علوم زمین
سال:1397 | دوره:28 | شماره:109 |تعداد مقالات:36

اسکارن جوینان در فاصله 115 کیلومتری شمال باختر اصفهان (40 کیلومتری جنوب کاشان و خاور قهرود)، در پهنه ساختاری ایران مرکزی قرار دارد که در همبری توده نفوذی گرانیتوییدی قهرود (به سن میوسن میانی) با واحد شیل و ماسه سنگ با میان لایه های آهکی سازند شمشک به سن ژوراسیک گسترش یافته است. اسکارن سازی متشکل از دو زیرپهنه درون اسکارن و برون اسکارن است. در این اسکارن ها کانه زایی گسترده ای رخ نداده است. درون اسکارن گسترش محدود (از چند میلی متر تا چند سانتی متر) و اگزواسکارن بیشترین گسترش را دارد (از یک متر تا بیش از ده متر). اندواسکارن با تشکیل کانی های گارنت، پیروکسن، پلاژیوکلاز، اپیدوت و اسفن در زمینه توده نفوذی در مجاورت بخش کربناته نمود دارد. در مجاورت بلافصل آن، اگزواسکارن با تشکیل کانی های گارنت، پیروکسن، وزوویانیت، اپیدوت، فلوگوپیت، کلریت، کوارتز و کلسیت در بخش کربنات آغاز می شود. بررسی های کانی شناسی و روابط بافتی کانی ها بیانگر پیشرفت دگرگونی تا رخساره پیروکسن هورنفلس در سنگ های اسکارنی این منطقه است.

تونل های مترو از مهم ترین زیرساخت های حمل و نقل شهری هستند. با توجه به عمق کم حفاری، مهم ترین عامل برای جلوگیری از نشست حداکثر، کنترل تغییر شکل ها و نیروهای برشی ایجاد شده است تا از آسیب و تخریب سازه های سطحی و زیرسطحی جلوگیری شود. تاکنون روش های مختلفی برای تخمین نشست ارائه شده است که به سه دسته روابط تجربی، روابط تحلیلی و روابط عددی تقسیم می شوند. در این تحقیق با توجه به شرایط ژئومکانیکی محل مورد مطالعه و با استفاده از برداشت های انجام گرفته در رفتارنگاری حین حفر تونل مترو دو قلو توسط ماشین حفاری تمام مقطع (TBM) رابطه نشست زمین ( s=A_2+s_max/2)، نشست ماکزیمم ( s_max=A_1-A_2) و نقطه عطف ( ⅈ =x_0) بر اساس تابع بولتزمان ارائه شد.

گسل دورود به عنوان یکی از مهم ترین قطعات لرزه زای گسل جوان اصلی زاگرس از نزدیکی منطقه ارجنگ در یک روند شمال باختری– جنوب خاوری تا بروجرد امتداد یافته است. به منظور تعیین ناهمسانی جنبشی گسل، از تحلیل فرکتالی شکستگی ها، روکانون زمین لرزه ها و آبراهه ها از روش مربع شمار استفاده شد. بدین منظور محدوده مورد بررسی براساس اختلاف در توزیع شکستگی ها و روکانون زمین لرزه ها به دو بخش تقسیم گردید. ابعاد فرکتالی شکستگی ها، آبراهه ها و روکانون زمین لرزه ها محاسبه و سپس با یکدیگر مقایسه شده است. از روش توزیع چگالی کرنل با بررسی روکانون زمین لرزه ها و آبراهه ها در طول گسل به میزان عملکرد ناهمسان آن، همچنین در خاتمه با تحلیل شواهد ریخت زمین ساختی ها تعیین مقدار جابجایی های تجمعی افقی، قائم و خالص پرداخته شد. نتایج فرکتال شکستگی ها، آبراهه ها و زمین لرزه نشانگر بودن که بخش شمالی به عنوان پویاترین بخش گستره شناسایی شد. تحلیل فرکتالی نشان داد که بخش شمالی به عنوان پویاترین بخش گستره شناسایی شد، همچنین نتایج تحلیل کرنل و شواهد ریخت زمین ساخت بیانگر اینست گسل با عبور از واحدها با سن های مختلف رفتار گوناگونی نشان می دهد و مقادیر زوایه ریک بدست آمده در طول گسل متفاوت بوده بر این اساس گسل طبق نتایج حاصل سه قطعه با طول های مختلف قابل تقسیم بندی است، چنانچه مقدار ریک قطعات 1و2 به ترتیب ° 16/° 126و° 22/° 124و طول قطعات به ترتیب 18 و 49 کیلومتراست، با توجه به بالا بودن مقادیر ریک (بیشتر از ° 10) مولفه شیب لغز تاثیر غالب تری نسبت به راستالغزی در این دو بخش داشته و مقدار زوایه ریک ° 4/° 131در قطعه 3 با طول قطعه 44 کیلومتر است.

نهشته های سازند داریان (آپسین) در جنوب شرق خلیج فارس به طور معمول دارای مقاومت ویژه پایین از 6 تا 1 اهم متر هستند. بر پایه مطالعات آزمایشگاهی، 8 ریزرخساره کربناته برای سازند مورد نظر تعیین شده است که در یک پلتفرم کربناته از نوع رمپ هموکلینال، در بخش های داخلی، میانی و خارجی رمپ نهشته شده اند. وجود تخلخل های میکروسکوپی از عوامل مهم در کاهش مقاومت ویژه است. فرایندهای دیاژنزی مؤثر مانند میکریتی شدن و پیریتی شدن در نمونه ها در کاهش مقاومت ویژه مخزن مؤثر است. محدوده های تخلخل ریزرخساره های سازند مورد بررسی، به صورت بین بلوری حاصل از نئومورفیسم، تخلخل حفره ای غیر مرتبط و مادستون میکروپروسیتی هستند. برای تعیین خواص مخزنی از نتایج تشدید مغناطیسی هسته ای مغزه و لاگ استفاده شده است. بررسی های انجام شده نشان می دهد که کاهش مقاومت ویژه به تغییرات بافت (اندازه کوچک دانه ها) بستگی دارد و ارتباطی با حضور آب قابل جابه جایی ندارد. میزان اشباع شدگی آب 30 تا 50 درصد در زون مخزنی محاسبه شده است.

ورقه ورزقان که در بخش شمال باختری کمربند ماگمایی ارسباران قرار گرفته است، یکی از مناطق امیدبخش کانی زایی مس پورفیری در کشور بوده و کانسارهای مس پورفیری در رده بندی جهانی نظیر کانسار مس-مولیبدن سونگون را در خود جای داده است. هدف اصلی این پژوهش، تلفیق لایه های اکتشافی شاهد مختلف شامل ژئوشیمی، آلتراسیون و زمین شناسی برای مدل سازی پتانسیل معدنی (MPM) است. به همین منظور، در گام نخست، مقادیر پیوسته 6 لایه اکتشافی شاهد به عنوان معیارهای اصلی (نقشه ژئوشیمیایی مربوط به مقادیر PC1، نقشه های فاصله از آلتراسیون های هیدروترمال آرژیلیک، فیلیک و اکسید آهن، نقشه فاصله از توده های نفوذی الیگو-میوسن و نقشه چگالی گسل) با استفاده از روش فرکتال عیار-مساحت به کلاس های مناسب تقسیم شد و سپس لایه های گسسته، با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و تکنیک اولویت بندی با شباهت به راه حل ایده آل (TOPSIS) برای تولید نقشه نهایی پتانسیل مس پورفیری در بخش مرکزی ورقه ورزقان با یکدیگر تلفیق شدند. در نهایت جهت ارزیابی توانایی روش به کار گرفته شده برای شناسایی نواحی امیدبخش در منطقه مورد مطالعه و با استفاده از رخدادهای کانی زایی شناخته شده، منحنی نرخ موفقیت ترسیم شد که این منحنی توانایی بالای روش ترکیبی AHP-TOPSIS را در مدل سازی نواحی امیدبخش مربوط به کانی زایی مس پورفیری اثبات می کند.

پایش آتشفشان های نیمه فعال مانند آتشفشان دماوند ضروری است. هدف از این پژوهش، ارزیابی تغییرات دمای سطح زمین (LST) بر اساس تصاویر ماهواره لندست در یک بازه زمانی 23 ساله در ناحیه آتشفشان دماوند بوده است. مناطق با ناهنجاری حرارتی و مرتبط با فعالیت زمین گرمایی بر اساس تصاویر روز و شب سنجنده لندست استخراج شده اند. مقدار شار حرارتی زمین گرمایی (GHF) در مناطق زمین گرمایی به طور میانگینW/m2 42 (در تصویر روز) وW/m2 20 (در تصویر شب) برآورد می شود. مقدار کل GHF تابشی در تمامی مناطق ناهنجاری حرارتی معادل با 50 مگاوات در تصویر شب و 119 مگاوات در تصویر روز برآورد می شود. نتایج پردازش ها در ناحیه دماوند نشان می دهد که ناهنجاری های حرارتی ارتباط فضایی نزدیکی با گسل ها، چشمه های آبگرم، لیتولوژی، دگرسانی گرمابی، مناطق با دگرشکلی فعال و مناطق با ناهنجاری شار حرارتی به دست آمده از داده های زیرسطحی دارند. از شش تصویر لندست که که در فاصله سالهای 1988 تا 2011 و در ماه و ساعت یکسانی برداشت شده بودند برای مقایسه تغییرات دمایی استفاده شد. در تصاویر سالهای 2002 و 2007، دماوند فعال تر بوده و افزایش LST در مناطق با ناهنجاری حرارتی دیده می شود که در سال 2007 تغییراتی در شیمی چشمه ها و فعالیت های لرزه ای نیز مشاهده شده است. با توسعه و رفع خطاها، می توان از دورسنجی مادون قرمز حرارتی به عنوان روشی کم هزینه همراه با سایر روش های تکمیلی، در پایش تغییرات آتشفشان دماوند و سایر آتشفشان های کشور بهره گرفت.

کانسار آهن خاک سرخ در باختر شهرستان ندوشن در استان یزد قرار گرفته است. سنگ میزبان کانه زایی، واحدهای آهکی و سنگ آهک دولومیتی شده تریاس بالایی-ژوراسیک است که مورد نفوذ توده های گرانیتوییدی الیگومیوسن قرار گرفته اند. کانی زایی آهن شامل مگنتیت بوده و سرپانتین باطله اصلی کانسنگ است. کانی های پهنه اسکارن عبارتند از: دیوپسید، گارنت، ترمولیت، سرپانتین، فلوگوپیت و اپیدوت. شاخص های کانی زایی در این منطقه عبارتند از: وجود سرپانتین به عنوان کانی باطله اصلی، وجود واحدهای ماسه سنگ هورنفلسی میان توده های نفوذی و واحدهای سنگ آهک اسکارنی شده، وجود سولفیدهای Fe-Ni-Co-As، بالا بودن مقادیر Co, As, Zn و Mn در نتایج تجزیه شیمیایی مگنتیت و روندهای افزایش عیار Fe و کاهش میزان Mg مگنتیت در نتایج مینرال شیمی هم در مقیاس بلوری و هم در مقیاس کانسار. بر پایه ترکیب عناصر اصلی و جزیی وجود دو نسل مگنتیت مشهود بوده و ترکیب مگنتیت افزایش Fe و کاهش Al, Mg و Ti را تحت تأثیر فرایندهای تعادل دوباره نشان می دهد. نتایج داده های ژئوشیمی به خوبی با شاخص های مگنتیت تیپ گرمابی و اسکارن مطابقت دارد، از جمله: مقادیر پایین Cr (کمتر از ppm 10)، مقادیر بالای Mg (2/2 تا 5/7 درصد)، مقادیر پایین TiO2 (01/0 تا 3/0 درصد)، مقادیر پایین و کمتر از حد تشخیص دستگاهی عناصر ناسازگار در ساختار مگنتیت، مانند Ag (کمتر از ppm 1)، Mo (کمتر از ppm 1) و Na (کمتر از 1/0 درصد)، و همبستگی مثبت آشکار بینAl و V در ترکیب مگنتیت. نمودارهای نسبت (wt%Ca+Al+Mn)/(wt%Ti+V) و نسبت TiO2/V2O5 برای داده های ژئوشیمی تأیید می کنند که کانه زایی در این محدوده از نوع کانسارهای اسکارنی است.

سازند شهبازان به سن ائوسن میانی تا پسین در شمال شرق پهنه لرستان گسترش دارد. برای مطالعه فرایندهای دیاژنزی سازند شهبازان پنج برش سطحی و چهار برش زیر سطحی در شرق پهنه لرستان انتخاب شده اند. مطالعه پتروگرافی بر روی 700 مقطع نازک، کاتدولومینسانس بر روی 40 نمونه، مطالعه با میکروسکوپ الکترونی بر روی شش نمونه وآنالیز میکروپروب بر روی 11 نمونه از دولومیت ها و برخی سیمان ها صورت گرفته است. فرایندهای دیاژنزی سازند شهبازان شامل دولومیتی شدن، سیمانی شدن، نوشکلی، فشردگی فیزیکی و شیمیایی، انحلال و دولومیت زدایی است. گسترده ترین این فرایندها دولومیتی شدن است. نحوه توسعه دولومیت ها جهت جریان سیال دولومیت ساز را به سمت جنوب غرب محدوده مطالعاتی نشان می‍ دهند. از آنجا که دولومیت های سازند شهبازان زیر سازند آسماری قرار دارند، دولومیتی شدن در ائوژنز پیش از نهشت سازند آسماری روی داده است. سیمان های کلسیتی به جز بخشی از کلسیت بلوکی که در تلوژنز و کلسیت پویی کیلوتاپیک که در مزوژنز تشکیل شده اند، مربوط به پیش از دولومیتی شدن در ائوژنز متئوریک تا دریایی هستند. نوشکلی کاهشی در مرحله ائوژنز در قلمرو دریایی رخ است. فشردگی در ائوژنز توسط فشار روباره ناشی از نهشت سازند شهبازان ایجاد و در مرحله با نهشت سازندهای آسماری و گچساران توسعه یافته است. بخشی از انحلال در مرحله ائوژنز در قلمرو وادوز متئوریک و بخش دیگر با دولومیت زدایی و تشکیل سیمان کلسیت بلوکی در مرحله تلوژنز، پس از بالا آمدن زاگرس رخ داده است. به جز دولومیت زدایی و نوشکلی، دیگر فرایندهای دیاژنزی در همه برش ها مشاهده می شوند.

منطقه سه هزار در جنوب شهرستان تنکابن در استان مازندران واقع شده است که در نزدیکی کمربند طارم – هشتجین قرار دارد، وجود توده گرانیتوییدی در منطقه می تواند از نظر پتانسیل کانی زایی دارای اهمیت باشد. تکنیک زمین آماری کریجینگ با استفاده از داده های موجود و همبستگی فضایی بین آنها که توسط واریوگرام توصیف می شود، برای پیش بینی توزیع عیار به کار برده می شود. برای مشخص کردن مناطق آنومال از 50 نمونه آبراهه ای استفاده شد که به روش ICP-MS تجزیه شدند. ابتدا داده ها نرمال شدند و پس از نرمال سازی از آنالیز زمین آماری استفاده شد. مطالعات واریوگرافی نشان داد که مدل کروی بهترین مدل برازش داده شده و دامنه وابستگی مکانی برای سه عنصر Au، Cu و Fe تقریباً 350 متر و برای W تقریباً 700 متر است. در نهایت نقشه های تخمین و واریانس تخمین کریجینگ عناصر مورد مطالعه با استفاده از روش زمین آماری کریجینگ نقطه ای با مدل کروی در محیط نرم افزار GS+ تهیه شد. ارزیابی نتایج با محاسبه مجذور میانگین مربعات خطا (RMSE) و محاسبه میانگین خطا (MAE) نشان دهنده دقت قابل قبول مدل واریوگرام است. با بررسی نقشه های تخمین کریجینگ و واریانس تخمین کریجینگ، مناطق آنومال برای عناصر Au، Cu، Fe و W در منطقه مورد مطالعه معرفی شدند. با توجه به همبستگی مکانی عناصر این نتیجه به دست می آید که این توده می تواند با ذخایر آهن-طلا-مس مرتبط باشد.

کانسار باریت عبدالصمدی، در 80 کیلومتری شمال خاور مریوان، در شمال باختر پهنه دگرگونی سنندج-سیرجان واقع است. واحدهای سنگی رخنمون یافته در محدوده کانسار، مجموعه ای از سنگ های آتشفشانی-رسوبی دگرگون شده با سن کرتاسه پایانی هستند که عمدتاً از واحدهای آندزیت، شیل آهکی و آهک دگرگون شده تشکیل شده اند. این کانسار از دو بخش چینه سان و استرینگر تشکیل شده است. بخش چینه سان کانسار، متشکل از یک عدسی باریتی همراه با کانه های سولفیدی است که بر روی آندزیت های دگرگون (و دگرسان) شده (بخش استرینگر) و در زیر آن واحد شیل آهکی قرار دارد. کانه های سولفیدی ساده و شامل پیریت، اسفالریت، گالن، کالکوپیریت و تتراهدریت-تنانتیت هستند. ساخت و بافت های مشاهده شده در بخش چینه سان کانسار، توده ای، نواری، کلوفرم، فرامبوییدال و دانه پراکنده است، که نهشت کانسار بر روی کف دریا را نشان می دهند. بخش استرینگر، که در آندزیت های کمرپایین عدسی باریتی قرار دارد، یک پهنه دگرسان شده است که توسط مجموعه ای از رگه و رگچه های کوارتز-باریتی سولفیددار (پیریت و اسفالریت) قطع شده است. بر اساس مطالعات میانبارهای سیال، که بر روی نمونه های باریتی بخش چینه سان انجام شد، دمای همگن شدگی سیالات کانه ساز، در بازه 115 تا 215 درجه سانتی گراد و شوری آنها از 21/0 تا 86/5 درصد وزنی معادل NaCl اندازه گیری شده است. بر این اساس، سرد شدن سیالات گرمابی کانه دار، یکی از فرایندهای مهم در نهشت بخش چینه سان کانسار بوده است. این پژوهش نشان می دهد که کانسار باریت عبدالصمدی شکل ناقص و تکامل نیافته از یک کانسار تیپ کوروکو است که تنها بخش کانسنگ سیاه در آن تشکیل شده است. این کانسار بعد از تشکیل، دچار دگرگونی و دگرشکلی شده و تغییرات محسوسی را در ساخت و بافت کانه ها پذیرا شده است.

با توجه به خشکسالی های اخیر در دنیا، اکتشاف منابع آب زیرزمینی امری بسیار ضروری است. این طرح تحقیقاتی با توجه به قرارگیری کشور ایران در محدوده خطر خشکسالی به مطالعه آب های کارستی می پردازد. محدوده مطالعاتی در این پژوهش در مرکز کشور ایران، استان سمنان، شهرستان شاهرود، بخش بسطام قرار دارد. عوامل متعددی در پدیده کارستی شدن و تشکیل منابع آب در سازندهای کربناته حائز اهمیت هستند، که از مهم ترین آنها می توان به سنگ شناسی، توپوگرافی، اقلیم، ژئومورفولوژی و هیدروژئولوژی اشاره کرد. در این پژوهش نقش عوامل ساختاری در توسعه منابع آب کارستی در استان سمنان مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور ابتدا لایه های اطلاعاتی مربوط به هر عامل تهیه شد. برای مثال عناصر تکتونیکی، شامل نقشه های تراکم خطواره ها، تراکم طول گسل ها، تراکم محل تقاطع گسل ها، فاصله از گسل ها با استفاده از نقشه های زمین شناسی و پردازش تصاویر ماهواره ای است. لایه های اطلاعاتی در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، نرم افزار Expert Choice و روش های زمین آماری (geostatistics)، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در این پژوهش از روش های نوین تصمیم گیری های چندمعیاره (AHP; analytic hierarchy process) و (Fuzzy AHP; Fuzzy analytic hierarchy process) در مطالعات منابع آب کارستی استفاده شد.

بررسی نقش پارامترهای پتروفیزیکی و سنگ شناسی در ارزیابی پتانسیل نفتی مخزن ایلام (اواخر کرتاسه) در میدان نفتی اهواز از اهداف این مطالعه است. سازند ایلام از نظر سنگ-شناسی متشکل از آهک، آهک دولومیتی و همچنین مقدار بسیار ناچیز شیل به صورت پراکنده است. تغییرات رخساره ای در طول سازند نیز مشاهده می شود. بر اساس توزیع اختصاصات پتروفیزیکی، این مخزن به چهار زون تقسیم شد. نتایج حاصل از بررسی داده های موجود نشان داد حجم شیل محاسبه شده با استفاده لاگ های مربوط به پرتو گاما (CGR) به عنوان شاخص شیل، کمتر از 10 درصد است و لذا مخزن ایلام به عنوان یک سازند تمیز محسوب می شود. بخش های 2 و 3 نسبت به بخش های 1 و 4 دارای شیل کمتری هستند. اگر چه حجم کانی های رسی بسیار کم است ولی تأثیر شدیدی بر پارامترهای پتروفیزیکی بخصوص تخلخل و تراوایی دارد. میانگین اشباع آب سازند ایلام 8/26 درصد و همچنین اشباع آب کاهش نیافتنی آن حدود 3/3 درصد تخمین زده شد. بخش میانی مخزن با اشباع آب کمتر نسبت به سایر بخش ها و میانگین تخلخل مؤثر حدود 7/14 درصد توصیف می شود. میانگین تراوایی محاسبه شده حدود 3/8 میلی دارسی است و تغییرات آن رابطه مستقیمی با تخلخل مفید نشان می دهد. همه این نتایج تأییدی بر این موضوع است که بخش میانی سازند ایلام (زون 2 و 3) در مقایسه با بخش های دیگر (زون 1 و 4) دارای پتانسیل نفتی و ذخیره هیدروکربنی بالاتری است.

کانسار مس-روی-سرب پیرقشلاق در پهنه ی ایران مرکزی، در استان زنجان و در شمال خاور شهرستان ماهنشان واقع شده است. سازند کهر با سن پرکامبرین به عنوان قدیمی ترین واحد منطقه به شمار می رود که توسط مجموعه ای از دایک های گرانیتی قطع شده است. کانه زایی مس-روی-سرب پیرقشلاق عمدتاً به صورت صفحه ای شکل بوده و در درون واحدهای ماسه سنگ دگرگون شده، متاتوف آندزیتی، متاکریستال لیتیک توف و متاآندزیت روی داده است. بر اساس مطالعات صحرایی و میکروسکوپی، کالکوپیریت، پیریت، اسفالریت، گالن، آرسنوپیریت و به مقدار کم مگنتیت کانی های اصلی کانسنگ را تشکیل می دهند. بافت ماده ی معدنی از نوع دانه پراکنده، لامینه ای، توده ای و رگچه ای است که بافت رگچه ای عمدتاً در بخش های زیرین کانسار دیده می شود. کانی های ثانویه از جمله اسمیت زونیت، سروزیت، کالکوسیت، کوولیت، مالاکیت، آزوریت، گوتیت و لپیدوکروسیت نیز در اثر فرایندهای سوپرژن در این کانسار تشکیل شده اند. دگرسانی های سیلیسی، سریسیتی، کلریتی و کربناتی دگرسانی های اصلی کانسار پیرقشلاق را تشکیل می-دهند. نتایج مطالعات انجام شده نشان می دهد که کانه زایی مس-روی-سرب در کانسار پیرقشلاق از نوع کانسارهای سولفید توده ای آتشفشان زاد تیپ بشی است.

با توجه به گسترش و توسعه کاربرد تکنولوژی در زمین شناسی مهندسی، ژئوتکنیک، مکانیک خاک و مکانیک سنگ، هر روزه امکان استفاده از روش های جدیدتر، سریع تر و ارزان تر در این زمینه ها فراهم می شود. یکی از این روش ها تکنولوژیTDR است. این تکنولوژی در ابتدا به وسیله صنعت مخابرات و برق برای تعیین محل عیب کابل ها توسعه پیدا کرد. رادار یک مثال ابتدایی از TDR است. اساس این تکنولوژی ارسال یک پالس کوتاه انرژی است که در اثر برخورد با برخی آنومالی ها منعکس می شود. محل این آنومالی ها در صورتی قابل تعیین است که سرعت و جهت پالس مشخص باشد. یک سیستم TDR از یک دریافت کننده و تولید کننده موج رادار (الکترومغناطیس)، یک خط انتقال و موج بر تشکیل شده است. پالس الکترومغناطیس تولید شده از درون کابل هادی به سمت موج بر حرکت می کند و از طریق موج بر وارد محیط تحت آزمایش می شود. در پژوهش حاضر از این تکنیک در سد داریان و در چاه مشاهده ای شماره 10 برای تعییین سطح آب زیرزمینی استفاده شده است. TDR به خوبی قادر به تشخیص سطح مشترک آب-هوا بوده و نتایج حاصل بر داده های اندازه گیری شده با روش های سنتی منطبق است. همچنین در یکی از ترانشه های مستعد لغزش در سد داریان کابل کواکسیال به عنوان سنسور TDR نصب شد. نتایج نشان دادند که TDR زون های برشی و کششی کابل را که در نتیجه حرکات زمین به وجود آمده اند با موفقیت شناسایی می کند. در نهایت از آنجا که پردازش دستی داده های TDR بسیار مشکل و نیازمند دقت و زمان زیادی است؛ روشی را برای پردازش کامپیوتری این داده ها ابداع شد.

مخروط های آتشفشانی کوه سُم، کوه زا بزرگ و کوه زا کوچک در جنوب خاوری شهرستان بم و شمال باختری آتشفشان بزمان قرار دارند. این مخروط ها از نظر زمین شناسی متعلق به زون ایران مرکزی و حاشیه جنوب خاوری بلوک لوت هستند. گدازه های آنها ترکیب بازالت، اُلیوین بازالت، آندزیت و آندزی بازالت با بافت غالب تراکیتی دارند. کانی های اصلی این گدازه ها پلاژیوکلاز، پیروکسن و اُلیوین است. نهشته های آذرآواری، لاپیلی، توف، خاکستر و بمب های آتشفشانی به همراه جریان های گدازه ای سازندگان اصلی این مخروط های آتشفشانی هستند. مخروط تک منشأیی و دوره های فورانی محدود دارند. با توجه به نوع مواد سازنده مخروط، این آتشفشان ها در زمره آتشفشان های نوع هاوایی تا استرامبولی قرار می گیرند. ویژگی های ژئوشیمیایی آنها همچون بالا بودن نسبت های (33-45 =Ce/Yb) و (33/4=Zr/Y)، غنی شدگی ازLILE و آنومالی منفی Cr، Ni و تا حدودی Eu درآنها بیانگر ماگماتیسم کالک آلکالن وابسته به فرورانش است. از طرفی الگوی نمودارهای عنکبوتی بهنجار شده نسبت به کندریت و گوشته اولیه در آنها نشان می دهد که از عناصر خاکی سبک غنی شدگی بیشتری نسبت به عناصر خاکی نادر سنگین دارند و مشابه الگوی سنگ های وابسته به مناطق فرورانش و سری ماگمایی کالک آلکالن هستند. همچنین ویژگی های ژئوشیمیایی چون نسبت بالایLa/Yb بین 8/6 تا 07/13، محتوای پایین Rbو برخی از نمودارهای تکتنوماگمایی نشان از تمایل این سنگ ها به محیط های فرورانش اندکی متمایل به درون صفحه ای دارند. ماگمای سازنده سنگ های مورد بررسی، نتیجه ذوب بخشی یک منبع گارنت لرزولیتی غنی شده درعمق 100 تا 110 کیلومتری است. چنین به نظر می رسد که شکل گیری این مخروط های آتشفشانی مرتبط با فرورانش صفحه عمان به زیر مکران و وابسته به کمان ماگمایی مکران-چغایی باشد.

کانسار مس پورفیری رضی آباد در 30 کیلومتری شمال جیرفت و بخش جنوبی کمربند مس کرمان، در جنوب خاوری کمان ماگمایی ارومیه-دختر واقع است. قدیمی ترین واحد آذرین شناخته شده در سامانه پورفیری رضی آباد توالی های آندزیتی-توفی به سن ائوسن است. چندین توده نفوذی شامل دیوریت، گابرو، گرانودیوریت و کوارتزدیوریت به همراه دایک هایی با ترکیب مشابه با این توده ها و دایک هایی با ترکیب متفاوت از توده های نفوذی در رضی آباد نفوذ کرده است. کانه زایی مس پورفیری وابسته به یک توده گرانودیوریتی است. ادامه فعالیت ماگمایی پس از تشکیل کانسنگ، منجر به جایگزینی توده کوارتزدیوریتی و دسته هایی از دایک های میکروگرانیتی و آندزیتی-بازالتی در منطقه و قطع شدن کانسنگ توسط این واحدها شده است. در سامانه پورفیری رضی آباد، مجموعه های دگرسانی کلسیک (اکتینولیتی)، پتاسیک و سیلیسی غنی از مگنتیت و پروپیلیتی گسترش یافته اند. دگرسانی فیلیک با گسترش محدود و شدتی ضعیف به صورت برهم نشینی روی دگرسانی پتاسیک تشکیل شده است. در بخش هایی از دگرسانی پتاسیک که تراکم بالای استوک-ورک های کوارتز و مگنتیت دار دیده می شوند، جانشینی گسترده سیلیس و مگنتیت در متن سنگ دگرسان شده رخ داده است. در کانسار رضی آباد، کانه زایی درونزاد به شکل های افشان، استوک ورک و رگچه ای رخ داده است و به طور چیره از کالکوپیریت+ مگنتیت+ پیریت، به همراه مقادیر فرعی مولیبدنیت و اندکی پیروتیت، اسفالریت و گالن تشکیل شده است. بخش عمده کانه زایی درونزاد با دگرسانی پتاسیک همراه است. مناطق کانه زایی اکسیدی و غنی شده برونزاد، با گسترش محدود، در بخش های سطحی کانسار تشکیل شده است و نظم چندانی ندارد. بر اساس مطالعه مجموعه های کانی شناسی گرمابی و روابط رگچه ها، فعالیت گرمابی در کانسار رضی آباد به چهار مرحله تقسیم شده است. این مراحل عبارتند از: 1-مرحله سیلیکات کلسیمی-مگنتیت-کوارتز؛ 2-مرحله سیلیکات پتاسیم-سولفید-کوارتز-مگنتیت؛ 3-مرحله سریسیت-کوارتز-پیریت؛ 4-مرحله کلریت-اپیدوت-کلسیت-پیریت± اکتینولیت.

پدیده هایی همچون زمین لغزش ها در حوضه های آبخیز به عنوان سامانه های طبیعی، از جمله مخاطرات طبیعی هستند که به عنوان عامل بی نظمی در ایجاد شرایط نامتعادل و برهم زدن رفتار انرژی و ایجاد فرسایش و رسوب نقش اساسی دارند. مجموعه عوامل مؤثر در ناپایداری دامنه ها به عنوان پاسخ ها و واکنش های سامانه به بازخوردهای مثبت است. هدف این پژوهش استفاده از روابط ریاضی تئوری بی نظمی سامانه های طبیعی در قالب به کارگیری شاخص آنتروپی شانون به منظور شناسایی عوامل مؤثر بر وقوع زمین لغزش و پهنه بندی حساسیت آنها در حوضه آبریز فهلیان است. به همین منظور ابتدا لایه های اطلاعاتی شامل سنگ شناسی، بارش، شیب، جهت شیب، کاربری اراضی، فاصله از آبراهه، فاصله از گسل و طبقات ارتفاعی به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) رقومی شدند. در ادامه پس از شناسایی زمین لغزش های منطقه، اجرای مدل و تعیین وزن هر یک از عوامل، نقشه پهنه بندی بر اساس اوزان محاسبه شده تهیه شد. نتایج نشان داد که عامل شیب و جهت شیب به ترتیب با وزن نهایی (wj) 662/0 و 308/0 بیشترین تأثیر را در وقوع زمین لغزش های حوضه داشته اند. بر اساس نقشه حساسیت زمین لغزش بیش از نیمی از سطح حوضه (97/56) در پهنه حساسیت زیاد و خیلی زیاد قرار دارد. تفکیک پذیری پهنه ها با استفاده از روش SCAI بیان کننده دقت خیلی خوب مدل در تشخیص مناطق با حساسیت متوسط، کم و خیلی کم و نسبت فراوانی نسبت فراوانی (FR) رده های خطر نشان از دقت خیلی خوب مدل در تشخیص پهنه های خطر زمین لغزش دارد. از منحنی ویژگی عملگر نسبی یا گیرنده (AUC) با به کارگیری 70 و 30 درصد نقاط لغزشی به ترتیب برای اجرای مدل و ارزیابی صحت آن استفاده شد. بر این اساس مقدار سطح زیر منحنی (AUC) منحنی ROC 87/0 با انحراف معیار 026/0 بیانگر دقت خیلی خوب مدل است.

شاخص های زمین ریخت شناسی زمین ساخت فعال، ابزار مفیدی برای بررسی تأثیر فعالیت زمین ساخت در یک ناحیه است. محاسبه این شاخص ها به وسیله نرم افزارها، بررسی های سنجش از دور (به عنوان ابزار شناسایی) و به منظور بررسی اجمالی یک منطقه بزرگ از دیدگاه ناهنجاری های احتمالی مرتبط با زمین ساخت فعال سودمند است. این روش به ویژه در مناطقی که کار مطالعاتی کمی روی فعالیت های زمین ساختی آن با استفاده از این روش صورت گرفته است (حوضه آجی چای)؛ می تواند روش نو و مفید باشد. بر اساس مقادیر شاخص طول-شیب رودخانه (SL)، عدم تقارن حوضه زهکشی (AF)، انتگرال هیپسومتری (Hi)، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع آن (Vf)، شکل حوضه زهکشی (Bs) و پیچ و خم پیشانی کوهستان (Smf)، شاخصی به نام زمین ساخت فعال نسبی (Iat; Index of relative tectonics) حاصل شد که ترکیبی از شاخص های بالاست و خود به چهار رده تقسیم می شود. مقادیر به دست آمده برای Iat در منطقه مورد بررسی نشان داد که، رده 2 (بالا) با مساحت 46/1045 کیلومتر مربع 26/11 درصد، رده 3 (متوسط) با مساحت 67/2940 کیلومتر مربع 67/31 درصد، رده 4 (پایین) با مساحت 30/5297 کیلومتر مربع 06/57 درصد از کل منطقه را اشغال می کند. الگوی تقارن توپوگرافی عرضی (T) نیز برای ناحیه مورد بررسی محاسبه و نتیجه آن به شکل نقشه ای از بردارهای T تهیه شد با مقایسه این شاخص با نقشه رده بندی زمین ساخت فعال نسبی تطبیق نواحی رده بالا با پهنه های دارای مقادیر بالای عدم تقارن تأیید شد.

توده نفوذی لویکوگرانیتی قالقاچی به وسعت تقریبی 2 کیلومتر مربع، در باختر دریاچه ارومیه و 70 کیلومتری شمال شهر ارومیه قرار گرفته است. این توده به صورت یک استوک کوچک در درون سنگ های دگرگونی منسوب به پرکامبرین شامل گنایس، شیست و آمفیبولیت نفوذ کرده است. این محدوده شمالی ترین بخش زون سنندج-سیرجان است. سن لویکوگرانیت قالقاچی برای اولین بار به روش LA-ICP-MS دانه های زیرکن، حدود Ma 8/3 ± 6/558 تعیین شد که فعالیت ماگمای اسیدی در پرکامبرین پایانی را نشان می دهد و بیانگر حضور پی سنگی مشابه پی سنگ پان آفریقای ایران مرکزی در شمال باختری ترین بخش ایران است. حضور هسته های قدیمی با سن بین 900 تا 2500 میلیون سال در برخی دانه های زیرکن، بیانگر حضور سنگ منشأهای قدیمی تر در منطقه است. این سنگ دارای مقدار =-4. 3  Nd (t) با TDM= 1. 61 است. این داده ها گویای تشکیل آن از ذوب بخشی پوسته اولیه (با سن پالئوپروتروزوییک) در طول تشکیل سپر عربی در نئوپروترزوییک-کامبرین است. مقادیر 87Sr/86Sr و ε Nd سنگ کل و مقادیر Th/U در زیرکن های این توده، مشارکت مواد پوسته ای و اندکی ماگمای گوشته ای را در ژنز این سنگ ها در طول باز شدگی اقیانوس پالئوتتیس نشان می دهد.

در این مطالعه به بررسی تأثیر افزودن نانوذرات کائولینیت بر ویژگی های ژئوتکنیکی خاک رسی پرداخته شده است. جهت تهیه نانوکائولینیت از روش مکانیکی آسیاب گلوله ای استفاده شده است و پودر اولیه کائولینیت به مدت 10 ساعت در دستگاه Planetary Ball Mill خرد شده و به مقیاس نانومتر(کوچک تر از 100 نانومتر) در آمده است که تصاویر تهیه شده توسط FESEM از نانوذرات مؤید این مطلب است. سپس نانوذرات به دست آمده با نسبت های متفاوتی از وزن خاک با خاک رسی (CL) ترکیب شده و میزان تغییر پارامترهای ژئوتکنیکی خاک قبل و بعد از اضافه کردن نانوذرات توسط آزمایش های تراکم، برش مستقیم و کاساگرانده مورد تحقیق قرار گرفت و میزان بهینه افزودن نانوذرات به دست آمد. نتایج نشان داد که حدود روانی و خمیری خاک رسی با افزایش میزان نانوذرات به ترکیب خاک افزایش می یابد؛ ولی از آنجایی که آهنگ افزایش حد خمیری نسبت به حد روانی بیشتر است؛ شاخص خمیری کاهش می یابد که نتیجه ای مطلوب در مهندسی ژئوتکنیک جهت اجرای پروژه های عمرانی است. همچنین با توجه به نتایج آزمایش تراکم، وزن واحد حجم خاک رسی تا حد خاصی از افزودن نانوکائولینیت افزایش می یابد و بعد از آن حد دچار کاهش می شود. میزان چسبندگی خاک رسی نیز با توجه به نتایج به دست آمده از آزمایش برش مستقیم تا افزودن حد مشخصی از نانوذرات افزایش یافته و بعد از آن حد تغییر چندانی نمی کند. نتایج آزمایش های XRD و XRF نشان دادند که ترکیب شیمیایی نانوذرات حاصل از روش آسیاب گلوله ای مشابه ترکیب شیمیایی پودر مادر است و تغییری نمی یابد.

برش حرمک شامل تناوبی از کنگلومرای الیگومیکتیک اکثراً با آلوئولینیدها و نومولیتیدها، همچنین قلوه های آهکی و کمتر قلوه های آندزیت و بازالت و توف ریولیتی، ماسه سنگ پبل دار و شیل قرمز است. منشأ کنگلومرای سازند قرمز قاره ای-آواری حرمک به احتمال زیاد از سازند دبیل و هم ارز رسوبات پالئوسن پسین-ائوسن پیشین است. تقریباً 80 درصد از روزن برهای سازند دبیل بسیار مشابه نمونه های شناسایی شده در کنگلومرای برش حرمک هستند. در منطقه مورد مطالعه، بر اساس گونه های شناسایی شده مانند A. canavarii, A. ellipticanuttalli, A. pasticillata, A. decipiens, A. fornasinii, A. globula, A. solida سن ائوسن پیشین پیشنهاد می شود.

زون متالوژنی بافق-ساغند در ایران مرکزی میزبان کانسارهای عظیم اکسید آهن-آپاتیت (IOA) با Ti کم و یا به عبارتی کانسارهای آهن تیپ کایروناست که حدود 1500 میلیون تن سنگ آهن با عیار میانگین 55 % را شامل شده اند که می توان به کانسارهای چادرملو، چغارت، سه چاهون و اسفوردی اشاره کرد. منشأ این کانسارها مدتها مورد بحث بوده و نظرات متعددی از جمله ماگمایی، هیدروترمال، کربناتیتی، سازند آهن نواری و رسوبی-بروندمی در این باره ارائه شده است. با توجه به مطالعات صورت گرفته تغیرات مقادیر 18O در کانی مگنتیت به عنوان جزو اصلی کانسارهای مورد مطالعه کاملاً سیستماتیک و حاصل فرایندهای مؤثر در شکل‍ گیری آن است. لذا در این مقاله به جهت بررسی منشأ کانسارهای اکسید آهن-آپاتیت ± عناصر نادر خاکی در محدوده بافق-ساغند از داده های ایزوتوپ پایدار 18O از کانی مگنتیت 4 کانسار چادرملو، چغارت، سه چاهون و اسفوردی استفاده شده است. مقدار 18Oδ بین 1/0-و 2/2+ ‰ در مگنتیت های مورد مطالعه، نقش فرایندهای ارتوماگمایی (بیش از 9/0 ‰ ) و فرایندهای هیدروترمال (کمتر از 9/0 ‰ ) را در تشکیل این کانسارها نشان می دهد. از طرفی مقادیر کمتر از 3/0+ ‰ را می توان به اکسیداسیون ثانوی، هیدروترمال و یا ترکیبی از این دو فرایند نسبت داد. داده های به دست آمده مطابق با کانسارهای کمربند آهن ال لاکو در شیلی، کایرونا و گرانگزبرگ در سوئد و ژیبو و چاگانگنوئر در چین است که منشأ ماگمایی-هیدروترمال دارند. در نتیجه، با توجه به زمین شناسی و ماگماتیسم محدوده بافق-ساغند در ابتدا طی فرایند ماگمایی در ارتباط با نفوذی های تونالیت-ترونجمیت-گرانودیوریت، دیوریت و گرانیت، مرتبط با فرورانش حاشیه قاره به سن 525 تا 532 میلیون سال قبل کانی زایی اصلی شکل گرفته است. سپس فرایندهای هیدروترمال وابسته به نفوذ توده های آلکالن (سینیت و مونزوسینیت) منجر به شکل گیری فاز هیدروترمال شده است. لذا می توان گفت تشکیل کانسارهای اکسید آهن-آپاتیت با Ti کم در زون بافق-ساغند در ارتباط با فرایند ماگمایی-هیدروترمال بوده است.

گسل کلمرد یکی از گسل های مهم بنیادی ایران مرکزی به شمار می رود. کوه های ازبک کوه نیز با راستای شمال خاور-جنوب باختر در شمال بلوک طبس، در ورقه ایران مرکزی در پهنه گسلی کلمرد قرار دارند. بنابراین تجزیه و تحلیل چین ها و گسل ها در این پهنه دگرریخت شده می تواند در درک تکوین زمین ساختی این ناحیه از ایران مرکزی مفید باشد. در این مطالعه به منظور ارائه تصویری روشن برای درک تکامل ساختاری منطقه ازبک کوه، به انجام عملیات صحرایی و تجزیه و تحلیل هندسی-جنبشی گسل ها و چین ها و بررسی تکامل ساختاری آنها پرداخته شده است. نتیجه مطالعات نشان دهنده آن است که در بازه زمانی قبل از کرتاسه منطقه ازبک کوه تحت تأثیر یک رژیم تنش فشارشی با روند عمود بر گسل کلمرد قرار داشته که سبب تشکیل چین ها و گسل های موازی با روند سطح محوری آنها شده است، سپس با تغییر رژیم فشارشی به راستالغز راست بر در زمان سنوزوییک در جهت شمال خاور-جنوب باختر، گسل های منطقه و صفحه محوری چین ها و دیگر ساختارهای مرتبط با آنها تحت تأثیر این تنش امتدادلغز قرار گرفته اند. به طور کلی الگوی هندسی و جنبشی گسل های منطقه مورد مطالعه با توجه به گسل های اصلی و گسل های R، P، Rʹ و X از نوع برش ساده و فشارش موازی با پهنه دگرریختی است، که در این الگو، برش ساده الگوی غالب است و فشارش مؤلفه جزئی به نظر می رسد. سازوکار گسل های منطقه مورد مطالعه نشان دهنده آن است که دگرریختی کوه های ازبک کوه به سمت مراحل پایانی برش ساده بوده است. گام های متعدد دگرریختی، حرکات برش ساده و شدت دگرشکلی در گستره مطالعاتی باعث شده است تا امتداد همه ساختارها به موازات پهنه گسلی اصلی در امتداد شمال خاور-جنوب باختر قرار گیرند.

مخروط های اسکوری از بارزترین بخش های آتشفشان های کواترنری خاور کردستان هستند. در بررسی سنگ نگاری این واحدها کانی های اصلی به ترتیب فراوانی شامل الیوین، پیروکسن، پلاژیوکلاز و بیوتیت با بافت غالب حباب دار و شیشه ای است. در این مطالعه فرایند تشکیل و رشد حباب ها در طی فوران واحد های اسکوری آتشفشان های منطقه با استفاده از روش توزیع اندازه حباب ها و با استفاده از محاسبه فراوانی، سهم حجمی، مدل سازی سه بعدی، هسته بندی و رشد حباب ها مورد بررسی قرار گرفته است. در 8 نمونه انتخابی از مخروط های مختلف تعداد 3623 حباب ترسیم و شمارش شدند که سهم حجمی حباب ها از 40 تا 85 درصد متفاوت است. با استفاده از تصویر دوبعدی حباب ها شکل سه بعدی آنها بازسازی و با هم مقایسه شده اند. بیشترین جمعیت حباب ها در 4 نمونه دارای شکل کروی یا نزدیک به کروی و برای چهار نمونه دیگر بیضوری است. کشیده ترین بیضوی در بین تمامی حباب ها نسبت قطرهای 2: 8/1: 3 (S: I: L) دارد که تقریباً یک بیضوی پهن است. راستای قطر Lهمان راستای عمود بر سطح است که کمترین فشار به ماگما وارد می شود و حباب قادر به رشد چند برابری در آن راستا شده است. وجود 2 تا 5 قله در نمودار توزیع فراوانی اندازه حباب ها، نشان دهنده رخدادهای هسته زایی مجزاست که توزیع پلی مدال، نمایی و توانی را برای حباب های موجود در اسکوری های خاور کردستان پیشنهاد می کند. به ترتیب از نسل اول تا نسل آخر نمونه ها چگالی هسته بندی افزایش و رشد حباب ها کاهش می یابد. تکرار رخداد تشکیل حباب ها در مقیاس ماکروسکوپی تا میکروسکپی و SEM، همچنین مدل هسته بندی و رشد آنها پدیده فراکتال را پیشنهاد می دهد.

روش های ژئوفیزیک برای مطالعات منابع آب کارستی و فهم بهتر ارتباط تکتونیک منطقه با پدیده کارستی شدن، در روستای زوباران از توابع شهر قوچان و در داخل آهک های سازند تیرگان انجام شد. روش های مغناطیس سنجی کاربردهای گسترده ای در اکتشاف گسل ها و شکستگی ها دارد. گسل ها به عنوان یکی از فاکتورهای فعال کننده پدیده کارستی شدن مورد توجه هستند. در مرحله اول مطالعات مغناطیس سنجی زمینی با رزولوشن بالا خطوارهای مغناطیسی را در منطقه آشکارسازی کردند. در مرحله بعد مطالعات توموگرافی الکتریکی عمیق، بر اساس نتایج مرحله اول انجام شد. سه مقطع توموگرافی الکتریکی دوبعدی با آرایش الکترودی ونر-شلومبرگر و حداکثر عمق اکتشافی 250 متر به صورت عمود بر گسل های احتمالی (به دست آمده از نتایج مغناطیس سنجی) برداشت شد. ابتدا با مدل سازی معکوس دوبعدی داده های مقاومت ویژه الکتریکی و سپس با نرم افزارهای درون یابی، نمایش سه بعدی انجام شد. نتایج مطالعات نشان دهنده 2 منطقه با مقاومت الکتریکی پایین است که مربوط به زون های خرد شده یا انحلالی هستند و موقعیت آنها با گسل های اکتشاف شده در مرحله قبل مطابقت دارد. در این مطالعه هدف معرفی و صحت سنجی یک فرایند اکتشافی بهینه در مطالعات منابع آب کارستی است. در مرحله اول مغناطیس سنجی به عنوان یک روش سریع و ارزان قیمت انجام و موقعیت زون های مستعد احتمالی با دقت بالایی تعیین می شود. در مرحله دوم مطالعات دقیق توموگرافی الکتریکی با صرف زمان و هزینه بالاتر در زون های مستعد متمرکز و عمق و نحوه گسترش نواحی کارستی شده آشکارسازی می شود.

این مطالعه با تلفیق تفسیر خطوط لرزه ای دوبعدی، اطلاعات چاه های اکتشافی و اطلاعات میدانی به بررسی چگونگی تکامل ساختارها و زمانبندی رویدادهای دگرریختی در پیشانی پهنه بلندای قدیمی فارس، در جنوب خاور کمربند چین خورده و رانده زاگرس پرداخته است. در این مقاله با بازگردانی گام به گام برش های زمین شناسی منطقه ای بر اساس الگوی چینه های رشدی در نهشته های همزمان با زمین ساخت و همچنین پایستگی طول و مساحت واحدها، یک مدل تکاملی برای شکل گیری ساختارهای پیشانی بلندای فارس ارائه می شود. بر اساس این مدل تکاملی، در ائوسن پایانی تاقدیس تابناک با دگرریختی خارج از نوبت در فرادیواره گسل وارون شده پیشانی کوهستان شروع به شکل گیری می کند. اگر چه در میوسن آغازین چین خوردگی جدایشی نازک پوسته در منطقه آغاز می شود، اما در زمان میوسن پسین است که آهنگ کوتاه شدگی و فرازگیری ساختارها به شدت افزایش می یابد، گسلش در پهلوی چین ها شکل می گیرد و افق جدایش میانی تبخیری های دشتک با ستبرشدگی در هسته تاقدیس ها درگیر می شود.

سنگ های آتشفشانی نشوه در شمال باختر ساوه واقع شده، بخشی از کمربند ماگمایی ارومیه-دختر محسوب می شوند. این سنگ ها عمدتاً از نوع بازالت، آندزی بازالت، آندزیت تا تراکی آندزیت هستند. در بررسی های میکروسکوپی این سنگ ها شواهدی از عدم تعادل بلور با ماگما نیز دیده می شود که از آن جمله می توان به بافت غربالی، وجود دو نسل سالم و دگرسان شده پلاژیوکلاز، حاشیه واکنشی، خوردگی و گردشدگی فنوکریست ها اشاره کرد. بررسی های ژئوشیمیایی مربوط به نمودارهای عناصر اصلی و کمیاب نشان می دهد که اگر چه تبلور تفریقی در تکامل سنگ های آتشفشانی منطقه مؤثر بوده است؛ اما در برخی از نمودارها نوعی پراکندگی و روندهای غیر عادی نسبت به روند تفریق به چشم می خورد، که این حالت می تواند بیان کننده اختلاط و آلودگی ماگمایی باشد. ناهماهنگی و تغییرات زیاد در غلظت برخی عناصر نظیر Sr و همچنین نمودارهای دوتایی Nb-Nb/Y و Zr/Rb-Rb نقش اختلاط ماگمایی را در شکل گیری سنگ های آتشفشانی منطقه نشوه نشان می دهد. با توجه به موارد ذکر شده می توان گفت که مهم ترین فرایند تشکیل سنگ های آتشفشانی منطقه نشوه تفریق و اختلاط ماگمایی است. همچنین اختلاط پالس یا پالس های ماگمایی جدید با ماگمای تفریق یافته مؤثرترین مکانیزم برای تحول ماگمایی سنگ های آتشفشانی منطقه مورد مطالعه است.

نهشته های بخش قدیر از سازند نایبند در خاور ایران مرکزی گسترش بسیار زیادی دارند. بررسی رخساره های سنگی و محیط رسوب گذاری بخش قدیر از سازند نایبند به سن تریاس فوقانی در بلوک طبس در خاور ایران مرکزی، منجر به شناسایی نهشته های دشت ساحلی، دلتایی و دریای باز شده است. با توجه به شواهد صحرایی، ویژگی های رخساره ای و شکل هندسی لایه ها، این بخش از دو رخساره سنگی سیلیسی و کربناته تشکیل شده است. رخساره های آواری شامل 4 رخساره ماسه سنگی (دانه متوسط) Sr، Sh، Sp و St و 3 رخساره سنگی دانه ریز Fl، Fm، (Sr)Fl /(Fl)Sr و یک رخساره زغالی (C) است. رخساره های کربناته نیز در اندازه دانه درشت (کلسی رودایت) و دانه متوسط (کالک آرنایت) شناسایی شدند. با توجه به مطالعات صحرایی، آزمایشگاهی و شناسایی رخساره های سنگی، محیط های دشت ساحلی، دلتایی (شامل دشت دلتایی، بخش بالایی جلو دلتا، بخش انتهایی جلو دلتا و پاشنه دلتا)و دریای باز برای بخش قدیر شناسایی شد که این بخش از سازند نایبند تحت نفوذ جریان های جزرومدی قرار گرفته است.

کانی سازی های چندفلزی آهن (± فلزات پایه، نقره و طلا) محدوده شمال کبودان (خاور روستای سربرج)، در میزبان ریولیت های برشی-پورفیری و سنگ های پلیتیک شیست سازند تکنار تشکیل شده است. 3 افق سنگی شامل، ریولیت ریزبلور زیرین (کمرپایین)، افق ریولیت پورفیری کانه دار و سنگ های گرانیتوییدی تا آندزیت تأخیری (کمربالا) در منطقه تشخیص داده شد. شواهد لیتوژئوشیمی حاکی از آن است که ریولیت های ریزبلور افق زیرین با ماهیت ساب آلکالن (7/0>Nb/Y) و نسبت های Zr/TiO2 (608 تا 930) و Zr/Sc (3/13 تا 3/36) به تدریج در افق های فوقانی توسط ریولیت های پورفیری افق کانه دار با ماهیت آلکالن (7/0

سازند بازیاب یکی از واحدهای سنگی کرتاسه در ناحیه خور و بیابانک است که عمدتاً سنگ شناختی شیل، مارن و ماسه سنگ دارد. در این مطالعه محتوای پالینولوژیکی سازند بازیاب در برشی به همین نام مورد مطالعه قرار گرفت. این سازند در برش مذکور شامل 1067 متر توالی رسوبی شکل یافته از مارن، شیل، ماسه، سنگ آهک و آهک های ماسه ای بوده که به صورت همشیب میان دو سازند شاه کوه در زیر و دبرسو در بالا قرار گرفته است. بر اساس مطالعات پالینولوژیکی صورت پذیرفته بر روی 40 نمونه از این سازند، در مجموع 29 جنس و 54 گونه داینوسیست به همراه 20 جنس و 29 گونه از پالینومورف های خشکی (اسپور و پولن) شناسایی شد که سن سازند را آپتین-آلبین تعیین می کنند. همچنین حضور فراوان و گسترده داینوسیست های شاخص محیط نریتیک داخلی به همراه حضور گسترده طبقات شیلی، مجموعه های روزن بری پلاژیک و رخساره های مدستونی و وکستونی بخش های کربناته گویای ته نشست سازند بازیاب در محیط شلف داخلی است.