کیمیای هنر
سال:1398 | دوره:8 | شماره:32 |تعداد مقالات:6

از مهمترین موارد در بیان هنرمندانه یک اثر هنری، شکل پنهانی زیرساخت آن به شمار می آید. این نقش به خصوص در هنر نگارگری ایرانی قابل تأمل است. بیان نمادین و هنرمندانه در آثار دوره صفوی به صورتی انتظام یافته در نگاره های بسیاری متجلی شده است. ازجمله نگاره هایی که در مکتب تبریز دوم به تصویر کشیده شد، نگاره مستی لاهوتی و ناسوتی به قلم سلطان محمد، دارای لایه های پنهان معنایی و نمادین بسیار است. پژوهش حاضر با هدف تبیین معانی عرفانی در شکل و ساختار نگاره مورد نظر و ارتباط آن با کل مجموعه درپی پاسخ به این سوال است: وجوه عرفانی چگونه در ساختار و ترکیب بندی نگاره بازتاب یافته است؟ یافتههای موجود به روش توصیفی-تحلیلی و روش جمع آوری داده ها به صورت کتابخانه ای انجام پذیرفته است. نتایج حاکی از آن است که روند شکلگیری نگاره با ساختاری انتظام یافته، حاوی نگرشی روحانی و جلوه های مختلف عرفانی است که در قالب تصاویر مبین اصل کثرت در عین وحدت است.

قاب سینمایی، مرز تصویر سینمایی با جهان بیرون است. در طی تاریخ مطالعات نظری سینما به شیوههای گوناگونی به ماهیت قاب سینمایی پرداخته شده است. در این مقاله به دونظرگاه اصلی خواهیم پرداخت که بحث درباره قاب سینمایی را به میانجی دو استعاره پنجره و چارچوب طرح کردهاند. در استعاره پنجره که محبوب نظریهپردازان واقعگرا است، قاب سینمایی دریچهای است به سوی جهان که با گزینش بخشی از جهان، تصویر سینمایی را به وجود میآورد. اما در استعاره چارچوب که محبوب نظریهپردازان فرمالیست است، به جنبه ایجابی قاب نظر شده است. در این نظرگاه، قاب نقشی گزینشگر ندارد بلکه چارچوبی برای هستی یافتن و شکلگیری تصویر سینمایی است. در مقاله حاضر تلاش شده است تا پس از ارائه تاریخچهای کوتاه از مفهوم قاب، سیر تکوین تاریخی آن در سایر هنرها بررسی و تفاوت مفهوم قاب سینمایی با مفهوم قاب در هنرهای دیگر تبیین شود و در ادامه در پرتو تمایز بنیادینی که دو استعاره پنجره و چارچوب پیشنهاد میکنند، چیستی قاب سینمایی تحلیل شود. در این راه جنبههای متفاوت نظرگاههای رئالیستی و فرمالیستی که سرمنشاء استعارههای پنجره و چارچوب هستند بررسی میشود تا در نهایت تحلیلی جامع از ماهیت قاب سینمایی ارائه شود که نقاط قوت هر دو نظرگاه را دربرداشته باشد.

حرکت موزون با سماچه که تحت عنوان مصطلح «رقص با سماچه» در این پژوهش بررسی شده است، ابزاری بوده که در آئینهای پیش از تاریخ استفاده شده، اما همچنان در اجراهای به روز رقصهای آئینی مورد توجه میباشد. مقاله حاضر با هدفی کاربردی در تلاش است که منشاء، پیدایش، خاستگاه، روند و عوامل وابسته به این پدیده را نمایان ساخته و بخشهای مغفول مانده در مطالعات این هنر را مرور و بازکاوی کند. مسئله اصلی پژوهش واکاوی عوامل مؤثر در شکلگیری و تداوم رقص با سماچه است. روش پژوهش کیفی با رویکردی توصیفی تاریخی است و بر اساس مطالعات کتابخانهای و جمعآوری اطلاعات مکتوب انجام شده است. نتیجه حاصله نشان از آن دارد که «رقص با سماچه» جزء لاینفک زندگی و ممزوج شده با جهانبینی فراروایتی مردمان عصرهای گوناگون است که با وجود وابستگی به روند و فرایندهای مختلف اجتماعی و اعتقادی محیطی هر زمان، همواره تداوم و حضوری مستمر داشته است.

از کنشهای غالب شخصیتهای آثار ساموئل بکت «مرگپیشگی» یا «مرگباوری» است. آنها یا در انتظار مرگ هستند و یا خودکشی میکنند. این شخصیتها که از ادامه زندگی در جامعه مدرن دلسرد و مایوس گشتهاند، برای رهایی از بحران عمیق زندگی، مرگ را ترجیح دادهاند. توجه به مرگ از عصر تراژدیهای یونان باستان تا به امروز، بنمایه آثار بسیاری از نویسندگان، شعرا و فلاسفه بوده است. از جمله آنها میتوان به مولوی شاعر، فیلسوف و عارف نام آشنای ایرانی اشاره داشت. با استفاده از نظام فکری مولوی در خصوص مرگ، ابتدا این مسئله مورد بررسی قرار خواهد گرفت سپس مرگباوری در در دو فرهنگ شرق و غرب ارزیابی شده و روشن خواهد شد مرگ باوری در آثار بکت چه کنش و ماهیتی دارد؟ دلیل خودکشی و مرگباوری شخصیتهای آثار بکت چیست؟ آیا قصد بکت ترویج مرگ و نیستی است یا وی هدفی سازندهتر را در زندگی بشر دنبال میکند؟ مسلما توجه به یافتهها و باورهای مخاطب در ایران از جمله تأثیری که شخصیتهایی چون مولانا در نظم فکری مردم ایران دارند میتواند به درک عمیق آثار بکت در فرهنگ نمایش ایران منجر شود. بر این اساس روش تحقیق این پژوهش تحلیلی توصیفی خواهد بود.

نظریه ترامتنیت ژرار ژنت، تقسیمبندی نظاممندی را در دامنه مطالعات بینامتنی عرضه نمود. این نظریه شامل پنج دسته از جمله بینامتنیت، پیرامتنیت، فرامتنیت، سرمتنیت و بیشمتنیت میشود. در این مقاله نگاره «حکایت یوسف و زلیخا» اثر کمالالدین بهزاد با هدف تبیین پنج رابطه ترامتنی به منظور شناسایی بهتر ابعاد گوناگون این نگاره تحلیل شده است. سؤالات مقاله عبارتند از: نگاره یوسف و زلیخا اثر بهزاد دارای کدامیک از روابط ترامتنی از منظر ژنت است؟ این نگاره بعنوان متنی بصری چگونه در ارتباطات ترامتنی تعریف میگردد؟ مقاله به شیوه توصیفی-تحلیلی انجامشده و شیوه جمعآوری اطلاعات کتابخانهای است. یافتههای تحقیق نشان میدهد نگاره شامل بینامتنهای صریح قرآنکریم، بوستان سعدی و یوسف و زلیخای جامی و بینامتنهای ضمنی و تصویری بصورت اشکال و رنگها است. نگاره دربردارنده سرمتن اخلاقی-تعلیمی است. تفاسیر و نقدهای مربوط به این نگاره فرامتن آن است و همچنین پیرامتنهایی درونی در آن وجود دارد. از منظر بیشمتنیت نیز در دسته جایگشت قرارمیگیرد.

هنراندیشی هیدگر حاصل اندیشه دوره متأخر اوست؛ اما مرگ اندیشی پابهپای وجوداندیشی در تمام ساحت اندیشهاش حاضر است. در هستیشناسی بنیادین، وجود از طریق دازاین فهمیده میشود. مسأله تاریخمندی و زمانمندی دازاین، هیدگر را به تأمل درباره مرگ کشاند. پس از «گشت»، مرگاندیشی از طریق رویداداندیشی پیگیری میشود. وی در وجود و زمان درباره هنر به صراحت سخنی نگفت امّا پس از گشت، هنر و به ویژه شعر را ساحتی مناسب برای وجوداندیشی یافت. از وجهه نظر هیدگر هنراندیشی و مرگاندیشی خلافآمد عادت هرروزینه آدمی است. رازگونگی این دو سبب طرح این پرسش شد که آیا نسبتی بینشان برقرار است؟ نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که مرگاندیشی و هنر اندیشی هیدگر ویژگیهای مشترکی دارند؛ زیرا دازاینِ هنراندیش، مرگاندیش هم هست و مرگاندیشی در کار هنری اصیل آشکار میشود. دازاین در مرحله آفرینش، یکّه و تنهاست، همانطور که در مواجهه با مرگ تنهاست. پس از آفرینش، هنرمند از میان برمیخیزد و گردآوردنِ یک ملّت در حوالت کار هنری است. کار هنری، وجوداندیشی از طریق رویداداندیشی است، روی دیگر «وجود»، «نیستی» است. هنرمندِ(دا-زاینِ) ترسآگاه، نیستی را فهم میکند زیرا از «رو به سوی مرگ بودن» آگاهی دارد. در این پژوهش کوشش شده نسبتِ مرگاندیشی و هنراندیشی به دید بیاید.