پژوهش های حبوبات ایران
سال:1398 | دوره:10 | شماره:2 |تعداد مقالات:15

تنش خشکی بزرگ ترین عامل محدودکننده ی رشد و عملکرد نخود در کشور است. به منظور برآورد تنوع ژنتیکی، وراثت پذیری و تعیین روابط بین صفات زراعی، مورفولوژیک و فیزیولوژیک، 64ژنوتیپ نخود کابلی در قالب دو طرح لاتیس ساده (8×8) در شرایط خشکی آخر فصل و آبیاری با دو تکرار در سال زراعی1395-1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان مورد بررسی قرار گرفتند. تنش خشکی در مرحله50درصد گل دهی اعمال شد. صفات عملکرد، اجزای عملکرد، دوره پُرشدن دانه، سرعت پُرشدن دانه، شاخص اسپد، فتوسنتز خالص و هدایت روزنه ای اندازه گیری شدند. در شرایط نرمال صفت دوره پُرشدن دانه و تعداد برگچه ها با مقادیر 07/11 و 13/9درصد بیشترین ضریب تنوع ژنتیکی را به خود اختصاص دادند. در شرایط تنش صفات فتوسنتز خالص و هدایت روزنه ای دارای بیشترین ضریب تغییرات ژنتیکی (به ترتیب 14/33 و 76/31) بودند. تجزیه علیت در هر دو محیط نرمال و تنش نشان داد که سرعت پُرشدن دانه بیشترین اثر مستقیم را به ترتیب با مقادیر 527/0 و 702/0 بر روی عملکرد دانه داشت. در شرایط نرمال پس از سرعت پُرشدن دانه، صفات تعداد دانه در بوته، وزن100دانه و دوره پُرشدن دانه و در شرایط تنش، دوره پُرشدن دانه بالاترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشتند. بر اساس نتایج، گزینش برای صفات فیزیولوژیک مانند هدایت روزنه ای یا سرعت پُرشدن دانه می تواند در افزایش عملکرد نخود در شرایط تنش آخر فصل مؤثر باشد.

در مورد لوبیا هنوز یک پروتوکل بهینه باززایی وجود ندارد و این خود یک چالش بزرگ جهت استفاده از روش انتقال ژن برای اصلاح لوبیا محسوب می شود. در این تحقیق دو آزمایش برای بررسی کالوس زایی و باززائی گیاه لوبیا مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایش اول ریزنمونه های محور جنینی شش رقم لوبیا بعد از 20 ساعت خیساندن جدا و در سه تیمار هورمونی شامل 1-(11µ M) BAP و (0/57 µ M) IAA، 2-(44/4µ M) BAP و (2/27µ M) TDZ و 3-(44/4µ M) BAP کشت شدند. بیشترین میزان تولید کالوس مربوط به تیمار هورمونی 2 در رقم های ناز، ازنا، لاین 8 و الیگودرز و تیمار هورمونی 3 در تمامی رقم-ها به جز لاین 4 بوده است. کالوس های تولید شده در این آزمایش قادر به باززایی نشدند. در آزمایش دو، م بذور استریل در پیش تیمار هورمونی (TDZ 0 µ M و TDZ 10µ M) جوانه زده و بعد از 14 روز ریزنمونه های لایه ی سلولی نازک عرضی به ضخامت mm5/0-3/0 از اپی کوتیل جدا و به محیط MSB5 با تیمارهای هورمونی (10µ M) TDZ و (10µ M) BAP انتقال یافتند. بیشترین میزان کالوس زایی با پیش تیمار (10µ M) TDZ و تیمار هورمونی (10µ M) BAP و (10µ M) TDZ در لاین 4 و الیگودرز بدست آمد. بیشترین میزان باززایی با تیمار هورمونی (10µ M) TDZ در ارقام ناز، ازنا، لاین 8 و الیگودرز به دست آمد. نتایج این تحقیق نشان داد که ریزنمونه لایه سلولی نازک تحت تاثیر هورمونهای TDZ و BAP بهتر از ریزنمونه محور جنینی قادر به باززایی می باشد. همچنین هورمون TDZ برای باززایی لوبیا موثرتر از BAP است. تاثیر پیش تیمار با TDZ نیز متغیر و وابسته به ژنوتیپ است.

به منظور بررسی واکنش صفات فیزیولوژیک نخود به محلول پاشی سالیسیلیک اسید و سلنیوم در شرایط دیم، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال1393 اجرا شد. عوامل مورد بررسی شامل سالیسیلیک اسید در سه سطح (بدون مصرف، محلول پاشی با غلظت های 100 و 200 میلی-گرم در لیتر) و سلنیوم در دو سطح (بدون مصرف و محلول پاشی به میزان 18 گرم در هکتار در سه مرحله مختلف رشد رویشی، زایشی و رویشی توأم با زایشی) بود. نتایج نشان داد که با محلول پاشی سلنیوم و سالیسیلیک اسید محتوای نسبی آب برگ افزایش یافت. با محلول پاشی مقادیر مختلف سالیسیلیک اسید محتوای کلروفیلa و کارتنوئید ها افزایش و میزان نشت یونی به طور معنی داری کاهش یافت. محلول پاشی سلنیوم محتوای کلروفیلa را نسبت به شاهد افزایش داد. اثر متقابل دوگانه تیمارها نشان داد که با محلول پاشی 18 گرم در هکتار سلنیوم، 100میلی گرم در لیتر سالیسیلیک اسید و بدون مصرف سلنیوم و همچنین محلول پاشی 200 میلی گرم در لیتر سالیسیلیک اسید و بدون مصرف سلنیوم، محتوای کلروفیلb نسبت به شاهد به ترتیب 4/26، 4/29 و 3/32 درصد افزایش نشان داد. با محلول پاشی تیمارهای سالیسیلیک اسید و سلنیوم در هر دو مرحله رشد رویشی و زایشی بیشترین شاخص برداشت غلاف و تلاش و بازآوری حاصل شد. نتایج کلی نشان داد با محلول پاشی توأم 18 گرم در هکتار سلنیوم و 100 میلی گرم در لیتر سالیسیلیک اسید در دو مرحله رویشی و زایشی از طریق بهبود صفات فیزیولوژیکی می توان به عملکرد مطلوب در شرایط دیم دست یافت.

مصرف بی رویه کودهای شیمیایی به منظور افزایش تولیدات کشاورزی به ویژه در بخش زراعی، موجب بروز صدمات زیست محیطی و اختلال در حاصلخیزی خاک می شود. این تحقیق به منظور بررسی تأثیر کودهای بیولوژیک و شیمیایی نیتروژنه بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام اصلاح شده نخود در شرایط دیم در ایستگاه اکباتان مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار با پنج تیمار کودی (شاهد، سوپرنیتروپلاس، نیتروکسین، ریزوچک و کود شیمیایی نیتروژن با منشأ اوره) و سه رقم اصلاح شده (آزاد، هاشم و آرمان) در سال زراعی92-1391 اجرا شد. نتایج این تحقیق نشان داد که تیمار کودی تأثیر معنی داری در سطح 1درصد بر شاخص برداشت و عملکرد دانه داشت. ارقام از نظر تعداد روز تا 50درصد گل دهی، شاخص سطح برگ، شاخص برداشت، تعداد دانه در غلاف و عملکرد دانه اختلاف معنی دار آماری داشتند. اثرات متقابل کود×رقم صفات مورد بررسی معنی دار نشد. بیشترین عملکرد دانه با تلقیح بذور نخود با کود زیستی ریزوچک حاصل گردید و استفاده از این کود زیستی به ترتیب موجب افزایش 39 و 26 درصدی شاخص برداشت و عملکرد دانه نسبت به تیمار شاهد شد. رقم آزاد 58 و 116 درصد از شاخص سطح برگ بیشتری نسبت به ارقام آرمان و هاشم برخوردار بود. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که بیشترین عملکرد دانه مربوط به رقم آزاد بود که 44 و 133 درصد به ترتیب بیش از ارقام آرمان و هاشم تولید داشت. لذا با استفاده از رقم آزاد و تلقیح بذور آن با کود زیستی ریزوچک، علاوه بر افزایش عملکرد، مصرف کودهای شیمیایی در نخود کاهش خواهد یافت.

به منظور بررسی اثر ریزوباکتر ها محرک رشد بر فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان، خصوصیات فیزیولوژیکی و رشد ریشه چهار رقم نخود در شرایط دیم استان ایلام، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی94-1393 در ایستگاه مرکز تحقیقات کشاورزی سرابله اجرا گردید. تیمار های آزمایش شامل سه رقم نخود (هاشم، آزاد و آرمان) و توده محلی و ریزو-باکتر ها محرک رشد و کود شیمیایی نیتروژن (عدم مصرف کود نیتروژن، 10 کیلوگرم کود نیتروژن، 20 کیلوگرم کود نیتروژن، آزسپریلیوم برازیلنس (Azospirillum brasilense)+ عدم مصرف کود شیمیایی نیتروژن، آزسپریلیوم برازیلنس+10کیلوگرم کود شیمیایی نیتروژن، آزسپریلیوم برازیلنس+20کیلوگرم کود شیمیایی نیتروژن، ازتوباکتر کروکوم (Azotobacter chroococcum)+ عدم مصرف کود شیمیایی نیتروژن، ازتوباکتر کروکوم+10 کیلوگرم کود شیمیایی نیتروژن و ازتوباکتر کروکوم+20کیلوگرم کود شیمیایی نیتروژن) درنظرگرفته شدند. اثر برهمکنش رقم و ریزو باکتری ها محرک رشد بر خصوصیات فیزیولوژیکی و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان و صفات ریشه معنی دار بود. استفاده از ریزو باکتری ها محرک رشد میزان رنگیزه های فتوسنتزی و محتوای آب نسبی را افزایش و موجب کاهش مالون دی آلدئید گردید. استفاده از این ریزو باکتر ها در تمامی ارقام مورد استفاده موجب افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان و همچنین موجب افزایش سیستم ریشه گردید. در این پ‍ ژوهش ارقام هاشم و آزاد به آزسپریلیوم و رقم آرمان و توده محلی به ازتوباکتر واکنش بهتری نشان دادند. رقم آزاد به علاوه آزسپریلیوم + 10 کیلوگرم کود نیتروژن دارای بیشترین میزان کلروفیلa و b، محتوای آب نسبی، فعالیت آنزیمی سوپراکسید دیسموتاز، پرکسیداز، حجم ریشه، وزن خشک ریشه و طول ریشه بود و توده محلی به علاوه تیمار شاهد (عدم مصرف کود نیتروژن) کمترین فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان، خصوصیات فیزیولوژیکی و رشد ریشه را در شرایط دیم دارا بود.

به منظور بررسی لاین های خالص گزینش شده ازجمعیت های محلی لوبیای قرمز، 14لاین به همراه دو رقم شاهد گلی و صیاد در قالب بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی شهرستان بروجرد، استان لرستان ارزیابی شد. ارتفاع گیاه، تعداد گره، تعداد شاخه فرعی، طول نیام، تعداد نیام در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن100دانه و عملکرد دانه اندازه گیری شد. برش کلاستر و مقایسه گروه های با پتانسیل عملکرد دانه متفاوت به-ترتیب با آماره های ویلکس لامبدا و مربعT هتلینگ نشان داد که همگی ژنوتیپ های قرارگرفته در گروه با عملکرد دانه بالا متعلق به لاین های امیدبخش بود که حاکی از پتانسیل مناسب توده های بومی در برنامه اصلاحی بود. بین گروه ها برای تعداد دانه در بوته نیز اختلاف معنی دار در سطح احتمال01/0 وجود داشت. صفت وزن100دانه، با وجود همبستگی پایین با عملکرد، در تجزیه رگرسیون در مدل باقی ماند و اثر غیرمستقیم منفی از طریق تعداد دانه در بوته بر روی عملکرد داشت. نتایج تجزیه به عامل ها علاوه بر خلاصه کردن تعداد زیاد متغیر (صفت)ها، دارای توانایی مطلوب در تشخیص ژنوتیپ های پرمحصول و کم محصول بود. جمع بندی و ارتباط نتایج تجزیه های مختلف نشان داد که افزایش تعداد دانه در بوته نسبت به دیگر صفات ارزیابی شده منجر به افزایش بیشتر عملکرد دانه شده بود. نتایج این پژوهش می تواند در شناسایی و بهره گیری بهتر از صفات و ژنوتیپ های مطلوب در برنامه های اصلاحی مورد استفاده پژوهشگران قرار گیرد.

به منظور بررسی امکان کشت مخلوط بالنگو و نخود، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح آماری بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 95-1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. تیمارها شامل نسبت های مختلف کشت مخلوط افزایشی نخود/ بالنگو (100/0، 100/25، 100/50، 100/75، 100/100 و 0/100) و دو تاریخ وجین علف های هرز (50 و 70 روز پس از کاشت) بودند. نتایج نشان داد که تاریخ وجین تأثیر معنی داری بر عملکرد زیست توده و دانه بالنگو و نخود داشت، به طوری که وجین علف های هرز 70 روز پس از کاشت به ترتیب منجر به کاهش 24 و 55 درصدی زیست توده و عملکرد دانه نخود و افزایش 7/5 و 4/20 درصدی زیست توده و عملکرد دانه بالنگو شد. با افزایش نسبت کشت بالنگو در مخلوط با نخود کاهش معنی داری در عملکرد دانه و زیست توده نخود و افزایش عملکرد بالنگو مشاهده شد. بالاترین مقدار شاخص نسبت برابری زمین (52/1) در نسبت کشت100/25 (نخود/ بالنگو) مشاهده شد. براساس نتایج این پژوهش، نسبت کشت100/25 (نخود/ بالنگو) می تواند در کشت مخلوط این دو گیاه مفید، اقتصادی و قابل توصیه باشد.

به منظور بررسی رشد رویشی و زایشی گوار یا لوبیای خوشه ای در واکنش به کاربرد هیومیک اسید در تراکم های مختلف کاشت، آزمایشی به صورت کرت های خُردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در تابستان1395 اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل چهار سطح هیومیک اسید (شامل صفر، پنج، 10 و 15 کیلوگرم در هکتار) در کرت های اصلی و چهار تراکم مختلف (شامل 35، 55، 75 و 95 بوته در مترمربع) در کرت های فرعی بودند. نتایج نشان داد که اثرات اصلی هیومیک اسید و تراکم کاشت بر صفات ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد برگ در مترمربع، تعداد غلاف و دانه در مترمربع، عملکرد دانه و ماده خشک (عملکرد بیولوژیک) معنی دار بود، به طوری که با افزایش هیومیک اسید، صفات نامبرده افزایش یافتند. همچنین، با افزایش تراکم، اکثر صفات به جُز تعداد شاخه های فرعی افزایش یافت. اثر متقابل فاکتورها بر صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، ارتفاع بوته و تعداد غلاف در مترمربع در سطح یک درصد معنی دار بود. به طور کلی، بیشترین عملکرد دانه (7/4209 کیلوگرم در هکتار) و ماده خشک (6/17955 کیلوگرم در هکتار) از مصرف 15 کیلوگرم در هکتار هیومیک اسید و تراکم 95 بوته در مترمربع و کمترین عملکرد دانه (2/1433 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد بیولوژیک (6/4812 کیلوگرم در هکتار) از عدم مصرف هیومیک اسید و تراکم 35 بوته در مترمربع به دست آمد.

به منظور بررسی اثر آبیاری تکمیلی، زمان و روش های کاربرد کود آهن بر عملکرد دانه، اجزای عملکرد و برخی خصوصیات کیفی دانه نخود زراعی، آزمایشی در سال زراعی91-1390 در دانشگاه رازی واقع در کرمانشاه اجرا گردید. آزمایش به صورت کرت های یک بار خُردشده انجام شد. شرایط دیم و آبیاری تکمیلی به عنوان فاکتور اصلی و همچنین زمان و نحوة کاربرد کود آهن به عنوان فاکتور فرعی در هشت سطح شامل عدم مصرف کود آهن (Fe1)، خاک کاربرد (Fe2)، محلول پاشی در مرحله شاخه دهی (Fe3)، محلول پاشی در مرحلة گلدهی (Fe4)، محلول پاشی در مرحلة غلاف بندی (Fe5)، خاک کاربرد+محلول پاشی در مرحلة شاخه دهی (Fe6)، خاک کاربرد+محلول پاشی در مرحلة گلدهی (Fe7) و خاک کاربرد+محلول پاشی در مرحلة غلاف بندی (Fe8) بودند. نتایج نشان داد که از نظر اکثر صفات مورد بررسی، آبیاری تکمیلی نسبت به شرایط دیم برتری داشت (به جُز میزان پروتئین دانه). تأثیر مثبت آبیاری تکمیلی روی عملکرد دانه عمدتاً از طریق افزایش تعداد غلاف در بوته و وزن100دانه بود. مصرف کود آهن بر صفات مهمی چون عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، تعداد دانه در غلاف، میزان آهن دانه و درصد پروتئین دانه اثر معنی داری داشت. تیمارFe7 از نظر عملکرد دانه (1614 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد بیولوژیک (3683 کیلوگرم در هکتار) و درصد پروتئین دانه (7/27 درصد)، بیشترین مقادیر را به خود اختصاص داد، هرچند میزان آهن دانه در تیمار Fe8 (66میلی گرم در کیلوگرم) بیشتر بود. جهت ارتقاء عملکرد کمّی و کیفی نخود در شرایط اقلیمی غرب ایران، انجام آبیاری تکمیلی در مراحل گلدهی و غلاف بندی و همچنین مصرف کود آهن در دو مرحله خاک کاربرد و محلول پاشی در مرحله گلدهی قابل توصیه می باشد.

کاربرد کودهای زیستی در جهت بهینه سازی مصرف کودهای شیمیایی، مدیریت عناصر غذایی خاک و تولید پایدار محصولات در نظام های زراعی، اهمیت ویژه ای دارد. در این راستا آزمایشی با هدف بررسی اثر ریزوبیوم بر عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ های لوبیاچیتی، به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی1396 در منطقه بیران شهر لرستان اجرا شد. عوامل شامل مایه زنی با باکتری همزیست لوبیا (Rhizobium phaseoli Rb-133) در دو سطح (مایه زنی و عدم مایه زنی) و ژنوتیپ های لوبیاچیتی شامل (غفار، صدری، تلاش، لاینcos16، محلی خمین و کوشا) بودند. نتایج نشان داد که اثر ریزوبیوم و ژنوتیپ، تعداد دانه در غلاف را و برهمکنش ریزوبیوم و ژنوتیپ، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن100دانه، عملکرد دانه، عملکرد زیست توده و شاخص برداشت ژنوتیپ های لوبیاچیتی را به طور معنی داری افزایش داد. مایه زنی با ریزوبیوم عملکرد دانه ژنوتیپ های غفار، صدری، تلاش، لاینcos16، محلی خمین و کوشا را به ترتیب 7/13، 2/37، 0/23، 9/20، 3/55 و 4/31 درصد نسبت به شاهد افزایش داد. بیشترین عملکرد دانه در تیمار اثر توأم مایه زنی با ریزوبیوم در رقم صدری (3485 کیلوگرم در هکتار) به دست آمد. این تیمار نسبت به تیمار توأم مایه زنی در رقم غفار، تلاش، لاینcos16، محلی خمین و کوشا به ترتیب 4/87، 6/14، 6/21، 8/27 و 7/22 درصد برتری داشت. یافته ها نشان داد که مایه زنی با ریزوبیوم، دارای اثر افزایشی بر عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ های لوبیاچیتی است و می توان در جهت تولید پایدار این محصول، عملکرد دانه را تا حد مطلوبی افزایش داد.

به منظور بررسی اثرات سوپرجاذب و دور آبیاری بر خصوصیات ریشه و عملکرد گیاه ماش، آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در دو منطقه (خرم آباد و کوهدشت) انجام شد. کرت های اصلی شامل دور آبیاری در سه سطح (پنج، 10 و 15 روز) و کرت های فرعی شامل مقادیر مختلف هیدروژول های سوپرجاذب آکوازورب در چهار سطح (صفر، 100، 200 و 300 کیلوگرم در هکتار) بودند. نتایج نشان داد که کمبود آب باعث کاهش صفات حجم ریشه، وزن خشک ریشه و افزایش طول کل ریشه ها شد، به طوری که کمترین مقدار حجم ریشه (11/3 سانتی متر مکعب تک بوته) و وزن خشک ریشه (93/0 گرم تک بوته) و بیشترین مقدار طول کل ریشه ها (1/9 سانتی متر در بوته) در دور پنج روز آبیاری به دست آمد. کاربرد پلیمر سوپرجاذب، تمامی صفات مورد ارزیابی و عملکرد دانه را افزایش داد. بیشترین کارآیی مصرف آب (2/1 کیلوگرم عملکرد دانه بر مترمکعب آب مصرفی) در تیمار دور آبیاری 15 روز و مصرف 200 کیلوگرم در هکتار سوپرجاذب به دست آمد و کمترین مقدار (31/0 کیلوگرم عملکرد دانه بر مترمکعب آب مصرفی) آن در تیمار دور آبیاری پنج روز و عدم مصرف سوپرجاذب ثبت گردید. به طور میانگین در هر دو منطقه بیشترین عملکرد دانه (1966 کیلوگرم در هکتار) در تیمار دور آبیاری 10 روز و مصرف 200 کیلوگرم در هکتار سوپرجاذب و کمترین مقدار آن (1167 کیلوگرم در هکتار) در تیمار دور آبیاری 15 روز و مصرف 300 کیلوگرم در هکتار سوپرجاذب به دست آمد. به طورکلی نتایج این مطالعه نشان داد که سوپرجاذب آکوازورب در شرایط کمبود آب باعث بهبود عملکرد دانه و کارآیی مصرف آب گیاه ماش گردید و این ماده در دورهای آبی زیاد و محدودیت آب، باعث جلوگیری از اثرات منفی محدودیت آب بر عملکرد دانه گیاه ماش شد. این مطالعه مشخص کرد که مقدار بهینه کاربردی سوپرجاذب آکوازورب به ویژه در شرایط محدودیت آب برابر با 200 کیلوگرم در هکتار بود و با کاربرد بیشتر از 200 کیلوگرم سوپرجاذب در هکتار در شرایط محدودیت آب در این ماده اثرات منفی بر عملکرد دانه داشت. همچنین اگرچه برهمکنش سوپرجاذب و دور آبیاری بر صفات ریشه ای معنی دار نبود، ولی اثرات ساده این ماده نشان دهنده اثرات مثبت آب بر بهبود صفات ریشه-ای اندازه گیری شده بود.

پلی آمین ها، پلی کاتیون های آلی با وزن مولکولی کمی هستند که در فرآیندهای مختلف فیزیولوژیکی گیاه ازجمله مقاومت در برابر تنش ها مؤثر می باشند. به منظور بررسی تأثیر محلول پاشی پلی آمین های اسپرمین و اسپرمیدین بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود در شرایط تنش شوری، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزارع خارتوران شاهرود با شوری 7/5 دسی زیمنس بر متر در سال1395 اجرا گردید. محلول پاشی اسپرمین در سه سطح (صفر، 25/0 و 50/0 میلی مولار) و اسپرمیدین در سه سطح (صفر، 25/0 و 50/0 میلی مولار) در سه مرحله چهاربرگی، گلدهی و پر شدن غلاف ها انجام شد. صفات مختلفی از جمله محتوای نسبی آب برگ، شاخص پایداری غشاء، فعالیت آنزیم های کاتالاز، پلی فنل اکسیداز و گایاکول پراکسیداز، ارتفاع بوته، تعداد شاخه در هر بوته، تعداد غلاف در هر بوته، تعداد دانه در هر غلاف و عملکرد دانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که محلول پاشی اسپرمین با غلظت 50/0 میلی مولار منجر به افزایش شاخص پایداری غشاء (15 درصد) و ارتفاع بوته (23 درصد) در گیاهان تحت تنش شوری نسبت به تیمار بدون محلول پاشی شد. همچنین کاربرد غلظت 50/0 میلی مولار اسپرمیدین موجب افزایش شاخص پایداری غشاء (17 درصد)، ارتفاع بوته (31 درصد)، تعداد شاخه (52 درصد)، تعداد غلاف در هر بوته (27 درصد)، وزن100دانه (16 درصد) و عملکرد دانه (15 درصد) در مقایسه با تیمار بدون محلول پاشی گردید؛ در حالی که تیمارهای ترکیبی اسپرمین و اسپرمیدین تنها بر شاخص های محتوای نسبی آب برگ و فعالیت آنزیم های پلی فنول اکسیداز، کاتالاز و گایاکول پراکسیداز تأثیرگذار بود. براساس نتایج، محلول پاشی تیمارهای مختلف تأثیر معنی داری بر وزن غلاف، وزن دانه و تعداد دانه در غلاف نداشتند. در مجموع محلول پاشی اسپرمیدین در کاهش اثر سوء تنش شوری مؤثرتر از اسپرمین بود. همچنین کاربرد غلظت 50/0 میلی مولار هر دو پلی آمین مؤثرتر از غلظت 25/0 میلی مولار بود.

کمبود آب آخر فصل، علت کاهش شدید عملکرد نخود در اکثر مناطق ایران است. تأثیر مواد کاهنده تعرق و تنش تحت رژیم های مختلف آبیاری در رقم آزاد نخود طی آزمایشی مزرعه ای در دانشگاه بوعلی سینا در سال زراعی94-1393 بررسی شد. آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام گردید. سطوح آبیاری شامل آبیاری در مرحله گلدهی، آبیاری در مرحله غلافدهی، آبیاری در مراحل (گل و غلاف) و بدون آبیاری در کرت های اصلی و مواد کاهنده تعرق (کائولین پنج درصد، کیتوزان 200 میلی گرم در لیتر) و کاهنده های تنش (کلریدکلسیم پنج میلی مولار، سلنات سدیم 40 میلی گرم در لیتر) به همراه شاهد (بدون مصرف) به صورت فاکتوریل در کرت های فرعی بررسی شدند. محلول پاشی کاهنده های تنش در دو مرحله قبل و بعد از گلدهی و محلول پاشی کاهنده های تعرق در مرحله غلاف بندی با غلظت های مذکور به طور جداگانه انجام شد. محلول پاشی کیتوزان و کلریدکلسیم در تیمار آبیاری مرحله گلدهی، صفات بیشینه سرعت رشد محصول، وزن100دانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت را به ترتیب 2/59، 4/6، 3/106، 4/38 درصد و در تیمار آبیاری مرحله غلاف دهی به ترتیب 5/72، 6/18، 9/191 و 9/59 درصد و در تیمار آبیاری گلدهی+ غلاف دهی به ترتیب 3/106، 4/31، 6/312 و 5/84 درصد نسبت به شرایط دیم افزایش دادند. بنابراین در صورت وجود آب کافی، استفاده از دو بار آبیاری در مراحل گلدهی و غلاف دهی و یا حداقل یک بار آبیاری در مرحله غلاف دهی به همراه محلول پاشی کیتوزان و کلریدکلسیم در افزایش عملکرد نخود رقم آزاد مؤثر است.

به منظور بررسی تأثیر نیتروژن و آبیاری تکمیلی بر صفات کمّی و کیفی نخود زراعی رقم عادل، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه دانشگاه گنبد کاووس در سال زراعی95-1394 اجرا گردید. عامل نیتروژن در سه سطح شامل عدم مصرف نیتروژن و مصرف 25 و 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و عامل آبیاری در سه سطح شامل بدون آبیاری و آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی و آبیاری تکمیلی در مراحل گلدهی+پُرشدن دانه بود. اثر نیتروژن و آبیاری تکمیلی بر صفات مورد بررسی به جُز وزن100دانه و درصد پروتئین معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه از تیمار مصرف 50 کیلوگرم نیتروژن با 3287 کیلوگرم در هکتار به دست آمد که با تیمار مصرف 25 کیلوگرم اختلاف معنی داری نداشت. بیشترین عملکرد دانه از تیمار آبیاری در مراحل گلدهی+پُرشدن دانه با 3218 کیلوگرم در هکتار به دست آمد که با تیمار آبیاری در مرحله گلدهی اختلاف معنی داری نداشت. حداکثر و حداقل عملکرد پروتئین به ترتیب به تیمار مصرف 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تیمار عدم مصرف نیتروژن تعلق داشت. بیشترین عملکرد پروتئین با 743 کیلوگرم در هکتار به تیمار آبیاری در مراحل گلدهی و پُرشدن دانه تعلق داشت و کمترین آن با 581 کیلوگرم به تیمار عدم آبیاری مربوط بود. در مجموع، مصرف 25 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و آبیاری در مراحل گلدهی+پُرشدن دانه حداکثر عملکرد را تولید کرد.

به منظور ارزیابی و بِه گزینی ژنوتیپ های عدس متحمل به تنش خشکی و مقایسة شاخص های قدیمی و جدید تحمل به تنش، آزمایشی در قالب طرح آگمنت تحت دو شرایط متفاوت رطوبتی (یک بار آبیاری در زمان کاشت و آبیاری هر 10روز یک بار) در سال زراعی93-1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا گردید. ارزیابی تحمل به تنش خشکی، بر اساس هفت شاخص قدیمی (TOL، MP، SSI، STI، GMP، HARM و RDI) و سه شاخص جدید (SNPI، ATI و SSPI) با استفاده از 73ژنوتیپ عدس، شامل 67توده بومی و لاین از ایران و دیگر کشورها و شش نمونه شاهد (سه رقم ایرانی بیله سوار، کیمیا و گچساران و سه نمونه از ایکاردا شامل Cabralinta، ILL325 و ILL857) صورت گرفت. مطالعه ی همبستگی بین عملکرد دانه در شرایط عدم تنش و تنش خشکی و شاخص های مقاومت به خشکی نشان داد که سه شاخص قدیمی HARM، STI و GMP و شاخص جدید SNPI، برای شناسایی ژنوتیپ هایی با عملکرد بالا در هر دو شرایط تنش خشکی و بدون تنش مناسب هستند. برای گروه بندی ژنوتیپ ها، تجزیه کلاستر انجام گرفت و رسم دندروگرام، بر اساس عملکرد گیاه، تحت شرایط بدون تنش و تنش خشکی و شاخص های مورد بررسی، ژنوتیپ ها را به سه کلاستر گروه بندی کرد که ژنوتیپ های مقاوم به خشکی و با عملکرد بالا در کلاستر سوم قرار گرفتند. همچنین ترسیم بای پلات نشان داد که ژنوتیپ های 3، 8، 40، 45، 48، 52، 71 و 73 که دو ژنوتیپ آخر آن جزو شاهدهای آزمایش بودند، ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی و با عملکرد بالا هستند.