مجله به زراعی نهال و بذر (نهال و بذر)
سال:1398 | دوره:35-2 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

تنش خشکی از عوامل محیطی مهمی است که بر عملکرد و کیفیت محصول کنجد تاثیر می گذارد. در این راستا هشت ژنوتیپ کنجد به همراه ارقام اولتان و داراب1 در شرایط عادی و تنش خشکی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال های 1393 و 1394، در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در کرج، از نظر عملکرد دانه و ویژگی های بیوشیمیایی روغن ارزیابی شدند. خشکی باعث کاهش 1/45 درصد عملکرد دانه، 5/2 درصد روغن دانه، و 24 درصد اسید چرب پالمیتولئیک، و افزایش 4/99 درصد قدرت آنتی اکسیدانی روغن، 9/18 درصد لیگنان های روغن و 6/15 درصد پروتئین خام دانه شد. در واقع خشکی باعث بهبود کیفیت روغن گردید. ژنوتیپ KC50662 در هر دو شرایط، عملکرد مناسبی داشت و همچنین 3/5 درصد روغن آن بیش از شاهد اولتان بود و کمترین میزان اسید چرب مضر پالمیتیک (5/8 درصد) بعد از رقم اولتان (2/8 درصد) و ژنوتیپ KC50687 را داشت. همچنین مقادیر بیشتر اسیدهای چرب مفید اولئیک (1/47 درصد) و پالمیتولئیک (094/0 درصد) نسبت به شاهد (به ترتیب 1/43 و 072/0 درصد) داشت. این ژنوتیپ دارای میزان پائین تر اسید چرب اشباع استئاریک (7 /4 درصد)، میزان بالاتر اسید چرب مفید لینولئیک (42 درصد) نسبت به شاهد (به ترتیب 4/5 و 7/38 درصد) و مقدار بالاتر کل لیگنان های روغن (4237 میلی گرم در کیلوگرم) و قدرت آنتی اکسیدانی 5/23 میکرومول در لیتر پایین تر نسبت به شاهد (به ترتیب 3541 میلی گرم در کیلوگرم و 9/33 میکرومول در لیتر) بود. شاخص های تحمل و حساسیت ژنوتیپKC50662 را با پتانسیل عملکرد بالا و ژنوتیپ های KC50658، KC50687 و KC50983 را به عنوان متحمل شناسایی کردند. ژنوتیپ KC50662 با توجه به عملکرد بالا در دو شرایط عادی و تنش و خصوصیات مطلوب کیفیت روغن به عنوان ژنوتیپ برتر شناسایی شد.

استان خوزستان دارای سطح قابل توجهی گندم دیم است که به علت ناپایداری شرایط آب و هوایی و مدیریت نامطلوب میانگین عملکرد دانه آن کمتر از یک تن در هکتار است. به منظور پهنه بندی دیم زارهای استان خوزستان بر اساس زمان کاشت، پتانسیل عملکرد و شکاف عملکرد و تحلیل خطر تولید از مدل های AquaCrop و CERES-Wheat استفاده شد. داده های آب و هوایی شهرستان های دیم خیز بعد از داده گواری همراه با بافت خاک غالب هر منطقه، به مدل معرفی تا زمان کاشت و پتانسیل عملکرد دانه را برای هر منطقه شبیه سازی نماید. عملکردهای شبیه سازی شده برای مناطق توسط نرم افزار RAINBOW مورد آنالیز خطر قرار گرفتند. سپس همه نتایج به محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، منتقل و پهنه بندی انجام شد. نتایج نشان داد که آغاز کاشت در مناطق دیم خیز مرکزی (شوشتر) و شمالی شرقی (ایذه) معمولاً زودتر از مناطق شمالی (دزفول) و جنوب شرقی (بهبهان) شروع می شود و یک تفاوت 15 روزه (اواخر آبان تا 15 آذر) بین آغاز کاشت گندم دیم در مناطق مختلف استان خوزستان وجود دارد. طول دوره رشد از مناطق مرکزی به سمت مناطق شمالی، شمال شرقی و جنوب شرقی افزایش می یابد. بیشترین طول دوره رشد گندم 164 روز (2190 درجه روز رشد) مربوط به ایذه در شمال شرقی استان و کمترین طول دوره رشد گندم 124 روز (1860 درجه روز رشد) مربوط به شهرستان شوشتر در مرکز استان است. نتایج نشان داد که میانگین پتانسیل عملکرد دانه از 2/4 تن در هکتار (ایذه) تا 7/1 تن در هکتار (شوشتر) متغیر بود. پتانسیل عملکرد دانه مناطق از جنوب به سمت شمال، شمال شرق و جنوب شرق دارای روند افزایشی بود و پتانسیل عملکرد دانه هر یک از پهنه ها در سال های مختلف نیز متفاوت بود. نتایج تجزیه خطر نشان داد که خطر تولید در پهنه های مختلف متفاوت بود و پهنه های با پتانسیل عملکرد دانه بالا دارای خطر تولید کمتر بودند. نتایج تجزیه شکاف عملکرد نیز نشان داد که شکاف عملکرد در پهنه های مختلف از 88 درصد (ایذه و بهبهان) تا 66 درصد (شوشتر و دزفول) متغیر بود. به طورکلی، تاریخ کاشت مناسب گندم دیم در خوزستان در دامنه تاریخ کاشت مناسب گندم آبی 20 آبان لغایت 25 آذر قرار می گیرد، اگرچه زمان کاشت گندم دیم در مقایسه با گندم آبی با 10 روز تأخیر آغاز می شود. پهنه های دارای پتانسیل عملکرد دانه بیشتر دارای شکاف عملکرد بیشتری نیز هستند. برای کمّی سازی سهم هر یک از عوامل مؤثر در ایجاد شکاف عملکرد و به کارگیری راهکارهای مناسب مدیریت مزرعه برای کاهش شکاف عملکرد دانه پژوهش های تکمیلی برای ارزیابی مدل در شبیه سازی اثر آب، عناصر غذایی و علف های هرز ضرورت دارد.

بادام زمینی یکی از مهمترین گیاهان خانواده حبوبات و غنی از روغن و پروتئین است. سرزنی بادام زمینی از نظر نفوذ نور خورشید به داخل سایه انداز گیاه و تغذیه معدنی گیاه برای بهبود عملکرد بادام زمینی ضروری است. این آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان (رشت) در سال های زراعی 1395 و 1396 انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل عدم سرزنی ساقه اصلی، سرزنی ساقه اصلی از ارتفاع ده و بیست سانتی متری به عنوان عامل اصلی و استفاده از نانوکود کلات روی، کلسیم و ترکیب روی + کلسیم به روش خاکی، کاربرد نانوکود کلات روی، کلسیم و روی + کلسیم به روش محلول پاشی و مصرف نانو کود کلات روی، کلسیم و روی + کلسیم به روش توأم اکی و محلول پاشی به عنوان عامل فرعی بود. نتایج نشان داد که بیشترین تعداد غلاف در بوته (47/24)، وزن صد دانه (19/82 گرم)، عملکرد دانه (2722 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد زیست توده (6540 کیلوگرم) و شاخص برداشت (53/57) و غلظت روی دانه (08/12 میلی گرم بر کیلوگرم) در تیمار محلول پاشی نانوکود کلات روی و سرزنی ساقه اصلی بادام زمینی از ارتفاع بیست سانتی متری به دست آمد. بالاترین غلظت کلسیم دانه (86/35 میلی گرم بر کیلوگرم) در شرایط محلول پاشی نانوکود کلات کلسیم و سرزنی ساقه اصلی از ارتفاع بیست سانتی متری مشاهده شد. به نظر می رسد که کاربرد نانو کود کلات روی و سرزنی بوته ها از ارتفاع بیست سانتی متری به دلیل افزایش ظرفیت فتوسنتزی گیاه و نفوذ نور به داخل سایه انداز گیاهی منجر به افزایش عملکرد بادام زمینی در شرایط اقلیمی گیلان شد.

جوانه های گل پسته روی شاخه های جانبی و انتهایی رشد سال جاری و میوه دهی روی شاخه های یک ساله انجام می شود. برای افزایش عملکرد و محصول انتخاب بهترین شاخه های بارده از اهمیت زیادی برخوردار است. در این راستا پژوهش حاضر به منظور تعیین رابطه بین اندازه و نوع شاخه با میوه دهی در سه رقم عباسعلی، اکبری و بادامی سفید فیض آباد در سال های باغی 1390 تا 1392 در کلکسیون ارقام پسته ایستگاه تحقیقات پسته فیض آباد خراسان رضوی و در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. روی هر درخت 10 شاخه اصلی انتخاب و روی آن ها طول و قطر وسط شاخه انتهایی و شاخه های جانبی و تعداد جوانه گل ثبت گردید. پس از برداشت میوه صفات مهمی از جمله تعداد پسته در خوشه، درصد پسته های پوک، تعداد دانه در اُونس و درصد مغز محاسبه و مورد تجزیه آماری قرار گرفتند. نتایج نشان داد که همبستگی منفی و معنی دار بین قطر شاخه انتهایی با تعداد میوه در خوشه (*67/0-= r)، بین تعداد جوانه گل ریزش کرده با وزن جوانه گل روی شاخه جانبی (*64/0-= r)، بین درصد میوه پوک با وزن جوانه گل روی شاخه انتهایی (*78/0-= r) و همچنین بین تعداد جوانه گل روی شاخه انتهایی و وزن خشک میوه (**84/0-= r) وجود داشت. همبستگی مثبت و معنی دار (*79/0 = r) بین طول شاخه جانبی با تعداد جوانه گل روی شاخه جانبی مشاهده شد. اثر سال بر تعداد و طول شاخه جانبی، قطر شاخه انتهایی، جوانه گل ریزش کرده در شاخه جانبی، وزن جوانه گل در شاخه انتهایی و جانبی و اُنس در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. با توجه به نتایج پژوهش حاضر و به منظور افزایش محصول باغ های پسته توصیه می شود ضمن توجه به کیفیت و اندازه شاخه ها در گل و میوه دهی، مدیریت لازم برای جلوگیری از رشد زیاد شاخه های انتهایی و همچنین ایجاد زمینه تحریک رشد شاخه های جانبی انجام شود.

به منظور بررسی اثر غلظت های مختلف اسید ایندول بوتیریک (0، 2000 و 4000 قسمت در میلیون) و پوترسین (0، 100 و 200 قسمت در میلیون) بر برخی از صفات رویشی و بیوشیمیایی قلمه سخت ریشه زای زیتون رقم کنسروالیا آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثر متقابل اسید ایندول بوتیریک × پوترسین بر درصد ریشه زایی، درصد کالوس زایی، تعداد ریشه، وزن ریشه، تعداد شاخه و وزن شاخه و همچنین بر میزان کربوهیدرات، میزان نیتروژن، نسبت کربن: نیتروژن (C: N)، آنزیم پراکسیداز و پلی فنل اکسیداز موثر بود. قلمه های تیمار شده با غلظت 4000 قسمت در میلیون اسید ایندول بوتیریک بیشترین میزان آنزیم پراکسیداز (114/0 میکرومول بر دقیقه بر گرم وزن تر)، پلی فنل اکسیداز (140/0 میکرومول بر دقیقه بر گرم وزن تر) و همچنین بالاترین درصد ریشه زایی را (100%) داشتند. در حالی که قلمه های تیمار شده با غلظت 4000 قسمت در میلیون اسید ایندول بوتیریک + 100 قسمت در میلیون پوترسین 80 درصد ریشه زایی داشت. با توجه نتایج این پژوهش، برای افزایش ریشه دهی در قلمه سخت ریشه زای زیتون رقم کنسروالیای می توان از غلظت 4000 قسمت در میلیون اسید ایندول بوتیریک یا از کاربرد توام 4000 قسمت در میلیون اسید ایندول بوتیریک به همراه پوترسین 100 قسمت در میلیون استفاده کرد.

به منظور بررسی تاثیر اقلیم و نظام های خاک ورزی بر عملکرد گندم و نخود دیم در استان لرستان، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار با سه نظام خاک ورزی شامل خاک ورزی مرسوم، خاک ورزی کاهشی و بی خاک ورزی، طی دو سال زراعی 97-1396 در دو مزرعه (گندم و نخود) به طور جداگانه در سه اقلیم سرد (نورآباد)، گرم (کوهدشت) و معتدل (خرم آباد) استان لرستان اجرا شد. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب داده ها در دو سال آزمایش، اثر ساده اقلیم و اثر نظام هاى خاک ورزى بر عملکرد دانه گندم و وزن مخصوص ظاهری خاک؛ همچنین اثرات متقابل اقلیم و نظام هاى خاک ورزى بر عملکرد دانه نخود، درصد رطوبت حجمی، درصد کربن آلی و دمای خاک معنی دار بود. نتایج در هر سه منطقه استان نشان داد که، بیشترین عملکرد دانه گندم در شهرستان خرم آباد (22/2512 کیلوگرم در هکتار) در نظام خاک ورزی کاهشی (78/2422 کیلوگرم در هکتار) و بیشترین عملکرد دانه نخود در شهرستان کوهدشت در نظام خاک ورزی کاهشی (8/1828 کیلوگرم در هکتار) حاصل شد. علاوه بر این، کمترین وزن مخصوص ظاهری خاک در شهرستان کوهدشت، در نظام خاک ورزی مرسوم (29/1 گرم بر سانتی متر مکعب) به دست آمد. همچنین بیشترین درصد رطوبت حجمی (09/22 درصد)، بیشترین درصد کربن آلی (01/2 درصد) و کمترین دمای خاک (7/21 درجه سانتی گراد) در شهرستان خرم آباد در نظام بی خاک ورزی به دست آمد.

به منظور ارزیابی عملکرد و کیفیت علوفه و بهره وری مصرف آب هار گیاه علوفه ای کوشیا (Kochia scoparia L. Schrad)، ارزن مرواریدی (Pennisetum glaucum L. )، سورگوم (Sorghum bicolor L. Moench) و ذرت علوفه ای(Zea mays L. ) در شرایط تنش کم آبی، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو سال (1396-1395) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی جوپار کرمان انجام شد. سطوح آبیاری در کرت های اصلی شامل آبیاری کامل (بدون تنش)، تنش ملایم و تنش شدید به ترتیب بر اساس 80، 130 و 180 میلی متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس A و چهار گیاه علوفه ای شامل کوشیا، ارزن مرواریدی، سورگوم و ذرت در کرت های فرعی قرار گرفتند. سورگوم در کلیه سطوح تنش خشکی بیشترین عملکرد علوفه را در مقایسه با سه گیاه دیگر تولید نمود. این گیاه در شرایط آبیاری کامل با تولید 101241 کیلوگرم علوفه تر و 30181 کیلوگرم علوفه خشک در هکتار بیشترین عملکرد علوفه را داشت. با افزایش تنش خشکی کاهش عملکرد در کوشیا نسبت به سایر گیاهان کمتر بود. بیشترین بهره وری مصرف آب در شرایط تنش ملایم به دست آمد. بیشترین بهره وری مصرف آب در تیمارهای آبیاری بهینه، تنش ملایم و تنش شدید به ترتیب با مقادیر17/3، 97/2 و 8/2 کیلوگرم علوفه خشک بر متر مکعب آب به سورگوم تعلق داشت. ارزن با 89/11 درصد پروتئین خام بیشترین و سورگوم با 19/8 درصد کمترین پروتئین خام علوفه را داشتند. بر اساس نتایج این پژوهش سورگوم دارای بیشترین عملکرد علوفه و بهره وری مصرف آب و کوشیا به عنوان متحمل ترین علوفه به تنش خشکی بود. با توجه به اهمیت کمیت و کیفیت علوفه برای پرورش دام تحقیق بر روی کشت مخلوط سورگوم با ارزن پیشنهاد می شود.

تحمل به تنش خشکی از خصوصیات مهم مرتبط با پرورش درخت گلابی و انتخاب نوع پایه مورد استفاده برای احداث باغ می باشد. بر این اساس در تحقیق حاضر، ارزیابی شاخص های رشد و فیزیولوژیک مرتبط با تنش کسر آبیاری در پایه های کشت بافتی درگزی، Pyrus betulifolia، پیرودوارف، OH×F69 و OH×F87 در سه شرایط بدون تنش، آبیاری در 75 و 50 درصد ظرفیت مزرعه در شرایط گلخانه ای طی 60 روز از اعمال تنش بررسی شد. پایه های P. betulifolia و OH×F87 بر اساس دو شاخص سرعت رشد نسبی و تعداد برگ (tgα ln) به ترتیب بالاترین و کمترین سرعت رشد و همچنین تحمل به تنش کسر آبیاری را نشان دادند. ارزیابی ماهانه شاخص های فیزیولوژیک محتوای نسبی آب برگ، میزان پرولین، کربوهیدرات های محلول کل و پروتئین و همچنین پایداری غشاء و نشت یونی نشان داد که پایه P. betulifolia با 1/72 درصد پائین ترین میزان محتوای نسبی آب برگ را در شرایط بدون تنش داشت. لیکن با توجه به کاهش بیشتر شاخص محتوای نسبی آب برگ به 1/57 و 3/58 درصد در دوره های 30 و 60 روزه در تنش 50 درصد ظرفیت مزرعه که پائین تر از اغلب پایه ها بجز OH×F87 بود، دارای بالاترین قدرت رشد در شرایط تنش بود. جمع بندی نتایج نشان داد که ترتیب نزولی تحمل به تنش کسر آبیاری در پایه P. betulifolia، پیرودوارف، OH×F69، پایه درگزی و در نهایت پایه OH×F87 بود که بیانگر لزوم انجام ارزیابی های تکمیلی به منظور انتخاب پایه مناسب برای احداث باغ گلابی در شرایط واجد تنش کسر آبیاری است.