سازمانها با شرایط نامطمئن و پویایی مواجه هستند که برای تطبیق خود با این شرایط از روشها و الگوهای مختلفی استفاده میکنند و در این حوزه مفاهیمی مانند تغییر، توسعه و تحول سازمانی در ادبیات مدیریت و سازمان وجود دارد. در این مقاله تلاش شده است با بررسی متون علمی موجود به واکاوی هر یک از این مفاهیم و تبیین تفاوتها و تشابهات آنها پرداخته شود تا با شناخت دقیق در سازمانها مورد بهرهبرداری قرار گیرند. در این پژوهش برای پاسخ به مسئله با استفاده از نمونهگیری هدفمند، برخی از متون پرارجاع انتخاب شد و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی استقرایی، مورد مطالعه و شناسهگذاری قرار گرفت. جملات کلیدی شناساییشده در قالب زیرمقولهها و مقولهها دستهبندی و پالایش شدند. با استفاده از روش آزمون مجدد، اعتبار مقولهها و زیرمقولهها تأیید شد. در پایان پس از شناسهگذاری و استخراج مضمونها، 122 شناسه یا جمله کلیدی شناسایی شد که در قالب 34 زیرمقوله و 13 مقوله دستهبندی شدند. با توجه به مقولههای اصلی شناساییشده در این پژوهش که شامل چیستی، چرایی، چگونگی تغییر، تحول و توسعه سازمانی است، درصورتیکه سازمان با بحرانی در داخل یا خارج مواجه شود یا اینکه به دنبال تغییر در ماهیت امور یا مأموریتهای سازمان است، باید از مدلهای تحول سازمانی بهرهگیری کند و اگر به دنبال ایجاد تغییرات تدریجی و فرایندی در سازمان است باید از مدلهای توسعه سازمانی استفاده کند.