مطالعات اقتصاد انرژی
سال:1398 | دوره:15 | شماره:63 |تعداد مقالات:8

حوزه های بالادستی و پایین دستی نفت به دلیل تمرکز حجم وسیعی از دارایی ها و بالا بودن ارزش اقتصادی هر یک از این دارایی ها در جریان بهره برداری تحت تاثیر ریسک های بالقوه متعددی قرار دارند که در صورت وقوع خسارت، صدمات اقتصادی، مالی و انسانی جبران ناپذیری را بهمراه خواهد داشت. به همین دلیل بیمه دارایی های نفتی یکی از راهکارهایی است که می تواند هم در مدیریت ریسک و هم در جبران خسارات سهم بسزایی در کاهش آثار منفی اقتصادی طرح های نفتی داشته باشد. در حال حاضر تعیین حق بیمه جبران خسارات دارایی های نفتی و شرایط بیمه گری در اختیار شرکت های بیمه اتکائی بین المللی است و بنظر می رسد امکان بررسی صحت تعیین نرخ حق بیمه پیشنهادی این شرکت ها به سادگی امکان پذیر نیست. از این رو پژوهش حاضر به دنبال آن است که با استفاده از روش ارزش در معرض خطر پولی یک دارایی نفتی که می توان آن را معادل حق بیمه آن دارایی در نظر گرفت، روشی برای تعیین ارزش بیمه ای دارایی های نفتی ارائه نماید. به همین منظور از روش پیشنهادی مذکور برای یک دارایی نفتی بیمه شده در شرکت های بیمه داخلی بعنوان نمونه استفاده خواهد شد. نتایج نشان می دهد که روش پیشنهادی، به طور معنی داری از دقت و صحت بالا برخوردار بوده و می تواند به عنوان یک روش سنجش در ارزش گذاری مبتنی بر ریسک و برآورد حق بیمه دارایی های این حوزه مورد استفاده قرار گیرد و عملکرد بیمه گری دارایی های نفتی در سطح بین المللی بویژه در سطح بیمه های اتکائی با اطمینان بیشتری صورت پذیرد.

گازطبیعی به دلیل دارا بودن مزیت های زیست محیطی، جایگاه ممتازی نسبت به سایر حامل های انرژی در سیاست گذاری های مصرف انرژی دارد. در ایران، بخش صنعت یکی از بخش های مهم مصرف کننده گازطبیعی به شمار می آید. هدف اصلی این مقاله، بررسی رابطه میان قیمت گازطبیعی و میزان گاز مصرفی صنایع کشور طی دوره زمانی 93-1374 می باشد. برای این منظور از متغیرهای مقدار گاز مصرفی صنایع، قیمت واقعی برق مصرفی، قیمت واقعی گازطبیعی مصرف شده و ارزش افزوده بخش صنعت برای دوره زمانی مورد نظر استفاده شده است. متدولوژی مورد استفاده در این مطالعه، برآورد مدل رگرسیونی پانل دو عاملی با ضرایب متغیر می باشد که با استفاده از این شیوه، ضرایب قیمت گازطبیعی برای صنایع مختلف تولیدی (براساس طبقه بندی بین المللی فعالیت های صنعتی) به صورت مجزا برآورد گردیده است. نتایج نشان می دهد ضریب متغیر قیمت گازطبیعی برای صنایع مختلف تولیدی، به جز صنعت چوب و محصولات چوبی، برای تمامی صنایع معنادار می باشد. ضریب ارزش افزوده بخش صنعت، 18/0+ برآورد شده و نشان دهنده آن است که 1 درصد افزایش در ارزش افزوده بخش صنعت، منجر به 18/0 درصد افزایش در مصرف گازطبیعی می شود. در ضمن، مثبت بودن ضریب برآوردی قیمت برق، بیانگر آن است که برق به عنوان انرژی جایگزین برای صنایع به حساب می آید.

مقاله حاضر اثرات شوک افزایش قیمت نفت بر متغیرهای تولید ناخالص داخلی واقعی و تورم کشورهای منتخب صادرکننده و واردکننده نفت را با استفاده از رهیافت Global VAR، بررسی می کند. در این مقاله از 47 کشور استفاده کرده ایم که با گروه بندی آن ها در مناطق مختلف، تعداد 21 کشور/ منطقه در دوره 2015-1979 بررسی شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که اولا، واکنش تولید ناخالص داخلی واقعی کشورهای صادرکننده نفت، بسته به بیشتر بودن ذخایر اثبات شده نفت و نسبت ذخایر به تولید نفت آن ها، متفاوت است. برای آن گروه از کشورهای صادرکننده نفت که نسبت ذخایر به تولید نفت بالاتری دارند، اثر افزایش قیمت نفت بر تولید ناخالص داخلی قوی تر بوده؛ زیرا افزایش تولید و درآمدهای نفت، اثر مثبت و مستقیمی بر اقتصاد آن ها داشته است. ثانیا، آن گروه از کشورهای واردکننده نفت که شرکای اصلی تجاری کشورهای صادرکننده نفت بوده اند، کمتر تحت تاثیر شوک افزایش قیمت نفت قرار گرفته اند. ثالثا، واکنش تورم به افزایش قیمت نفت در کشورهای واردکننده نفت، نسبتا قوی بوده اما ماندگاری این اثرات، با توجه به اثرات ثانویه تورم، وضع سیاست های پولی و انعطاف پذیری بازار کار، متفاوت بوده است. از سوی دیگر، واکنش تورم به افزایش قیمت نفت در کشورهای صادرکننده نفت، ناچیز یا حتی منفی بوده است که می تواند ناشی از واکنش نرخ های ارز این کشورها بوده باشد.

با توجه به اهمیت نقش صنعت پتروشیمی در صادرات محصولات غیرنفتی و بحث ارزآوری این محصولات باید به این نکته توجه داشت که چه عواملی بر صادرات آنها موثر است. صنعت پتروشیمی نیازمند سرمایه هنگفت می باشد و یک کشور به تنهایی قادر به تامین این سرمایه نیست، لذا سرمایه گذاری مستقیم خارجی از جمله راه های تامین این کمبود مالی است. این نوع سرمایه گذاری علاوه بر جبران کمبود مالی، باعث انتقال تکنولوژی و افزایش اشتغال نیز می گردد. در این تحقیق به بررسی و مقایسه اثر سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر صادرات چهار محصول منتخب و همچنین اثر درجه باز بودن تجاری بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی پرداخته شده است. برای این منظور از داده های مربوط به سال های 1395-1376 و روش معادلات رگرسیونی به ظاهر نامرتبط (SUR) استفاده شده است. نتیجه تحقیق نشان می دهد که میزان سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر صادرات اثر مثبت داشته و اثر آن بر صادرات پلی اتیلن بیشتر از سه محصول دیگر است، همچنین اثر درجه باز بودن تجاری بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی مثبت و معنادار است.

در این مقاله یک الگوی پویای سیستمی برای پیش بینی اثرات تولید نفت شیل بر عرضه و تقاضای نفت، طراحی و اجرا و تعامل میان تقاضای نفت، عرضه نفت اوپک و غیر اوپک، عرضه نفت از منابع شیل، قیمت نفت، رشد اقتصاد جهانی، توسعه ذخایر جدید نفت و انرژی های جایگزین نفت مورد توجه قرارگرفته است. فرض شده است اوپک به صورت انفعالی عمل کرده و کسری تقاضای بازار را پوشش می دهد و سایر تولیدکنندگان نفت به صورت رقابتی رفتار می کنند. تولید نفت شیل با توجه به سود بلندمدت و حجم ذخایر نفت شیل طراحی شده است. قیمت نفت تابعی غیرخطی از ظرفیت مازاد تولید اوپک تعیین شده است. نتایج شبیه سازی نشان می دهد که تقاضای نفت به 117 میلیون بشکه در روز در سال 2030 با نرخ رشد متوسط 4/1 درصد افزایش خواهد یافت. عرضه نفت توسط کشورهای غیر اوپک، با رشد متوسط 9/0 درصد در سال به 64 میلیون و عرضه نفت شیل با رشد متوسط 10درصد سالانه به 19 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. عرضه نفت اوپک در حدود 34 میلیون بشکه در روز ثابت خواهد بود و قیمت نفت با رفتاری نوسانی بین 20 تا 130 دلار در نوسان خواهد بود.

مدیریت و برنامه ریزی بهینه در صنعت پتروشیمی موجب کسب منافع اقتصادی فراوان و همچنین رونق صنایع وابسته می گردد. در این تحقیق، برنامه ریزی فنی و عملیاتی در شبکه زنجیره عرضه محصولات پتروشیمی مورد بررسی قرار می گیرد و به نحوه اخذ تصمیمات دوره ای همچون موجودی مواد اولیه و محصولات، قیمت گذاری، حمل ونقل و جریان مواد و محصولات به صورت بهینه پرداخته می شود. برای این منظور یک مدل بهینه سازی ریاضی چنددوره ای جدید ارائه می شود که با استفاده از آن می توان تصمیمات مذکور در صنعت پتروشیمی را مدیریت کرد. مدل پیشنهادی، به عدم قطعیت پارامترها با رویکرد برنامه ریزی استوار مواجهه می شود تا پاسخ ارائه شده از ریسک کمتری برخوردار باشد. تابع هدف مدل پیشنهادی بیشینه سازی سود سالانه مجتمع های پتروشیمی است، به طوری که قیودی از جمله محدودیت ظرفیت تسهیلات تولید و حمل ونقل ارضاء شود. مدل پیشنهادی، پیوسته و قابل تبدیل به یک مسئله کوادراتیک محدب است، لذا حل بهینه آن توسط سالورهای تجاری از جمله CPLEX امکان پذیر است. به منظور نمایش کاربردپذیری مدل، در بخش پایانی تحقیق به یک مطالعه عددی پرداخته شده است و مبتنی بر آن چند تحلیل حساسیت انجام شده و نتایج عددی و بینش مدیریتی ارائه شده است.

این تحقیق رژیم های مختلف برای بررسی اثر تکانه های قیمت نفت بر روی قیمت طلا و شاخص سهام بسته به رژیم های مختلف با استفاده از مدل خودرگرسیون برداری انتقال رژیم مارکوف بیزی طی دوره 1395-1388 برای ایران مورد مطالعه قرار گرفته است. در این راستا ما به بررسی رابطه غیرخطی قیمت نفت و طلا و شاخص بازار سهام در مرحله اول و هم چنین به تحلیل اثرات شوک قیمت نفت در رژیم های مختلف قیمت نفت بر قیمت طلا و سهام در مرحله دوم می پردازیم. الگوی بهینه حاوی دو رژیم می باشد که طبق بررسی به عمل آمده رژیم یک متناظر با دوره های کاهش قیمت نفت و رژیم دوم متناظر با دوره های افزایش قیمت نفت است. بر اساس آزمون بروک دچرت و شینکمن و نسبت راست نمایی اثبات می شود که رابطه متغیر قیمت طلا و نفت و شاخص قیمت سهام غیرخطی می باشد. بر اساس احتمال رژیم ها، طول دوره رژیم یک بیشتر از رژیم دو است. مساله مورد نظر این مقاله بررسی ارتباط بین قیمت دارایی ها در هر یک از شرایط اقتصادی (رونق و رکود قیمت نفت) است به گونه ای که از کلی گویی پرهیز شود. اهمیت تحقیق به این جهت است که سرمایه گذاران به دلیل احکام یگانه دچار اشتباه محاسباتی می شوند، بدین صورت که تغییرات قیمت دارایی ها در دوران رونق و رکود قیمت نفت یکسان است، درصورتی که این طور نیست. پس از برآورد مدل مشاهده می شود که شوک قیمت نفت در رژیم یک بر قیمت طلا و سهام اثر مثبت دارد و شدت اثر آن بر سهام کمتر از طلاست. در رژیم دوم به دنبال شوک وارد شده به قیمت نفت، پویایی های قیمت نفت به گونه ای است یک جهش رو به افزایش به قیمت نفت ایجاد می کند. شوک قیمت نفت تاثیر مثبت بر قیمت طلا دارد. از طرفی یک شوک مثبت قیمت نفت تاثیر منفی روی قیمت سهام دارد که به تدریج این تاثیر منفی کم می شود. نتایج مدل نشان میدهد در هر دو رژیم اثر شوک قیمت نفت بر روی قیمت طلا مثبت و دارای اثر یکسان است؛ و این اثر بر روی شاخص سهام در هر رژیم متفاوت است.

پیش بینی دقیق مصرف سالیانه گاز کل کشور نقش تعیین کننده ای در تدوین راهبردهای تامین انرژی و سیاست گذاری این حوزه دارد. مدل رگرسیون زنجیره مارکف خاکستری روشی مبتنی بر داده های سری های زمانی است که عملکرد مناسبی جهت تحلیل و پیش بینی داده های مصرف سالیانه گاز دارد. رگرسیون زنجیره مارکوف خاکستری، ترکیبی از مدل زنجیره مارکوف و مدل رگرسیون خاکستری و ابزار مناسبی برای پیش بینی داده های تعداد کم با نوسانات تصادفی است. در این مدل، خطاهای پیش بینی حاصل از مدل رگرسیون خاکستری به تعدادی بازه با فواصل یکسان تقسیم و از میانگین بازه خطاها و ماتریس احتمال انتقال وضعیت زنجیره مارکوف مربوط به وضعیت خطاها، مقدار اصلاح شده خطا محاسبه و به مقدار پیش بینی مدل رگرسیون خاکستری اضافه می شود. در این تحقیق پیشنهاد می شود که به جای استفاده از میانگین فواصل، خطای هر بازه به صورت عدد خاکستری بین حدود هر بازه به نحوی انتخاب شود که معیار دقت پیش بینی کمینه شود. به منظور تعیین نقطه بهینه فواصل خطا، از رویکرد طراحی آزمایش ها و طرح باکس-بنکن استفاده شده است. مطالعه کاربردی پیش بینی مصرف سالیانه گاز نشان می دهد که مدل رگرسیون زنجیره مارکوف خاکستری بهبود یافته، دقت بیشتری نسبت به مدل های خاکستری، رگرسیون خاکستری و رگرسیون زنجیره مارکوف خاکستری دارد.