پژوهشنامه مالیات
سال:1397 | دوره:26 | شماره:39 (مسلسل 87) |تعداد مقالات:8

پویایی و تقویت نظامند ساختارهای مالیاتی کشور ها به عنوان یک استراتژی همواره مورد بازنگری و اصلاح قرار می گیرد، چرا که نقش تاثیر گذار آن بر توسعه ی اقتصادی کشور ها غیر قابل نادیده گرفته شدن می باشد. طرح جامع مالیاتی در کشور ما با این هدف و در راستای سیاست های کلان دولت تدوین گردید و در طی سالیان اخیر بنا به دلایل مختلف و با استناد به گزارش های آماری نتوانسته است، طبق برنامه های تعیین شده رو به جلو حرکت نماید و دچار مشکلات متعددی شده است. هدف این پژوهش شناسایی و اولویت بندی علل موثر بر اجرای طرح جامع مالیاتی بر اساس تکنیک تحلیل شبکه ای فازی ( ) می باشد. در این پژوهش که به صورت روش شناسی ترکیبی انجام گرفت در مرحله ی کیفی تعداد 20 نفر از متخصصان امور مالیاتی مشارکت داشتند که در دو بخش، ارزیابی انتقادی که اقدام به تعیین مولفه ها براساس تحقیقات گذشته نمودند و در بخش تحلیل دلفی اقدام به تایید یا حذف شاخص ها به منظور برازش معیارهای تاثیر گذار بر اجرای بهینه طرح جامع مالیاتی نمودند. در بخش کمی تعداد 200 نفر از مدیران سازمان امور مالیاتی که دارای تجربه و تخصص بودند با محققان مشارکت داشتند و بر اساس تحلیل شبکه ای فازی ( ) مشخص گردید نظام یکپارچه جامع مالیاتی به عنوان یک معیار اصلی دارای اولویت در سیاست گذاری های کلان برای اجرای بهینه طرح جامع مالیاتی می باشد و در بعد شاخص ها نیز فرهنگ سازی مالیاتی برای تمکین پرداخت های مالیاتی به عنوان شاخص های خرد در سیاست ها و برنامه ها می بایست مورد توجه ویژه قرار بگیرد.

هدف این پژوهش بررسی و سنجش عوامل مؤثر بر ایجاد وقفه های مالیاتی در نظام مالیاتی ایران می باشد. جامعه آماری تحقیق شامل اطلاعات پرونده های مالیاتی گروه اشخاص حقوقی فعال در بخش تولید اداره کل امور مالیاتی استان مازندران است که طی سال های 1388 تا 1392 اظهارنامه مالیاتی تسلیم نموده اند و طی مراحل رسیدگی به مالیات آنها، دفاتر و اسناد و مدارک ارائه نموده و با بررسی اسناد و مدارک مذکور مالیات قطعی آنها تعیین گردیده و به مرحله وصول رسیده است که مجموعاً شامل 225 سال-پرونده مالیاتی مربوط به 45 شرکت بوده اند. نتایج این پژوهش بیانگر آنست که زمان های مرتبط با فرآیند رسیدگی مالیاتی و صدور برگ قطعی مالیات و وصول مالیات قطعی شده دارای آرایش تصادفی نمی باشند و عوامل نحوه رسیدگی به دفاتر یا تشخیص علی الرأس، مرحله قطعیت مالیات، اختلاف استانداردهای حسابداری و قانون مالیات های مستقیم و اختلاف درآمد مشمول مالیات تشخیصی به قطعی و عدم گسترش و ترویج کارآمد فرهنگ مالیاتی به ترتیب بر وقفه مالیاتی مؤثر می باشند که با توجه به بیشترین زمان صرف شده در فرآیند وصول مالیات مربوط به زمان رسیدگی پرونده، فاصله تسلیم اظهارنامه مالیاتی توسط مؤدی و صدور برگ تشخیص و ثانیاً مربوط به زمان قطعیت پرونده (بعد از ابلاغ برگ تشخیص و بررسی اعتراض مؤدی و صدور برگ قطعی) می باشد که اولی مربوط به پیچیدگی قانون، نحوه رسیدگی به دفاتر یا علی الرأس و اختلاف استانداردهای حسابداری و قانون مالیات و نیز نارسایی های موجود در فرآیندهای رسیدگی سازمان امور مالیاتی، حجم زیاد پرونده-ها و عدم برنامه ریزی و اولویت بندی پرونده ها جهت رسیدگی و دومی علاوه بر عوامل فوق مربوط به گسترش فرهنگ مالیاتی می باشد.

هدف این پژوهش ارزیابی شکاف پاسخ گویی بیرونی سازمان امور مالیاتی و تأثیر آن بر اقبال عمومی و درآمدهای مالیاتی سازمان است. این پژوهش از نوع پیمایشی-کاربردی است. جامعه آماری پژوهش اعضای هیأت علمی، مدیران مالی و کارشناسان دولتی است که با استفاده از روش نمونه گیری 156 نفر از سه گروه ذی نفعان به عنوان نمونه انتخاب و پرسشنامه ها بین آن ها توزیع گردید. از نرم افزارهای Gpower، Spss، Lisrel، Excel و آزمون میانگین دو جامعه وابسته (آزمون تی زوجی)، تحلیل واریانس یک طرفه، روش طرح بلوک های تصادفی و مدل های خطی چند متغیره برای توصیف و تحلیل داده ها استفاده شد. بر اساس نتایج به دست آمده مشاهده شد سطح پاسخ گویی بیرونی سازمان امور مالیاتی در حال حاضر نسبت به انتظارات ذی نفعان بسیار پایین تر است. از نظر گروه های شرکت کننده، بالاترین سطح پاسخ گویی سازمان امور مالیاتی به دولت و پایین ترین سطح پاسخ گویی به جامعه علمی است. همچنین نتایج نشان داد که افزایش سطح پاسخ گویی بیرونی موجب افزایش اعتماد عمومی و میزان درآمدهای مالیاتی خواهد شد.

هیچ کس منکر اصل مالیات و لزوم پرداخت آن از سوی شهروندان نیست. در واقع، دریافت مالیات به صورت منظم و شفاف از شهروندان، یکی از ارکان توسعه پایدار هر کشوری به شمار می آید. در عین حال، ممکن است میان مؤدی و سازمان امور مالیاتی در مورد اصل، میزان یا نحوه تشخیص، محاسبه و وصول مالیات اختلاف پیش آید. اصل حاکمیت قانون اقتضاء می کند که چنین اختلافاتی در یک نظام دادرسی بی طرف و با رعایت حداقل اصول و استانداردهای شکلی و ماهوی مورد رسیدگی قرار گرفته و در مورد آنها تصمیم گیری شود. این مقاله به بررسی جایگاه اصل تناظر و حق تجدیدنظرخواهی در نظام دادرسی مالیاتی ایران می پردازد و درصدد پاسخ به این پرسش است که اصول مرتبط با تناظر و حق تجدیدنظر چگونه در دعاوی مالیاتی به اجرا درمی آیند و چه تضمینی برای فروضی وجود دارد که این اصول به طور کلی یا جزئی در فرآیند دادرسی مالیاتی نقض شده یا نادیده گرفته شوند. فرض مقاله این است که اصل تناظر (دادن فرصت اظهار و دفاع به اصحاب دعوا)، حق تجدیدنظرخواهی و سایر اصول دادرسی عادلانه در مورد رسیدگی و حل و فصل اختلافات مالیاتی نیز اجرا می شوند و نقض هرکدام از این اصول، می تواند حسب مورد قابلیت نقض یا تصحیح یا اصلاح رأی صادره را در مرجع بالاتر یا دیوان عدالت اداری در پی داشته باشد.

یکی از حوزه های حساس اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده، استرداد مالیات به مؤدیان بستانکار می باشد. اختلاف مبالغ بستانکاری ابرازی مؤدیان و تشخیصی مأموران مالیاتی موجب تنش میان مراجع مالیاتی و مؤدیان می شود که اگر مورد توجه قرار نگیرد، ضمن تضعیف عملکرد نظام مالیات بر ارزش افزوده، زمینه را برای اطاله رسیدگی، بی عدالتی و بی اعتمادی به قانون فراهم می کند. از طرف دیگر نیز ممکن است مؤدیان با ارائه اطلاعات نادرست، سندسازی و جعل اسناد و مدارک مبالغ هنگفتی از خزانه دولت را به نفع خود مصادره و معادلات اقتصادی دولت را برهم زنند؛ بنابراین با توجه به نوپا بودن قانون، بررسی این بخش از اجرای قانون و ارائه راهکار عملی یک ضرورت می باشد. در این راستا طی مصاحبه با خبرگان دانشگاهی و حرفه ای، چالش ها و مشکلات اصلی استرداد مالیات در نظام مالیات بر ارزش افزوده استخراج، پرسش ها طراحی و با انجام آزمون لاوشه و آزمون آلفای کرونباخ، بحث روایی و پایایی آن ها بررسی گردیده است. پرسشنامه ها بین کارشناسان و مؤدیان مالیاتی استان های تهران و قم توزیع گردیده است و پس از جمع آوری سؤالات با استفاده از برنامه SPSS، آزمون های توصیفی و استنتاجی به تفکیک کارشناسان و مؤدیان صورت پذیرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد بر اساس دیدگاه کارشناسان مالیاتی به ترتیب سه مؤلفه فقدان بستر مناسب فناوری اطلاعات، عدم تمایل مأموران مالیاتی به استرداد و عدم ضمانت اجرایی قوی در قانون، سه اولویت مهم چالش های استرداد مالیات بر ارزش افزوده می باشد و از دیدگاه مؤدیان، سه مؤلفه فقدان دانش مناسب مالیاتی و حسابداری، فقدان بستر مناسب فناوری اطلاعات و عدم تمایل مأموران مالیاتی به استرداد به ترتیب سه اولویت مهم چالش های استرداد مالیات بر ارزش افزوده می باشند. همچنین بین نظرات کارشناسان و مؤدیان در خصوص چالش های مذکور اختلاف معناداری وجود ندارد، صرفاً هرکدام از آن ها در گروه خودشان رتبه بندی متفاوتی نسبت به هر مؤلفه دارند. تلاش شده است جهت رفع چالش های شناسایی شده راهکار عملی ارائه گردد.

هدف اصلی این مقاله بررسی ارتباط میان مالیات های مستقیم و غیرمستقیم و نابرابری توزیع درآمد در ایران است. برای این منظور، داده های سری زمانی سالانه نسبت مالیات های مستقیم به تولید ناخالص داخلی، نسبت مالیات های غیرمستقیم به تولید ناخالص داخلی و ضریب جینی طی دوره زمانی 1393-1361 به کار گرفته شده اند. نتایج حاصل از آزمون های ریشه واحد آستانه ای با تعدیل نامتقارن نشان می دهند که همه متغیرها دارای یک ریشه واحد هستند. طبق نتایج آزمون های هم انباشتگی آستانه ای، مالیات های مستقیم در بلندمدت اثر منفی و معنی داری بر نابرابری توزیع درآمد دارند. علاوه بر این، نتایج به کارگیری مدل تصحیح خطای آستانه ای نشان می دهند سرعت تعدیل انحرافات مثبت و منفی از تعادل بلندمدت متفاوت است. در مقابل، یافته ها نشان می دهند که مالیات های مستقیم در کوتاه مدت اثرات مثبت و معنی داری بر نابرابری توزیع درآمد دارند و چنین اثراتی نامتقارن هستند؛ به طوری که واکنش ضریب جینی به کاهش در سهم مالیات های مستقیم از تولید ناخالص داخلی بیشتر از واکنش آن به افزایش یکسان در سهم مالیات های مستقیم از تولید ناخالص داخلی است. با این وجود، نتایج نشان می دهند که مالیات های غیرمستقیم در هر دو افق زمانی کوتاه مدت و بلندمدت هیچ گونه اثر معنی داری بر روی نابرابری درآمدی ندارند.

امروزه یکی از مهم ترین انواع کاربرد دولت الکترونیک، ارائه ی خدمات مالیاتی الکترونیکی دولت به مؤدیان مالیاتی است. از آنجایی که علاوه بر ضرورت اهتمام دولت به پشتیبانی و ایجاد زیرساخت های لازم، پذیرش سامانه های عملیات الکترونیک مالیاتی توسط مؤدیان از ضرورت های انکارناپذیر است، پس هدف این مطالعه بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش سامانه های عملیات الکترونیک مالیاتی با استفاده از تئوری شناختی– اجتماعی می باشد. پژوهش حاضر از حیث هدف کاربردی و از حیث روش، پیمایشی-تحلیلی است. جامعه ی آماری این پژوهش مؤدیان مالیاتی سازمان امور مالیاتی استان خراسان رضوی در شهر مشهد می باشد. تعداد نمونه 300 نفر به روش غیر تصادفی در دسترس برآورد گردیده است. جهت گردآوری داده های مورد نیاز تحقیق از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که رابطه ی معنی داری بین تمامی روابط ساختاری حامی هشت فرضیه وجود دارد. به عنوان مثال، انتظار نتیجه از سامانه های عملیات الکترونیک مالیاتی بر تمایل به این سامانه ها، تمایل بر پذیرش، نفوذ اجتماعی بر پذیرش، خودکارآمدی بر انتظار نتیجه، انتظار نتیجه بر پذیرش به واسطه ی تمایل و خودکارآمدی بر پذیرش به واسطه تمایل تأثیر مثبت و معنی داری دارد ولی فرضیه ی هفتم یعنی تأثیر اضطراب بر پذیرش معنی دار نیست.

این پژوهش با هدف شناسایی عوامل کلیدی موفقیت در نظام های مالیاتی و بررسی میزان اهمیت و تحقق آن در سازمان امور مالیاتی کشور به عنوان مورد مطالعه صورت گرفته است. ابتدا بر مبنای تجارب و دانش موجود، عوامل کلیدی موفقیت در نظام های مالیاتی استخراج گردیده اند و جمعاً 26 عامل، شناسایی و در محورهای (1) قوانین، مقررات و فرایندهای مالیاتی (2) ساختار و منابع انسانی (3) مؤدیان مالیاتی و سایر ذینفعان (4) فناوری اطلاعات و ارتباطات طبقه بندی گردیدند. سپس پرسشنامه تهیه شده به منظور سنجش «اهمیت» و «تحقق» هر شاخص، توسط مدیران ارشد ستادی و اجرایی سازمان امور مالیاتی پاسخ داده شد. در ادامه ماتریس اهمیت و تحقق (عمکلرد) عوامل حیاتی موفقیت در سازمان امور مالیاتی ترسیم و دو ناحیه دارای درجه اهمیت بالا و تحقق پایین و اهمیت پایین و تحقق بالا مشخص گردیدند. عوامل کلیدی موفقیت در سازمان امور مالیاتی کشور بر اساس یافته های مقاله عبارتند از: ایجاد پایگاه اطلاعاتی مؤدیان مالیاتی، دریافت اطلاعات عملکرد اقتصادی مؤدیان از اشخاص ثالث، بهره گیری از زیرساخت قدرتمند فاوا، استقرار روش های الکترونیکی تعامل با مؤدیان، دریافت اطلاعات مورد نیاز از عملکرد مؤدیان، بهره برداری از سامانه جامع مدیریت فرایندهای درون سازمانی و آموزش تخصصی و ارتباطی نیروی انسانی.