محیط شناسی
سال:1379 | دوره:26 | شماره:25 |تعداد مقالات:10

مناطق نفت خیز با سرزمینهای پست و کم ارتفاع گسترده در جلگه خوزستان از نظر ترکیب فلورستیک مورد مطالعه قرار گرفته است.اطلاعات مختصری راجع به اقلیم،مکان نگاری و جنبه های زمین شناختی این مناطق ارائه شده است.بر اساس 1300 نمونه گیاهی جمع آوری شده در این مناطق،عناصر گیاهی پس از نامگذاری دقیق در جداولی با ترتیب الفبایی به تفکیک تیره،جنس و گونه ارائه شده است.مناطق نفت خیز در جنوب غربی ایران اساساً از سه رویشگاه اصلی شامل:بیابانها و نواحی پست و شور ساحلی، نواحی کم ارتفاع و تپه های شنی متحرک و بالاخره زیستگاههای گچی و آهکی در ارتفاعات شمالی منطقه تشکیل شده است. در مطالعه این زیستگاهها،531 گونه گیاهی به 351 جنس و 81 تیره گیاهی شناسایی و معرفی شده اند که برخی از آنها بومی و انحصاری ایران می باشند.برای تمامی گونه های گیاهی رویشگاه و محل زیست آنها،شکل حیاتی و پراکنش جغرافیایی گیاهی مربوط به آنها نیز بیان شده است.

غلظت آلاینده ها در اطراف ساختمانهای بلند متأثر از عوامل مختلفی نظیر جریان های موضعی،جریان باد،اختلاف دمای هوای داخل ساختمان و محیط خارج آن می باشد. در این تحقیق با انتخاب یک ساختمان 27 طبقه،غلظت آلاینده هایی نظیر CO و ذرات معلق،در کنار ساختمان و در ارتفاعات مختلف اندازه گیری شده و نحوه توزیع غلظت آنها تعیین گردیده است.نتایج بدست آمده نشان می دهد تا ارتفاع معینی غلظت آلاینده ها افزایش یافته و پس از آن کاهش می یابد.نتایج حاصل با روند توزیع بدست آمده از یک مدل شبیه سازی ریاضی آلاینده ها مطابقت دارد.

برای حذف نیتروژن و فسفر از فاضلابهای شهری روشهای متعدد فیزیکی،شیمیائی و بیولوژیکی و یا ترکیبی از اینها وجود دارد.در این مقاله روش نیزارهای مصنوعی برای حذف این مواد معرفی می شود.برای این منظور از بسترهای نیزاری استفاده شد که در سال 1374 در تصفیه خانه شوش تهران ساخته شده بود.در این طرح از دو بستر (یکی به عنوان شاهد) با ابعاد 10×13.6 متر و ارتفاع 50 ساتیمتر شن استفاده شد.گیاه مورد استفاده Phragmites austrlis بود.در سال 75و76 با اعمال بارگذاری های هیدرولیکی متفاوت به بررسی تأثیر مستقیم در حذف مواد مغذی پرداخته شد.در مرحله سوم این طرح با مقادیر بارگذاری TN وTKNبه ترتیب 4.13 و 0.4 گرم بر متر مربع در روز میزان حذف 80 و 86 درصد برای نیزار و 67 و 80 درصد برای شاهد دست یافت.همچنین میزان حذف فسفات با بارگذاری 3.12 گرم بر مترمربع در روز به 73 و 85 درصد به ترتیب برای نیزار و شاهد رسید.

سالانه حدود 700000 مترمکعب پساب حاصل از کارخانه زغالشویی زیرآب،علاوه بر تلفات بالغ بر 4000 تن زغال بصورت نرمه،اثرات زیست محیطی نامطلوبی را نیز به دنبال دارد.در این رهگذر سعی گردیده تا با روش لخته سازی بتوان ذرات معلق را از محیط عمل خارج و آب نسبتا خالصی را به چرخه کارخانه وارد ساخت.مطالعات انجام شده در مقیاس آزمایشی نشان می دهد،با کنترل فرآیند لخته سازی تحت شرایط ذیل: - غلظت کلکتور 0.0015 g/l - 8=Phغلظت سیلیکات سدیم به عنوان متفرق کننده 0.01g/1 -  دور همزن 150rpm می توان ذرات معلق را با بازیابی 93 درصد از محیط عمل خارج و آب برگشتی به سلولهای فلوتاسیون موجود در کارخانه را بهبود بخشید.

فون ماهیان بومی ایران در معرض تهدیدها و مخاطرات زیست محیطی بوده و ذخایر برخی از آنها در حال کاهش است.در حال که برخی از گونه های ماهیان ایران هنوز از نظر علمی شناسایی نشده و بطور اصولی طبقه بندی نگردیده اند. ماهیان بومی دارای ارزش های متعددی می باشند.این ماهیان جزئی از ذخایر ژنتیکی و بانک ژنی مجموعه حیات یک ناحیه مهمی شوند. هدف از ارائه این مقاله تأکید بر اهمیت مطالعات بنیادی ماهی شناسی شناساندن عوامل مؤثر بر نابودی نسل ماهیان و توجه به جوانب زیست محیطی توسعه پایدار شیلات و آبزی پروری است.با مروری بر تاریخچه ماهی شناسی در ایران و اهمیت ماهیان بومی آبهای داخلی،عوامل مؤثر بر این ماهیان مورد توجه و تعمق قرار گرفت.با رجوع به منابع و بر مبنای مشاهدات و تجربیات علمی،دلایل کاهش ذخایر و دگرگونی زیستگاهی و نژادی ماهیان آبهای داخلی مورد بررسی قرار گرفت.ماهیان ایران در ادوار تاریخی گذشته و پیش از آن در معرض فشار زیست محیطی وتغییرات ناشی از آن بوده اند.و عوامل صنعتی اثر تشدیدکننده ای بر این روند داشته است. عوامل پیش از صنعت شامل:تغییر شرایط اقلیمی،از بین رفتن پوشش گیاهی،آبیاری،هیبریداسیون و دگرگونی ژنتیکی و نژادی ماهیان و عوامل ناشی از توسعه صنعت و افزایش جمعیت شامل از بین رفتن رویش گیاهی،افزایش مصارف آب،صید بی رویه،جنگ،توسعه پرورش آبزیان و رهاسازی عمدی غیرعمد ماهیان،به عنوان مهمترین عوامل مؤثر بر ماهیان ناشناخته غیرماکول وتنوع حیات آبزیان محسوب می گردند. در دریای خزر صید بی رویه و آلودگی مهمترین علل کاهش نسل ماهیان ارزشمند خاوری می باشد.باربوس ماهیان ناحیه غرب کشور که پس از فیل ماهی بزرگترین ماهیان آبهای داخلی محسوب می شوند،بعلت صید بی رویه،آلودگی رودخانه ها،ایجاد سد و تغییر زیستگاه در معرض نابودی ذخایر قرار گرفته اند.از سال1375 تاکنون در حدود 140 مکان از پیکره های آبی ناحیه غرب ایران در 350 تلاش صید،تنها 80 ماهی از باربوس های بزرگ صید گردید.حداکثر وزن ماهیان صید شده 8 کیلوگرم می باشد. ذخایر ماهی سیربت Barbus gryus و ماهی سلیمانی Barbus Subquincanciatus در رودخانه گاماسیاب،طویل ترین سیستم رودخانه ای ایران نابود شده است. ذخایر سایر باربوس های بزرگ جثه که برخی به وزن بیش از 150 کیلوگرم می رسند.مانند ماهی سوسنگ B.esocinus و Barbus B.یز در حال کاهش است.

تعیین کارآیی و مقاومت به خشکی در گیاهان مرتعی از جمله فاکتورهای مهمی است که نقش اساسی در انتخاب روشهای اصلاح و توسعه مراتع و به تبع آن برنامه های مدیریتی مرتع ایفا می نماید.با توجه به اینکه تاکنون در خصوص مقاومت به خشکی و نیاز آبی گیاهان بومی مراتع ایران مطالعات جامعی صورت نگرفته،تحقیق حاضر با انتخاب دو گونه بومی و خوشخوراک مرتعی صورت پذیرفت.گونه های منتخب شامل دو نوع گراس به اسامی Dactylis glomerata وEragrostis curvula بود. تحقیق به صورت طرح آزمایشی فاکتوریل در قالب کاملاً تصادفی با انتخاب 3 تیمار و 4 تکرار انجام گرفت.تیمار شامل دوره های آبیاری 2 روزه (شاهد)،5 روزه و 7 روزه بودند.پارامترهای مورد بررسی در خلال آزمایش از قبیل خصوصیات مورفولوژیک گونه ها نظیر آب مصرفی،تعیین طول،عرض و تعداد برگ،وزن خشک برگ اندازه گیری گردیدند. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که پارامترهای طول و عرض برگ گیاه چندان تحت تأثیر تنش در دوره های مختلف آبیاری نبودند،بالعکس تعداد برگها و به تبع آن وزن خشک برگ و ساقه تحت تأثیر تنش کاهش یافتند که میزان کاهش در گونه Er.cu در کلیه تیمارها کمتر از گونه Da.gl بود. با اعمال تنش و افزایش طول دوره آبیاری رشد ریشه نسبت به ساقه افزایش یافت که رشد در گونه Da.gl بیشتر از گونه Er.cu بود. از نظر میزان مصرف آب برای تولید ماده خشک گونه Da.glدارای نیاز آبی کمتر و در نتیجه کارآیی مصرف آب بالاتر است،ولی از نظر مقاومت به خشکی به دلیل بالا بودن پتانسیل آب برگ و همچنین درجه پژمردگی کمتر گونه Er.cu از مقاومت بیشتری نسبت به خشکی در مقایسه با گونه Da.gl برخوردار است.

در تعدادی از روستاهای غرب کشور واقع در استانهای کرمانشاه و کردستان رویش طبیعی درختی در محل قبرستانها و امزاده ها بر اساس شان مذهبی که به درخت و درختزار داده می شود دست نخورده باقی مانده است.هفده عدد از این بیشه های مقدس از نظر ویژگی های اکولوژی رویش درختی مورد مطالعه قرار گرفتند.این مناطق پس از تعیین موقعیت مساحی شده،تراکم،پوشش و غالبیت گونه های متفاوت درختی در آنها به شیوه "کورتیس" (1976) اندازه گیری شد.نتایج بدست آمده از این مطالعه نشان می دهد که جنبه های متفاوتی از ساختار رویشی نظیر ترکیب فلورستیک،شکل رشد،لایه بندی تاج گیاهی و برخی دیگر از ویژگی های فیزیونومیک تحت تأثیر انزوای طولانی مدت ،اندازه بیشه ها و اثر حاشیه ای قرار گرفته است.این مناطق عموماً در مقایسه با رویش های طبیعی دارای تراکم و وزن زنده بیشتری هستند،از تنوع گونه ای کمتر برخوردارند،برخی از اشکال حیاتی نظیر گونه های بوته ای و پوشش علفی خود را از دست داده،صاحب لایه بندی تاج ساده تری شده و ساختمان سنی آنها توزیعی ناموزون و پیر یافته است. این مطالعه نشان می دهد که که بیشه های مقدس بعنوان یادگاری فرهنگی طبیعی علیرغم طرز عمل و باور مردم ضرورتاً بقاء تضمین شده ای نداسته و ممکن است همان عوامل که رویش های طبیعی غرب کشور را به نابودی کشاند،دامن گیر بیشه های مقدس بشود.شدت فرسایش و کوبش خاک،چرای سرشاخه ها و نیز محدودیت های ناشی از وسعت بیشه ها بر زادآوری درختان نشان می دهد که باز تولید جامعه درختی در برخی از این مناطق دچار محدودیتهای جدی است.

در این مقاله روشهای متداول ارزیابی توان اکولوژیک در جهان مرور شده و محدودیت های موجود در راه انجام هریک از روشها بررسی می شود.ارزیابی توان اکولوژیک رویشگاههای جنگلی مقوله بسیار مهمی در مطالعات جنگلداری در دنیاست و در کشورمان کمتر به آن توجه شده،عبارت از ارائه شاخصی است که پتانسیل رویشگاه را در ایفای نقشهای مختلف جنگل همانند تولید چوب،حفظ خاک،کنترل سیلاب،حفظ تنوع زیستی و تأمین آب نشان می دهد.این شاخص با تغییر در ویژگیهای اکولوژیک سرزمین همانند خاک،میکروکلیما- ارتفاع از سطح دریا،شیب و جهت جغرافیایی که پتانسیل رویشگاه را تحت تأثیر خود قرار می دهند،از رویشگاهی به رویشگاه دیگر تغییر می کند.روش مناسب ارزیابی توان اکولوژیک متناسب با اهداف جنگلداری انتخاب می گردد.روشهای متداول ارزیابی توان اکولوژیک شامل:استفاده از شاخصهای تنوع زیستی گیاهی و جانوری،منحنی های سلیت اندکس،رویش خاک و شکل زمین،رشد بین گرهی،گیاهان شاخص،تجزیه برگ و لاشبرگ،زادآوری و نقشه سازی می باشد.

PAH های سرطانزا به طرق مختلف بدست انسان و یا طبیعت وارد محیط زیست می شوند.این مواد در غذا،هوا،آب و خاک موجود می باشد.در فعالیت روزانه انسانها،به نظر می رسد که غذا و هوا،اصلی ترین منابع PAH هایسرطانزا باشند.جمعا دز پتانسیل انسانها بین 1 تا 15 µg/day می باشد.برای افرادی که یک یا چند پاکت سیگار بدون فیلتر در روز مصرف می کنند،این دز بین 15-µg/day 2 متغیر است.این تخمینهای دز پتانسیل می تواند یک حدود تقریبی برای مقایسه با منابع دیگر PAHها باشد.