دانشکده ادبیات و علوم انسانی (تهران)
سال:1386 | دوره:58 | شماره:184 |تعداد مقالات:10

در مقاله حاضر، با استفاده از نمونه برداری طبقه بندی شده تصادفی و پرسشنامه و آزمون تکمیل کلام، داده ها را جمع آوری و با استفاده از روش آماری مجذور خی آنها را تحلیل کرده ایم. به عنوان فرضیه تحقیق حاضر، لهجه تهرانی از لحاظ استفاده از هماهنگی واکه ای با لهجه های دیگر فارسی (اصفهانی شیرازی، مشهدی و گویش لری) متفاوت است، به این نتیجه دست یافته ایم که علاوه بر عوامل درون زبانی و زبانشناختی، عواملی برون زبانی مانند بسامد عنصر زبانی مربوط، اعتبار، در معرض رسانه های گروهی بودن یا نبودن، اینکه لهجه مربوط به عنوان زبان دوم فرا گرفته شده یا نه و رسمی یا غیررسمی بودن بافت هم در استفاده از هماهنگی واکه ای دخالت دارند. بر این اساس، نتیجه گرفته شد که واقعیت های زبانی و زبانشناختی، تاثیرات هستند نه عوامل.

کهن ترین پایگاه تفکر علمی پیش از پیدایی حوزه علمی آتن، انجمن های فلسفی و علمی مغان ایرانی بود.به نظر می رسد که مغان ایرانی یا روحانیون دوره ماد با آموزش علوم ریاضی و نجوم از بابل و دیگر سرزمین های همسایه ایران به گسترش دانش های زمانه پرداختند و آنگاه که پایه های جهان بینی و فلسفه ایرانی را استحکام بخشیدند، به انتقال آن به دیگر ملل همت گماشتند. ایران در عهد هخامنشی از نیروی سیاسی، نظامی، اقتصادی و علمی کافی برخوردار بود. بنابراین، توانایی انتقال علوم را به دیگر سرزمین ها داشت. انواع علم رایج آن روزگار، بویژه فلسفه، پزشکی و نجوم پس از رشد و تعالی در مشرق زمین و در میان ایرانیان، به سرزمین های دیگر راه یافت و پس از برخورداری از تکامل بیشتر دوباره به مشرق زمین بازگشت.در عهد اسلامی، ایرانیان با ایجاد مراکز علمی و بیت الحکمه در بغداد به ترجمه آثار علمی از زبان های علمی نظیر سنسکریت، فارسی میانه، سریانی و یونانی به زبان عربی، و تکامل دانش های معاصر خود پرداختند و سپس آنها را به جهان غرب سپردند.

هدف اصلی این مقاله، بررسی ویژگی های زبانی جامی در نفحات الانس است و نویسنده کوشیده تا با تحقیق در نفحات، کاربرد لغات، ترکیبات، افعال، عبارات عربی، عبارت های فعلی و اشتراک لفظی را جست وجو کند و میزان تاثیر آیات قرآنی و احادیث و اقوال مشایخ و امثال عربی را در این کتاب بسنجد و برای شناخت بیشتر، ویژگی های دیگری، مانند دوگان سازی، کاربرد خاص کاف تصغیر و جابه جایی افعال و حروف را متذکر شود و در ضمن از توجه جامی به آداب و رسوم صوفیان و فرهنگ عامه به عنوان یک ویژگی سبکی یاد کند.

در میان دست نوشته های کتابخانه قره مان ترکیه، نسخه ای فارسی وجود دارد با موضوع زهد و تصوف و متعلق به سده هفتم. این اثر ـ که بر اساس قرائن و دلالت های متن در نیمه دوم قرن ششم تالیف شده است ـ از جهات بسیاری از جمله ساختار متن و تعداد حکایات، رباعیات و ابیات فارسی و نیز نثر کتاب و لهجه مولف دارای اهمیت و اعتبار است. بدیهی است که این اثر می تواند مبنای تحقیقات تازه ای در حوزه نگارش های خانقاهی و عرفانی قرار گیرد.

صدرالمتالهین مساله اتحاد عاقل و معقول را از جمله پیچیده ترین مباحث فلسفی می داند که تا زمان وی برای هیچ یک از فلاسفه پیشین منقع نشده است. وی با تمسک به قاعده تضایف و دلایل دیگر، آن را برهانی کرده است. اصل این مسله از فرفوریوس اسکندرانی است. ابن سینا در کتاب «شفا» و «اشارات» خود به شدت با آن مخالفت کرده است. بعد از صدرالمتالهین نیز کسانی مانند حاج ملا هادی سبزواری و دیگران استدلال های صدرالمتالهین را مورد مناقشه قرار داده اند. در این مقاله ضمن تحلیل مفردات مساله به بررسی براهین و اشکالات وارد بر آن پرداخته شده است.

اشعار خاقانی شروانی را دشوار و دیریاب دانسته اند. عوامل دشواری دیوان خاقانی متعدد است. استعارات نوین و بدیع، کنایات بعید، تلمیحات گسترده، اقتباسات فراوان از آیات و احادیث و تفاسیر، بهره گیری از باورهای عمومی و اصطلاحات علمی از جمله عناصری است که موجب رازناکی شعر خاقانی می گردد. با پی گیری و تفحص و یافتن برخی منابع می توان اغلب دشواری های دیوان خاقانی را باز گشود.

تفاسیر قرآن و کتاب های صوفیه، در بردارنده مفاهیم بسیاری در ارتباط با ادبیات و الهیات اسلامی است که مطالعه روشمند و دقیق این مفاهیم می تواند به نتایج درخشانی منجر شود. اسم عظم یا نام مهین یکی از عمده و اساسی ترین این مفاهیم است که در طول تاریخ تفکر اسلامی، محل تامل و مداقه بخش عمده آی از اندیشمندان بوده است. شگفت انگیزی و جاذبه این مقوله به گونه ای بوده است که بسیاری از عرفا و صوفیه درباره آن به گمان زنی پرداخته اند و هر کدام نامی از نام های خداوند ـ عزوجل ـ را نام مهین قلمداد کرده اند.

مقاله حاضر به بررسی اجمالی ریشه شناسی واژه های «پدرزن و پدرشوهر» و «مادرزن و مادرشوهر» در خانواده زبان های هند و اروپایی می پردازد. نخست، به طور خلاصه به فرهنگ حاکم بر جوامع هند و اروپایی اشاره می شود. سپس نظریات گوناگون در مورد ریشه واژه های مورد بحث در زبان فرضی هند و اروپایی مطرح می گردد. در بخش اصلی پژوهش، این واژه ها در زبان های هند و اروپایی بررسی می شود و در همه موارد شاهد مثال از متون کهن گرفته شده است. در ادامه بحث، صورت های گوناگون واژه های مورد نظر در سه دوره کهن، میانه و جدید زبان های ایرانی مقایسه می شود. در پایان شباهت این واژه ها در زبان های خویشاوند و اصل نسبیت در زبان ها نشان داده می شود.

مقاله حاضر با هدف نشان دادن یکی از زمینه های پژوهشی «تاریخ الوزرا» یعنی زمینه لغوی آن و نیز تبیین و توضیح معانی امثله مندرج در آن، نگاشته شده است. برای این منظور، ابتدا این اثر گران سنگ به مطالعه گرفته شد تا ارزش های تحقیقاتی آن به ویژه در حوزه مباحث لغوی و زبانی تبیین شود. حاصل، آن که کتاب یاد شده اثری بکر برای زمینه های مطالعاتی متعددی از جمله ادبی، تاریخی، جامعه شناسی و... تشخیص داده شد. یکی از محصولات جنبی مطالعه کتاب، استخراج اصطلاحاتی با معانی کنایی و مجازی بود که دست مایه اصلی نگارندگان مقاله حاضر گردید. مبنا و معیار گزینش تعبیرات، برخورداری آنها از معانی غیرحقیقی و نیز نبود معانی آنها در فرهنگ های فارسی بوده است.

تردیدی نیست که روش گفتگوی ادبی از عناصر اصلی داستان نویسی کوتاه است که خود از فنون مهم ادبیات داستانی در عصر حاضر به شمار می رود. از این رو در این مقاله داستان های کوتاه بانو املی که یکی از برجسته ترین داستان نویسان معاصر لبنان است، بررسی گردیده و به دلیل ضرورت آشنایی با نویسنده در ابتدا، مجموعه آثار وی به روش توصیفی و به اختصار معرفی شده و سپس شواهدی از داستان های او بیان گردیده است تا دو ویژگی «واقعیت سان بودن» و «باورپذیری» که مهمترین ویژگی های نگارش داستان کوتاه هستند در آثار این بانوی نویسنده آشکار شود.آنگاه با اشاره به امتیاز حضور نویسنده در متن به عنوان راوی، در اغلب داستان های کوتاه وی اهمیت آن در کاربرد گفتگوی ادبی ذکر گردید و در ادامه اسلوب گفتگو و شیوه نگارش آن تعریف شد و با توضیح روش های تک گویی، مثال هایی از داستان های بانو إملی انتخاب و روایت گردید که در نتیجه آن، دو نوع کاربرد روش تک گویی در آثار این بانوی لبنانی آشکار شد.