مطالعات فرهنگی-اجتماعی خراسان
سال:1403 | دوره:19 | شماره:1 (پیاپی 73) |تعداد مقالات:6

در سال های اخیر، پیچیدگی های محیطی، افزایش انتظارات شهروندان و محدودیت منابع از یک سو و پیشرفت های فناورانه از سوی دیگر فشار مضاعفی بر سازمان های دولتی برای بهبود عملکرد با رویکرد حکمرانی الکترونیک ایجاد کرده است؛ لذا هدف اصلی این پژوهش طراحی الگوی مدیریت عملکرد سازمانی در بخش دولتی با رویکرد حکمرانی الکترونیک است. پژوهش حاضر، از نظر هدف، بنیادی و از نوع تحقیقات پیمایشی است و در آن از نظریه ی داده بنیاد استفاده شده است. برای نظریه پردازی و شناسایی مضامین مدل از تئوری زمینه ای مبنی بر رهیافت نظام مند استراوس و کوربین (1997) استفاده شده است. جامعه ی آماری را، در این بخش از پژوهش، خبرگان دانشگاهی دارای تحصیلات مدیریتی و متخصصان حوزه ی مدیریت و فناوری اطلاعات، به خصوص مدیریت منابع انسانی و مدیریت رفتار سازمانی، و کارشناسان سازمان مدیریت و برنامه ریزی تشکیل می دهند. در مجموع مصاحبه شوندگان  %57 شاغل استان خراسان جنوبی و 7% شاغل استان خراسان شمالی بوده اند. برای تعیین این گروه از افراد از روش های نمونه گیری هدفمند استفاده شده است که با 24 مصاحبه، اشباع نظری و کفایت محتوایی حاصل شد. پس از استخراج مفاهیم اولیه و کدگذاری باز، محوری و انتخابی، مفاهیم با نسخه ی 21 نرم افزار مکس کیودا استخراج شدند. روایی مدل با استفاده از معیارهای گوبا و لینکلن (1985) مورد بررسی قرار گرفت و تأیید شد. پایایی مدل با استفاده از نرم افزار مکس کیودا انجام گرفت و مقدار ضریب کاپا برابر 74/0 بوده که بیشتر بودن از 61/0 نشان دهنده ی پایایی مناسب مدل است؛ براساس نتایج حاصل از تحلیل کیفی، عوامل موثر بر مدیریت عملکرد سازمانی در قالب شش مؤلفه ی پدیده محوری، عوامل زمینه ای، عوامل علی، عوامل مداخله گر، راهبرد و پیامدها تقسیم گردید. شبکه سازی سازمان ها، شفافیت و پاسخگویی، پایداری و بهینه سازی مدیریت منابع، رهبری و مدیریت هوشمند از مهم ترین اجزای مولفه محوری بوده است. عوامل زمینه ای شامل سیاست گذاری و قوانین، پشتیبانی از مطالعات و تحقیقات، فرهنگ سازی و زیرساخت حکمرانی الکترونیک بوده است. عوامل علّی شامل مدیریت دانش و مدیریت تغییرات؛ و عوامل مداخله گر شامل پویایی های اقتصادی، به کارگیری منابع انسانی، مداخلات دولتی و سیاسی، جذب منابع مالی بوده است. رقابت پذیری، تدوین سند راهبردی، اتخاذ رویکرد فعالانه ی تعامل و مشارکت، فرهنگ سازی و توانمندسازی کارکنان از مهم ترین راهبردها بوده است و پیامدها شامل پیامدهای اجتماعی فرهنگی، سازمانی و اقتصادی بوده است. با توجه به اهمیت حکمرانی الکترونیک در بهبود مدیریت عملکرد، این موضوع باید در سیاست گذاری ها و برنامه ریزی ها مورد توجه مدیران دستگاه های اجرایی قرار گیرد. در اجرای بهینه ی الگوی مدیریت عملکرد در سازمان های دولتی لازم است نسبت به  بازنگری در سیاست ها و قوانین فضای مجازی، به روزرسانی سیستم مدیریت دانش، پایش مستمر عملکرد، رعایت قوانین و عدالت محوری در انجام امور، بهینه سازی مدیریت منابع، آموزش و توانمندسازی کارکنان و مدیران، برقراری نظام مشوق ها، تدوین و پیاده سازی برنامه های بلندمدت و عملیاتی، فرهنگ سازی و استفاده از ظرفیت جامعه ی مدنی اقدام نمایند.

خراسان بزرگ یکی از مناطق پراهمیت در شناخت دوره های فرهنگی از پیش از تاریخ تا دوران اسلامی به شمار می رود. با این حال، نبود انسجام در حفاری ها و کاوش های باستان شناسی، همراه با پراکندگی و ناهمگونی در بررسی ها، موجب ضعف در شناسایی فرهنگ های پیش از تاریخ در شرق ایران شده است.  تپه ی قشه توت، که در فاصله ی 12 کیلومتری صالح آباد و 77 کیلومتری شمال شرق شهرستان تربت جام در خراسان رضوی واقع شده و بر مسیر راه های ارتباطی این دو شهر قرار دارد، یکی از محوطه های غنی از آثار پیش از تاریخ محسوب می شود. این محوطه به دلیل گنجایش گسترده اش، امکان بررسی فرهنگ های این دوره را فراهم می آورد .در این پژوهش، پس از انجام بررسی های پیمایشی و برداشت 114 نمونه به روش نمونه برداری سفال­های شاخص از شبکه های تعیین شده، تنها 52 قطعه ی شاخص براساس، مطالعات تطبیقی ـ تحلیلی، مورد گونه شناسی و گاه نگاری قرار گرفته است. افزون بر این، تأثیر فرهنگ های "نمازگاه" و "یاز" که از فرهنگ های فرامنطقه ای به شمار می آیند، نیز تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که توالی استقراری این تپه از دوره ی مس ـ سنگ و مفرغ آغاز شده و تا دوره ی آهن به صورت مستمر ادامه یافته است، به طوری که در دور ه ی آهن به بیشترین وسعت خود رسیده است. همچنین، گونه شناسی سفالینه ها نشان دهنده ی شباهت زیاد سفال های عصر مفرغ این تپه به دوره های نمازگاه III و IV است و سفال های عصر آهن آن نیز بیشترین شباهت را با دوره ی یاز I در ترکمنستان نشان می دهد. این موضوع بیانگر ارتباطات فرافرهنگی میان مناطق مختلف است.

یکی از مهم ترین مسائل در میان کارکنان سازمان ها، برقراری تعادل بین کار و خانواده است که به نظر می رسد توجه به آن و شناخت راهکارهای بهبود آن، در راستای اعتلای فرهنگ خانواده و جامعه، می‏تواند اثربخش باشد. بنابراین تحقیق حاضر با هدف شناسایی و رتبه‏بندی رهیافت‏های بهبود تعادل بین کار و خانواده در سازمان های دولتی شهر بیرجند انجام شده است. این تحقیق بر مبنای ماهیت، از نوع آمیخته (کیفی ـ کمی)، بر مبنای هدف، از نوع کاربردی و، بر مبنای روش، توصیفی از نوع پیمایشی است. برای شناسایی رهیافت‏های بهبود تعادل بین کار و خانواده، از روش دلفی استفاده شد؛ براین اساس، 10 نفر از اعضای هیئت علمی گروه های مدیریت، روان شناسی و علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور مرکز بیرجند و 10 نفر از مدیران سازمان های دولتی شهر بیرجند در سال 1403 به روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند. همچنین برای رتبه بندی ر‏هیافت‏های شناسایی شده، از جامعه ی آماری کارکنان سازمان های دولتی شهر بیرجند به روش نمونه گیری تصادفی طبقه‏ای نامتناسب و بر مبنای جدول مورگان، حجم نمونه مشخص شد. برای گردآوری داده ها، از پرسش نامه ی محقق‏ساخته استفاده شد. داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS و آزمون‏های آماری مناسب تجزیه و تحلیل شدند. پس از مطالعه و بررسی در پژوهش های انجام شده و همچنین نظرسنجی از اساتید، مدیران و خبرگان و طی کردن مراحل دلفی، 25 عامل شناسایی شدند. تحلیل داده‏ها نشان داد که از بین رهیافت‏های بهبود تعادل بین کار و خانواده در سازمان های دولتی شهر بیرجند، «وضعیت استخدامی باثبات کارمند و امنیت شغلی»، «شهر محل کار (بومی و غیربومی)»، «فرهنگ سازمانی مبتنی بر ارزش های اسلامی» و «مهارت و تخصص بالای کارکنان» دارای بالاترین میانگین رتبه بودند.

نسخ خطی بخش مهمی از تاریخ کتاب و کتابداری پیش از صنعت چاپ را به خود اختصاص داده اند و حامل اطلاعات ارزشمندی از تاریخ علم هستند. این آثار همچون چراغ راهی برای محققان و اندیشمندان علوم مختلف در تولید آثار علمی جدید به شمار می آیند. جستار حاضر با هدف معرفی نسخه ی خطیِ «وسیله السائلین فی احکام الدین» نگاشته شده است. «وسیله السائلین» یکی از آثار مهم و شناخته شده در تاریخ فقاهت و علوم اسلامی است که توسط ابوطالب قائنی نگارش یافته است. ابوطالب قائنی ـ از علمای قرن 13ق ـ از نخستین اندیشه ورزان شیعی است که در مسائل مختلف فقهی و اصولی صاحب نظر و متخصص بوده است. او در «وسیله السائلین»، در قالب سوال و جواب، به مسائل مختلف دینی و شرعی پرداخته است؛ بنابراین، این اثر، از نظر ویژگی های ساختاری و محتوایی، در حیطه ی اجوبه های فقها جای می گیرد که در آن موضوعات مختلفی مانند عبادات (نماز، روزه، زکات، حج)؛ معاملات (خرید و فروش، اجاره، وصیت)؛ و مسائل اجتماعی (ازدواج، طلاق، ارث) مطرح شده اند. این اثر به دلیل جامعیت و دقت در بیان مسائل فقهی و تطابق آن با اصول شیعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. براین اساس مقاله ی حاضر درصدد تبیین ویژگی های صوری و محتوایی و کارکردهای این نسخه به شیوه ی توصیفی ـ تحلیلی است.. نتایج حاصل از این پژوهش نشانگر اهمیت «وسیله السائلین» و سهم آن در حفظ و اشاعه ی میراث مکتوب شیعه، آشنایی با تاریخ محلی و ویژگی های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جامعه ی قاینات در روزگار تدوین این کتاب است.

در بسیاری از محیط ها، خصوصاً محیط های آموزشی و مدارس، توجه به آراستگی های ظاهری و نحوه ی پوشش از عوامل مهم در نشاط آفرینی به شمار می آید. با دقت در پوشاک دانش‎آموزان در مناطق مختلف ایران ـ با توجه به تنوع قومی ـ می‎توان رد پای فرهنگ بومی هر منطقه را در نوع نقش پذیری الگو و رنگ پوشاک دانش‎آموزان مشاهده کرد؛ براین اساس در این پژوهش، تأثیر عناصر قومی و بومی در شکل ظاهری پوشاک دانش‎آموزان از نظر الگو و رنگ پذیری منطقه‎ای مورد بررسی قرار گرفته و برای این منظور از محتوای تحلیل مضمون استفاده شده است. روش پژوهش، در بخش اول، تحلیل مضمون است که با مصاحبه از 23 نفر انجام شد و، در بخش دوم، از نوع کمّی است. جامعه ی آماری، در بخش دوم، شامل کلیه ی معلمان و مدیران مقطع ابتدایی شهر بجنورد به تعداد 260 نفر است که از این تعداد 167 نفر به عنوان حجم نمونه و به روش غیراحتمالی در دسترس انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده، پرسش نامه ی محقق ساخته ی 36 سؤالی است. ­بعد از تأیید روایی محتوایی پرسش نامه توسط خبرگان، سنجش اعتبار پرسش نامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ مقدار 86/0 محاسبه شد. جهت تحلیل سؤالات از نرم افزارSPSS24  استفاده گردید. نتایج در بخش تحلیل مضمون نشان دهنده ی هفت مؤلفه ی اصلی شامل مؤلفه‎های آداب و رسوم قومی و محلی، میراث فرهنگی، آموزش و تبلیغ ، نحوه ی پوشش مردمی، رقابت و طراحی مد، برنامه‎های تشویقی و قوانین و مقررات بود و نتایج در بخش کمّی نشان داد که از بین مؤلفه های شناسایی شده، آداب و رسوم قومی و محلی، میراث فرهنگی، آموزش و تبلیغ و قوانین و مقررات در تدوین استانداردها و الگوهای لباس و پوشش مناسب دانش آموزان دوره ی ابتدایی بیشترین تأثیرگذاری را دارا هستند.

برگزاری رویدادها و جشنواره­ها، به خصوص رویدادهای مذهبی، فرصتی را فراهم می­آورد تا افراد گردشگر و جامعه ی میزبان با فرهنگ و عقاید هم بیشتر آشنا شوند و همچنین می تواند زمینه ساز ارتباط مهاجران روستایی با زادگاه خود ­باشد؛ لذا هدف اصلی در این مطالعه ارزیابی تأثیر گردشگری رویدادهای مذهبی بر پیوندهای اجتماعی مهاجران روستاها با زادگاه خود است. پژوهش حاضر، از نظر روش­، توصیفی ـ تحلیلی و، از نظر هدف، کاربردی است. جامعه ی آماری مورد مطالعه را گردشگران مهاجر روستایی ساکن در شهر تشکیل می دهند. تعداد نمونه­ها در این بخش برابر با 96 نفر از گردشگران با اصالت روستایی در شش روستای انتخابی و هدفمند در شهرستان نیشابور و زبرخان است. یافته­ها با استفاده از نرم افزار  spss تحلیل شده اند. یافته­های پژوهش نشان می­دهد میانگین متعلق به بعد پیوندهای اجتماعی مهاجران برابر با 53/2 است. همچنین یافته ها تأثیر متوسط و نسبتا بالای گردشگری رویدادهای مذهبی را در بهبود شاخص های پیوند اجتماعی روستاهای مورد مطالعه نشان می دهد؛ بنابراین توسعه و تقویت گردشگری رویدادها در روستاها می تواند یکی از استراتژی های مهم برای حفظ اصالت روستایی مهاجران و تقویت انگیزه های مهاجرت بازگشتی آنان به روستا باشد.