تولید فرآوری محصولات زراعی و باغی
سال:1399 | دوره:10 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

به منظور بررسی تحمل به تنش خشکی در برخی از ژنوتیپ های گلرنگ، تعداد 18 لاین اصلاحی انتخاب شده از توده های بومی همراه با دو رقم خارجی و یک توده بومی (در مجموع 21 ژنوتیپ) در دو آزمایش جداگانه در دو شرایط آبیاری معمول (غیرتنش) و کم آبیاری (تنش) و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار در دو سال زراعی (1395 و 1396) در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان ارزیابی شدند. شاخص های تحمل و حساسیت به تنش خشکی بر اساس عملکرد دانه محاسبه شد. نتایج نشان داد که از نظر عملکرد دانه بین ژنوتیپ ها تفاوت معنی دار وجود دارد. بیشترین و کمترین مقدار عملکرد دانه در واحد سطح در شرایط آبیاری معمول به ترتیب مربوط به ژنوتیپ های M420ی (4703 کیلوگرم در هکتار) و C116و (2723 کیلوگرم در هکتار) بود و در شرایط کم آبیاری به ترتیب به ژنوتیپ ها A2ی(2906 کیلوگرم در هکتار) و اراک2811 (1373 کیلوگرم در هکتار) تعلق داشت. بر اساس همبستگی بین شاخص ها و عملکرد دانه ژنوتیپ ها در دو تیمار آبیاری، شاخص های MP، GMP، STI، MpSTI و MsSTI به عنوان بهترین شاخص ها برای شناسایی ژنوتیپ های متحمل در گلرنگ شناخته شدند. نمایش گرافیکی بای پلات و تجزیه خوشه ای نیز مشخص کرد که ژنوتیپ های M420، S149، K21، K12، E2428، E2417، AC-Stirling و A2 به عنوان ژنوتیپ های متحمل تر به تنش رطوبتی بودند.

نقش کلسیم در رشد، باردهی و حفظ کیفیت توت فرنگی به خوبی شناخته شده است. در این پژوهش اثر محلول پاشی کلرید کلسیم به همراه NAA در شرایط سایه بر رشد، عملکرد و کیفیت توت فرنگی رقم پاروس بررسی شد. آزمایش به صورت فاکتوریل با دو فاکتور شدت نور (نور معمولی و شرایط سایه) و فاکتور کلسیم و اکسین (شاهد، کلرید کلسیم 0/75 درصد، NAA با غلظت 25 میلی گرم در لیتر و تیمار ترکیبی کلرید کلسیم 0/75 درصد به همراه 25 میلی گرم در لیتر NAA) انجام شد. تیمار های محلول پاشی در زمان 10 روز پس از تشکیل میوه انجام شد. نتایج نشان داد محلول پاشی کلرید کلسیم و NAA در شرایط سایه باعث افزایش رشد رویشی بوته شد. تیمار کلرید کلسیم در مقایسه با تیمار شاهد در شرایط نور و سایه سبب افزایش قطر و عملکرد میوه شد. بیشترین سفتی میوه (342/0 نیوتون بر سانتی متر مربع) در تیمار کلرید کلسیم در شرایط نور و سایه مشاهده شد. تیمار NAA در شرایط سایه باعث افزایش غلظت آنتوسیانین شد. تیمار توام کلرید کلسیم با NAA در شرایط نور باعث افزایش میزان فنول کل (1/12 میلی گرم در گرم وزن تازه) و ظرفیت آنتی اکسیدانی (72/12 درصد) شد. تیمار کلرید کلسیم در شرایط سایه و نور در مقایسه با شاهد در شرایط نور سبب افزایش حدود 50 درصدی کلسیم میوه شد. همچنین تیمار کلرید کلسیم در شرایط سایه سبب افزایش 12 درصدی کلسیم دمبرگ نسبت به شاهد در شرایط سایه شد. تیمار توام کلرید کلسیم و NAA در مقایسه با شاهد در شرایط نور سبب افزایش کلسیم برگ شد. بر اساس نتایج این پژوهش، کاربرد کلرید کلسیم به تنهایی هم در شرایط نور و هم در سایه، می تواند سبب افزایش ویژگی های کیفی و کمی میوه توت فرنگی رقم پاروس شود. همچنین کاربرد NAA نیز می تواند در برخی شرایط سبب جذب بیشتر کلسیم توسط برگ شود.

به منظور ارزیابی تاثیر پرایمینگ بذر و تلقیح دو گونه میکوریز بر تعدادی از خصوصیات فیزیولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد گندم رقم پارسی در شرایط تنش شوری آزمایشی به صورت اسپیلیت پلات فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال های زراعی 94-1393 و 95-1394 در مزرعه مرکز آموزش جهاد کشاورزی اصفهان انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل دو سطح آبیاری با آب شور (با هدایت الکتریکی 3 و 11 دسی زیمنس بر متر) در کرت های اصلی، سه سطح کاربرد قارچ گلوموس (گونه اینترارادیس، گونه موسه آ و بدون کاربرد) و دو سطح پرایمینگ بذر (هیدروپرایمینگ به صورت پرایم در مزرعه و پرایم نشده) به صورت فاکتوریل در کرت های فرعی بود. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که تنش شوری بر بسیاری از صفات اندازه گیری شده موثر بود و کاربرد میکوریز موجب کاهش اثرات منفی تنش بر تجمع سدیم در اندام هوایی، شاخص سبزینگی، تعداد سنبله در بوته و وزن هزاردانه شده و دارای برهم کنش معنی داری با تنش شوری بودند. کاربرد گونه اینترارادایس در مقایسه با موسه آ مقدار سدیم برگ را در شرایط شوری حدود 17 درصد کاهش داد. در این پژوهش کاربرد میکوریز و پرایمینگ بذر پرولین برگ را به ترتیب 20 درصد افزایش و 18/5 درصد کم کرد. کاربرد گونه موسه آ فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز را نسبت به تیمار عدم تلقیح 15/6 درصد افزایش داد و عملکرد دانه بیشتری (9/5 درصد) ایجاد کرد. در این تحقیق پرایمینگ اثری بر عملکرد و اجزای آن نداشت به جز در سال دوم تحقیق که پرایمینگ در شرایط تلقیح با گونه اینترارادایس در تیمار شوری منجر به افزایش 23 درصدی تعداد سنبله در بوته نسبت به تیمار پرایم نشده شد. از دیگر نتایج افزایش 14/5 درصدی شاخص برداشت در اثر کاربرد میکوریز بود. در مجموع کاربرد میکوریز در شرایط شور قابل توصیه است، اما استفاده از پرایمینگ بذر تنها در ترکیب با گونه اینترارادایس می تواند سودمند باشد.

بهینه سازی کارایی علف کش ها به وسیله مواد افزودنی یکی از راهکارهای اکولوژیکی و اقتصادی در مدیریت علف های هرز است. به منظور بررسی اثر کاربرد روغن های گیاهی بر کارایی علف کش کلتودیم در کنترل دم روباهی آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی شامل غلظت کلتودیم در شش سطح (صفر، 7/5، 15، 30، 60 و 120 گرم ماده موثره در هکتار) و ماده افزودنی در هشت سطح (بدون روغن گیاهی و با روغن های گیاهی کنجد، بادام تلخ، بادام شیرین، پنبه دانه، کلزا، منداب و سویا) با چهار تکرار در سال 1393 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. نتایج این پژوهش نشان داد که غلظت کلتودیم، نوع روغن گیاهی و اثر متقابل غلظت در روغن گیاهی بر صفات اندازه گیری شده دم روباهی شامل ارتفاع، وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه و حجم ریشه معنی دار است. افزایش توانایی نسبی برای تمامی صفات اندازه گیری شده بر اساس دز موثر 50 درصد مشاهده شد که نشان دهنده افزایش کارایی کلتودیم در کنترل دم روباهی است. نتایج این مطالعه همچنین کاهش دز موثر 90 درصد برای زیست توده تر و خشک دم روباهی سبز در حضور تمامی روغن های گیاهی را نشان داد. بیشتر بودن مقادیر توانایی نسبی برای زیست توده تر و خشک ریشه در مقایسه با زیست توده تر و خشک اندام هوایی حساسیت بیشتر ریشه به کاربرد روغن های گیاهی با افزایش انتقال کلتودیم به ریشه نشان داده شد. کاربرد روغن های گیاهی کنجد، بادام تلخ، بادام شیرین، پنبه دانه، کلزا، منداب و سویا به ترتیب منجر به افزایش کارایی کلتودیم در کاهش وزن خشک اندام هوایی دم روباهی سبز به ترتیب به میزان 1/20، 1/26، 1/42، 1/39، 1/41، 1/43 و 1/41 برابر شد. درنهایت، کاربرد روغن های گیاهی به همراه دم روباهی سبز می تواند به عنوان رهیافتی اکولوژیکی و زیست محیطی مدنظر قرار گیرد.

این پژوهش به منظور بررسی تنوع ژنتیکی گندم نان، گندم دوروم و تریتیکاله با استفاده از صفات زراعی و فیزیولوژیک انجام شد. ارزیابی تنوع ژنتیکی 24 ژنوتیپ در دو ناحیه (مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان، واقع در لورک نجف آباد و مزرعه عاشق آباد اصفهان) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار در هر ناحیه، در سال 96-1395 انجام گرفت. در این مطالعه 20 ژنوتیپ گندم نان (3 داخلی و 17 خارجی)، دو ژنوتیپ گندم دوروم و دو ژنوتیپ تریتیکاله مورد استفاده قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ژنوتیپ برای کلیه صفات به جز فلورسانس بیشینه معنی دار بوده است. در تمام صفات مورد مطالعه ضریب تغییرات فنوتیپی و ژنتیکی برای اکثر صفات اختلاف زیادی نداشته اند که نشان دهنده تاثیر بیشتر آثار ژنتیکی بر این صفات بوده است. بررسی روابط همبستگی نشان داد که بین عملکرد دانه با صفات تعداد سنبله در بوته، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد. تجزیه به عامل ها، چهار عامل پنهانی را که در مجموع 66/47 درصد از تنوع موجود در مجموعه بود را توجیه کرد. این عامل ها به ترتیب تحت عنوان طول دوره رسیدگی، دانه، عملکرد و فتوسنتز معرفی شدند. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها بر مبنای صفات مورد مطالعه ژنوتیپ ها را در چهار گروه تفکیک کرد که بعضی از گروه ها دارای خصوصیات مطلوب بوده و برای مقاصد به نژادی مفید هستند.

یکی از راه های جلوگیری از کاهش عملکرد کلزا در شرایط محدودیت رطوبت استفاده از تنظیم کننده های رشد است. به منظور بررسی تاثیر پاکلوبوترازول (صفر، 50، 100، 150 و 200 میلی گرم در لیتر) بر دمای سطح سایه انداز و برخی ویژگی های کمی و کیفی دو رقم کلزا (اوکاپی و ناتالی) تحت شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی انتهای فصل، پژوهشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه پیام نور فریدونشهر، در سال زراعی 96-1395 طراحی و اجرا شد. آزمایش به صورت کرت های دوبار خردشده، بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بود. نتایج نشان داد که همه فاکتورهای مورد بررسی (تنش خشکی آخر فصل، رقم و پاکلوبوترازول) بر طول خورجین، تعداد دانه در خورجین، وزن هزاردانه، عملکرد دانه و دمای کانوپی اثر معنی داری داشتند. هر دو رقم مورد استفاده در این پژوهش نسبت به تنش خشکی در زمان گلدهی بسیار حساس بوده به طوری که تنش خشکی باعث کاهش 40 درصدی عملکرد در هر دو رقم شد. در هر دو رقم در شرایط آبیاری مطلوب تیمار 100 میلی گرم در لیتر و در شرایط تنش تیمار 200 میلی گرم در لیتر پاکلوبوترازول بیشترین میزان عملکرد را در گیاه کلزا تولید کردند. هر دو رقم پاسخ مشابهی نسبت به تنش خشکی و پاکلوبوترازول داشتند، ولی به طور کلی رقم ناتالی عملکرد بالاتری (5346 کیلوگرم در هکتار) را نسبت به رقم اوکاپی (4910 کیلوگرم در هکتار) تولید کرد. همچنین در هر دو رقم دمای سطح کانوپی گیاه نیز تحت تاثیر پاکلوبوترازول در شرایط تنش خشکی کاهش یافت. با توجه به نتایج بهدست آمده اگرچه تنش خشکی موجب کاهش عملکرد شد، لیکن، تاثیر تنظیمکننده رشد توانست بخشی از کاهش عملکرد ناشی از تنش خشکی را جبران کند. بنابراین، استفاده از پاکلوبوترازول بهعنوان راهی قابل دسترس برای افزایش تحمل به شرایط تنش خشکی قابل توصیه است.

به منظور ارزیابی علف کش های رایج کشت نشایی برنج در شرایط کشت مستقیم مرطوب رقم هاشمی، این پژوهش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا در آمد. تیمار ها شامل کاربرد مقادیر توصیه شده علف کش های پرتیلاکلر (1)، اگزادیارژیل+ بن سولفورون متیل (2)، افزودن پروپانیل یا تیوبنکارب به تیمار 1 و2 (3 تا 6)، افزودن سینوسولفورون به تیمارهای 3 تا 6 (7 تا10) و نیز شرایط عاری (11) و آلوده به (12) علف های هرز بود. بیشترین آلودگی کل علف های هرز به ترتیب در کاربرد پرتیلاکلر، اگزادیارژیل+ بن سولفورون متیل و پرتیلاکلر به همراه پروپانیل یا تیوبنکارب مشاهده شد. بیشترین ارتفاع برنج در شرایط آلوده به علف هرز ثبت شد؛ درحالی که بیشترین مقدار برای سایر صفات در شرایط وجین دستی علف های هرز مشاهده شد. در مقایسه تیمارهای کاربرد علف کش با یکدیگر، کمترین رشد و عملکرد برنج در کاربرد پرتیلاکلر (به واسطه بیشترین میزان رقابت علف های هرز) و اگزادیارژیل+ بن سولفورون متیل+ تیوبنکارب ثبت شد. در تیمار اخیر تعداد خوشه و دانه و وزن هزاردانه کمتر از کاربرد انفرادی پرتیلاکلر بود. از آنجا که کاربرد اگزادیارژیل+ بن سولفورون متیل در کنترل علف های هرز بهتر از گروه پرتیلاکلر بودند و نیز با توجه به کنترل موثر اویارسلام با کاربرد بن سولفورون متیل و سوروف با کاربرد تیوبنکارب، لذا علت این امر را می توان مرتبط با اثرات گیاه سوزی بالاتر کاربرد اگزادیارژیل+ بن سولفورون متیل+ تیوبنکارب بر برنج دانست. در تیمارهای کاربرد علف کش ها، بیشترین تعداد پنجه و خوشه و عملکرد بیولوژیک و دانه در کاربرد اگزادیارژیل+ بن سولفورون متیل+ پروپانیل مشاهده شد. به طور کلی به نظر می رسد که با وجود کنترل مطلوب علف های هرز، رقم هاشمی نسبت به کاربرد علف کش ها در شرایط خاک اشباع حساس بوده و دچار گیاه سوزی شده است.

کشت نشایی محصولات زراعی یکی از روش هایی است که در سال های اخیر به عنوان یک روش موثر برای مصرف بهینه آب و حصول عملکرد بالاتر پیشنهاد شده است. شبیه سازی شرایط کشت نشایی با استفاده از مدل های مرتبط از مهم ترین ابزارهایی است که قابلیت بررسی اثر این نوع سیستم کاشت بر عملکرد، مصرف آب و سایر خصوصیات سویا را دارد. برای این منظور تاثیر کشت نشایی بر عملکرد و مقدار مصرف آب سویا تابستانه در گرگان با استفاده از مدل شبیه سازی گیاهی SSM-iCrop2 در چهارتاریخ کاشت مختلف با چهاراندازه گیاهچه (نشاء) به همراه کشت بذری ارزیابی شد. نتایج شبیه سازی نشان داد کشت بذری در تاریخ کاشت دیرهنگام (23 تیر) و همه تیمارها در تاریخ کاشت خیلی دیرهنگام (5 مرداد) به دلیل اختلال در کشت محصول بعدی نامطلوب در نظر گرفته شده و از مقایسات کنار گذاشته شد. کشت نشایی در تاریخ کاشت زودهنگام (20 خرداد)، معمول (4 تیر) و دیرهنگام باعث زودرسی محصول نسبت به کشت بذری شد. از نظر عملکرد دانه در تاریخ های کاشت زودهنگام و معمول تفاوت معنی داری بین دو روش کاشت وجود نداشت؛ اما در تاریخ کاشت دیرهنگام کشت نشایی باعث کاهش افت عملکرد نسبت به کشت مستقیم شد. اندازه ی نشاء اثر معنی داری برعملکرد نداشت. هم چنین هیچ کدام از تاریخ کاشت های مختلف در دو روش نشایی و بذری اثر معنی داری بر نیاز آبی خالص سویا نداشت. به طورکلی روش کشت نشایی سویا درتاریخ کاشت دیرهنگام، به دلیل عملکرد بالاتر قابل توصیه است؛ ولی ازنظر اقتصادی برای کشاورز مقرون به صرفه نبوده و می بایست راهکاری برای کاهش هزینه های این روش در نظر گرفته شود.

این پژوهش به منظور بررسی اثر کود زیستی و قارچ میکوریز آربوسکولار در چهار سطح (بدون کود زیستی، ریزوفاگوس ایرگولاریس، فانلی فورمیس موسه و ورمی کمپوست) بر رشد و ترکیب عناصر معدنی اندام هوایی دو رقم توت فرنگی (پاروس و کردستان) به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه ای اجرا شد. نتایج نشان داد که کاربرد ورمی کمپوست و قارچ میکوریز آربسکولار میانگین وزن خشک اندام هوایی توت فرنگی را نسبت به شاهد به طور معنی داری افزایش داد ولی دو گونه قارچ اختلاف معنی داری با هم نداشتند. مایه زنی توت فرنگی با قارچ میکوریز آربوسکولار جذب کل عناصر را در مقایسه با شاهد به طور معنی داری افزایش داد ولی اثر معنی داری روی غلظت عناصر غذایی اندام هوایی نداشت. کاربرد ورمی کمپوست جذب و غلظت کل عناصر غذایی فسفر، پتاسیم، آهن، روی، و مس اندام هوایی را در مقایسه با شاهد به طور معنی داری افزایش داد. وزن خشک، غلظت و جذب کل روی، جذب کل فسفر، منگنز و مس اندام هوایی رقم کردستان در مقایسه با رقم پاروس به طور معنی داری بالاتر بود ولی ارقام از لحاظ درصد کلونیزاسیون ریشه اختلاف معنی داری با هم نداشتند. درصد وابستگی میکوریزی رقم پاروس نسبت به رقم کردستان با کاربرد قارچ ریزوفاگوس ایرگولاریس به طور معنی داری بالاتر بود ولی با کاربرد قارچ فانلی فورمیس موسه درصد وابستگی میکوریزی رقم کردستان بالاتر از رقم پاروس بود. در یک نتیجه گیری کلی، کاربرد کودهای زیستی از طریق افزایش جذب عناصر غذایی رشد گیاه توت فرنگی را افزایش خواهند داد که در این بین نقش ورمی کمپوست به دلیل دارا بودن عناصر غذایی و موجودات مفید خاکزی بارزتر است

این پژوهش به منظور پاسخ عملکرد دانه، اجزای عملکرد و شاخص NDVI (شاخص نرمال شده تفاوت پوشش گیاهی) چهار رقم گندم به کند کننده رشد سایکوسل در شرایط تنش آبی انتهای فصل اجرا شد. آزمایش به صورت کرت های دو بار خرد شده بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در دو سال زراعی 96-1395 و 97-1396 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل دو سطح تنش آبی (آبیاری مطلوب و قطع آبیاری در مرحله شروع گلدهی)، محلول پاشی سایکوسل در دو سطح (غلظت های صفر و 4 گرم در لیتر) و چهار رقم گندم (سیروان-بهاران-وارداتی و افق) بود. تنش آبی سبب کاهش تعداد دانه در سنبله (19 درصد)، وزن هزاردانه (14 درصد)، عملکرد بیولوژیک (22 درصد)، عملکرد دانه (29 درصد) و شاخص NDVI ص (17 درصد) در ارقام گندم شد. از طرفی محلول پاشی سایکوسل موجب جبران بخشی از این کاهش در ویژگی های تعداد سنبله در متر مربع (18 درصد)، تعداد دانه در سنبله (29 درصد)، وزن هزاردانه (6 درصد)، عملکرد بیولوژیک (11 درصد)، عملکرد دانه (17 درصد) و شاخص NDVI ص (5 درصد) شد. رقم های افق و سیروان در شرایط تنش آبی انتهای فصل در صورت کاربرد سایکوسل در بیشتر ویژگی های اندازه گیری شده برتری داشتند. با توجه به نقش تعدیل کنندگی سایکوسل در کاهش اثرات منفی تنش آبی انتهای فصل و افزایش سبزمانی، می توان کاربرد این تنظیم کننده را در شرایط مشابه با پژوهش حاضر توصیه کرد.