پژوهش های ماهی شناسی کاربردی
سال:1397 | دوره:6 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

ارتباط بین متغیرهای محیطی و گونه مورد مطالعه از مهمترین مباحث در بوم شناسی آبزیان است. در این مطالعه ارتباط متغیرهای زمانی، مکانی بهمراه متغیرهای محیطی حاصل از تصاویر ماهواره ای جهت بررسی پراکنش و تسهیل در اجرای مدیریت اکوسیستم محور در آبهای اقیانوس هند و مدیریت بهتر ذخایر ماهی تون هوور مسقطی (Katsuwonus pelamis) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از مدل جمعی تعمیم یافته (GAM) با دو توزیع گاوسی و دوجمله ای نشان داد متغیرهای زمانی و مکانی بهمراه متغیرهای تولید اولیه خالص، دما و شوری سطحی آب دریا، عمق لایه مخلوط شونده و جریانات اقیانوسی بیشترین تاثیر را در پراکنش این گونه در فصول گرم (نیمه اول سال) و سرد (نیمه دوم سال) داشتند. همچنین نتایج مقایسه دو مدل نشان داد مدل با توزیع دوجمله ای به نسبت توزیع گاوسی توانایی بالاتری در توضیح انحراف در مدل نهایی را دارد و مقدار آن در نتایج مربوط به نیمه اول سال (فصل گرم) در مقایسه با فصل سرد بالاتر بود. همچنین مطالعه شاخص مطلوبیت زیستگاهی نشان داد مطلوبیت برخی متغیرها در فصول سرد و گرم متفاوت می باشد که این موضوع باید در مطالعات آتی در نظر گرفته شود. با توجه به اینکه اولین قدم در اجرای رویکرد مدیریت اکوسیستم محور شیلاتی دانش کافی در حوزه آن اکوسیستم و پراکنش گونه مورد مطالعه در ارتباط با متغیرهای محیطی است، لذا این تحقیق می تواند به شناورهای صنعتی کشور در امر افزایش کارایی صید کمک نماید و در برنامه ریزی و اجرای مدیریت اکوسیستم محور در اقیانوس هند و بویژه مدیریت آتی شیلات کشورمان مورد استفاده مدیران و محققین قرار گیرد.

در این پژوهش، ریخت شناسی سنگریزه شنوایی ساژیتا مربوط به 5 گونه از جنس Epinephelus Bloch, 1793 شامل؛ هامور منقوط قرمزEpinephelus areolatus (Forsskal, 1775)، هامور خال نارنجی E. bleekeri (Vaillant, 1877)، هامور معمولی E. coioides (Hamilton, 1822)، هامور پنج نواری E. dicanthus (Valeniciennes, 1828) و هامور لکه زیتونی منقوط E. stoliczkae (Day, 1875)، در آب های خلیج فارس و دریای عمان مورد مطالعه قرار گرفت. بر اساس نتایج بدست آمده از مقایسه توصیفی و نیز محاسبه سه شاخص ریختی (شاخص E (نسبت حداکثر عرض اتولیت به حداکثر طول اتولیت)، شاخص R (نسبت طول روستروم به حداکثر طول اتولیت) و شاخص S (نسبت مساحت شیار سولکوس به مساحت اتولیت) )، گونه های مورد بررسی خانواده هامور با وجود شباهت های کلی در شکل سنگریزه شنوایی ساژیتا، در برخی ویژگی های ریختی متفاوت هستند. این تفاوت ها بیشتر محدود به روستروم، آنتی روستروم، ناحیه Excisura، و دندانه های حاشیه های شکمی، پشتی است. شکل شیار سولکوس در اغلب گونه های مورد مطالعه، مشابه و دارای یک ناحیه اوستیوم قیفی شکل (Tubular ostium) در ناحیه جلویی و یک ناحیه کوادا بصورت بسته و مورب (strongly curved) در ناحیه عقبی است. با این حال گونه Epinephelus stoliczkae با داشتن اگزیسورا با شیار مشخص با سایر گونه متفاوت است. بطور کلی می توان نتیجه گیری نمود که همانند اغلب ماهیان استخوانی، از گوناگونی در ساختارهای روستروم و آنتی روستروم احتمالا می توان برای جدایی و تمایز گونه های هامورماهیان استفاده نمود.

در این مطالعه ابتدا غلظت کشنده 96 ساعته سم دیازینون برای بچه ماهیان کلمه (Rutilus rutilus caspicus) تعیین شد. برای بررسی اثرات تحت حاد دیازینون بر نشانگرهای زیستی، ماهیان به مدت 14 روز در معرض غلظت های تحت حاد قرار گرفتند و سپس به منظور بررسی سطوح این نشانگرها پس از یک دوره بازیابی، ماهیان به مدت 10 روز در آب فاقد دیازینون قرار گرفتند. پس از 14 روز در معرض قرارگیری، میزان فعالیت آنزیم های کبدی به استثناء لاکتات دهیدروژناز، در مقایسه با گروه شاهد به طور معنی داری افزایش پیدا کردند (p<0. 05). افزایش فعالیت در گلوتاتیون S ترانسفراز و کاتالاز وابسته به غلظت دیازینون بود به طوری که در بالاترین غلظت، بیشترین فعالین این آنزیم مشاهده شد (p<0. 05). همچنین پس از دوره 10 روزه بازیابی، فعالیت آنزیم های کبدی در تیمارهای در معرض قرارگرفته به سطوح اولیه خود بازگشتند، به طوری که در تمامی آنزیم ها به استثناء سوپر اکسید دیسموتاز، اختلاف معنی داری بین گروه های در معرض قرارگرفته و شاهد وجود نداشت (p>0. 05). با توجه به نتایج این مطالعه می توان گفت، دیازینون باعث فعال شدن سیستم آنتی اکسیدانی در ماهی کلمه شد و پس از یک دوره بازیابی، شرایط سیستم اکسیداسیونی تا حد زیادی به حالت اولیه خود بازگشت. همچنین پیشنهاد می شود که نشانگرهای زیستی اکسیداتیو، شاخص مناسبی برای نشان دادن وضعیت سلامت آبزیان در معرض قرارگرفته با آفت کش ها می باشند.

این آزمایش به منظور مطالعه اثرات استفاده از دو نوع پری بیوتیک الف و ب (الف ترکیبی از 16 درصد بتاگلوکان و 80 درصد مانان الیگوساکارید، و ب ترکیبی از 30 درصد بتاگلوکان و 18درصد مانان الیگوساکارید) بر افزایش وزن، ضریب تبدیل خوراک، درصد زنده مانی، راندمان لاشه آماده پخت، فراسنجه های خونی، بیان ژن TGF-ß غده فوق کلیه و مرفولوژی روده انجام شد. تعداد 1800 قطعه بچه ماهی انگشت قد قزل آلای رنگین کمان با وزن اولیه 6 گرم، بطور کاملا تصادفی در 9 وان پلی اتیلن 300 لیتری با تعداد 200 ماهی در هر وان، تقسیم شدند. ماهی ها به مقدار 5/3 درصد توده وزن بدن به صورت روزانه با یکی از سه جیره آزمایشی شامل جیره شاهد فاقد پری بیوتیک، و جیره های آزمایشی الف و ب به مدت 8 هفته تغذیه شدند. جیره های آزمایشی الف و ب به ترتیب دارای مقدار 1و 2 گرم در کیلوگرم پری بیوتیک الف و ب بودند که سطح پری بیوتیک هر دو جیره برابر 96/0 گرم در کیلوگرم بود. نتایج در پایان آزمایش نشان داد که عملکرد رشد ماهی ها تحت تاثیر مکمل های پری بیوتیکی قرار نگرفت اما راندمان لاشه آماده پخت و زنده مانی ماهی ها با تغذیه پری بیوتیکها افزایش معنی دار یافت (05/0>p). آلبومین، پروتئین کل و گلبولین سرم خون ماهی ها در اثر تغذیه با جیره دارای پری بیوتیک الف و ب افزایش معنی دار داشت (05/0>p) و مکمل پری بیوتیکی ب اثرات بیشتری را نشان داد. ترکیب پری بیوتیکی مورد استفاده بطور معنی داری سبب افزایش لنفوسیت ها و نسبت طول به ارتفاع پرز روده ماهی ها شد (05/0>p). بیان ژن TGF-ß 1 غده فوق کلیه نیز در اثر تغذیه پری بیوتیک ها افزایش معنی دار داشت به طوریکه تیمار تغذیه شده با جیره دارای پری بیوتیک الف موجب افزایش شدت بیان ژن در این تیمار شد. این پژوهش نشان داد که استفاده از مکمل غذایی پری بیوتیکی الف سبب بهبود ایمنی و راندمان لاشه ماهی قزل آلای رنگین کمان انگشت قد شد و پاسخ فیزیولوژیکی ماهی، بر اساس ترکیب پری بیوتیک متفاوت خواهد بود.

این مطالعه به منظور بررسی اثرات سمیت حاد و تحت حاد نانو ذرات کلوئیدی نقره بر بافت کبد ماهی گورخری معمولی انجام شد. آزمون سمیت حاد به مدت 96 ساعت و در رویارویی با غلطت های 0 (شاهد)، 5، 10، 20، 30، 40 و 50 میلی گرم در لیتر و آزمون سمیت تحت حاد به مدت 21 روز و در رویارویی با غلظت های 0 (شاهد)، 25/0، 5/0، 1، 2 و 4 میلی گرم در لیتر نانو ذرات نقره انجام شد. به منظور بررسی اثرات بافتی ایجاد شده بوسیله نانو ذرات کلوئیدی نقره در هر دو مرحله، بافت کبد ماهیان مورد بررسی قرار گرفت. ماهیان قرارگرفته در معرض غلظت های مختلف نانو ذرات کلوئیدی نقره، درجات مختلفی از ضایعات بافتی را نسبت به تیمار شاهد نشان دادند. در بافت کبد آسیب هایی همچون پرخونی، هایپرتروفی، واکوئله شدن سلول ها، تجمع سلول های رنگدانه ای و نکروز مشاهده گردید و با افزایش غلظت نانو ذرات نقره شدت آسیب ها بیشتر بود. از آنجا که نانو ذرات نقره باعث آسیب به بافت کبد ماهیان می شود تولید و استفاده از این نانو مواد و رهایش پساب های حاوی آن به بوم سازگان های آبزی باید تحت نظارت و کنترل دقیق باشد.

نشت تصادفی نفت در دریا اثرات زیادی بر اکوسیستم های دریایی داشته است. لذا مطالعه حاضر با هدف ارزیابی اثر نفت خام ایران بر برخی از پارامترهای بیوشیمیایی خون ماهی باس دریایی (Lates calcarifer) انجام شد. 225 قطعه بچه ماهی با میانگین وزنی 42/1± 22/7 گرم و میانگین طولی 47/3 ± 4/8 سانتی متر در پنج تیمار با سه تکرار در معرض تیمارهای آزمایشی قرار گرفتند. تیمارهای آزمایشی شامل گروه شاهد، نفت خام پخش شده به روش شیمیایی، نفت خام پخش شده به روش مکانیکی، بخش قابل حل نفت در آب و پخش کننده شیمیایی به عنوان شاهد مثبت بود. نمونه برداری در زمان های 48 و 96 ساعت پس از در معرض قرارگیری انجام شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل آنزیم آلانین آمینو ترانسفراز (ALT)، آسپارتات آمینو ترانسفراز (AST)، گلوکز، تری گلیسرید و پروتئین کل پلاسمای خون بود. تفاوت معنی داری در فعالیت آنزیم ALT، گلوکز و پروتئین کل مشاهده نشد (05/0p >)، تفاوت معنی داری بین تیمارهای نفت پخش شده به روش مکانیکی و نیز تیمار نفت پخش شده به روش شیمیایی در سطوح آنزیم آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) پس از 48 ساعت با سایر تیمارها مشاهده شد (05/0p <). پس از 96 ساعت تیمار نفت پخش شده به روش مکانیکی تفاوت معنی داری با سایر تیمارها نشان داد (05/0p <). تغییرات سطوح تری گلیسرید پلاسمای خون بعد از 48 و96 ساعت درمعرض قرارگیری، تفاوت معنی داری بین تیمارهای نفت پخش شده به روش مکانیکی و تیمار بخش قابل حل نفت در آب با تیمار شاهد را نشان داد (05/0p <). به طور کلی اطلاعات به دست آمده نشان می دهد آلاینده های نفتی توانایی بر هم زدن سطوح آنزیم آسپارتات آمینو ترانسفراز و تری گلیسرید پلاسمای خون بچه ماهیان را دارند، نتایج مطالعه حاضر نشان داد که تیمارهای نفت پخش شده به روش شیمیایی و نیز تیمار نفت پخش شده به روش مکانیکی، غلظت بالایی از نفت را در ستون آب القاء و در نتیجه تاثیرات کوتاه مدت بالاتری نسبت به سایر تیمارهای مورد مطالعه بر پارامترهای بیوشیمیایی خون بچه ماهیان باس آسیایی دارند.

کلمه ی خزری ) (Rutilus caspicus به عنوان یک گونه جدید جهت افزایش تنوع گونه های پرورش کشور مطرح می باشد. هدف مطالعه حاضر تعیین اثرات بکارگیری سطوح مختلف عصاره گاماریده بر غذا گیری، شاخص های رشدو مقاومت بچه ماهی کلمه می باشد. برای انجام این آزمایش، عصاره گاماریده بعد از بررسی پروفایل اسید های چرب و اسیدهای آمینه با آب مقطر در دو غلظت (1: 25و1: 50) مخلوط شد و به میزان دو درصد به غذای دستی قبل از هر بار غذادهی اسپری شده و در کنار تیمار کنترل، هر یک در سه تکرار بررسی گردید. آزمایش در تانک های 100 لیتری با حجم آبگیری 80 لیتر انجام گرفت. 20 عدد بچه ماهی به وزن 3/0 ± 3/4 گرم درون مخازن ذخیره سازی گردید. ماهی ها روزانه 3 وعده تا حد سیری کامل بمدت 8 هفته تغذیه شدند. میزان سرعت غذاگیری و تاثیر عصاره بر مطبوعیت غذا در 15 دقیقه اول تغذیه محاسبه گردید. همچنین در پایان دوره شاخص های رشد (وزن نهایی، افزایش وزن بدن، نرخ رشد ویژه، فاکتور وضعیت، ضریب تبدیل غذایی) و بازماندگی در برابر تنش شوری (15 گرم بر لیتر) تعیین گردید. نتایج نشان داد در بچه ماهی های تغذیه شده با جیره های حاوی عصاره گاماریده بطور معنی داری فاکتورهای رشد و میزان غذا گیری بهبود یافت (05/0P<)، اگر چه این اختلاف بین دو غلظت (1: 25 و 1: 50) عصاره گاماریده معنی دار نبود (05/0P>). همچنین نتایج تنش شوری نشان داد که بازماندگی بچه ماهیان تغذیه شده با عصاره پس از 72 ساعت بطور معنی داری افزایش یافته است (05/0P<). نتایج مطالعه حاضر موید این امر است که عصاره گاماریده با افزایش مطبوعیت غذایی و بخاطر داشتن پروفایل اسید چرب و اسید آمینه مناسب می تواند سبب بهبو د غذاگیری، عملکرد رشد و مقاومت در برابر تنش شود.

این پژوهش به منظور بررسی تاثیر غلظت های مختلف اسید آمینه سیستئین بر پارامتر های خونی ماهی کفال خاکستری (Mugil cephalus) در برابر آلودگی فلزات سنگین مس و روی طراحی شد. ماهی های کفال مورد نیاز با میانگین وزنی حدود 3± 4/27 گرم از ساحل خلیج چابهار صید شدند. ماهیان مورد آزمایش در معرض فلزات سنگین مس و روی (باغلظت ثابت) قرار گرفتند و با چهار جیره غذایی با غلظت های صفر، 25، 50 و 100 درصد اسید آمینه سیستئین، نسبت به سیستئین موجود در جیره پایه به مدت 45 روز غذادهی گردید. در سه فاصله زمانی 4، 22 و 45 روز پس از شروع آزمایش نمونه خون از تمام تیمارها گرفته شد و شاخص های خونی شامل تعداد سلول های قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت، متوسط حجم هر سلول قرمز (MCV)، متوسط میزان هموگلوبین در هر سلول قرمز (MCH) و متوسط غلظت هموگلوبین موجود در واحد حجمی از سلول های قرمز (MCHC)، اندازه گیری شد. نتایج حاصله از پارامترهای خونی نشان داد که فلزات سنگین مس و روی بر میزان گلبول های قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت، MCHC، MCH، MCV تاثیر معنی داری داشته است. بنحویکه که این فاکتورها در دوره زمانی کوتاه مدت (4روز) افزایش معنی داری را نسبت به نمونه شاهد داشتند و با افزایش زمان فاکتورهای مورد بررسی کاهش یافتند. نتایج این بررسی تایید نمود که اسید آمینه سیستئین بر فاکتورهای خونی ماهی کفال خاکستری تاثیر گذار نیست و تغییرات در فاکتورهای مورد بررسی در پی مواجهه با فلز بوده است. درنهایت این پژوهش نشان داد که فاکتورهای خونی این آبزی می تواند بیومارکر مناسبی جهت بررسی وجود فلز مس و روی در منابع آبی باشند.

تخم لقاح یافته ماهیان خاویاری پس از تماس با آب به علت وجود مولکول های گلیکوپروتئینی در پوشش ژله ای تخم چسبندگی پیدا می کند. در تکثیر مصنوعی، چسبندگی تخم یک مشکل اساسی محسوب می شود، بنابراین تکنیک های مختلفی برای رفع این مشکل گسترش پیدا کرده است. بیشتر این روش ها زمان بر بوده و ممکن است صدماتی به تخم ها وارد کنند. در این مطالعه، از هیپوکلریت سدیم با غلظت 03/0 درصد به مدت 40 ثانیه برای رفع چسبندگی تخم لقاح یافته ماهی ازون برون (Acipenser stellatus) استفاده شد و کارایی آن با برخی مواد متداول (کائولین، تانیک اسید و گل رس) مقایسه گردید. کمترین درصد تخم های مرده و قارچ زده (8/3 ± 94/31 درصد؛ 05/0

ماهی سفید یکی از مهمترین ماهیان اقتصادی استخوانی در سواحل ایرانی دریای خزر می باشد. در تحقیق حاضر دو تراکم مختلف بچه ماهی سفید شامل 450 و 700 گرم در مترمکعب مورد بررسی قرار گرفتند. وزن اولیه بچه ماهیان 04/1 ± 49/17گرم بوده و در حوضچه های مدور 3 مترمکعبی بتونی مجهز به جریان آب ورودی (15/0 لیتر در ثانیه) و هوادهی دائمی در 10 هفته انجام گرفت. نتایج نشان داند که وزن نهایی ماهیان پرورشی در پایان دوره آزمایش در تیمار اول و دوم به ترتیب به 43/1 ± 1/38 و 39/1 ± 1/34 گرم رسید. شاخص های رشد شامل افزایش طول بدن، افزایش وزن بدن، ضریب رشد ویژه، ضریب چاقی و نسبت کارآیی پروتئین در تیمار آزمایشی با تراکم پایین افزایش یافته ولی از میزان ضریب تبدیل غذایی کاسته شد، به طوریکه اختلاف بین تیمارهای آزمایشی با یکدیگر معنی دار بود (p<0. 05). به علاوه ماهیان پرورش یافته در تیمار با تراکم پایین، میزان زنده مانی (8/88 درصد) بیشتری نسبت به تیمار با تراکم بالا (9/76 درصد) داشته و اختلاف آن ها با یکدیگر معنی دار بود (p<0. 05). بنابراین برای پرورش ماهی سفید در استخرهای بتونی با آب دریای خزر استفاده از تراکم 450 گرم در مترمکعب مناسب است.