مدیریت مخاطرات محیطی
سال:1399 | دوره:7 | شماره:2 |تعداد مقالات:6

کووید 19 یکی از بیماری های واگیردار و عفونی قرن بیست ویکم است که از اواخر دسامبر سال 2019 به صورت شیوع پنومونی از ووهان چین به سراسر جهان گسترش یافت. تحلیل الگوهای مکانی-زمانی ویروس کرونا با استفاده از GIS در درک تفاوت توزیع جغرافیایی این اپیدمی و نیز مطالعات اپیدمیولوژیکی و بهداشت جامعه در کشور اهمیت فراوانی دارد. از این رو بررسی جغرافیایی این بیماری به منظور کنترل و پیشگیری آن ضروری است. در پژوهش کاربردی و توصیفی-تحلیلی حاضر، با استفاده از آمار فضایی به تحلیل مکانی-زمانی و نیز مدلسازی پخش فضایی اپیدمیولوژی ویروس کرونا در کشور پرداخته شده است. جامعه آماری پژوهش، 31 استان کشور است که داده های مبتلایان به ویروس کرونا در دامنه زمانی 3 اسفند 1398 تا 3 فروردین 1399 (21638 نفر) با استفاده از نرم افزار ArcGIS تجزیه وتحلیل شد. نتایج حاصل از خودهمبستگی فضایی نشان می دهد که استان های تهران، البرز، قم، مازندران، گیلان، قزوین، اصفهان، سمنان، مرکزی و یزد در خوشه HH قرار دارند، بدین معنا که تعداد مبتلایان به ویروس کرونا در این استان ها بیشتر از میانگین بوده که 26/32 درصد استان های کشور را در بر می گیرد. همچنین تحلیل لکه های داغ در خصوص تعداد مبتلایان به ویروس کرونا نشان داد که استان های قم، تهران، گلستان، سمنان، اصفهان، مازندران و البرز در خوشه های داغ و استان های بوشهر، ایلام و کرمانشاه در خوشه های سرد قرار دارند. نتایج تحقیق بیانگر آن است که مهم ترین عامل جغرافیایی انتشار ویروس کرونا در کشور، فاصله و مجاورت مکانی استان های درگیر با این بیماری بوده که از الگوی پخش فضایی سازش پذیر تبعیت می کند. از این رو ممنوعیت سفر به شهرهای زیارتی به ویژه مشهد و ارایه خدمات سازمان ها و ادارات به صورت الکترونیکی و غیرحضوری با هدف کاهش حضور مردم در جامعه، پیشنهادهای پژوهش حاضر به منظور کاهش شیوع بیماری کرونا در کشور است.

هدف اصلی این پژوهش، شناسایی و اولویت بندی ریسک های پروژه های عمرانی براساس استاندارد گستره دانش مدیریت پروژه ((PMBOKاست. بدین منظور پروژه های سدسازی به عنوان پایه این مطالعه انتخاب شدند. ابتدا ریسک های پروژه براساس استاندارد PMBOK شناسایی شدند. سپس با استفاده از پرسشنامه، تجارب خبرگان جمع آوری و ریسک های شناسایی شده غربالگری شدند. در ادامه با اجرای روش تجزیه و تحلیل حالت های بالقوه شکست و خطرهای آن(FMEA) با هدف بیان عبارات کیفی برای پارامترهای احتمال وقوع ریسک، اثر ریسک، و قابلیت تشخیص ریسک قبل از وقوع، مجددا از خبرگان نظرخواهی شد و تحلیل کیفی ریسک ها انجام گرفت. در ادامه پژوهش با توزیع پرسشنامه بین خبرگان، ریسک هایی که در مرحله قبل اولویت بیشتری از ریسک های دیگر داشتند، براساس تاثیرشان بر اهداف پروژه رتبه بندی شدند. برای این منظور از روش تصمیم گیری چندمعیاره ارزیابی نسبت افزایشی (ARAS) فازی استفاده شد. معیارهای در نظر گرفته شده عبارت اند از زمان، هزینه، کیفیت و ایمنی پروژه. به منظور تعیین وزن معیارها از روش تحلیل سلسله مراتبی داده های فازی (FAHP) استفاده شد. مهم ترین ریسک های شناسایی شده به ترتیب اولویت عبارت اند از: تامین نکردن یا تاخیر در تامین تجهیزات وارداتی، تخصیص نیافتن مناسب و به موقع منابع مالی توسط تامین کننده گان مالی پروژه، تاخیر در ابلاغ نقشه ها.

رشد سریع صنعت گردشگری در نیم قرن اخیر، فشار روزافزون بر محیط زیست را در پی داشته است. در گردشگری رسیدن به گردشگری پایدار برای هر نقطه ای که زمینه توریسم پذیری را دارد یک اصل است. این موضوع محقق نمی شود مگر با شناسایی عوامل زیستی محیطی گردشگری و بررسی مناطق آسیب پذیر. در اجرای طرح های گردشگری در کشورهایی مانند ایران، ارزیابی های زیست محیطی نادیده گرفته می شوند یا در اولویت آخر قرار می گیرند. در شهرستان لنگرود نیز گردشگری تغییراتی را در کانون های گردشگری برجای گذاشته است. هدف کلی این نوشتار، بررسی و ارزیابی عوامل موثر بر آسیب پذیری زیست محیطی کانون های گردشگری شهرستان لنگرود است. روش تحقیق پیمایشی بود و از ابزار پرسشنامه برای جمع آوری داده ها استفاده شد. نمونه آماری شامل 383 نفر بود که با استفاده از فرمول کوکران محاسبه شد. پرسشنامه ها بین گردشگران و جامعه محلی پخش و سپس جمع آوری شد. برای تحلیل داده ها از ابزار spss و روش ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد. نتایج حاکی از تاثیر منفی پدیده های مصنوع انسان ساخت (بیشتر از عوامل طبیعی) بر محیط زیست منطقه، تصمیم گیری های ضعیف مدیریتی در ارزیابی و اجرای طرح های گردشگری، برخورد نکردن با متخلفان، همکاری نکردن گردشگران و جامعه محلی و رشد بی رویه گردشگری (بیش از ظرفیت تحمل) در این کانون هاست، اگرچه در کنار آن تاثیرات مثبتی هم داشته است. در انتها، با توجه به وزن های به دست آمده از تجزیه وتحلیل آماری و ارزیابی کانون ها، راهبردهای مناسب پیشنهاد شده است.

یکی از مخاطرات اصلی در بخش کشاورزی، استفاده بی رویه از کودهای نیتروژن دار است. مصرف بیش از حد این کودها علاوه بر افزایش هزینه های تولید، سبب آلودگی محیط زیست و افزایش خطر برای سلامت انسان می شود. بهبود کارایی مصرف نیتروژن در گرو پایش وضعیت نیتروژن گیاه در مراحل مختلف رشد و اعمال مقدار کافی کود در زمان و مکان مناسب است. با توجه به ضرورت کاهش مخاطرات مصرف بی رویه کودهای نیتروژن دار، این پژوهش به منظور تشخیص تنش کود نیتروژن گیاه ذرت با استفاده از فناوری نوین، سریع و غیرمخرب سنجش از دور چندطیفی هوایی با پهپاد انجام گرفت. آزمایش در یک مزرعه ذرت به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار و چهار تیمار کود اوره در چهار سطح شامل کمبود (شاهد، صفر درصد)، محدوده بحرانی (50 درصد)، حد کفایت (100 درصد) و مقدار بیش از حد (سمی، 150 درصد) اجرا شد. کود اوره همراه با آب آبیاری در دو مرحله رشد هشت برگی و ظهور گل آذین نر اعمال شد. در این مراحل از رشد گیاه، تصویربرداری چندطیفی هوایی در محدوده طیفی مریی-مادون قرمز نزدیک انجام گرفت. برای نمونه برداری های زمینی، در هر دو مرحله رشد، از هر تیمار 10 بوته ذرت به صورت تصادفی انتخاب شد. برای هر نمونه ابتدا مقدار کلروفیل آن مشخص و سپس مقدار نیتروژن از روش کجلدال تعیین شد و تصاویر پس از برداشت پردازش شدند. شاخص های پوشش گیاهی NDVI، NRI، MTVI2، CI، GM که با سبزینگی گیاه، مقدار کلروفیل و نیتروژن آن مرتبط بودند، محاسبه شدند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از بررسی روابط متغیرهای شاخص های تنش غلظت نیتروژن با کلروفیل در برگ از طریق برازش مدل های رگرسیون انجام گرفت. نتایج نشان داد که شاخص ها با مقدار نیتروژن همبستگی داشتند و شاخص CI در مرحله رشد هشت برگی با 88/0= R2 و شاخص NRI در مرحله رشد ظهور گل آذین نر با 90/0= R2 مناسب ترین شاخص ها برای تشخیص تنش نیتروژن بودند.

رخداد سیل یکی از سه مخاطره طبیعی و اصلی ایران است و به جرات می توان گفت که حداقل در سال در یک نقطه از این سرزمین سیلاب بزرگی رخ می دهد. براساس مطالعات انجام گرفته، سالانه 40 رخداد کوچک و بزرگ سیل در جای جای کشور رخ می دهد. همین موضوع ضرورت مطالعه در زمینه عوامل موثر بر وقوع سیلاب را آشکار می سازد. هدف این پژوهش، پهنه بندی مناطق مستعد سیل گیر در منطقه و تعیین اولویت عوامل موثر در وقوع سیل با استفاده از الگوریتم جنگل تصادفی است. بدین ترتیب با توجه به مطالعات و پیشینیه تحقیق، 9 شاخص کاربری اراضی، فاصله از رودخانه، شیب، ارتفاع، شاخص رطوبت، دبی رودخانه، توان آبراهه، بارش، و انحنای زمین انتخاب شدند. پس از تعیین عامل تورم واریانس و ضریب تحمل، با وارد کردن داده های مربوط به عوامل موثر به نرم افزار R، مدلسازی با استفاده از الگوریتم جنگل تصادفی انجام گرفت و تاثیر عوامل موثر در وقوع سیلاب در هر زیرحوضه تعیین شد و در نهایت نقشه پهنه بندی خطر وقوع سیلاب در چهار پهنه خیلی خطرناک، خطرناک، با خطر متوسط و کم خطر در محیط ARC/MAP 10. 2 تهیه شد. با توجه به نتایج تحقیق در همه زیرحوضه ها بارش مهم ترین عامل در وقوع سیلاب در منطقه شناخته شد. در حوضه های شمالی و غربی منطقه، دبی رودخانه و شیب رتبه های بعدی تاثیر در وقوع سیلاب را به خود اختصاص دادند، درحالی که کاربری اراضی در زیرحوضه های جنوبی منطقه از عوامل مهم در بروز سیلاب است. همچنین با توجه به نتایج به دست آمده، بیش از نیمی از منطقه در پهنه خیلی خطرناک و خطرناک واقع شده است. بخش اعظم پهنه های خطرناک و خیلی خطرناک قسمت های شمالی، شمال غربی و غربی منطقه را در برگرفته اند که شامل زیرحوضه های فشم، میگون و آهار است.

شیوع ویروس کرونا، از مهم ترین مخاطرات جهان امروز است و همه گیری این ویروس، بخش های گوناگون جامعه ازجمله دانشگاه ها را درگیر کرده است. همانند هر چالشی، همه گیری ویروس کرونا نیز برای دانشگاه ها و جامعه علمی، تهدیدها و فرصت های بسیاری را به همراه آورده است. این پدیده موجب شده که جوامع علمی در زمینه آموزش الکترونیکی تجربه های ارزشمندی کسب کنند و آماده ورود به عصر جدیدی از آموزش به شیوه های نوین ازجمله آموزش در فضاهای سه بعدی باشند. فرهنگ و هنر نیز با آموزش پیوند یافته است. این موضوع می تواند آغازی برای حرکت به سمت یکپارچگی جهانی در روند آموزش باشد. در چند ماه اخیر، بسیاری از کنفرانس ها نیز به شیوه مجازی برگزار شده اند که با استقبال گسترده ای روبه رو شدند. سیاست های جهانی نیز در راستای افزایش بودجه علوم کاربردی تمهیداتی را اندیشیده اند، به طوری که بودجه سالانه بنیاد ملی علوم آمریکا از 8 میلیارد دلار در حال تغییر به 40 میلیارد دلار است. از سوی دیگر همه گیری کووید-19 توجه محققان در رشته های مختلف را به خود جلب کرده و سبب شده مسیر تحقیقاتی در جهان به طور گسترده به سمت علوم بنیادی و یافتن راهکارهایی برای درمان این ویروس تغییر پیدا کند. این مسیله برخی زمینه های تحقیقاتی دیگر را با مشکل بودجه روبه رو خواهد کرد. بسیاری از دانشگاه های جهان نیز به علت رویکرد استفاده از فضای مجازی، با مشکلات متعدد ازجمله کاهش ثبت نام دانشجویان خارجی و به دنبال آن کمبود بودجه مواجه شده اند که این مسیله، حیات برخی دانشگاه ها را با تهدید روبه رو ساخته است. دانشگاه های سراسر جهان تمهیدات ارزشمندی را با هدف حفظ و ارتقای اهداف آموزشی خود و سازگاری هرچه بیشتر با این بحران جهانی اندیشیده اند. با توجه به مراتب یادشده، در این مقاله به بررسی این رویکردهای ارزشمند در جهان می پردازیم. امید است با بهره گیری از مشارکت علمی و انتقال تجارب سودمند جهانی، بتوانیم از این تهدید، فرصتی برای بهبود و ارتقای علم و آگاهی در کشور بسازیم.