پژوهش های حفاظتی - امنیتی
سال:1397 | دوره:7 | شماره:26 |تعداد مقالات:6

هدف اصلی نظام های سیاسی از تأسیس و ارائه مجوز فعالیت به نهادهای امنیتی آن است که فعالیت های اطلاعاتی سیاستگذاران را از غافلگیری و از دست دادن فرصت های امنیت ساز یا تهدیدات امنیت سوز مصون نماید. در همین راستا فلسفة اصلی چرخه اطلاعات، هشداردهی نسبت به وقایع ضد امنیتی آتی است. برهمین مبنا است که شکست اطلاعات به معنی غافلگیری و بروز بحران پیش بینی نشده تعریف می گردد. هدف تحقیق حاضر تبیین ارائه «چرخه بهینه هشدار» در فعالیت های اطلاعاتی-امنیتی و پاسخ به این سؤال اصلی است که «چرخه بهینه هشداردهی از چه مراحلی تشکیل شده است؟ ». محقق در راستای پاسخگویی به سؤال مذکور، درکنار مطالعه کتابخانه ای، با بهره گیری از روش دلفی طی سه مرحله، ایدة هفت نفر از کارشناسان خبره حوزه اطلاعات و امنیت به ثبات نظری و اجماع رسید. درنتیجه چرخه بهینه پیشنهادی با پنج مرحلة پیرامونی به قرار: نیاز سنجی، اشراف، هشدار سازی، هشیارسازی و پیشگیری و یک هستة اتصال دهنده در قالب «ارزیابی و تولید دانش» شکل گرفت.

صرف نظر از ابعاد و مؤلفههای خاص هر الگوی معماری سازمانی، چارچوب علمی برآمده از دانش وتجربه این حوزه بهعنوان رکنی مهم و اساسی، لازمه تکمیل هر الگوی معماری سازمانی محسوب میشود. بومی کردن الگوهای علمی به معنی عدول از اصول علمی آن نبوده و بعد دانشی معماری بهعنوان شاکله علمی-معماری سازمانی از خروج الگو از قاعده اثربخشی جلوگیری نموده و مبنای سنجش کارآمدی علمی الگو را فراهم میآورد. در سازمانهای امنیتی همچون سایر سازمانها وجود یک الگوی معماری سازمانی امری ضروری است که بعد دانشی از اجزای اصلی و نظم دهنده آن محسوب میشود. این تحقیق از حیث هدف از نوع کاربردی-توسعهای، با رویکرد کمی و ابزار جمعآوری کتابخانهای و پرسشنامه (با روایی محتوا و صوری خبرگی وآلفای کرونباخ 82/. ) و با هدف تعیین جایگاه مبانی علمی معماری سازمانی در سازمانهای امنیتی انجام شد که نتایج تحقیق نشان میدهد در این سازمانها بعد دانشی بهعنوان جزئی از الگوهای معماری سازمانی همطراز چارچوبهای رایج معماری سازمانی بوده و از مؤلفههای مبانی و مفاهیم، کارکردها، الزامات، محصولات و جهت سازها تشکیل میشود. فهم مشترک در حوزه مبانی و مفاهیم اهمیت بالاتری ازسایر مؤلفهها دارد. بعد علمی معماری لازمه ایفای بهینه نقشهای شناختی، نظارتی و اجرایی سازمانهای امنیتی بوده و در خصوص تأمین مطلوب امنیت مراجع امنیت نقش ایفا میکند.

در ضرورت ایجاد امنیت و آرامش برای آحاد مردم و کلیت جامعه توسط نظام سیاسی حاکم تردیدی نیست. ادعای دین مبین اسلام و مکتب مترقی تشیع مبنی بر برخورداری از برنامه عملی برای تمامی ادوار و افعال و نیازهای انسان نیز انجام پژوهش­ هایی جهت واکاوی و استخراج مفاهیم امنیتی و روش­ های ایجاد و حفاظت از آن را ضروری می­ نماید، تا بدین­ وسیله چارچوب و دستورالعمل لازم برای جوامع اسلامی حاصل آید. لیکن اغلب پژوهش­ هایی که پیرامون متون دینی و مذهبی به انجام می­ رسد صبغه فقهی و اخلاقی عام بر خود می­ گیرد و سایر ابعاد کم­ تر مورد توجه بوده و هست. در این میان می­ توان گفت بعد امنیتی و اطلاعاتی در میراث دینی از کم­ ترین توجه پژوهشی برخوردار است. نهجالبلاغه بهعنوان میراث اسلام و تشیع نیز از این قاعده مستثنی نبوده و تا کنون بیشینه پژوهش­ ها بر سفارشات اخلاقی امیرالمؤمنین علی(ع) متمرکز بوده است. تحقیق پیش­ رو با تمرکز بر نامه 53 نهجالبلاغه خطاب به مالک اشتر نخعی بهعنوان والی مصر، بر آن است تا با تمرکز پژوهشی بر این میراث ناب اسلام و تشیع از یکسو و مورد مطالعه قرار دادن تنها دورانی که ائمه اطهار در رأس حکومت سیاسی بوده­ اند از سوی دیگر مبتنی بر روش توصیفی تحلیلی، ابعاد و مؤلفه­ های حفاظتی­ را که آن حضرت بهعنوان ویژگی­ های رفتاری یک حاکم اسلامی به والی خود سفارش کرده است احصا و تبیین نماید. نتیجه بهدست آمده حاکی از آن­ است که در میان ابعاد شش­ گانه حفاظتی، سه بعد حفاظت کارکنان، حفاظت اسناد و حفاظت اماکن مورد توجه و تأکید امام علی(ع) در این نامه بوده است. در این میان حفاظت کارکنان با بیشترین فراوانی مؤلفه­ ها در سرلوحه فرامین حضرت قرار دارد و در دو بعد دیگر نیز توجه اصلی حضرت بر عامل انسانی است و این خود می­ تواند دلیلی بر انسان­ ساز بودن مکتب ائمه اطهار(ع) باشد.

در مطالعات امنیت پژوهی، الگوهای متعارف برآورد تهدید برای تجزیه و تحلیل و پیش بینی تهدیدات نظام جمهوری اسلامی به دلیل نادیده انگاشتن کارکرد ارزش های دینی و منحصر دانستن عناصر مادی و لحاظ نکردن عوامل معنوی از کارآمدی لازم برخوردار نیست. از این رو، سؤال اصلی تحقیق این است که اساسی ترین مؤلفه های تبیین کننده مختصات جوهری و گوهری جمهوری اسلامی ایران، برای تخمین تهدیدات چیست؟ برای دستیابی به پاسخ این پرسش از روش نشانه شناسی استفاده شد و نتیجه اجمالی این تحقیق این است که هر چقدر ارزش ها از سطح رفتار و کنش های اجتماعی به لایه های درونی تر عواطف و باورها رسوخ کند، ضریب امنیتی افزایش یافته و مصونیت در برابر تهدیدات شکل می گیرد و درصورتی که نشانه های معارض ارزش ها از لایه بیرونی به لایه های قلبی و اعتقادی نفوذ نماید به شرط وجود مقاصد دشمنانه، گستره جغرافیایی، توالی زمانی، عقبه اجتماعی و تغییر موج تهدید از سطح اجتماعی به سطح امنیتی و ضعف توان مدیریتی، تهدید عمق و شدت می یابد.

تروریسم یک ویژگی ثابت در افق آینده بشریت است و پیشرفتهای تکنولوژیک، اندیشه، تاکتیک و سلاح تروریستها باعث شده که دولتها بهمنظور کاهش ضریب آسیب پذیری احتمالی و اتخاذ موضع فعال و کنشی بهجای موضع انفعالی و واکنشی در نحوه برخورد با تروریسم نیاز به آینده نگری داشته باشند. لذا هدف از انجام این پژوهش آیندهپژوهی تروریسم و امنیت نظام بینالملل با استفاده از روش دلفی میباشد. بدین منظور مشارکت کنندگان در این مقاله 20 نفر از خبرگان متخصص در حوزه تروریسم و آیندهپژوهی بودند که برای انتخاب آنها از روش نمونهگیری قضاوتی و گلوله برفی استفاده گردید و در اجرای تحقیق با روش دلفی در مورد 17 سؤال پرسشنامه به اجماع رسیدند. نتایج بهدستآمده حاکی از آن است که تداوم و تشدید تروریسم در دهه آینده سناریوی محتمل است. محرکهای تغییرات تکنولوژیکی، جهانی شدن، افزایش جمعیت جهان و تغییرات اقلیمی در ایجاد و گسترش تروریسم مؤثر هستند؛ تهدیدات ناشی از تروریسم سایبری و اینترنتی در دهه آینده شدت مییابد، همچنین تروریستهای افراطی در دهه آینده از از سلاحهای غیر متعارف و حملات انتحاری بیشتری در سراسر جهان بهمنظور تحقق اهدافشان استفاده خواهند کرد و گروههای تروریستی در آینده تهدیداتی جدی برای امنیت نظامی، اقتصادی، انسانی و زیست محیطی ایجاد میکنند. این نتایج نشان میدهد که سه راهبرد؛ 1. رویکرد یکپارچه جهانی در برخورد با تروریسم، 2. راهبرد پیشگیرانه در قالب مقابله و خشکاندن ریشهها و مبادی فکری و اعتقادی تروریسم و 3. راهبرد سرکوب و مقابله تاکتیکی و عملیاتی با مظاهر تروریسم، برای مقابله با این تهدیدات میتواند راهگشا باشد.

در این مقاله بسته جامع تهدیدها علیه نظام جمهوری اسلامی ایران از دو نگاه کارآیی تهدید و اهمیت تهدید مورد تحلیل قرار گرفته است. بدخواهان این سرزمین سال هاست با رویکردی همه جانبه تهدیدهای گوناگونی را علیه این نظام و این سرزمین طراحی و اعمال کرده اند. رویکرد تأثیرمحوری در معماری راه کارهای مقابله با این تهدیدها ایجاب می کند که صورت های گوناگون این تهدیدها شناخته و تحلیل شوند. برای این منظور از الگوی اژدهای هفت سر جنگ که برای تشریح الگوی تطور و دگرگونی راه کنشی جنگ از مدار سخت به مدارهای نیمه سخت و نرم توسعه داده شده، استفاده شده است. رویکرد این پژوهش در استخراج تهدیدها رویکرد اکتشافی است که داده ها با استفاده از روش گروه کانونی استخراج و تحلیل شده اند. بر اساس نتایج این تحلیل میدان جنگ روانی از بین میدان های جنگ نظامی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و اعتقادی کارآمدترین میدان جنگ ضدنظام جمهوری اسلامی ایران بوده است. در هر میدانی از نبرد، تهدیدهای خاص و متفاوتی علیه نظام جمهوری اسلامی ایران طراحی شده است که در این پژوهش دوازده تهدید عمده شناسایی شده است. از میان تهدیدهای دوازده گانه، تهدید براندازی نظام از طریق میدان جنگ سیاسی، مهم ترین تهدید شناخته شده است. همین ارزیابی نشان می دهد در میدان جنگ اعتقادی، ما با غفلتی راهبردی روبهرو بوده ایم بهگونهایکه تلفات جمهوری اسلامی ایران در این میدان بسیار قابل توجه بوده است.