مطالعات دفاعی استراتژیک
سال:1398 | دوره:17 | شماره:78 |تعداد مقالات:15

تجاوز گسترده عراق به ایران به سرسپردگی استکبار جهانی که در31شهریور1359، آغاز شد و به مدت 8 سال ادامه یافت، طولانی ترین و بی سابقه ترین جنگ متعارف قرن حاضر به شمار می رود، دشمن باهدف هدم نظام مقدس جمهوری اسلامی تجاوز همه جانبه خود را عملی نمود. حضور آگاهانه و با بصیرت مراجع عظام، روحانیت و حوزه های علمیه در کنار آحاد امت اسلامی برای دفاع از تمامیت نظام، با فرماندهی بی بدیل امام و اطاعت محض از ایشان، توطئه ها و نقشه های مذبوحانه آنان را خنثی کرد. این مقاله بخشی از نقش مؤثر مراجع عظام و حوزه های علمیه را در دفاع مقدس و چگونگی بهره گیری از آن را در جنگ احتمالی آینده(با تأکید بر جنگ نرم) با روش توصیفی-تحلیلی و با بررسی اسناد و مدارک به صورت کتابخانه ای تبیین نموده است. تاریخ از هشت سال جنگ برای ایران، شرف و آزادگی و مقاومت و ایمان به خدا را در صفحات خود ثبت کرد، نتایج به دست آمده این مطلب را اثبات می­ کند همچنان که مراجع عظام و حوزه های علمیه نقش مؤثر در دفاع مقدس داشته اند، با توجه به اهداف و ابزارهای جدید دشمن، بدیهی است در جنگ آینده نقش مؤثرتری نسبت به گذشته باید ایفا نمایند.

منطقه شمال شرق کشور که هم مرز با کشورهای افغانستان و ترکمنستان می باشد از منظر ابعاد مختلف ژئوپلیتیک و مسائل دفاعی – امنیتی به عنوان یک منطقه حساس محسوب می گردد، بطوریکه مقام معظم رهبری حضرت امام خامنه ای(مدظله العالی) برقراری امنیت و تقویت آمادگی نظامی منطقه شمال شرق کشور را به طور ویژه مورد تأکید قرار داده اند. لیکن باوجود حساسیت ویژه منطقه شمال شرق کشور، این منطقه از منظر مطالعات ژئوپلیتیکی و راهبردی موردتوجه کافی قرار نگرفته که این امر می تواند موجب از دست رفتن بسیاری از فرصت ها و افزایش و نزدیکی تهدیدات علیه منافع ملی کشور در این حوزه گردد. لذا تحقیق حاضر می کوشد که منطقه شمال شرق کشور را از منظر اقتصادی به عنوان یکی از مهم ترین ابعاد ژئوپلیتیکی مورد بررسی قرار دهد. هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل ژئوپلیتیکی اقتصادی مؤثر بر تدوین راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران در منطقه استراتژیک شمال شرق کشور می باشد. این پژوهش ازلحاظ نوع تحقیق، کاربردی – توسعه ای است که به روش توصیفی-تحلیلی با رویکرد کمی انجام پذیرفته است. به منظور رسیدن به هدف تحقیق از طریق پرسشنامه و به روش نمونه گیری تمام شمار از نقطه نظرات 60 نفر از خبرگان لشکری و کشوری و صاحب نظران در حوزه جغرافیای سیاسی، به ویژه ژئوپلیتیک و راهبرد دفاعی در سطح نیروهای مسلح و منطقه شمال شرق کشور استفاده گردید. نهایتاً، 27 عامل ژئوپلیتیکی اقتصادی مؤثر بر تدوین راهبردهای دفاعی جمهوری اسلامی ایران در منطقه ی شمال شرق کشور شناسایی گردیدند که در قالب عوامل چهارگانه قوت و ضعف و بسترهای فرصت آفرین و تهدیدزا (10 عامل قوت و 8 عامل ضعف، 3 عامل فرصت، 6 عامل تهدید) برشماری گردیدند. از مهم ترین عوامل ژئوپلیتیکی اقتصادی احصاء شده می توان به عواملی مانند راه آهن سراسری شمال شرق به سواحل جنوب، به عنوان عامل قوت زا؛ پایین بودن ارزش پولی ج. ا. ا نسبت به کشورهای پیرامونی و سوءاستفاده اجتماعی – فرهنگی اتباع خارجی از آن در شهر مشهد مقدس، به عنوان عامل ضعف ساز؛ وجود منابع مشترک نفت و گاز ایران با ترکمنستان در دریای خزر، به عنوان عامل فرصت آفرین؛ و وابستگی کشور افغانستان به کمک های خارجی برای توسعه اقتصادی، به عنوان عامل تهدیدزا اشاره کرد.

حفظ امنیت و مقابله با ناامنی مهم ترین دغدغه کشورها در عصر حاضر است. زیرا تنها در پرتو امنیت است که بشر قادر خواهد بود به پیشرفت و ترقی نائل آید. یکی از شیوه های مهم در تحقق امنیت و آرامش، استفاده از روش مذاکره و دیپلماسی است که وزارت امور خارجه ایفاگر این نقش می باشد. اما در کنار اقدامات دیپلماتیک دستگاه سیاست خارجی، سازمان دفاعی نیز می تواند با به کارگیری شیوه دیپلماسی دفاعی، امنیت پایدار را حمایت نماید. تحقیق حاضر باهدف تبیین نقش دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران در امنیت پایدار ازنظر امام خامنه ای(مدظله العالی)، به این پرسش اصلی پاسخ دهد که دیپلماسی دفاعی چگونه می تواند برای نیل به ثبات و امنیت پایدار نقش ایفا کند؟ این تحقیق از نوع تحقیقات ترکیبی (کیفی-کمی) است. ابزار تحقیق مصاحبه و پرسشنامه بوده و راهبردها به روش خبرگی احصاء گردید. اعتبار پرسشنامه به روش آلفای کرنباخ 93 درصد برآورد شد و جامعه آماری خبرگان 56 نفر می باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد که راهبردهای تحقق امنیت پایدار از طریق دیپلماسی دفاعی از دیدگاه امام خامنه ای(مدظله العالی) شامل بهبود محیط امنیتی، اعتمادسازی در حوزه های نظامی، مبارزه با تروریسم، گسترش همکاری های دفاعی-نظامی با کشورها، توسعه تعاملات با نهادهای منطقه ای و بین المللی، پشتوانه قدرت دفاعی مقتدر است.

توانمندسازی فرایند نیل به بهبود مستمر عملکرد سازمان با توسعه و گسترش نفوذ مبتنی بر شایستگی افراد و گروه هاست (کینلا، به نقل از ایران نژاد پاریزی، 1383: 42). یکی از مهم ترین مبادی و منابع تدوین راهبردهای توانمندسازی جوانان، دیدگاه های عالی ترین مراجع تصمیم گیری کشور می باشد. در ج. ا. ایران نیز رهبری با در اختیار داشتن فرماندهی کل قوا، دارای نظام فکری مشخصی هستند که آشنایی با آن می تواند در ماهیت راهبردهای توانمندسازی نسل جوان نیروهای مسلح و جهت دهی به آن نقش تعیین کننده ای ایفا نماید. هدف اصلی این تحقیق دستیابی به راهبردهای توانمندسازی "اعتقادی و فرهنگی" نسل جوان نیروهای مسلح از منظر مقام معظم رهبری است. این تحقیق از نوع کاربردی توسعه ای است. جامعه ی آماری به طور نظری و هدفمند انتخاب شده و جهت نیل به نتایج از روش داده بنیاد با بهره گیری از تکنیک آمیخته (روش های کیفی و کمّی) استفاده گردیده است. نتیجه ی حاصله نشان می دهد: امر توانمندسازی نسل جوان نیروهای مسلح لزوماً باید در چارچوب نگرش سیستمی (با بهره گیری از هر چهار رویکرد مکانیکی، ارگانیکی، پروژه ای و فرایندی) و متناسب با شرایط و آرمان های سازمانی و ملّی صورت پذیرد. با این نگاه قطعیت هریک از رویکردهای موردنظر در چارچوب نگرش سیستمی متناسب با شرایط، موضوع و سازمان موردنظر قابل تغییر است.

ارکان جهت ساز یکی از مؤلفه های اصلی برای تدوین راهبرد است. هدف پژوهش، طراحی و تدوین ارکان جهت ساز پدافند غیرعامل در رسانه ملی است. بر این اساس در فرایند پژوهش، با روش توصیفی و تحلیلی کتابخانه­ ای عناصر و ابعاد ارکان جهت ساز پدافندغیرعامل رسانه­ ملّی شناسایی شد و به روش پیمایشی اعتباربخشی و اولویت­ بندی شد. به این منظور ارزش­ ها، کارکردها، اصول و اهداف راهبردی انقلاب اسلامی، رسانه و پدافند غیرعامل مورد واکاوی قرار گرفت و سپس مقوله و ابعاد ارکان جهت­ ساز پدافند غیرعامل شناسایی و از طریق پرسشنامه و مصاحبه موردسنجش قرار گرفت. این پژوهش از آزمون رابطه معناداری چشم انداز، رسالت(مأموریت)، اصول و ارزش­ ها و اهداف کلان با ارکان جهت­ ساز پدافندغیرعامل رسانه ملّی از تحلیل همبستگی پیرسون و به منظور مقایسه مزیت و اهمیت اجزا ارکان جهت ساز پدافندغیرعامل رسانه­ ملّی از آزمون تحلیل واریانس فریدمن استفاده شده است. روایی و پایایی پرسشنامه­ ها نیز از طریق تأیید خبرگان و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ 91/0 برای پرسشنامه ارکان جهت­ ساز و 81/0 برای اصول و ارزش­ های اساسی پدافندغیرعامل رسانه­ ملّی به دست آمد. بر این اساس ضمن تائید آزمون همبستگی ارکان جهت ساز پدافندغیرعامل رسانه­ ملّی، بیانیه چشم انداز، رسالت، ارزش­ های 4گانه، اصول اساسی 14گانه، اهداف کلان 12 گانه، اهداف عملّیاتی 16 گانه پدافندغیرعامل رسانه ملّی شناسایی و تدوین شد.

موفقیت در جنگ به عنوان یک پدیده ی مهم و پیچیده برای یک جامعه که با آن روبه رو شده بسیار مهم است. تجهیزات، نیروی کارآمد، اتخاذ تاکتیک های صحیح دفاعی و داشتن میل به پیروزی فاکتورهای مهم پیروزی در یک جنگ هستند. جمهوری اسلامی ایران با توجه به فرهنگ و آموزه های دینی و اخلاقی قوی همواره سعی در استفاده کارآمد از این فاکتور مهم را داشته، لذا با توجه به تجربیات به دست آمده از هشت سال دفاع مقدس اقدام به جذب و به کارگیری نیروی های مؤمن و متعهد و باانگیزه بالا در نیروهای نظامی خود ازجمله نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نزاجا) نموده است. هدف از این تحقیق بررسی تأثیر ارزش های دینی و اخلاقی بر اصول جنگ در دفاع مقدس و همچنین جنگ های آینده نزاجا می باشد. این پژوهش از نوع کاربردی و با بهره گیری از روش موردی و زمینه ای انجام گردیده است، جمع آوری داده ها با استفاده از روش های کتابخانه ای و میدانی انجام و همچنین از روش توصیفی – تحلیلی برای تجزیه وتحلیل داده ها استفاده شده است نتایج به دست آمده از تحلیل آماری و رگرسیون خطی نشان می دهد که فرضیه مطرح شده مبنی بر تأثیر ارزش های دینی و اخلاقی بر اصول جنگ در دفاع مقدس و جنگ های آینده موردپذیرش قرارگرفته است.

تحقیق حاضر با هدف پاسخگویی به این سؤال اساسی صورت گرفته است که جنگ نرم غرب چه تأثیری بر مشروعیت سیاسی در جمهوری اسلامی ایران دارد. این تحقیق برمبنای دستاورد از نوع کاربردی، برمبنای اهداف و ماهیت، از نوع پیمایشی، توصیفی و تحلیلی و برمبنای نوع داده های مورد استفاده از نوع آمیخته است. پس از بررسی دیدگاه های نظری راجع به جنگ نرم و مشروعیت سیاسی، ابعاد و مؤلفه های آن شناسایی شده و به منظور تعیین تأثیر مؤلفه ها، نسبت به تنظیم پرسشنامه بین جامعه آماری اقدام گردید. . روش جمع آوری اطلاعات و داده ها به روش کتابخانه ای و میدانی بوده و با استفاده از ابزارهای پرسشنامه و فیش برداری کتابخانه ای، داده های لازم جمع آوری شدند. داده های تحقیق با استفاده از شیوه های آماری توصیفی و تحلیل های کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتیجه این تحقیق بیانگر این است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، غرب با بکارگیری مؤلفه های گوناگون جنگ نرم در ابعاد سیاسی، فرهنگی با عنوان های تضعیف اصل ولایت فقیه، بهره برداری تاکتیکی از حقوق بشر، وقوع انقلاب های رنگی در کشور، رواج نافرمانی مدنی، فرقه سازی دینی و تشکیل اپوزیسیون های فرهنگی توسط بلوک غرب و گروه های فشار برای تضعیف نظام و مشروعیت سیاسی آن در سطح داخلی و همچنین مجامع جهانی، برنامه ریزی نموده و بعضاً بحران هایی را برای نظام پدید آورده اند.

هدف از انجام این پژوهش بررسی نقش و جایگاه رشد اقتصادی در الگوی اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران بود. بدین منظور در این مطالعه از روش پژوهش توصیفی-تحلیلی استفاده گردید. در بخش کیفی اطلاعات با انجام مصاحبه با صاحب نظران و خبرگان منتخب و با استفاده از روش نمونه گیری نظری و تکنیک گلوله برفی تا حد اشباع نظری گردآوری شد و برای جمع آوری اطلاعات کمی از جامعه آماری متشکل از صاحب نظران، اندیشمندان و خبرگان کمک گرفته شد. با توجه به وجود طبقات گوناگون در جامعه آماری و تفاوت میان گروه ها ازنظر ساختاری و عملکردی، برای تعیین حجم نمونه داده های کمی از روش نمونه گیری تصادفی طبقاتی استفاده شد و تعداد نمونه موردنیاز78 پرسشنامه محاسبه گردید. برای پایایی پرسشنامه ازالفای کرونباخ استفاده گردید که مقدار آن 87/0 به دست آمد. یافته ها این پژوهش نشان می دهد که آسیب­ های مربوط به رشد اقتصادی مشتمل بر شرایط نامطلوب کسب وکار، عقب ماندگی فنی و تکنولوژیکی تولید، عدم تحرک و رقابت پذیری تولید، فقدان ساختار اقتصاد دانش بنیان، عدم بهره­ وری عوامل تولید، شرایط نامطلوب نهاد بازار و بخش خصوصی و نهاد دولت و بخش عمومی و شرایط نابسامان بازارهای پولی و مالی می باشد. و درنهایت ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های رشد اقتصاد مقاومتی استخراج گردید.

عدالت و جنبه­ های مختلف آن به خصوص از منظر اقتصادی در دین اسلام بسیار موردتوجه قرارگرفته است. در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران نیز از همان ابتدا عدالت و ایجاد عدل و قسط از اهداف مهم انقلاب برشمرده شده و همواره توجه به عدالت در کنار سایر امور مورد تأکید بوده است. در سال­ های اخیر دشمنان انقلاب با توجه به آسیب­ هایی که در زمینه عدالت به رغم تلاش مستمر دست اندرکاران وجود دارد، چالش­ های اقتصادی برای کشور در این زمینه ایجاد کرده­ اند که به علت اهمیت موضوع، چالش­ ها در حال تبدیل شدن به آسیب­ های امنیت ملی هستند. در این رابطه فقدان یک الگوی مدون که بتواند با استفاده از ظرفیت­ های عدالت اقتصادی بر چالش­ های این مقوله غلبه کرده و به تحقق اهداف تعیین شده منجر شود، عامل پدید آمدن این مخاطرات بوده است. در این پژوهش با بهره­ گیری از روش آمیخته با به کارگیری روش­ های کیفی، موردی – زمینه­ ای نظریه داده بنیاد و انجام مصاحبه با خبرگان، مجموعه­ ای از آسیب­ ها، چالش­ ها، ظرفیت­ ها و مؤلفه­ های عدالت اقتصادی جمهوری اسلامی ایران تهیه و درنهایت الگویی برای عدالت اقتصادی کشور ارائه شده است.

هدف اصلی این تحقیق، تبیین حوزه نفوذ، بررسی و مطالعه تأثیر ماهواره ها در خانواده ها و راهکارهای مقابله با آن می­ باشد. روش مورداستفاده در تحقیق برحسب هدف تحقیق اکتشافی و برحسب نوع داده، تحقیق کیفی می باشد. این مقاله به صورت توصیفی تهیه و با آمار نمونه ای داده هایی برای کمک به روش تحلیل کیفی به آن اضافه شده است. رسانه­ ها برای عملیات تصویرسازی ذهنی اقدام و کارکرد مهمی را انجام می دهند. امروزه هجوم روزافزون شبکه های ماهواره ای و فیلم های سینمایی، که معلول و زاییده ی فناوری پیشرفته و ارتباطات می باشند، بنیان های اعتقادی و اخلاقی فرهنگ های غنی را نشانه گیری کرده­ اند. رسانه ها تلاش می کنند تصویر ذهنی خود نزد دیگران را آن طور که خود می­ خواهند، شکل دهند. حتی اگر خود در عالم واقع آن گونه نباشند. آنان درواقع با تصویر ذهنی، افکار عمومی جهانیان را به سمت موردنظر خود هدایت و مدیریت می کنند. می توان گفت که هدف غایی تهدیدات رسانه ای، شکل دهی محیط و تهدید نهاد خانواده موردنظر دین اسلام است و در این بین، بیش از همه­ ی جوامع اسلامی، به انزوا کشاندن " جمهوری اسلامی ایران" در دستور کار آن ها می باشد. باوجود قوانین و مقررات مصوب در مورد ممنوعیت به کارگیری ماهواره در ایران و مخالفت صریح مراجع تقلید با استفاده بی­ رویه از آن، در این تحقیق آماری های نمونه گیری شده از استفاده غیرمعمول از فناوری­ های پیشرفته، که با حمایت و برنامه ریزی امپراتوری رسانه­ ای غرب، تعدد و تکثر آن ها برای پوشش و دریافت برنامه­ های ماهواره­ ای نگران کننده است، حکایت دارد. که در تحقیق پس از نتیجه گیری پیشنهادهایی برای مقابله با تهدیدات ناشی از استفاده از ماهواره ارائه گردیده است.

از دید سند راهبردی سازمان پدافند غیرعامل حفاظت زیرساختی «مجموعه اقداماتی است که بر اساس آن تقویت حفاظت زیرساخت­ های کشور در مقابل دشمن با انجام اقدامات بازدارنده، خنثی­ کننده، کاهش­ دهنده­ ی اثرات تهاجم و واکنش اضطراری به موقع و بازیابی سریعِ تولید و خدمات در اسرع وقت پس از تهاجم دشمن، برنامه­ ریزی می­ شود. »(سازمان پدافند غیرعامل، 92) این مقاله درصدد رفع مشکلات فرآیندیِ اجرا در این عرصه است و در این مسیر ویژگی­ هایی چون کل­ نگری، آسیب­ ناپذیری، پاسخ، بازیابیِ سریع، تجربه­ آموزی، حفاظت در لایه­ ها و حوزه­ های مختلف، در اختیار داشتن فرآیندی مدون و درنهایت هماهنگی اقدامات در برنامه­ ها­ ی حفاظتی نوینِ زیرساختی را مورد تأکید قرار داده­ است. از سوی دیگر به منظور دستیابی به بهره­ وری بالاتر حفاظتی، معماری منعطف زیرساخت ها به عنوان یکی از الزامات فرآیندی حفاظت از زیرساخت­ های کشور، تبیین شده است. در انتها نمایی کلی از مدل حفاظت از شبکه های زیرساختی شامل جداول، اشکال و فرآیندها به نمایش درآمده و با استفاده از طرح پرسشنامه­ ای متناسب، در معرض قضاوت خبرگان امر قرارگرفته است؛ نتایج تحلیل آماری داده­ های پرسشنامه بر تائید مدل یادشده از سوی خبرگان امر، صحه­ می­ گذارد.

نتایج تحقیقات نشان می دهند که عوامل متعددی در سازمان های مختلف موجب افزایش یا کاهش میزان رضایت شغلی در کارکنان می گردد. این تحقیق ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش توصیفی – پیمایشی است جامعه آماری در این تحقیق 142 نفر بود پرسشنامه به کار گرفته شده پرسشنامه استاندارد رضایت شغلی JDI بوده که روایی و پایایی آن تأیید گردیده است. همچنین آزمون پیرسون و آزمون t تعمیم یافتگی نتایج تأیید گردید. در این تحقیق، با دو روش پیمایشی برای شرایط واقعی و تحلیل شبکه ای برای شرایط ایده آل حاصل گردید و با یکدیگر مقایسه شدند (شکل 3). عوامل اصلی رضایتمندی در سازمان یادشده عبارت اند از: همکاران، شغل و ماهیت کار، مدیر و سرپرست، امکانات و شرایط کار، مسیر شغلی و ارتقاء، شخصیت، فرهنگ و جوسازمانی و حقوق و مزایا. ارزیابی نتایج نشان می دهد که میزان رضایتمندی کارکنان در سازمان مورد بحث خوب است. لیکن مدیریت ارشد سازمان جهت افزایش رضایتمندی می بایست بر بالا بردن میزان حقوق و مزایا به عنوان اولین فاکتور و افزایش توان مدیریت و سرپرستی به عنوان دومین عامل تلاش نماید.

الگوی راهبردی به عنوان موضوعی حیاتی برای تصمیم گیری، برنامه ریزی و سیاست گذاری در حوزه پیشرفت امور شهری محسوب می شود. در این تحقیق تلاش شده است تا الگوی راهبردی در رابطه با پیشرفت امور شهری بر اساس گفتمان امام و رهبری، قانون اساسی، تجارب نظام جمهوری اسلامی ایران و بهره گیری از تجارب موفق بشری ترسیم تا بتواند تصویری واقعی و درست در این حوزه را ارائه و به تصمیم گیران کمک کند تا سیاست­ های مفیدتری را اتخاذ نمایند. تحقیق حاضر، از نوع توسعه ای-کاربردی و روش های گردآوری اطلاعات به دو روش کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است. همچنین با استفاده از روش تجزیه وتحلیل های کمی و کیفی و ترکیب آن در نیل به نظام حکومتی الگو بهره گرفته شده و در ذیل آن از روش های تحلیلی مختلف، ازجمله تحلیل محتوا در فرمایشات و تدابیر، روش تحلیل گفتمان غالب در آراء و اندیشه­ های امام و رهبری و روش موردی زمینه ای برای تبیین تجربیات استفاده شده است. پس از تجزیه وتحلیل های صورت گرفته بر روی اندیشه ها، آراء و نظرات امام و رهبری محورهای سه گانه راهبردی (دکترین، اهداف و سیاست ها) و نتایج حاصل از بررسی تجربیات نظام جمهوری اسلامی در حوزه پیشرفت امور شهری در شش محور (برنامه ریزی، سازمان دهی، هدایت، هماهنگی، پیاده سازی و اجرا، نظارت، کنترل و ارزیابی) استخراج و برای هریک، شاخص هایی مطرح گردید و به جهت صحت سنجی به نظر خبرگان رسیده است و درنهایت الگویی راهبردی، مفهومی و متحرک در جهت پیشرفت امور شهری ارائه که علاوه برداشتن عناصر ثابت و مشخص، می تواند در طی زمان با نیازهای زمان و ضرورت های هر مرحله متکامل تر و پربارتر گردد.

شیوه ها و اصول حکومت داری مبتنی بر وحی و دستورات الهی حضرت علی (علیه­ السلام) الگویی بسیار مناسب و نادری است و به کارگیری این اصول باگذشت قرن ها می تواند به عنوان چراغ راه و راهنمای مدیران باشد. لذا این پژوهش باهدف شناخت نقش تجربه در گفتمان و سیره حکومتی امام علی(علیه السلام) انجام شده است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و با استفاده از روش کتابخانه ای به جمع آوری اطلاعات پرداخته شده است. جامعه آماری در این مقاله تمامی احادیث و روایاتی که امام علی(علیه السلام) در دوران حکومتشان در خصوص تجربه فرموده اند هست. نتایج حاصل از دادها نشان می دهد که در نظر امام علی (علیه السلام) تاریخ همان تعابیر قرآنی همچون عبرت و. . . است که هدف از بیان آن کسب تجربه است، داشتن تجربه که به منزله دانش عینی است، سبب می شود که انسان با اتخاذ بهترین تصمیم، تدبیر امور کنند و داشتن تجربه یکی از معیارهای انتخاب افراد برای تصدی مسئولیت ها و همچنین مشاوران است و تجربه داشتن در امور نظامی می تواند زمینه ساز پیروزی در میدان نبرد باشد، چنان که که خود امام علی(علیه السلام)در جنگ ها از تجربه افرادی استفاده کرده اند.

دیدبانی، همواره تلاش در شناسایی تغییرات موضوعات در حال ظهور و روندهای کلیدی دارد که می تواند مفروضات گذشته را به چالش کشیده و دیدگاه های جدیدی را نسبت به تهدیدها و فرصت های آینده مهیا کند. هدف تحقیق شناسایی الزامات دیدبانی بر اساس منویات فرماندهی معظم کل قوا(مدظله العالی) می­ باشد. روش مورد استفاده در این پژوهش تحلیل مضمون است. مضامین ارائه شده برگرفته از بیانات مقام معظم رهبری به خوبی الزامات دیدبانی را تبیین می­ کند، بر اساس این الگو از تعداد 40 مضمون اصلی، تعداد10 مضمون سازمان دهنده و تعداد 6 مضمون فراگیر استخراج گردید که به تبیین دیدبانی می­ پردازند. بنابراین الزامات اطلاعاتی، راهبردی، مدیریتی، اعتقادی، اجتماعی بعلاوه بصیرت برای دیدبانی ضروری می باشند. الزامات اطلاعاتی بیانگر شناخت دشمن از همه جهات و زوایا است، الزامات راهبردی به هوشیاری، محیط شناسی، داشتن نگاه راهبردی توجه دارد. الزامات اجتماعی بیانگر موقع شناسی، درصحنه بودن، احساس مسئولیت آحاد مسئولین و مردم تمرکز و توجه دارد و الزامات اعتقادی به اخلاص، پرهیزگاری و ارتباط باخدا برای استمداد از کمک­ های خداوند اشاره می­ کند. الزامات مدیریتی آمادگی، اهتمام مسئولین، داشتن برنامه و هدف برای مقابله با دشمن و اقدام به موقع را برای دیدبانی ضروری می­ داند و درنهایت بصیرت در امور را برای موفقیت در دیدبانی به عنوان یک رکن معرفی می­ نماید.