پژوهش های سیاستگذاری و برنامه ریزی انرژی
سال:1395 | دوره:2 | شماره:5 |تعداد مقالات:7

در این مقاله شاخص شدت انرژی در بخش صنعت به عوامل اثرگذار برآن تجزیه شده است. برای تحلیل کارایی انرژی شاخص های متفاوتی تعریف و به کار گرفته شده اند. در این مقاله، شدت انرژی به دو اثرساختار و اثر شدت تجزیه می شود تا امکان تحلیل بهتر آن فراهم گردد. نتایج حاکی از آن است که اثر تغییر ساختار و تغییر شدت خالص انرژی در دوره 1392-1382 منجر به افزایش شدت انرژی در بخش صنعت شده است. در حقیقت افزایش شدت انرژی به دلیل تغییر در ترکیب تولید یا تغییر در ترکیب صنایع مختلف بوده است که بیانگر رشد صنایع انرژی بر طی دهه منتهی به سال 1392 است. تجزیه شدت انرژی بر اساس سری زمانی حاکی از نتایج مشابهی است با این تفاوت که روند با ثباتی را نشان نمی دهد و با نوسان همراه است این نوسان در اثر ساختار و اثر خالص شدت مشاهده می شود. اثرخالص شدت انرژی بیانگر عدم وجود الگوی خاصی برای آن است لذا، می توان گفت که بهبود تکنولوژی در این دوره رخ نداده است. عدم وجود الگوی خاص برای اثر ساختار و اثر شدت خالص انرژی حاکی از آن است که کارایی مصرف انرژی در این بخش رخ نداده است. بنابراین، بخش صنعت و زیربخش های آن به ویژه صنایع انرژی بر پتانسیل صرفه جویی انرژی را دارا هستند و تدوین سیاست های صرفه جویی انرژی همراه با اجرا و نظارت بر اجرای آن توسط یک نهاد مستقل قدرتمند منجر به کاهش شدت انرژی می گردد و توسعه پایدار را ایجاد می نماید.

این مقاله با هدف معرفی مفهوم تاب آوری وآسیب پذیری اقتصادی و شناسایی شاخص های سنجش آن تهیه شده است. آسیب پذیری از ویژگی های ساختاری یک کشور بوده که منجر به افزایش نقاط ضعف اقتصاد در برابر شوک های برونزا می شود. تاب آوری اقتصادی به مفهوم توانایی سیاستی یک اقتصاد برای مقاومت در برابر شوک و بازیابی پس از اثرات شوک تعریف شده است. همچنین در این مقاله شاخص آسیب پذیری و تاب آوری اقتصادی کشورهای عضو اوپک برای دوره زمانی سال های 2013-2000 برآورد شده است. برآورد شاخص ها بر اساس متغیرهای منتخب بکار گرفته شده در سه مدل بریگوگلیو و همکاران (2008)، بورمن و همکاران (2013) و آنگیون و باتیس (2015) انجام و نتایج با یکدیگر مقایسه گردیده است. نتایج نشان می دهد که کشورهای قطر، امارات، کویت و عربستان دارای بالاترین میزان خالص تاب آوری می باشند. کشورهای آنگولا، عراق، ونزوئلا، لیبی و الجزایر دارای کمترین میزان شاخص خالص تاب آوری هستند، کشورهای ایران، نیجریه و اکوادر بر اساس این شاخص در میانه قرار دارند. همچنین تولید ناخالص داخلی سرانه کشورهای عضو اوپک با شاخص تاب آوری اقتصادی ارتباط مستقیم و با آسیب پذیری ارتباط معکوس دارد.

امروزه استفاده از برق در بخش خانگی به صورت گسترده ای افزایش یافته و نقش بسیار مهمی در رفاه خانوارها دارد. چون برق قابلیت ذخیره سازی ندارد، برنامه ریزی برای تولید بهینه برق در زمان های مختلف شبانه روز به خصوص زمان پیک و غیرپیک بسیار مهم و اساسی است. در این راستا تخمین صحیح تابع تقاضای برق خصوصا تابع تقاضای برق بخش خانگی که سهم بسیار بالایی در مصرف برق کشور دارد، ضروری به نظر می رسد. بدین منظور در این مطالعه، با استفاده از داده های مربوط به شهرستان های تهران، ورامین و شهریار برای دوره زمانی 1392-1388 با استفاده از مدل پنل و با روش GMM به تخمین کشش های قیمتی و درآمدی تقاضای برق خانگی در کوتاه مدت و بلندمدت برای زمان پیک و غیرپیک مصرف پرداخته شد. نتایج برازش حاکی از این است که کشش های قیمتی و درآمدی تقاضای برق خانگی در شهرستان های منتخب در دوره مورد بررسی در کوتاه مدت از بلندمدت کمتر و در زمان پیک از زمان غیرپیک کمتر بود. علامت کشش متقاطع تقاضای برق در زمان پیک و غیرپیک مثبت و حاکی از این است که تقاضای برق در زمان پیک و غیرپیک جانشین یکدیگر هستند. بنابراین سیاست گذاری صحیح قیمتی نقش مهمی در انتقال مصرف از زمان پیک به غیرپیک خواهد داشت.

شلاق چرمی یکی از مسائل مهم مدیریتی در مدیریت زنجیره تامین است و به افزایش نوسان تقاضای آخرین سطح مشتری در زنجیره تامین با حرکت در مراحل زنجیره اشاره دارد. با توجه به مشکلات پیش روی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی منطقه قزوین همچون نداشتن دید از تقاضای نهایی، نداشتن پشتیبانی موثر، تاخیر در زمان تحویل کالا، هزینه بالای سفارش، سفارش دهی تصادفی، قیمت گذاری نامناسب و...، هدف اصلی مقاله حاضر بررسی عوامل موثر بر بروز شلاق چرمی در زنجیره تامین این شرکت با استفاده از تکنیک تصمیم گیری گروهی دلفی فازی می باشد. به استناد نتایج مطالعه، 9 عامل اصلی اثرگذار را می توان در چهار گروه عوامل تقاضا، سفارشات، نوسان در قیمت ها و عوامل اطلاعاتی جای داد. در نهایت نیز راهکارهای متناظر با هر یک عوامل ارایه شد.

کشور ایران، دومین کشور دارای منابع گوناگون انرژی در خاورمیانه است. این کشور، علاوه بر منابع فراوان انرژی مانند نفت و گاز طبیعی، دارای منابع بزرگ انرژی تجدیدپذیر از جمله انرژی خورشیدی، بادی، زمین گرمایی و آبی است. با این وجود، روند توسعه تکنولوژی های انرژی تجدیدپذیر به ویژه انرژی خورشیدی در ایران با روند جهانی قابل مقایسه نیست. در این پژوهش، به تحلیل و شناخت عوامل موثر بر توسعه تکنولوژی های انرژی خورشیدی در ایران به کمک روش های SWOT و دیمتل پرداخته شده است. بدین منظور، از طریق نمونه گیری هدفمند، افراد خبره شامل کارشناسان حوزه تکنولوژی های انرژی خورشیدی انتخاب شدند و نظر آنها از طریق مصاحبه باز و سپس پرسشنامه روش دیمتل جمع آوری شد. پس از جمع آوری نظر خبرگان، ابتدا به تحلیل نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدات تکنولوژی های انرژی خورشیدی پرداخته و سپس با بکارگیری تکنیک دیمتل، شاخص های اثرگذار و اثرپذیر در ماتریس SWOT شناخته شده اند. بر اساس یافته های این پژوهش، مهمترین شاخص هایی که در عدم توسعه این تکنولوژی ها اثرگذار هستند می توان به ارزان بودن سوخت های فسیلی و حامل های انرژی در ایران، عدم درک ضرورت توسط سیاستمداران، فقدان انگیزه برای وارد شدن بخش خصوصی و فقدان سیاست های موثر و ارائه مشوق های کافی از سوی دولت اشاره کرد.

تبیین نوع و میزان رابطه بین مصرف انرژی و رشد اقتصادی، نقش موثری را در تنظیم سیاست های بخش انرژی ایفا می کند. این رابطه می تواند بر حسب وجود یا عدم وجود وابستگی مقطعی تغییر کند، لذا توجه به وجود وابستگی مقطعی در بررسی های تجربی امری مهم و ضروری بوده و عدم توجه به آن ممکن است به نتایج غیر قابل اتکا و گمراه کننده ای منتهی شود. مقاله حاضر سعی دارد رابطه بین مصرف انرژی و رشد اقتصادی را در کشورهای عضو OPEC (شامل ایران) با تاکید بر وابستگی مقطعی طی دوره زمانی 2011-1990بررسی کند. در این راستا از آزمون های وابستگی مقطعی (CD) پسران (2004)، ریشه واحد IPS تعمیم یافته به صورت مقطعی (CIPS) (ارائه شده توسط پسران (2007)) و آزمون هم انباشتگی وسترلوند (2007) استفاده شده است. به منظور تخمین ضرایب بلندمدت از روش به روزرسانی مکرر وکاملا تعدیل شده (Cup-FM) (ارائه شده توسط بای و همکاران (2009)) استفاده و تخمین ضرایب کوتاه مدت و بررسی جهت علیت نیز از طریق رویکرد میانگین گروهی تلفیقی (PMG) (ارائه شده توسط پسران و همکاران (1999)) انجام شده است. نتایج این تحقیق حاکی از تاثیر مثبت مصرف انرژی بر رشد اقتصادی کشورهای OPEC در بلندمدت و کوتاه مدت است. همچنین، در کوتاه مدت و بلندمدت یک رابطه علیت دو طرفه بین رشد اقتصادی و مصرف انرژی وجود دارد (تایید فرضیه بازخورد).

انرژی یکی از ارکان ضروری تولید محسوب گشته و مصرف انرژی به طور مستقیم بر روی تولید ناخالص داخلی تاثیرگذار خواهد بود. هدف اصلی این مقاله بررسی تعامل بین مصرف انرژی بخش صنعت و ارزش افزوده بخش صنعت در طول ادوار تجاری صنعت طی دوره 1394-1352 می باشد. نتایج آزمون علیت نشان دهنده وجود رابطه علیت یک طرفه از سمت تولید صنعتی به مصرف انرژی بخش صنعت است. در ادامه، بخش روندی و سیکلی سری های مصرف انرژی و تولید صنعتی را تجزیه شده و سپس به بررسی رابطه علیت میان بخش های سیکلی پرداخته شد. نتایج آزمون سری های فیلتر شده نشان می دهد که رابطه علیت یک طرفه نه تنها میان بخش های روندی، بلکه میان بخش های سیکلی دو سری نیز وجود دارد. این مطلب به این نکته اشاره دارد که نوسانات تولید صنعتی می تواند موجب نوسانات مصرف انرژی شود.