محیط شناسی
سال:1398 | دوره:45 | شماره:3 |تعداد مقالات:12

ذرات معلق موجود در جو نقش چشمگیری در سامانه آب وهوا و سلامت عمومی دارند. اهمیت ذرات معلق توجه زیادی را به توسعه روش هایی برای برآورد ذرات معلق (PM2. 5) کرده است. هدف از این پژوهش توزیع زمانی-مکانی ذرات معلق (PM2. 5) در غرب و جنوب غرب ایران است در این راستا داده های عمق نوری هواویز (AOD550nm) سه سنجنده SeaWifs، MISR و MODIS طی دوره آماری 1998 تا 2016 اخذ و سپس با استفاده از روش رگرسیون وزن دار جغرافیایی (GWR) با کاربست ایستگاهای کنترل کیفی هوا مقدار PM2. 5 با تفکیک 01/0 درجه قوسی محاسبه شد. کارایی مقادیر برآورد شده با استفاده از روش های R2 و RMSE مورد تأیید قرار گرفت. نتایج نشان داد استان خوزستان (µ m/m3 29/15) بیشینه و استان همدان (µ m/m3 16/10) کمینه PM2. 5 را دارا می باشند. بیشینه ضریب تغییرات و روند PM2. 5 در مناطق مرزی به دلیل بار ورودی هواویزهای گردوغباری است. مقدار ذرات معلق از جنوب به شمال و غرب به شرق روندی کاهشی را به دلیل توپوگرافی پیچیده، عوامل بیوفیزیکی، عوامل هواشناسی و دوری از چشمه های گردوغباری دارند. بر اساس دستورالعمل کیفیت هوا (AQG) و استاندارد سازمان محیط زیست ایران بترتیب 31/26 و 11/40 درصد از منطقه موردمطالعه کمتر از دستورالعمل های نامبرده قرار دارند.

در این تحقیق به بررسی عملکرد یک نانوجاذب اصلاح شده در حذف کل هیدروکربنهای نفتی (TPH)-عنوان شاخص آلاینده نفتی-پرداخته می شود. بدین منظور نانو ذرات اکسید قلع با ترکیب 3-مرکاپتو پروپیل تری متوکسی سیلان در دی اکسان اصلاح گردید. سپس مونومر عامل دار شده از طریق آلیل بوتیل اتر و N, N– دی متیل آکریل آمید بر روی بدنه نانو ذرات اصلاح شده پیوند داده شد. نانو جاذب تهیه شده با طیف اسپکتروسکوپی تبدیل فوریه مادون قرمز، میکروسکوپ الکترونی عبوری (TEM) و (SEM) مورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان دهنده تشکیل جاذب نانو اکسید قلع با عامل های سطحی مورد نظر در محدوده اندازه 50-30 نانومتر می باشند. اثر پارامترهای pH، دمای واکنش و زمان تماس بوسیله اندازه گیری TPH بوسیله دستگاه کروماتوگرافی گازی مورد مطالعه قرار گرفت که بررسی ها نشان می دهد که pH و زمان بهینه برای جذب TPH از آب به ترتیب برابر 5 و در حدود 10 دقیقه می باشد. بررسی ایزوترمهای جذب و مدلهای کنتیک جذب نشان می دهند که فرآیند جذب آلاینده های نفتی از آب توسط نانو جاذب ساخته شده از ایزوترم لانگمویر و مدل کنتیک سودوی مرتبه دوم پیروی می کند. نهایتاً این جاذب توانایی حذف حدود 85% از آلاینده های نفتی از نمونه آب واقعی را دارد.

کمربند سبز با هدف بهبود آسایش محیطی، جلوگیری از توسعه شهر و بهبود کیفیت هوا در تهران در حال اجراست. در این مطالعه از مدل هواشناسی WRF جفت شده با مدل کنوپی شهری تک لایه، مدول شیمی جو و مدل بیوشیمی MEGAN برای شبیه سازی عددی عملکرد کمربند سبز در بازه در بازه زمانی 15 تا 30 ام ماه ژوئن سال 2016 استفاده شده است. در اجرای کنترل، کسر سبزینگی شهری از تصاویر ماهواره سنتینل A2 بروزرسانی و به مدل معرفی شد. کمربند سبز تهران بصورت ایده آل طراحی و نتایج شبیه سازی عددی آن با اجرای کنترل مقایسه گردید. نتایج مؤید نقش قابل توجه کمربند سبز بر بهبود آسایش محیطی بدلیل کاهش محسوس دما و افزایش سطح رطوبت نسبی در سطح شهر می باشد. تغییر سرعت و جهت باد محلی و کاهش ارتفاع لایه مرزی جوی بدلیل کاهش دمای سطح و فرآیندهای تلاطم وهمچنین تغییر الگوی پخش جوی موجب افزایش غلظت سطحی آلاینده هایSO2، NO2، CO و O3 شده است. به منظور کاستن اثرات نامطلوب کمربند سبز، مطالعه تخصصی کارایی گونه های گیاهای بمنظور کاشت بصورت غیر متراکم با ارتفاع محدود، سازگار با خاک و اقلیم منطقه و امکان سنجی تامین آب آبیاری پیشنهاد می شود.

اصول و معیارهای مربوط به کیفیت محیط و ارتباط این کیفیت با زمینه های فرهنگی، تاریخی و اجتماعی آن در طراحی مجتمع های مسکونی نادیده گرفته می شود و همین مسأله، سبب کاهش میزان رضایتمندی ساکنان از مجتمع ها می شود. لذا پژوهش حاضر با هدف ارتقاء کیفیت مجتمع های مسکونی اردبیل از طریق مؤلفه های زمینه گرایی به روش توصیفی-تحلیلی با استفاده از ابزار پرسشنامه به روش نمونه گیری تصادفی-خوشه ای انجام گرفته است. نتایج یافته های پژوهش نشان می دهد که ارتباط خطی بین مؤلفه های زمینه گرایی و کیفیت سکونت مجتمع های مسکونی برقرار است. از نظر تأثیرگذاری، مؤلفه کیفیت زمینه ای و مؤلفه شرایط بیرونی واحدها به ترتیب بیشترین تأثیر را بر کیفیت مجتمع های مسکونی و کیفیت واحدهای مجتمع های مسکونی اردبیل دارا است. از بین مؤلفه های زمینه گرایی نیز، زمینه طبیعی (بویژه بعد احترام به طبیعت و محیط زیست) بیشترین اثرگذاری را بر کیفیت سکونت مجتمع های مسکونی اردبیل دارد. بنابراین برای ارتقاء کیفیت سکونت در مجتمع های مسکونی لازم است برنامه ریزان و طراحان معماری و شهری علاوه بر توجه به کیفیت زمینه ای مجتمع ها و نیز شرایط بیرونی واحدهای مسکونی، به زمینه طبیعی شامل احترام به طبیعت و حفاظت از محیط زیست توجه و تأکید بیشتری داشته باشند.

کلان شهرهای کنونی فاصله زیادی با شاخص های پایداری دارند و توازنی در بین شبکه های شهری و شبکه های اکولوژیک آن ها مشاهده نمی شود و با پیشرفت بافت های شهری بر الگوهای طبیعی آسیب پذیر، نیاز به وجود طبیعت، بیشتر نمایان می گردد. در پژوهش های پیشین با دیدگاه های صرفاً محیطی یا مدل های کیفی یا کمی هرکدام به صورت جداگانه، به برنامه ریزی زیرساخت های سبز پرداخته شده است؛ در پژوهش حاضر به تلفیق دو روش کیفی و کمی AWOP MODEL و GRAVITY MODEL و تطبیق آن ها با استراتژی های بازآفرینی مناظر طبیعی – تاریخی منطقه سه شهر اصفهان پرداخته شد. منطقه مورد نظر دارای بافت بسیار متراکم و فرسوده بوده که دارای معضلات محیطی، اجتماعی و منظرین بسیار است. نتایج پژوهش نشان می دهد بهترین الگوی شبکه زیر ساخت های سبز در این منطقه شهری که امکان توسعه زیرساخت های سبز در آن تقریباً غیر ممکن به نظر می رسید، از حاصل ترکیب ماتریس سلسله مراتبی و بکمن امکان پذیر است و ضمن ایجاد پایداری منجر به بازآفرینی عناصر ساختاری طبیعی – تاریخی پرارزش محدوده در قالب های جدید با حفظ هویت گذشته، که هدف پژوهش پیش رو است نیز خواهد شد. شیوهٔ مورد نظر قابل تعمیم به منظر سایر مناطق شهر اصفهان و هم چنین شهرهای دیگر با شرایط مشابه نمونه آزمونه خواهد بود.

رسوبات به عنوان مخزنی برای ذخیره فسفر عمل می کنند و تحت شرایط محیطی مختلف آن را انتشار و انتقال می دهند. اندازه ذرات رسوب یکی از فاکتورهای مهمی است که جذب فیزیکی فسفر توسط رسوبات را تحت تاثیر قرار می دهد. در این مطالعه تاثیر اندازه ذرات رسوب و غلظت های مختلف بر روی جذب فسفر توسط رسوبات رودخانه ی کرج مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش های سنتیک جذب در غلظت های mg/L23 و mg/L 100 محلول( KH2PO4 )و دو غلظت رسوب gr/L 1 و gr/L 2 انجام شد. با توجه به آزمایش های جذب، ظرفیت جذب فسفر توسط رسوبات با افزایش اندازه ذرات رسوب، کاهش می یابد. همچنین نتایج نشان دادکه مقدار جذب فسفر( P )در واحد جرم رسوبات با اندازه های مختلف، با افزایش غلظت اولیه فسفر افزایش می یابد. در غلظت ثابت جذب شونده( C0 )، مقدار جذبP با افزایش غلظت رسوب از 1 به 2 گرم رسوب، افزایش می یابد و در این مطالعه تقریبا 5/1 برابر می باشد. تغییر غلظت رسوب نیز با افزایش مقدار جایگاه های فعال جذب روی رسوبات منجر به افزایش جذب فسفر می شود. استفاده از معادله های شبه مرتبه اول و شبه مرتبه دوم برای توصیف سنتیک جذب فسفر نشان داد که معادله شبه مرتبه دوم با داده های آزمایشگاهی تطابق بهتری دارد و پیش بینی خوبی را از میزان جذب انجام داده است.

با توجه به معرفی دریاچه ارومیه به عنوان یکی از کانون های ریزگرد در سطح جهان و پیامدهای خطرناک حضور فلزات سنگین در ریزگرد، هدف از این تحقیق، تعیین غلظت آرسنیک در رسوبات دو طرف میان گذر دریاچه و مقایسه آن با استانداردهای جهانی است. بدین منظور نمونه برداری رسوب از 12 ایستگاه در دو طرف پل در پاییز و زمستان 1396، از عمق30 سانتی متری رسوب صورت گرفت و غلظت آرسنیک هر نمونه اندازه گیری شد. شاخص های مولر و فاکتور آلودگی برای همه ایستگاه ها محاسبه گردید و نتایج با استانداردهای موجود مقایسه شد. میانگین غلظت آرسنیک در دو فصل(mg/kg 48/7) از میزان استاندارد رسوب (mg/kg 24/7) بیشتر است اما تفاوت معنی دار ندارد. شاخص های محاسبه شده، ایستگاه 4 و 11 در نزدیکی مصب رودخانه های منتهی به دریاچه در شرق و غرب را در طبقه آلودگی قابل توجه تا بسیار بالا و ایستگاه 6 در نواحی مرکزی دریاچه را در طبقه غیرآلوده قرار می دهند. استفاده از کودها، قارچ کش ها و حشره کش های و تخلیه فاضلاب می تواند عامل اصلی افزایش آرسنیک رسوبات باشد. ورود آرسنیک به چرخه غذایی، ریسک ابتلا به بیماری های مزمن و انواع سرطان ها در انسان را افزایش می دهد.

با توجه به سپری شدن ساعات متعددی از زندگی هر انسان در فضاهای بسته، بررسی کیفیت هوای داخلی اماکن بسیار ضروری است. آلاینده های مختلفی در فضاهای بسته وجود دارند که از بین آنها، ذرات معلق توجه زیادی را به علت تاثیرات فاجعه بار بر سیستم تنفسی و حتی سیستم گردش خون به خود جلب کرده است. در این تحقیق با جمع آوری داده های مورد نیاز از فضاهای داخلی بازار تبریز کیفیت هوای آن به لحاظ ذرات معلق برپایه مدلهای مختلف شبکه عصبی مورد بررسی قرار گرفت. طول معابر، عرض معابر، تراکم نسبی جمعیت، جنس کف، وجود یا عدم وجود تهویه، تنوع کاربری، فاصله از خیابان های مجاور، بلندی سقف، دما و رطوبت نسبی در 1081 موقعیت مختلف اخذ شد که 86 نقطه از آنها دارای داده مربوط به آلاینده های ذرات معلق بودند و به عنوان داده ورودی برای ساخت شبکه بکار رفتند. پس از مقایسه شبکه های مختلف با پارامترهای گوناگون شبکه بهینه ساخته شد. سپس جهت افزایش کارایی مدل پیشنهادی، شبکه ساخته شده با طبقه بند ترکیبی ادغام گردید. نتایج به دست آمده از مدل پیشنهادی تحقیق به صحت 97. 67 درصد برای پیش بینی کلاس آلاینده ها رسیده است.

پراکنش آلاینده های سمی و سرطان زای ناشی از حمل ونقل وسایل نقلیه و دود حاصل از کارخانه های صنعتی ازجمله عوامل عمده آلوده کننده هوا در شهر تهران به شمار می آیند. یکی از راهکارهای مقابله با آلاینده های هوا، کاشت درختان مقاوم در معابر عمومی و جاده هاست. مقاومت گیاهان نسبت به آلاینده های هوا توسط شاخص مقاومت به آلودگی هوا(APTI ) اندازه گیری می شود و افزایش این شاخص نشانه مقاومت بیشتر گیاه به آلودگی هوا است. در این پژوهش، APTI در سه گونه درختی توت سفید، آسمان دار و بید مجنون در اواخر فصل تابستان سال 1396 ارزیابی شد. بدین منظور از 4 منطقه کلان شهر تهران اعم از مناطق میرداماد، پونک، انقلاب و آزادی (مناطق9، 6، 5، 3شهرداری) نمونه ها ی برگی جمع آوری گردیدند. با انجام سنجش های بیوشیمیایی همچون اندازه گیری مقادیر اسید آسکوربیک و کلروفیل کل به کمک دستگاه اسپکتروفتومتر و تعیین pHعصاره های برگی و اندازه گیری محتوای نسبی آب در برگ های درختان موردمطالعه، شاخص APTI محاسبه شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که درخت توت سفید با شاخص APTI بالاتر (85/14) مقاومت بیشتری را نسبت به درختان آسمان دار (80/11) و بید مجنون (44/11) دارد. با توجه به این نتایج، به نظر می رسد کاشت این درخت جهت بهبود کیفیت هوای کلان شهر تهران در فصل تابستان و اوایل پاییز مناسب باشد.

بسیاری از کلان شهرها با پهنه های وسیعی از بافت فرسوده مواجه هستند. رشد بی رویه شهر تهران در دهه های اخیر و تغییر ساختار اکولوژی سیمای سرزمین اختلالات مهمی در فضای سبز بافت های فرسوده ایجاد نموده و موجب تغییر عملکرد و برهم خوردن تعادل اکولوژیک شهر شده است. برنامه ریزان و طراحان میتوانند با کاربست اصول اکولوژی سیمای سرزمین به تجزیه و تحلیل فضاهای سبز بپردازند و طرح های مناسبی برای توسعه و بهبود پیوستگی فضای سبز بافت فرسوده ارائه کنند. در این پژوهش از اراضی بایر برای ایجاد شبکه فضای سبز و دستیابی به سرزندگی شهری با کمک تئوری گراف، مدل کشش و استراتژیهای طراحی اکولوژیک منطبق با ساختار بافت فرسوده منطقه 9 تهران استفاده شد. منطقه دارای بافت متراکم و فرسوده بوده و عدم پیوستگی بین لکه های سبز موجود در آن مشهود است. نتایج پژوهش نشان می دهد منطقه 9، از نظر فضاهای سبز و باز قابل دسترس، دچار کاستی شدید و اندک فضاهای سبز موجود، فاقد پیوند اکولوژیک می باشند و ضرورت استقرار شبکه اکولوژیکی مناسب در بافت فرسوده این منطقه وجود دارد تا مفاهیمی مانند ظرفیت تحمل طبیعی، ظرفیت سازماندهی، پایداری اکولوژیکی که از مهمترین اصول شبکه های اکولوژیک است قابل دستیابی باشند.

زیرساخت های سبز شهری، در تقلیل اثرات تغییرات اقلیمی در شهرها موثر بوده و باعث ارتقاء تاب آوری اقلیمی می گردند. یکی از بیشترین تاثیرات تغییرات اقلیمی را میتوان در شهرها و به ویژه در محله ها یافت. ارائه راهکارهایی در مقیاس محله، به منظور مواجهه با تغییرات اقلیمی ضروری به نظر می رسد. 3سوال اصلی: ارتباط بین زیرساخت های سبز شهری و مفهوم تاب آوری اکولوژیک از نوع اقلیمی در شهرها چگونه است؟ چگونه می توان از طریق زیرساخت های سبز یک محله تاب آور به تغییرات اقلیمی داشت؟ ، کدام ویژگیهای زیرساخت های سبز (کمی-کیفی ) می توانند در رسیدن به و سنجش کیفی تاب آوری اقلیمی موثر باشند؟ الگوی مناسب مداخله در زیرساخت های سبز در مقیاس محله جهت افزایش تاب آوری اکولوژیک از نوع اقلیمی، کدام است؟ بدین منظور، مطالعات کتابخانه ای در حوزه کلمات کلیدی و بستر نظری موجود انجام گردید و الگویی کمی-کیفی از روش مورد کاوی و بازدید میدانی به حیطه آزمایش گذاشته شد. با جمع آوری اطلاعات پایه و تحلیل آنها با نرم افزای GIS و بررسی عکس هوایی یوسف آباد تهران این الگو بر این منطقه منطبق گردید و ویژگیهای موثر زیرساخت های سبز در ارتقاء و سنجش تاب آوری، تعیین گردیدند.

در این مطالعه منابع اصلی هیدروکربن های نفتی در جنوب غرب دریای خزر (شهر انزلی) و سهم آن ها در انتشار این ترکیبات، با استفاده از انگشت نگاری شیمیایی و تحلیل های کمومتریکس و آنالیز کروماتوگرافی گازی-طیف سنجی جرمی مورد بررسی قرار گرفت. به طوری که ترکیبات ترپان، هوپان های کاتاژنتیک و استران در نمونه های رسپتور محیطی شامل غبار خیابانی، رسوبات معلق رواناب های شهری، آب رواناب و رسوبات سطحی رودخانه ها و بندر انزلی و همچنین در منابع اصلی هیدروکربن های نفتی شامل اگزوز خودروها، تایر، آسفالت، روغن موتور، بنزین و گازوئیل مطالعه گردید. نتایج انگشت نگاری شیمیایی و تحلیل های کمومتریکس نشان داد که بخش عمده هیدروکربن های مورد بررسی در نمونه های غبار خیابانی، رواناب های شهری و برخی از نمونه-های رسوبات رودخانه ای ناشی از منابع اصلی پیشنهادی است، در حالی که این ترکیبات در بخش عمده ای از نمونه های رسوبات رودخانه ای و بندر انزلی، ناشی از منابع اصلی پیشنهادی نبودند و آنها احتمالاً منابع آلاینده دیگری را غیر از 6 منبع پیشنهادی دریافت می نمایند. نتایج این مطالعه همچنین نشان داد که سهم آسفالت و تایر اتومبیل ها در انتشار هیدروکربن های نفتی در نمونه های رسپتور مورد مطالعه از سایر منابع بیشتر بوده، در حالی که روغن موتور اتومبیل ها کمترین سهم را در انتشار هیدروکربن های نفتی در بین منابع مورد مطالعه، داشته است.