Syntax نشان داد که محدوده مورد مطالعه، سطح متوسط قلمرو را داراست و امکان طراحی برج مسکونی در سایت با توجه به تحلیل دسترسی ها، امنیت، همپیوندی و سایر معیارها که زیرمجموعه فرضیات هستند، فراهم است.

در دو دهه اخیر، مسأله امنیت در فضاهای شهری، دغدغه مهم مدیران و برنامه ریزان بوده است. عدم توجه به امنیت انسان در فضاهای جمعی، نه تنها او را از رسیدن به نیازهای بالاتر باز می دارد، بلکه کاهش تعاملات اجتماعی و خالی ماندن فضاهای عمومی را در پی خواهد داشت. هدف از این مقاله دست یابی به عوامل افزایش امنیت در خیابان جهت ارتقا تعاملات اجتماعی معلولین جسمی-حرکتی است. روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر نوع توصیفی-تحلیلی است. اطلاعات و داده ها از طریق پرسشنامه و روش میدانی گردآوری شده است. گروه هدف در پژوهش، معلولین جسمی-حرکتی خیابان طبرسی مشهد هستند. نمونه گیری به روش تصادفی و با استفاده از فرمول کوکران در میان 293 نفر از افراد، انجام شده است. تحلیل داده ها از طریق تحلیل عاملی توسط نرم افزار SPSS و PLS انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که برنامه ریزی مؤثر، تغییرات در محیط کالبدی، فعال بودن فضا و افزایش فعالیت های شبانه روزی، روشنایی و کمک به خوانایی در خیابان، سبب افزایش امنیت خواهد شد چرا که بالا بودن تعداد ناظران در فضا موجب کاهش فعالیت های مجرمانه و افزایش تعاملات بین مردم و معلولین جسمی-حرکتی می-شود.

موضوع مقاله بررسی و تحلیل همگنی و توزیع پذیری خانه ها و تأثیر آن بر ارتباط ریزفضاها با یکدیگر با هدف شناخت و تحلیل نقش آن ها در روابط اجتماعی خانه های سنتی به منظور استفاده از الگوهای حاکم بر آنها در مسکن معاصر است. این مطالعه بر اساس نظریه پیکره بندی فضا صورت گرفته است. بررسی اجزای تشکیل دهنده خانه ها و عوامل شکل گیری ساختاری فضاها و ارتباط آنها با دیگر فضاها، رهیافتی برای دست یابی به تأثیر روابط فضایی در شکل گیری روابط اجتماعی در خانه هاست. شناخت عوامل و مؤلفه های مؤثر بر میزان همگنی و توزیع پذیری با استفاده از ضریب افتراق یکی از مهمترین مؤلفه ها در این خصوص است. خانه های دوره قاجار کاشان و تحلیل تطبیقی این الگوها متناسب با نیازها و الزامات مسکن امروزی مبنای این مطالعه است. روش به کار رفته در این پژوهش، ترکیبی از روش-های تفسیری-تاریخی با تکنیک تحلیل محتوا و استدلال منطقی است. با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، مطالعات تاریخی صورت گرفته و شبیه سازی به وسیله نرم افزار گرسهاپر و پلاگین اسپیس سینتکس و نرم افزار دپث مپ و تحلیل گراف های توجیهی برای 19 نمونه از خانه های دوره قاجار کاشان که به صورت خوشه ای هدفمند انتخاب شده اند، استفاده شده است. نتایج نشان می دهد میزان نفوذپدیری، انتظام فضایی و قرارگیری هر فضا در عمق مشخص، ارتباط مستقیم با نحوه روابط اجتماعی و رفتاری است. همچنین تمام خانه های سنتی بررسی شده دارای همگنی و توزیع پذیری بالا و مطلوبی در چیدمان فضایی است. خانه هایی که هر چهار عرصه عمومی، نیمه عمومی، نیمه-خصوصی و خصوصی را داشته و ریزفضاهای دارای عمق و هم پیوندی مناسب این حریم ها باشند و نیز همگنی و توزیع پذیری مناسب این حریم ها را در بر داشته باشند، دارای همگنی و ضریب افتراق بالاتری هستند.

خیرگی یک مسأله رایج در ساختمان های مدرن دارای نماهای وسیع شیشه ای است که نه تنها تأثیرات منفی بر روی آسایش ساکنان دارد، بلکه می تواند عملکرد افراد را نیز مختل کند. در محیط های آموزشی، به دلیل میزان بالای فعالیت های بصری که در اکثر موارد در طول روز انجام می شود، توجه به مسأله خیرگی اهمیت بالایی دارد. هدف این پژوهش ارائه الگوهای مناسب جهت بهینه سازی بازشوها از لحاظ خیرگی در ساختمان های آموزشی اقلیم گرم-وخشک ایران است. به منظور انجام پژوهش بعد از تعیین مدل، پارامترهای رادیانس، اطلاعات آب وهوایی و اعتبار سنجی نرم افزار، زمان-های بحرانی خیرگی در یک نقطه مشخص تعیین شد. در ادامه اولویت تأثیر هر کدام از پارامترها با ثابت نگه داشتن سایر پارامترها تعیین شد. سپس با استفاده از شبیه سازی، ترکیب پارامترهای متفاوت کالبدی پنجره در درصدها و ابعاد مختلف مورد توجه قرار گرفت. شاخصه های کالبدی مورد استفاده در این پژوهش شامل نسبت پنجره به دیوار، طول سایه بان، موقعیت ناظر، میزان عبور بصری پنجره و درصد شیشه های رنگی بود. در مجموع 4800 حالت متفاوت ترکیب پارامترها به دست آمد. نتایج نشان می دهد تنها در حالت نسبت پنجره به دیوار 30 درصد با تغییرات سایر فاکتورها، بازه مطلوب خیرگی تأمین می شود. بنابراین تغییر در مؤلفه های کالبدی پنجره به تنهایی، عملکرد مناسبی در جلوگیری از خیرگی در فضا ندارد. یکی از راهکارهای مناسب در این زمینه، استفاده از قفسه های نوری است. با حذف مؤلفه شیشه های رنگی و افزودن دو متغیر طول قفسه و فاصله آن تا لبه بالایی پنجره، 6000 حالت متفاوت ترکیب به دست آمد. استفاده از این روش در نسبت های پنجره به دیوار کمتر از 60 درصد، موجب کاهش میزان خیرگی به صورت نامحسوس می شود.

پدیده های ماندگار در طول زمان می مانند و بار می گیرند و به بخشی از خاطرات جمعی تبدیل می شوند. ماندگاری، بیان نوعی تداوم تاریخی و به دنبال آن تداوم فرهنگی است. عوامل مختلفی بر ماندگاری پدیده ها اثرگذار است که هدف از این تحقیق شناسایی این عوامل در معماری با تأکید بر معماری بازار تبریز است. روش تحقیق در مطالعه حاضر توصیفی – تحلیلی و ترکیبی از روش های کیفی – کمی است که به منظور جمع آوری اطلاعات از روش اسنادی – میدانی (مشاهده، مصاحبه و پرسشگری) استفاده شده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که عوامل مؤثر بر ماندگاری معماری بازار تبریز با توجه به مؤلفه های مورد بررسی به ترتیب مؤلفه های معنا و هویت، کارکردی و عملکردی و در نهایت کالبدی بوده اند. همچنین در این رویکردها بیشترین تأثیرگذاری مربوط به متغیرهای منحصر به فرد بودن اثر (فرم زیبا، خلاقیت و نوآوری اثر، اثرگذاری مطلوب)، خاطره انگیزی و ایجاد حس تعلق به فضا، ترکیب با سایر فضاها و عملکردها (وجود کاربری های ترکیبی) و کیفیت حضور انسان در مکان بوده است. همچنین نتایج نشان می دهد که چرخه های تکاملی اجتماعی – فرهنگی، اقتصادی و سیاسی نظیر ارزش ها، آداب و رسوم، تغییر در تعاملات اجتماعی و روابط اقتصادی و نظام سیاسی حاکم بر جامعه نیز بر ماندگاری معماری بازار تبریز اثرات مختلف مثبت و منفی گذاشته اند.

حرم ائمه اطهار(ع) و امامزادگان، مکانی معنوی برای عبادت و کسب معرفت است. خلاقیت فضایی در پاسخ گویی به نیازهای فردی یا جمعی در حیاط، گنبدخانه و شبستان بناهای مذهبی قابل رصد کردن است. مداخله خلاقانه در بسط چشم انداز، پیوستگی فضا و گشایش فضایی موجب اجتماع پذیری مکان و احساس با هم بودن مؤمنین شده است. اهمیت دادن اسلام به جامعه، با هم بودن و نمایش این تجمع مبارک موجب توجه به نماز جمعه و مصلا شده است. این مقاله با ترکیبی از روش تحلیلی و تفسیری به معرفی روند تکامل الگوهای فضایی در حیاط، شبستان و گنبدخانه برخی از مساجد و مدارس پرداخته است و با پیمایش و برداشت نقشه های طرح توسعه حرم حضرت عبدالعظیم(ع) نشان می دهد، در طرح توسعه با قرار گرفتن عناصر شاخص روی محورهای حیاط و با پیوستگی منظر میان آنها، فضایی خوانا و ممتد در قالب حیاط و مفصل های فضایی باز و نیمه باز از بست شمالی تا صحن جنوبی و فضای مصلی به صورت هم محور شکل گرفته است. صحن های دیگر در اطراف گنبدخانه حرم های مطهر امامزادگان به صورت به هم پیوسته از طریق مفصل رواق به هم متصل شده است. معمار با تداوم بهره گیری از الگوهای همجواری شبستان ها با حیاط ها، سه صحن که بی واسطه با حرم امامزادگان متصل شده اند را طراحی و فضایی معنوی و فرح بخشی را ایجاد کرده و سعی نموده است با خلاقیت در ارتقاء بهره وری از فضا مراحل بالاتری از درک فضا و احساس حضور در فضای جمعی را برای مردم فراهم نماید. همانند مسجد امام اصفهان و در الگوی خُرد، صحن مصلا در اتصال به ایوان و حیاط متصل به کنج صحن به گشایش فضایی بیشتری رسیده است. در فضای داخلی مصلا پیوستگی فضایی، در سقف چلیپایی گنبدخانه و شبستان متصل به آن فضایی یگانه را در کف و سقف به طور مشترک و به یک اندازه گشایش و بسط داده است. گشایش فضایی در کنار پیوستگی فضا باعث پویایی به عنوان یکی از مهمترین بخش های تجربه بصری در فضای گنبدخانه در جهت ایجاد تعادل ادراکی و بصری شده و باعث انبساط خاطر استفاده کنندگان گردیده است. مصلای حرم هم پاسخ گو به عبادت فردی با حریم معین بوده و هم به مکانی اجتماعی با سیالیت و انعطاف-پذیری فضایی رسیده است.

رشد شهرنشینی و توسعه ناموزون فرم شهری، تشدید معضلات متعددی از جمله کاهش زیست پذیری ناشی از توسعه خودرومحور و به تبع آن کاهش قابلیت پیاده مداری را به همراه داشته است. در سالیان اخیر، توجه به حمل-ونقل پایدار و قابلیت پیاده مداری به عنوان یکی از سیاست های آن، از سوی گردانندگان به جهت برون رفت از شرایط نامطلوب موجود مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به مواجه بودن اثرات بلندمدت سیاست ها بر کاربری زمین و تأثیر بلندمدت آن ها بر پندارها و رفتارهای شهروندان، انتخاب سیاست های بهینه و پایش میزان اثرگذاری برنامه ریزی ها و سیاست گذاری ها جهت دست یابی به پایداری، ضروری به نظر می رسد. در این مقاله تلاش شد با استفاده از مدل پویایی سیستم در محیط نرم افزار ونسیم، بخش حمل ونقل شهری و عوامل مؤثر بر آن در شهر مشهد به عنوان مورد مطالعاتی مدل سازی شود. به این ترتیب، پس از پرداخت و اعتبارسنجی مدل، نتایج 14 شاخص در بخش های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و حمل ونقلی در 5 سناریو با هدف مقایسه میزان اثرگذاری بلندمدت سیاست قابلیت پیاده مداری نسبت به سایر سیاست های حمل ونقل پایدار شهری بررسی شد. نتایج این مطالعه نشان داد که قیمت گذاری حمل و نقل همگانی و شخصی و پس از آن، افزایش مطلوبیت سفر با حمل ونقل همگانی با میزان بهبود شاخص های پایداری به ترتیب 28 و 20 درصد نسبت به سناریوی عدم انجام کار، در مقایسه با سایر سناریوها دارای بیشترین اولویت است. از سوی دیگر، سیاست های توسعه پیاده روی و دوچرخه سواری به تنهایی و بدون تلفیق با سیستم یکپارچه حمل ونقلی، اثر کمتری در بهبود پایداری داشته و لازم است برنامه ریزی حمل ونقل پایدار به صورت توامان با در نظرگیری ملاحظات مربوط به سیاست های پیاده مداری و قیمت گذاری انجام گیرد.

یکی از ابعاد مهم توسعه پایدار، پایداری اجتماعی است. در واقع می توان این گونه بیان کرد که توسعه پایدار، برخاسته از پایداری اجتماعی است. با توجه به پیچیدگی مسائل شهری دوران معاصر، توجه به جنبه های اجتماعی محلات شهری ضروری و اجتناب ناپذیر است. زمانی که این عوامل در یک محله از بین روند، پایداری اجتماعی محله را به مخاطره می اندازند؛ به گونه ای که در محلات مسکونی جدید، اکثر ویژگی های موجود در محلات قدیم از بین رفته و همزیستی های اجتماعی و اقتصادی مردم، جایگزین همنشینی های قومی – مذهبی و همگونی های کلیه شئون زندگی اجتماعی شده است. لذا هدف از پژوهش حاضر، شناخت و ارزیابی کمی مؤلفه های پایداری اجتماعی به صورت تطبیقی در محلات قدیم و جدید شهر هشتگرد است. روش تحقیق مورد استفاده از نوع توصیفی – تحلیلی است. در گردآوری اطلاعات نیز در مرحله اول با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی شناخت معیارها حاصل شد. در مرحله دوم نیز به صورت میدانی، محدوده های مورد مطالعه با استفاده از معیارهای به دست آمده مورد ارزیابی قرار گرفت. برای شناخت معیارهای اساسی در این تحقیق از روش دلفی فازی و برای ارزیابی و اولویت بندی شاخص های ارائه شده و ارزیابی جامعه مورد مطالعه، تکنیک تحلیل شبکه به کار گرفته شده است. با استفاده از روش دلفی فازی، پنج معیار از هفت معیار مورد مطالعه شامل: "فعالیت پذیری"، "هویت مندی"، "امنیت"، "عدالت فضایی" و "انسجام کالبدی و فضایی" به عنوان معیارهای اساسی انتخاب شدند. نتایج حاصل تحلیل شبکه نشان داد که معیارهای "تنوع فعالیتی" با وزن (0. 139)، " نشانه های شهری" با وزن (0. 107)دارای بیشترین اهمیت در دست یابی به پایداری اجتماعی از دیدگاه خبرگان بودند.

تغییر در مقیاس سکونت از تک خانواری به چند خانواری و ساختار کالبدی محلات، به واسطه رشد روز افزون شهرنشینی و توجه به نیازهای مختلف در مفهوم سکونت، برنامه ریزان و طراحان را در طراحی مجموعه های مسکونی به ساماندهی فضایی از جنبه های مختلف شکلی و محتوایی (اجتماعی) سوق داده است. یکی از این ابعاد در حوزه اجتماعی، در قالب مفهوم سرمایه اجتماعی آورده شده است. سرمایه اجتماعی دارای ابعاد مختلفی به لحاظ عینی و ذهنی است که در مجتمع های مسکونی با توجه به قابلیت های کمی و کیفی فضاهای عمومی پرداختن به آن ضروری به نظر می رسد. هدف پژوهش حاضر ارائه مدلی است، جهت درک مؤلفه های تأثیرگذار در دو حوزه کارکردی و اجتماعی است. بنابراین سوأل تحقیق اینگونه بیان می شود که چگونه می توان با استخراج مؤلفه های سرمایه اجتماعی در مجموعه های مسکونی، مؤلفه های کیفی طراحی و اجزاء تبیین کننده آن را در قالب یک مدل ارتباطی ارائه نمود؟ پس از تبیین مفاهیم پایه و مبانی و نظریات موجود، چارچوب نظری تبیین شده است. سنجش اعتبار مدل مذکور با توجه به کیفی بودن تحقیق، به روش اعتبار سنجی محتوایی و با پرسش و مصاحبه از 25 نفر از متخصصین حوزه های معماری و اجتماعی نشان می دهد که لایه های مختلف سرمایه اجتماعی، به واسطه سطح تمایلات و مشارکت اجتماعی افراد در قالب شبکه های اجتماعی، مجموعه های مسکونی را به یک کلیت واحد شهری تبدیل کرده است که نهایتا کلیات مدل با نسبت اعتبار محتوایی (CVR) معادل 0. 8 مورد تأیید قرار گرفته است.