پژوهش های سیاستگذاری و برنامه ریزی انرژی
سال:1398 | دوره:5 | شماره:16 |تعداد مقالات:7

فرضیه مزیت مضاعف، بیان می کند جایگزینی مالیات های زیست محیطی، به جای انواع مالیات اختلال زا نه تنها باعث کاهش انتشار آلاینده ها می شود (مزیت اول) که می تواند باعث افزایش تولید و رفاه عمومی (مزیت دوم) هم بشود. با توجه به ضرورت کاهش انتشار برای ایران در این مقاله اعمال مالیات بر کربن با هدف کاهش 12 درصدی انتشار دی اکسید کربن در یک مدل تعادل عمومی قابل محاسبه و با فرض سه سناریوی مختلف برای بازچرخانی درآمدهای مالیاتی، شبیه سازی شده است. برای کالیبراسیون مدل از ماتریس حسابداری اجتماعی سال 1390 که بر مبنای جداول داده و ستانده مرکز آمار ایران با 26 بخش تولیدی، 36 کالا، و دو نوع خانوار ایجاد شد استفاده گردید. نتایج این پژوهش نشان می دهد مالیات 51. 3 ریال بر هر کیلوگرم انتشار دی اکسیدکربن در سناریوی بازگرداندن یک جای کل مالیات به خانوارها، 73. 5 ریال در سناریوی کاهش مالیات بر تولید و 58 ریال در سناریوی کاهش مالیات بر نیروی کار باعث تحقق هدف کاهش 12 درصدی انتشار می شود و در هر سه سناریو بودجه مصرفی واقعی خانوار و شاخص رفاهی معادل افزایش پیدا می کنند. اشتغال در سناریوی اول کاهش و در دو سناریوی دیگر افزایش یافت اما تولید حقیقی ناخالص داخلی در سناریوی اول و دوم کاهش یافت و در سناریوی سوم تقریبا ثابت ماند. بر اساس نتایج این پژوهش فرم ضعیف فرضیه مزیت مضاعف تائید می شود یعنی کاهش مالیات های اختلال زا آثار رفاهی بهتری از بازگرداندن یک جای مالیات های اختلال زا دارد اما فرم قوی این فرضیه برای اقتصاد ایران تائید نمی شود. ضمنا سیاست کاهش مالیات بر نیروی کار، بهترین آثار رفاهی و کارایی را به همراه دارد.

انرژی از یک طرف به منزله عامل محرک توسعه اقتصادی، اجتماعی تلقی می شود و از سوی دیگر موجب تولید آلاینده ها می گردد. طی سه دهه اخیر احتراق سوخت های فسیلی بزر گ ترین عامل تولید انتشار گازهای گلخانه ای بوده است. در این میان، کشور ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و آمار وارقام بیانگر سیر صعودی مصرف انرژی در سال های اخیر و متعاقب آن میزان انتشار گازهای آلاینده می باشد. یکی از بخش های عمده مصرف کننده انرژی در ایران، صنایع انرژی بر است. لذا با توجه به میزان مصرف انرژی در بخش صنعت و انتشارآلاینده ها کارایی زیست محیطی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بر اساس اطلاعات آماری صنایع تولید سایر محصولات کانی غیرفلزی(کد 26 طبقه بندیISIC)، تولید فلزات اساسی(کد 27 طبقه بندیISIC) وتولید محصولات شیمیایی(کد24 طبقه بندیISIC) از انرژی برترین بخش های صنعتی کشور محسوب می شوند، لذا این مطالعه به بررسی کارایی زیست محیطی در این گروه از صنایع طی سال های 92-1387 با استفاده از مدل غیرشعاعی برد تنظیم شده که از مدل های مبتنی بر اسلک ها از مدل های تحلیل پوششی داده ها است و همچنین به تفکیک عوامل ناکارایی حاصل از ستانده مطلوب و نا مطلوب می پردازد. نتایج نشان می دهد که صنایع تولید سیمان و آهک و گچ، آجر، سایر محصولات گلی و سرامیکی غیر نسوز ساختمانی و سایر محصولات کانی غیر فلزی طبقه بندی نشده از پایین ترین سطح کارایی برخوردارند. همچنین بیشترین میزان پتانسیل کاهش انتشارco2 به ترتیب در صنایع سیمان و آهک و گچ، آجر، مواد شیمیایی اساسی به جز کود و ترکیبات ازت کود شیمیایی و ترکیبات ازت و سپس سایر صنایع می باشد.

حکمرانی مشارکتی توسعه انرژی های تجدیدپذیر، به عنوان مدل جدید خط مشی های توسعه در ایران برگزیده شده و تعاملات جدیدی میان نقش آفرینان دولتی، خصوصی و مردمی ایجاد کرده است. این پژوهش با استفاده از روش کیفی موردکاوی و پس از 25 مصاحبه نیمه ساختار یافته با سیاست گذاران، مدیران سازمان ها و شرکت ها، انجمن ها و سرمایه گذاران به ارائه مدل توسعه مشارکتی و با رویکرد نهادی در ایران پرداخته است. الگوی مشارکت احصایی، فرایندی است که با انگیزه های مشارکت آغاز شده و چرخه مشارکت را با تعامل موثر به حرکت در می آورد. این چرخه با حل تعارضات، اعتماد سازی و ایجاد تعهد در میان نقش آفرینان موجب تقویت بیشتر فرایند مشارکت و دستیابی به نتایج مطلوب می شود. در این مدل، نقش دوگانه نهادهای شناختی، هنجاری و رسمی به عنوان عامل پیشرفت و یا به طور همزمان، عامل توقف در مسیر توسعه تشریح شده است. دولت با وضع قوانین تشویقی و تضمینی، انگیزه سرمایه گذاری در این بخش را ایجاد کرده است. اما برخی از موانع نهادی هنجاری و شناختی، مانند تضاد منافع، عدم تعهد دولتمردان و عدم اعتماد بخش خصوصی موجب عدم پیشرفت توسعه شده است. راهکارهای پیشنهادی، استفاده از ابزارهای تعهد(کمپین ها، ائتلافات و انجمن ها) مشارکت ارگان های دولتی در پرداخت هزینه و سود اجتماعی، واقعی سازی قیمت حامل های انرژی و استفاده از ترکیب خط مشی گذاری ها در سمت تقاضا همانند سمت عرضه، شناسایی شدند.

شهرنشینی از طریق سرعت بخشیدن به عملیات ساخت و ساز در شهرها، علت اصلی افزایش جذب انرژی حرارتی در نقاط شهری می باشد. به علاوه انباشت این انرژی به واسطه از بین رفتن پوشش گیاهی سبب ایجاد پدیده جزایر حرارتی شهری شده است. در این پژوهش تاثیرات پوشش گیاهی و کاربری اراضی بر شیوه پراکندگی فضایی شدت انرژی بازتابشی در کلانشهر تهران مورد بررسی قرار گرفته است. اطلاعات لازم از طرق مختلف جهت سنجش میزان تاثیر فضاهای سبز بر الگوهای فضایی طبقات دمای سطح زمین در شهر جمع آوری شد. دمای سطح زمین با روش سنجش از راه دور ماهواره ای و از اطلاعات برداشت شده توسط سنجنده های مربوطه ماهواره لندست 8 استخراج، و پوشش گیاهی از طریق به کارگیری روش شاخص اختلاف پوشش گیاهی بهنجار شده به دست آمده است. در انتها به کارگیری این دو شاخص و دسته های کاربری اراضی امکان انجام تحلیل های بیشتر را موجب شده است. نتایج این پژوهش علاوه بر مشخص کردن شیوه گسترش فضایی طبقات دمایی سرد و گرم در محدوده شهر تهران، اختلاف دمای سطح زمین بین دسته های مختلف کاربری زمین را به میزان 5/5 تا 6 درجه سانتیگراد نشان می دهد. کاربری اراضی و پوشش سبز شهری نقش حیاتی بر شرایط اقلیمی شهر تهران ایفا کرده و پوشش گیاهی دارای میزان همبستگی منفی قابل توجهی با دمای استخراج شده می باشد. در آخر قابلیت های بام سبز و پوشش گیاهی در جهت کاهش تاثیر پدیده جزیره حرارتی در مقیاس شهری مرور شده و بر نقش موثر راهکارهای توسعه پوشش های سبز بر کاهش دمای هوای نزدیک به سطح زمین و دمای سطوح مختلف شهری تاکید شده است. بر اساس نتایج، اقدامات موثری می تواند از طریق برنامه ریزی و در جهت بهبود شرایط اقلیمی شهر صورت پذیرد. بنابراین این پژوهش، مدیران شهری، سیاست گذاران و همچنین معماران را جهت به کارگیری راهکارهایی جهت کاهش شدت اثر و تطبیق موثر با پدیده جزیره حرارتی شهری تشویق می کند.

با توجه به رشد مراکز صنعتی و بارهای شبکه های توزیع، مساله ای که همواره ذهن برنامه ریزان و مدیران شبکه را به خود مشغول می کند، نیاز روزافزون برای بهبود عملکرد شبکه می باشد. رشد بار های الکتریکی عواقبی همچون افزایش تلفات سیستم و افت ولتاژهای ناخواسته ای را به دنبال دارد که این امر هزینه های زیادی را متحمل شرکت های توزیع انرژی الکتریکی می کند. بازآرایی بهینه شبکه توزیع و تولیدات پراکنده، وسیله ای هستند که به وسیله آن ها می توان با صرف کمترین هزینه ممکن، تا حدی به اهداف مذکور رسید. در این تحقیق جهت هوشمندسازی، سه ابزار بازآرایی، منابع تولید پراکنده (منابع خورشیدی و بادی) و سیستم ذخیره ساز انرژی مورد تحلیل قرار گرفته و تاثیر حضور تولیدات پراکنده بر کاهش تلفات، اثر بانک های خازنی بر بهبود پروفیل ولتاژ و کاهش تلفات و مساله بازآرایی بر شاخص های عملکرد بهینه سیستم توزیع و کاهش تلفات بررسی شده و به صورت یک تابع چندهدفه بیان شده که با الگوریتم ژنتیک حل شده است. سناریوهای مختلفی برای بررسی روش های بهبود توابع هدف مورد بررسی قرار گرفته و نتایج حاصل از شبیه سازی نشان داده که استفاده از بازآرایی تاثیر قابل توجهی بر بخش تلفات و پروفیل ولتاژ دارد و منابع تولید پراکنده نیز بر همه بخش ها تاثیر مثبتی داشته و توان مبادلاتی با شبکه و بخش تلفات را تحت تاثیر قرار می دهد. با فعال سازی ذخیره سازها در شبکه توزیع هوشمند نیز پارامتر اقتصادی کاهش یافته و ریزشبکه توانایی فروش برق به شبکه اصلی را دارد.

در تحقیق حاضر عوامل موثر بر تلفات برق در صنعت برق ایران با استفاده از رویکرد پویایی سیستم در مقایسه با روش اقتصادسنجی بررسی شد. در چارچوب مدل پیش بینی تلفات در شبکه انتقال و توزیع برق با شبیه سازی تقاضای انرژی (برق) و همچنین توزیع آن و عوامل موثر بررسی شد. تجزیه و تحلیل مشکلات مربوط به این سیستم ها بسیار پیچیده بود چراکه این مدل یک مدل شبیه سازی شده بر اساس بسیاری از متغیرها، روابط و تاخیر بین این متغیرها است. در این تحقیق، با توجه به میزان عرضه و تقاضای انرژی و با در نظر گرفتن قیمت تعادلی بازار، تلفات مزبور تحلیل گردید و با استفاده از مدل سیستم پویا مقدار آن بررسی شد. همچنین با به کارگیری تجزیه وتحلیل رگرسیونی و با استفاده از روش های اقتصادسنجی مدل سازی ARIMA مقدار آن برآورد شد. داده های مورد نظر برای سال های 1383-1393 مورد استفاده قرار گرفت که از ترازنامه انرژی ایران اقتباس شد. شبیه سازی برای یک دوره 25 ساله برای سیستم های پویا و یک دوره 35 ساله برای مدل ساختاری در نظر گرفته شد. در این بررسی ها نتیجه به دست آمده این بود که معیار RMSE برای مدل ساختاری 015/0 و برای مدل سیستم های پویا 057/0 بود و نشان داد برآورد مدل ساختاری دقیق تر از شبیه سازی با سیستم های پویا است. با توجه به نتایج به دست آمده مدل سازی سیستم های پویا خطای بیشتری در برآورد داده ها داشت و بیشتر برای نشان دادن روابط متغیرها (روابط علی و معلولی) و همچنین میزان تاثیر هر متغیر بر دیگری مناسب بود. بنابراین در سیاست گذاری ها برای برآورد بهتر و دقیق تر داده ها با توجه به اطلاعات به دست آمده مدل سازی ساختاری مناسب تر است.

امروزه نفت به عنوان یک کالای استراتژیک درصحنه بین المللی مطرح است. سهم قابل توجه نفت در درآمدهای کشور و تاثیر پذیری آن از سیاست های بازیگران اصلی بازار، سبب گردیده تا بررسی آثار سیاست های آنها بر قیمت نفت یکی از مهمترین حوزه های مطالعاتی انرژی باشد. شناخت سیاست های حوزه انرژی بازیگران مهم بازار نفت می تواند نقش بسزایی در خنثی نمودن اثرات نامطلوب سیاست های آنها بر کشور داشته باشد. هدف اصلی این مقاله، مطالعه تاثیر سیاست های دولت کنونی آمریکا، به عنوان بازیگر موثر بازار نفت، بر قیمت نفت خام شاخص، طی دوره زمانی 2018-2017 می باشد. برای این منظور یک مدل اقتصادسنجی که در برگیرنده متغیرهای قیمت آتی نفت خام شاخص، نسبت تولید به مصرف نفت در آمریکا، شاخص دلار آمریکا، شاخص داو جونز و نسبت موجودی نفت آمریکا به خوراک پالایشگاه ها است، در نظر گرفته شد و با استفاده از رهیافت GARCHبرآورد گردید. نتایج نشان می دهند تغییرات شاخص داوجونز تاثیرات قابل توجهی بر روی قیمت نفت خام داشته است. همچنین، افزایش تولید نفت آمریکا سبب کاهش قیمت نفت خام شاخص این کشور نسبت به سایر نفت خام های شاخص، نظیر بازار اروپا شده و در نهایت، نتایج حاکی از آن هستند که سیاست های ترامپ از طریق افزایش تولید نفت و بهبود شاخص داوجونز، سبب تثبیت قیمت نفت در محدوده مد نظر آمریکا گردیده است. سیاست های حوزه انرژی دولت ترامپ با توجه به رونق صنعت نفت و توسعه نفت شیل به طور عمده بخش عرضه نفت را متاثر نموده و از این طریق تاثیرگذاری بر عرضه نفت موجب جریان کاهش قیمت نفت در بازار گردیده است.