زراعت و فناوری زعفران
سال:1397 | دوره:6 | شماره:3 |تعداد مقالات:9

بنه مناسب و مدیریت عناصر غذایی، از مهم ترین عوامل در بهبود تولید و کیفیت زعفران هستند. به منظور بررسی تاثیر وزن بنه و محلول پاشی برگی بر عملکرد کمی و کیفی گل دو توده زعفران ایرانی و اسپانیایی، آزمایشی در سال های 95-1392 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به مرحله اجرا در آمد. مبدا بنه مادری زعفران (شامل بنه ایرانی و اسپانیایی)، وزن بنه ها در سه سطح شامل کمتر از 8 گرم (بنه ریز)، 1/8 تا 15 گرم (بنه متوسط) و1/15 تا 23 گرم (بنه درشت) و محلول پاشی برگی کود کامل (فسفیت پتاسیم + بیومین) در دو سطح (محلول پاشی و عدم محلول پاشی) به ترتیب عوامل اول، دوم و سوم آزمایش در نظر گرفته شدند. بر اساس نتایج آزمایش، با افزایش وزن بنه جهت کاشت، تعداد گل، عملکرد گل تر و عملکرد کلاله + خامه خشک زعفران به طور معنی داری افزایش یافت، اما اثر محلول پاشی برگی بر شاخص های ذکرشده معنی دار نبود. تعداد گل و عملکرد گل تر زعفران درنتیجه کاشت بنه های ایرانی، به ترتیب17، 13 و 14 درصد بیشتر از بنه های اسپانیایی بود. همچنین، عملکرد کلاله + خامه خشک حاصل از بنه های ایرانی در مقایسه با بنه های اسپانیایی تا 1/14 درصد افزایش یافت. با این وجود، غلظت پیکروکروسین در نتیجه کاشت بنه های اسپانیایی تا 8/3 درصد بیشتر از بنه های ایرانی بود. طبق نتایج این تحقیق، در کنار محلول پاشی بهینه عناصر غذایی، اهمیت سازگاری منشا بنه با شرایط محیطی محل کاشت مورد تاکید می باشد.

به منظور مقایسه تاثیر روش ها و سطوح آبیاری بر سطح برگ و تولید بنه دختری در گیاه زعفران آزمایشی در سال زراعی 93-1392 به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در منطقه جلگه رخ تربت حیدریه اجرا شد. عامل اصلی شامل سه روش آبیاری (کرتی، قطره ای و بارانی) و عامل فرعی سه سطح آبیاری (100، 75 و 50 درصد نیاز آبی زعفران) بود. صفات مورد بررسی شامل وزن خشک، تعداد، قطر و طول برگ، وزن خشک، اندازه و تعداد بنه دختری و نیز وزن و طول غلاف بودند. نمونه برداری های آزمایش برای تعیین صفات برگ و غلاف در 10 اردیبهشت و برای تعیین صفات بنه در 10 خردادماه 93 انجام گرفت. نتایج نشان داد در تیمارهای روش آبیاری، بیشترین وزن خشک بنه، وزن برگ و غلاف، اندازه و تعداد بنه دختری، تعداد، قطر و طول برگ در روش آبیاری قطره ای مشاهده شد. همچنین بهترین عملکرد بنه نیز در روش آبیاری قطره ای و کمترین میزان این شاخص در روش آبیاری کرتی به دست آمد، آبیاری زعفران به روش قطره ای باعث افزایش تعداد بنه های دختری نسبت به دو روش بارانی و کرتی (به ترتیب 10 و 34 درصد) شد. اثر سطوح آبیاری نیز بر اغلب صفات مورد بررسی معنی دار بود و بیشترین میزان عملکرد مربوط به سطح آبیاری 100 درصد و کمترین مقدار آن مربوط به تیمار تامین 50 درصد نیاز آبی بود، کاهش آبیاری از سطح 100 به 50 درصد نیاز آبی گیاه، تعداد بنه های دختری و وزن آن ها را شدیدا کاهش داد (به ترتیب 62 و 86 درصد). در مجموع بیشترین سطح فتوسنتزی گیاه زعفران و نیز حداکثر تعداد کل و وزن کل بنه های دختری در روش آبیاری قطره ای و در سطح تامین 100 درصد نیاز آبی به دست آمد

به منظور ارزیابی ویژگی های بنه دختری و عملکرد زعفران (Crocus sativus L. ) در پاسخ به کودهای آلی و شیمیایی آزمایشی طی دو سال زراعی 93-1392 به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح های کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان زاوه اجرا شد. فاکتور اول شامل کودآلی در 6 سطح (کود گوسفندی (10 تن در هکتار)، کود گاوی (30 تن در هکتار)، ورمی کمپوست (6 تن در هکتار)، کود مرغی (5 تن در هکتار)، کمپوست زباله شهری (9 تن در هکتار) و شاهد) و فاکتور دوم کود شیمیایی در دو سطح (مصرف کود شیمیایی (نیتروژن و فسفر به ترتیب 100 کیلوگرم در هکتار اوره و 80 کیلوگرم در هکتارسوپر فسفات تریپل) و عدم مصرف کود شیمیایی) بود. صفات مورد بررسی در این پژوهش صفات کمی بنه های دختری در سال کشت و صفات گل در سال دوم کشت بود. شاخص های مورد ارزیابی شامل وزن کل بنه در واحد سطح، متوسط تعداد جوانه ها در هر بنه، قطر بنه و تعداد بنه های دختری به تفکیک در گروه های وزنی، تعداد گل، وزن تر گل، وزن خشک کلاله و خامه در مترمربع و شاخص برداشت کلاله بود. مقایسه میانگین اثرات متقابل تیمارهای موردمطالعه نشان داد که بیشترین و کمترین تعدادکل بنه به ترتیب در تیمار شاهد + مصرف کودشیمیایی (228 بنه در مترمربع) و در تیمار کود مرغی + عدم مصرف کودشیمیایی (177 بنه در مترمربع) می باشد. بیشترین و کمترین وزن کل بنه (به ترتیب 67/1875 و 27/1623 گرم در مترمربع) و متوسط وزن بنه (به ترتیب 94/10 و 75/7 گرم در مترمربع) و متوسط قطر بنه (به ترتیب 3 و 72/2 سانتی متر) و متوسط تعداد جوانه (به ترتیب 8 و 33/1 جوانه در هر بنه) به ترتیب در تیمار کود مرغی + عدم مصرف کود شیمیایی و تیمار شاهد + با مصرف کود شیمیایی به دست آمد. تیمار شاهد + با مصرف کودشیمیایی بیشترین درصد بنه در گروه وزنی کمتر از 4 گرم (64/12 درصد) و 1/4 تا 8 گرم (31/10 درصد) را به خود اختصاص داد. بیشترین درصد بنه در گروه وزنی 1/8 تا 12 گرم (77/16 درصد)، درصد بنه در گروه وزنی 1/12 تا 16 گرم (10/18 درصد) و بیشتر از 1/16 گرم (38/31 درصد) در تیمار کود مرغی + بدون مصرف کودشیمیایی به دست آمد. نتایج مقایسه میانگین اثرات متقابل تیمارهای موردمطالعه برویژگی های گل زعفران نشان داد بیشترین و کمترین تعداد گل (به ترتیب 142 و 56 گل در مترمربع)، وزن تر گل (به ترتیب 20/50 و 60/17 گرم در مترمربع)، وزن خشک خامه (به ترتیب 405/0 و 169/0 گرم در مترمربع)، وزن خشک کلاله (به ترتیب 685/0 و 080/0 گرم در مترمربع) و شاخص برداشت کلاله (به ترتیب 0082/0 و 0011/0) درنتیجه مصرف کود مرغی + عدم مصرف کود شیمیایی و تیمار شاهد + مصرف کودشیمیایی حاصل شد. نتایج نشان داد عملکرد گل زعفران در سال دوم تحت تاثیر مستقیم وزن بنه های دختری تولیدشده در سال اول بود. به طورکلی نتایج این آزمایش نشان داد کاربرد کودهای آلی در مقایسه با کود شیمیایی اثر بیشتری بر ویژگی بنه های دختری زعفران و عملکرد زعفران داشت.

به منظور بررسی صفات کمی و کیفی گلبرگ زعفران تحت تاثیر منابع مختلف نیتروژن، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 1395-1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل، کود ازتوبارور-1 (حاوی ازتوباکتر وینلندی) در دو سطح (1/0 و2/0 درصد)، کود نیترو کارا (حاوی باکتری آزورایزوبیوم کائولینودا) در دو سطح (1 و 2 درصد)، ترکیب هر دو کود زیستی در چهار سطح {(1 درصد نیتروکارا + 1/0 درصد ازتوبارور-1)، (1 درصد نیتروکارا + 2/0 درصد ازتوبارور-1)، (2 درصد نیتروکارا + 1/0 درصد ازتوبارور-1)، (2 درصد نیتروکارا + 2/0 درصد ازتوبارور-1)}، یک سطح نیتروژن (40کیلوگرم در هکتار) و شاهد بودند. بررسی صفات نشان داد بالاترین عملکرد گلبرگ و کلاله خشک در کاربرد 2/0 درصد ازتوباکتر به دست آمد. هم چنین در تیمار 2 درصد آزورایزوبیوم بیشترین وزن خشک تک گل مشاهده شد. بالاترین میزان نیتروژن برگ و کلروفیل کل در تیمارهای 2/0 درصد ازتوباکتر و 40 کیلوگرم در هکتار نیتروژن به دست آمد. هم چنین بیشترین سطح برگ در تیمار 40 کیلوگرم در هکتار نیتروژن حاصل شد. در بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی مشخص گردید که بیشترین فنل و آنتوسیانین کل و ظرفیت آنتی اکسیدان گلبرگ در تیمار ازتوباکتر 1/0 درصد و بالاترین میزان فلاونوئید در تیمار 1 درصد آزورایزوبیوم مشاهده شدند. نتایج حاکی از آن بود که کاربرد تیمار های استفاده شده سبب افزایش عملکرد گلبرگ زعفران شد و تیمار 2/0 درصد ازتوباکتر جهت افزایش عملکرد کمی و تیمار 1/0 درصد ازتوباکتر برای بالا بردن خواص آنتی اکسیدانی قابل توصیه می باشند.

در این آزمایش، تاثیر آفتاب دهی با پلاستیک شفاف، زمان کاشت و اولین آبیاری پس از کاشت بر جمعیت کنه (Rhizoglyphus robini) و عملکرد کلاله زعفران به صورت کرت های خردشده و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار طی سال های 1390 تا 1394 در شهرستان گناباد مورد ارزیابی قرار گرفت. فاکتور های اصلی شامل آفتاب دهی و عدم آفتاب دهی خاک قبل از کاشت بودند که در کرت های اصلی قرار گرفتند. هفت روش مدیریت زراعی شامل 1-کاشت زعفران در شهریور ماه بدون آبیاری پس از کاشت، 2-کاشت زعفران در شهریور ماه همراه با آبیاری بلافاصله پس از کاشت، 3-کاشت زعفران در خرداد ماه سال بعد بدون آبیاری پس از کاشت، 4-کاشت زعفران در خرداد ماه سال بعد همراه با آبیاری بلافاصله پس از کاشت، 5-کاشت زعفران در خرداد ماه سال بعد و آبیاری آن در مرداد ماه، 6-کاشت زعفران در شهریور ماه سال بعد بدون آبیاری پس از کاشت و 7-کاشت زعفران در شهریور ماه سال بعد همراه با آبیاری بلافاصله پس از کاشت در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد آفتاب دهی به طورکلی و فارغ از بسته مدیریت اعمال شده باعث کاهش جمعیت کنه و افزایش عملکرد کلاله زعفران شد. روش زراعی 4 یعنی آبیاری بلافاصله پس از کاشت زعفران در خرداد موجب شد جمعیت کنه افزایش یابد و در نتیجه باعث کاهش عملکرد کلاله زعفران شد. درحالی که روش 2 (کاشت در شهریور و آبیاری آن بلافاصله بعد از کاشت) جمعیت کنه را کاهش و عملکرد را افزایش داد. عملکرد زعفران در تاریخ کشت های خرداد (روش های 3، 4 و 5) نسبت به شهریور (روش های 1، 2، 6 و 7) بیشتر بود. کمترین جمعیت کنه و بیشترین عملکرد زعفران به تیمار آفتاب دهی و روش زراعی 3 (کاشت زعفران در خرداد سال بعد و بدون آبیاری بعد از کاشت) تعلق گرفت به طوری که در این تیمار نسبت به بدترین تیمار (بدون آفتاب دهی، روش 1)، جمعیت کنه را 94 درصد کاهش و در نتیجه عملکرد زعفران را 53/348 درصد افزایش داد

استان خراسان رضوی به عنوان قطب تولید زعفران در ایران و دنیا می باشد. در بین عوامل موثر در خلا عملکرد زعفران، علف های هرز از مهم ترین عوامل می باشند. با این وجود در سطح استان اطلاعاتی مدون در خصوص ساختار جوامع علف های هرز وجود ندارد. این بررسی باهدف تعیین فلور و ساختار جوامع علف های هرز و تعیین غالبیت گونه های مختلف علف های هرز مزارع زعفران استان خراسان رضوی طی دو سال زراعی 93-92 و 94-93 انجام شد. برای این منظور، تعداد 118 مزرعه در 6 شهرستان بر اساس سطح مزارع و میزان تولید در واحد سطح انتخاب شدند. در هر مزرعه علف های هرز به تفکیک جنس و گونه شمارش و طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا توسط سیستم موقعیت یاب جهانی برداشت و ثبت شد. با استفاده از این اطلاعات، شاخص های جمعیتی گونه های مختلف علف هرز مزارع زعفران شهرستان های موردبررسی ازجمله میانگین تراکم نسبی و فراوانی نسبی گونه ها محاسبه شد. در طی دو سال بررسی مزارع موردنظر، تعداد 52 گونه علف هرز مشاهده و شناسایی شد که خانواده های شب بو، کاسنی، گندمیان، بقولات و میخک به ترتیب دارای بیشترین فراوانی بودند. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین تعداد گونه به ترتیب متعلق به شهرستان های تربت حیدریه و گناباد بود. علف های هرز مهم مزارع زعفران استان خراسان رضوی، براساس شاخص غالبیت به ترتیب شامل جو موشی (Hordeum murinum L. ) و خاکشیر تلخ (Sisymbrium septulatum DC. )از گونه های یک ساله و شاهی وحشی (Cardaria draba L. )و بومادران (Achillea millefoliam L. ) از گونه های چندساله بودند

زعفران با توجه به قدرت ایجاد اشتغال بالا و ایجاد درآمد مناسب به عنوان یک محصول مهم برای کشاورزان استان خراسان رضوی به حساب می آید. وجود مسائل و مشکلات پیش روی زعفران کاران در زمینه بازاریابی و صادرات باعث گردیده این محصول به رغم کیفیت مرغوب، از وضعیت مناسبی در بازار جهانی برخوردار نباشد. لذا بررسی آمیخته بازاریابی قیمت به عنوان یکی از مهم ترین عوامل موثر بر بازاریابی زعفران در منطقه ضروری به نظر می رسد. به منظور شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای آمیخته بازاریابی قیمت زعفران، در این مطالعه از رویکرد تحلیل عوامل استراتژیک استفاده شد. اطلاعات موردنیاز از طریق مصاحبه حضوری و تکمیل پرسشنامه تخصصی با مدیران و کارشناسان شرکت های تولیدکننده و صادرکننده زعفران در شهرهای مشهد و تربت حیدریه در سال 1394 جمع آوری گردید. جهت بررسی روایی منطقی پرسش نامه ها و صحت و سقم سوالات، پرسش نامه ها توسط اساتید راهنما و مشاور و چند تن از کارشناسان مورد بررسی و اصلاح قرار گرفت. در ابتدا تعدادی پرسش نامه اولیه تکمیل شد و با کاربرد روش آلفای کرونباخ ضریب پایایی 79/0 حاصل گردید. نتایج ماتریس عوامل داخلی نشان داد که نقاط ضعف بر قوت غلبه دارند و بر طبق نتایج ماتریس عوامل خارجی نیز نقاط فرصت بر تهدید برتری دارند. نتایج مطالعه همچنین نشان داد ظرفیت افزایش ارزش افزوده ناشی از فرآوری زعفران با امتیاز 57/0 و ارزش صادراتی با امتیاز 54/0 مهم ترین نقطه قوت و قیمت پایین خرید از کشاورزان با امتیاز 13/0 و عدم آگاهی از قیمت رقبا با امتیاز 11/0 مهم ترین نقاط ضعف آمیخته بازاریابی قیمت است. همچنین صادرات محصول، باکیفیت های مختلف بر اساس توانایی مالی مشتریان بازارهای هدف با امتیاز 32/0 و تعیین قیمت بر اساس محیط رقابتی و اقتصادی با امتیاز 32/0 با اهمیت ترین فرصت ها و عدم ثبات نرخ ارز با امتیاز 40/0 و نوسان قیمت در بازار صادراتی با امتیاز 36/0 بااهمیت ترین تهدیدهای کنونی آمیخته بازاریابی قیمت زعفران است. نتایج کلی حاصل از ماتریس تحلیل وضعیت نشانگر تدافعی بودن راهبردهای فاکتور فرآوری زعفران است. لذا طبق نتایج به دست آمده راهبردهای ایجاد نظام بورس منطقه ای داخلی زعفران و کنترل مدت دار قیمت در بازارهای صادراتی با هدف توجه به نظام قیمت گذاری و خرید عادلانه پیشنهاد می گردد.

تجارت محصولات کشاورزی باهدف رهایی از اقتصاد تک محصولی، در اسناد بالادستی کشور مورد تاکید قرارگرفته است. در این راستا، تحلیل اثر عوامل موثر بر صادرات محصول راهبردی زعفران ایران به عنوان بزرگ ترین تولید کننده و صادر کننده ی این محصول در جهان، می تواند منجر به کسب بینش به منظور سیاست گذاری بهتر گردد. بر این اساس، مطالعه ی حاضر باهدف بررسی آثار کوتاه مدت و بلندمدت نوسانات نرخ ارز در کنار سایر عوامل موثر بر صادرات این محصول، داده های پانل مربوط به شرکای عمده تجاری ایران را در طی دوره 93-1371 به کار بست. بدین منظور و برای ممانعت از محدودیت روش های متقارن محاسبه ی شاخص های بی ثباتی، ابتدا شاخص نوسانات نرخ ارز با استفاده از روش نامتقارن الگوی واریانس ناهمسانی شرطی خود رگرسیونی تعمیم یافته نمایی (EGARCH) محاسبه گردید. سپس با ورود این شاخص در کنار سایر متغیرهای الگو، روش حداقل مربعات معمولی کاملا تعدیل شده (FMOLS) جهت برآورد الگوی پیشنهادی، مورداستفاده قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که در بلندمدت، علی رغم تاثیر مثبت و معنی دار متغیرهای درآمد کشورها و نرخ ارز واقعی بر صادرات محصول زعفران، متغیر نوسانات نرخ ارز دارای تاثیر منفی و معنی داری بر صادرات این محصول می باشد. از این رو، چنانچه هدف دولت حمایت از صادرات این محصول باشد، برقراری ثبات در بازار نرخ ارز امری ضروری است. همچنین نتایج برآورد الگوی تصحیح خطا نشان دهنده ی سرعت قابل ملاحظه ی تعدیل خطای عدم تعادل و گرایش به سمت روابط تعادلی بلندمدت بوده و از این رو می توان به تاثیر سیاست گذاری در کوتاه مدت به منظور مدیریت مسائل مورد بحث امیدوار بود

با توجه به اهمیت محصول زعفران در شهرستان قائن سعی شده است به تاثیر و کاربرد عوامل کیفی کنترل نشده در تعیین کارایی مزارع زعفران شهرستان قائن توجه شود. از این رو داده های مورد استفاده شامل 173 بهره بردار محصولات زراعی شهرستان قائن در سال 1395-1394 بود که از طریق روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی جمع آوری و پرسشنامه مربوط تکمیل شد. در این تحقیق از مدل های یک مرحله ای بانکر و موری و مدل سه مرحله ای جدید (New) در برآورد کارایی به کار گرفته شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که مقدار کارایی مقیاس با مقدار 82/0 بیشترین میانگین را نشان می دهد. همچنین مقدار کارایی فنی با بازده متغیر و ثابت نسبت به مقیاس مقدار 62/0 و 50/0 را نشان داد و این مفهوم را می رساند که مزارع نمونه از لحاظ کارایی فنی با بازده متغیر و ثابت نسبت به مقیاس به ترتیب دارای پتانسیل 38% و 50% در مقدار نهاده ها می باشد و می توانند نهاده های مورد استفاده را بدون کاهش در تولید محصول کاهش دهند. همچنین مقادیر کارایی مدل بانکر و موری (مدل بدون در نظرگرفتن عوامل کیفی) تفاوتی را نسبت به مدل جدید (با در نظر گرفتن عوامل کیفی) نشان نداد لذا به نظر می رسد نقش مقیاس فعالیت تنها در مفاهیم کارایی مقیاس و نوع بازده نسبت به مقیاس متبلور نمی شود بلکه دارای ارتباطی با کارایی فنی نیز می باشد لذا انجام مطالعات تکمیلی با تمرکز بر روی مساعدت های مقیاس فعالیت مطلوب خواهد بود.