تحقیقات آفات گیاهی
سال:1397 | دوره:8 | شماره:4 |تعداد مقالات:7

مگس میوه زیتون، (Rossi) Bactrocera oleae، از آفات کلیدی زیتون در مناطق زیتون کاری جهان و ایران است. این آفت تک میزبانه و مونوفاژ بوده که در سال 1383 به مناطق زیتون کاری شمال کشور وارد شده و خسارت وارد می کند. فعالیت آفت باعث کاهش کمّی و کیفی محصول می شود. استفاده از ارقام مقاوم و شناسایی سازوکار های مقاومت در درختان مقاوم نسبت به این آفت می تواند در کنترل بهتر این مشکل موثر باشد. از آنجا که سال های متمادی است باغ داران سنتی زیتون عملیات خاص زراعی و یا سم پاشی برای کنترل آفت انجام نمی دهند، لذا در اختیار قرار دادن اطلاعات مربوط به مزایای ارقام مقاوم یا متحمل به مگس میوه زیتون، می تواند به عنوان یکی از روش های کنترلی از سوی باغداران، مد نظر قرار گیرد. در تحقیق حاضر 10 رقم امید بخش زیتون (‘ Arbequina’ ، ‘ Manzanilla’ ، ‘ Leccino’ ، ‘ Zard’ ، ‘ Konservalia’ ، ‘ Kalamata’ ، ‘ Mari’ ، ‘ Amigdalifolia’ ، ‘ Roghani’ و ‘ Fishomi’ ) در ایستگاه تحقیقات زیتون رودبار استان گیلان از نظر تفاوت در میزان خسارت و ویژگی های مورفولوژیکی میوه زیتون و همچنین ترکیبات شیمیایی موجود مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده ارقام‘ Arbequina’ و ‘ Kalamata’ ، به عنوان ارقام دارای خسارت نسبی کم مگس زیتون (میانگین درصد سالیانه خسارت 8 الی 11 درصد)، می تواند در برنامه های توسعه ارقام زیتون مورد استفاده قرار گیرد. بین ویژگی های مرفولوژیکی و همچنین ترکیبات شیمیایی موجود در روغن زیتون با خسارت مگس زیتون همبستگی مشاهده نشد. در ضمن، ترکیب Oleuropein می تواند به عنوان یکی از ترکیباتی که به احتمال زیاد در ایجاد مقاومت به مگس میوه زیتون نقش داشته باشد، در نظر گرفته شود.

فون کنه های خانواده Cheyletidae در بخش مرکزی استان گیلان در سال های 1396-1394 بررسی شد. فراوانی و گونه های غالب کنه های جمع آوری شده از پنج زیستگاه شامل فرآورده های انباری برنج، بقایای گیاهی پوسیده، برگ گیاه، خاک و کود دام و طیور نیز مشخص شد. در این پژوهش در مجموع 19 گونه متعلق به هشت جنس و پنج قبیله جمع آوری و شناسایی شد. یک کلید برای شناسایی جنس و گونه های کنه های خانواده Cheyletidae استان گیلان تهیه شده است. فرآورده های انباری برنج با 02/73 درصد بیشترین فراوانی نسبی کنه های جمع آوری شده را در بین زیستگاه ها داشتند، بعد از آن بقایای گیاهی پوسیده با 82/12 درصد، کود دام و طیور با 1/6 درصد، برگ با 41/4 درصد در رتبه های دوم تا چهارم قرار داشتند. کمترین فراوانی نسبی در خاک به میزان 64/3 درصد مشاهده شد. در مقایسه فراوانی گونه در زیستگاه های مختلف بیشترین درصد فراوانی در کود دام و طیور و مربوط به گونه Cheyletus malaccensis(7/59 درصد) به دست آمد. گونه های C. malaccensis، Cheyletus carnifex وCheyletus eruditus به ترتیب با 77/41 درصد، 59/23 درصد و 72/19 درصد بیشترین فراوانی های نسبی در میان کل گونه های جمع آوری شده را داشتند. بر اساس شاخص غالبیت سیمپسون بیشترین میزان غالبیت گونه ها مربوط به خاک (کمترین تنوع) و کمترین میزان غالبیت مربوط به کود دام و طیور (بیشترین تنوع) بود. در روش غالبیت برگر-پارکر بر اساس فراوانی گونه، گونه C. malaccensis دارای بیشترین غالبیت در کود دام و طیور و کمترین غالبیت در خاک بود.

بید گوجه فرنگی آفت جدیدی است که در سال های اخیر با ورود به کشور در مدت کوتاه و پراکنش وسیع و سریع در مناطق مختلف گوجه کاری، به یکی از مهم ترین عوامل خسارتزای این محصول به ویژه در مزارع فضای آزاد تبدیل شد. شناخت دوره فعالیت و خسارت بید گوجه فرنگی در مزارع و نیز مطلوب ترین نوع و شیوه کاربرد تله های فرومونی به عنوان ابزار پایش و ردیابی آن به منظور اخذ تصمیمات مدیریتی بسیار ضروری بوده و هدف این مطالعه است. بر این اساس در این تحقیق ابتدا موثرترین نوع و ارتفاع نصب تله های فرومونی به صورت آزمایش فاکتوریل تعیین و سپس بهترین مکان نصب تله مشخص شد. فاکتور اول نوع تله شامل تله فرومونی دلتا، تله فرومونی تشتی و تله نوری – فرومونی و فاکتور دوم ارتفاع نصب تله ها، شامل ارتفاع سطح زمین، 50 سانتی متر و 2 متر بالاتر از سطح زمین بودند. هر دو آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار که در شهرستان جیرفت انجام شد. در بخش دیگر، در یک مزرعه گوجه فرنگی در شهرستان قزوین تعداد نسل های حشره و دوره فعالیت آن بر اساس روش محاسبه روز درجه با نصب دستگاه ثبت کننده اطلاعات هواشناسی و نیز یک تله فرومونی دلتا، تعیین شد. نتایج نشان داد که تله فرومونی دلتا در ارتفاع 50 سانتی متر از سطح زمین و 20 متر دورتر از حاشیه مزرعه بالاترین کارایی را داشته است. همچنین مشخص شد این حشره از اواسط فصل زراعی در مزرعه ظاهر شده و جمعیت آن به تدریج افزایش یافته و در سال 4 نسل ایجاد نمود.

بالتوری سبزChrysoperla carnea یکی از دشمنان طبیعی است که به آفات مختلف گیاهان زراعی و باغی حمله می کند. ترجیح غذایی دشمنان طبیعی یکی از مهم ترین معیارهایی است که در بررسی کارایی آن ها مورد استفاده قرار می گیرد. در این بررسی، ترجیح غذایی و سوئیچینگ لاروهای سن دوم و سوم بالتوری سبز روی شته ی سبز مرکبات، Aphis spiraecola و شته ی جالیز، Aphis gossypii مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش روی برگ پرتقال، رقم تامسون ناول، در اتاقک رشد در دمای 2± 27 درجه ی سلسیوس، رطوبت نسبی 5± 65 درصد و دوره ی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی انجام شد. نتایج نشان داد که وقتی شته ی سبز مرکبات یا شته ی جالیز به تنهایی در اختیار لاروهای سن دوم و سوم شکارگر قرار گرفت، نرخ شکارگری لاروها روی شته ی جالیز در مقایسه با شته ی سبز مرکبات بیشتر بود. در آزمایش سوئیچینگ، ارائه ی ترکیب های مختلفی از شته ی جالیز: شته ی سبز مرکبات تفاوت معنی داری در میزان تغذیه ی لاروهای بالتوری سبز ایجاد کرد. در ترکیب های مختلف طعمه، تغذیه ی لاروهای سن دوم و سوم شکارگر از شته ی سبز مرکبات به ترتیب بین 90/7 تا 10/21 و 70/15 تا 00/31 و از شته ی جالیز به ترتیب بین 60/14 تا 60/29 و 50/24 تا 20/38 عدد متغیر بود. مقدار شاخص ترجیح منلی در نسبت مساوی شته ی جالیز: شته ی سبز مرکبات برای لارو سن دوم و سوم شکارگر به ترتیب 632/0: 368/0 و 647/0: 353/0 محاسبه شد که نشان دهنده ی ترجیح لاروها به شته ی جالیز بود. این تحقیق نشان داد که نوع طعمه و تراکم آن روی ویژگی های رفتاری لاروهای بالتوری سبز موثر است.

ذخیره سازی در سرما یک روش رایج برای نگهداری طولانی مدت زنبور پارازیتویید Bracon hebetor در انسکتاریوم ها است. این پژوهش با هدف ارزیابی اثرات غلظت آب عسل (در سه سطح 5، 20 و 40 درصد) و مدت زمان تغذیه (در سه سطح 24، 48 و 72 ساعت) بر مقاومت حشرات کامل این زنبور به سرما انجام شد. حشرات کامل زنبور بلافاصله پس از خروج از شفیره ها جمع آوری و پس از تغذیه با تیمار مورد نظر، به مدت 7 روز درون یخچال (دمای 1± 5 درجه ی سلسیوس) ذخیره سازی شدند و سپس، کیفیت آن ها با جمعیت شاهد (نگهداری شده در دمای 1± 25 درجه ی سلسیوس، رطوبت نسبی 5± 60 درصد و دوره ی نوری 16 ساعت روشنایی به 8 ساعت تاریکی) مقایسه شد. با افزایش غلظت آب عسل، طول عمر، زادآوری و قدرت پارازیتیسم زنبورهای ماده در جمعیت شاهد، افزایش یافتند و در غلظت 40 درصد به بیش ترین مقدار خود رسیدند (به ترتیب، 4/1± 8/17 روز، 1/12± 3/230 عدد تخم/ زنبور ماده و6/8± 3/140 عدد لارو میزبان/ زنبور ماده). غلظت ماده ی قندی و مدت زمان تغذیه، کیفیت زنبورهای ذخیره سازی شده در یخچال را نیز تحت تاثیر قرار دادند. تغذیه ی حشرات کامل زنبور از آب عسل 40 درصد، باعث افزایش تحمل آن به سرما و بیش تر شدن طول عمر و زادآوری پس از سپری شدن دوران ذخیره سازی شد. طول عمر، زادآوری و قدرت پارازیتیسم زنبورهای ماده ای که پیش از ذخیره سازی در یخچال به مدت 24 ساعت با آب عسل 40 درصد تغذیه شده بودند به ترتیب، 1/2± 9/22 روز، 4/46± 9/330 عدد تخم/ زنبور ماده و1/18± 3/173 عدد لارو میزبان/ زنبور ماده اندازه گیری شد که به طور معنی داری از سایر تیمارها بیش تر بود. بنابراین، برای حفظ کیفیت حشرات کامل این زنبور، تغذیه ی آن ها از این تیمار پیش از ذخیره سازی در یخچال توصیه می شود.

سن گندم Eurygaster integriceps Puton همواره یک آفت کلیدی مزارع گندم و جو بوده و در اغلب اوقات کنترل شیمیایی علیه سن زمستان گذران در مزارع گندم انجام می شود. از این رو، برای کنترل این آفت از دو حشره کش تجاری، دلتامترین EC 2. 5% و فنیتروتیون EC 50% به مدت نسبتاً طولانی استفاده شده است. در این پژوهش، کارایی حشره کش جدید لامبدا سای هالوترین SC 5% (هف لامبدا® ) به عنوان حشره کش جدید در مقایسه با دو حشره کش ذکر شده بر علیه سن زمستان گذران در مزرعه های گندم سه استان اصفهان، لرستان و کرمانشاه، مورد بررسی قرار گرفت. مقایسه ها با سه غلظت از حشره کش هف لامبدا (200، 150 و 100 میلی لیتر در هکتار)، غلظت های معمول مورد استفاده برای فنیتروتیون و دلتامترین (به ترتیب1000 و 300 میلی لیتر در هکتار) و شاهد با چهار تکرار در قالب طرح بلوک های کاملاً تصادفی انجام گرفت. نتایج نشان داد که به لحاظ آماری کارایی حشره کش های هف لامبدا (در دو غلظت 200 و 150 میلی لیتر در هکتار) و فنیتروتیون و دلتامترین در روز دهم بعد از سمپاشی بالاتر از 90 درصد بوده و با هم اختلاف معنی دار نداشتند، به طوری که میانگین تلفات سن زمستان گذران برای این تیمارها به ترتیب 79/91، 64/97، 72/96، 75/91 درصد به ثبت رسید. در مقابل، غلظت100 میلی لیتر در هکتار هف لامبدا با کارایی 07/74 درصد در گروه بعدی قرار گرفت. با توجه به نتایج به دست آمده، حشره کش هف لامبدا کارایی مناسبی برای کنترل این آفت در شرایط مزرعه داشته و می تواند به عنوان یک حشره کش مناسب دیگر در کنار دو حشره کش مذکور مورد استفاده قرار گیرد، بدین منظور که از احتمال بروز مقاومت در سن گندم به سموم کاسته شود. به عنوان نتیجه نهایی، غلظت قابل توصیه حشره کش هف لامبدا برای کنترل سن گندم 150 میلی لیتر در هکتار می باشد تا ضمن کارایی مناسب، برای محیط زیست آلودگی کمتری در پی داشته باشد.

فون شته های (Hemiptera: Aphididea) شهر سامان (استان چهار محال و بختیاری) طی سال های 1396-1395 بررسی شد. نمونه ها به صورت مستقیم توسط یک قلم موی ظریف و یا با ضربه زدن گیاهان روی یک سینی سفید جمع آوری شدند و در میکروتیوب های 2 میلی لیتری در الکل 75 % نگه داری شدند. نمونه های جمع آوری شده به صورت اسلاید میکروسکوپی درآمدند و بر اساس ویژگی های ریختی شناسایی انجام شد. در مجموع 38 گونه و 22 جنس از خانواده Aphididae به شرح زیر شناسایی شد. گزارش های جدید برای فون چهار محال و بختیاری با یک ستاره در بالای نام گونه ها مشخص شده اند. Acyrthosiphon loti (Theobald, 1913 *(, Acyrthosiphon pisum (Harris, 1776), Acyrthosiphon sp., Aphis (Toxoptera) aurantii (Boyer de Fonscolombe, 1841) *, Aphis craccivora (Koch, 1856), Aphis pomi (De Geer, 1773), Aphis gossypii (Glover, 1977), Brachycaudus (Brachycaudus) helichrysi (Kaltenbach, 1843), Brachycaudus (Prunaphis) cardui (Linnaeus, 1758), Brachycaudus(Thuleaphis) amygdalinus (Schouteden, 1905), Brachyunguis (Brachyunguis) harmalae (Das, 1918) *, Chaitophorus populeti(Panzer, 1804), Chaitophorus sp., Chromaphis juglandicola (Kaltenbach, 1843), Diuraphis (Diuraphis) noxia (Mordvilko, 1913), Dysaphis (Dysaphis) affinis (Mordvilko, 1928), Dysaphis (Pomaphis) plantaginea (Passerini, 1860), Forda hirsuta (Mordvilko, 1928), Hyalopterus amygdali (Blanchard, 1840), Hyalopterus pruni (Geoffroy, 1762), Macrosiphoniella (Macrosiphoniella) aktashica(Nevsky, 1928) *, Macrosiphoniella (Papillomyzus) sp., Macrosiphum euphorbiae (Thomas, 1878), Metopolophium(Metopolophium) dirhodum (Walker, 1849), Myzus (Nectarosiphon) persicae (Sulzer, 1776), Panaphis juglandis (Goeze, 1778), Panaphis sp., Pterochloroides persicae (Cholodkovsky, 1899), Rhopalosiphum nymphaeae (Linnaeus, 1761) *, Rhopalosiphum padi(Linnaeus, 1758), Rhopalosiphum sp., Sipha (Rungsia) elegans (Del Guercio, 1905), Sipha sp., Sitobion avenae (Fabricius, 1775), Smynthurodes betae (Westwood, 1849) *, Tinocallis (Sappocallis) saltans (Nevsky, 1929), Tinocallis sp., Therioaphis(Pterocallidium) trifolii (Monell, 1882).