پژوهش در آموزش شیمی
سال:1399 | دوره:2 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

آموزش ابزار مهمی در مسیر توسعه ی یک کشور به شمار می آید، بنابراین یافتن فهم درست و دقیقی از مقوله ای به نام "پژوهش در آموزش" دارای اهمیت ویژه ای است. بیش تر پژوهش های گزارش شده در نشریات علمی-پژوهشی کشور شامل بررسی موضوع هایی غیر ضروری است که نقشی در بهبود فرایند یاددهی و یادگیری ندارند. لازم است با تغییری بنیادین در نگرش به موضوع انتشار مقاله و پژوهش های مربوط به آموزش، با انتخاب درست و دقیقِ موضوع های مورد نیاز و نیز هدف گذاری بهتر، "پژوهش در آموزش" را جانی تازه ببخشیم و چاپ مقاله را به عنوان فرصتی برای عرضه ی اندیشه ها و پیشنهادهای سازنده ی خود به جامعه ی آموزشی و در بوته ی نقد قرار دادن آن ها تبدیل کنیم. همچنین با مشارکت در پژوهش های گروهی به برداشتن گام های بزرگ تر و حل چالش های مهم-تری بیندیشیم.

پژوهش حاضر با هدف بررسی برداشت دانشجو معلمان آموزش شیمی در به کارگیری عبارات ریاضی در درس شیمی فیزیک انجام گردید. جامعه ی مورد مطالعه، دانشجو معلمان رشته آموزش شیمی بودند. 17 نفر از دانشجویان داوطلب از پردیس شهید هاشمی نژاد دانشگاه فرهنگیان مشهد، که درس شیمی فیزیک1 را گذرانده بودند، به عنوان نمونه در این پژوهش شرکت کردند و تفسیر آنان از به کارگیری عبارات ریاضی در معادلات ترمودینامیک بررسی شد. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بود. نتایج نشان داد که اغلب دانشجویان با اینکه در ریاضیات پایه موفق بوده و به خوبی معادله های ریاضی را حلّ کرده بودند و در ارائه تفسیر مناسب از اصطلاح تابع جبری درجه های مختلف، تفسیر و به کارگیری مشتق های جزئی مرتبه اول به فرم نمادی شرین و بیان کمّیت های ترمودینامیکی عینی به صورت ریاضی مشکلی نداشتند ولی در به کار گیری عبارت های ریاضی در سیستم های ترمودینامک مشکل داشتند. همچنین کج فهمی هایی نیز در تعریف و به کار گیری دیفرانسیل های کامل و غیرکامل یک کمّیت ترمودینامیکی داشتند که باعث کاربرد اشتباه معادلات دیفرانسیل در موضوعات مختلف ترمودینامیک می شد. دقّت کم به واحدهای یک کمّیت و تفسیر اشتباه آن، مشکلاتی در ایجاد ارتباط بین کمّیت های ذهنی مانند آنتروپی و انرژی آزاد گیبس با کمّیت های عینی مانند حجم و فشار با استفاده از روابط ماکسول ایجاد کرده بود.

هدف اصلی این پژوهش بررسی عوامل تسهیل گر فرآیند آموزش مجازی شیمی، در دوران کروناست. در مقاله حاضر سعی شده است تا با روش توصیفی-تحلیلی و استناد به منابع معتبر داخلی و خارجی ضمن معرفی آموزش الکترونیکی به عنوان اصلی ترین روش جهت استمرار فرآیند آموزش، به جنبه های اقتصادی به کارگیری گسترده آن در سیستم آموزشی کشور، به خصوص برای دروس نیازمند آزمایشگاه، همچون شیمی تأکید شود. نتایج به دست آمده نشان می دهد در دروس پایه ای و مهم مانند شیمی که به شدت وابسته به آزمایشگاه هستند، می توانیم با کمک فناوری های نوین آموزشی بدون صرف هزینه، در دوران آموزش مجازی به بیشترین بازده یادگیری ممکن دست یابیم. چنان چه از تجربیّات کشورهای پیشرو در زمینه آموزش استفاده کنیم می توانیم با یک برنامه ریزی صحیح، آموزش الکترونیکی را بخشی از سیستم آموزشی خود کرده و از مزایای آن جهت ارتقا سطح یادگیری فراگیران استفاده کنیم.

در این مطالعه مؤلّفه های اصلی آموزش محیط زیست در کتاب درسی شیمی پایه دهم سال تحصیلی 99-1398 به روش شانون مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر کاربردی – توصیفی و از نوع تحلیل محتوا است. به دلیل محدودیت جامعه آماری که-ماهیّت موضوع مورد تحقیق ایجاب می نمود-نمونه گیری انجام نشد و کل محتوای کتاب اعم از متن، شکل، حاشیه، پرسش و سایر آیتم های موجود در آن به عنوان نمونه انتخاب و بررسی شدند. شش مؤلّفه ی آب، هوا، خاک، جانوران و گیاهان، آلودگی های صوتی، و انرژی به عنوان مؤلّفه های اصلی آموزش محیط زیست قلمداد گردید. تجزیه و تحلیل داده ها به روش فوق الذکر نشان داد، بر خلاف مؤلّفه ی هوا که بیشترین فراوانی را داشت مؤلّفه ی آب با ضریب اهمّیّت 2611/0 بالاترین بار وزنی را به خود اختصاص داد، در مقابل آلودگی های صوتی با ضریب اهمّیّت صفر پایین ترین درجه ی اهمّیّت را داشته و خاک، انرژی، جانوران و گیاهان و هوا به ترتیب از بار وزنی و درجه اهمّیّت کمتری برخوردار هستند.

آزمایش کردن یکی از راه های آموختن اصول و نتایج کلی علم است که می تواند دانش آموزان را وادار به تفکر، بحث، نتیجه گیری و در نهایت یادگیری را مطلوب کند. آزمایش های شیمیایی سهمی بسیار زیاد در ادراک فراگیران دارد. روشی مستحکم برای حفظ فرآیند بصری تدریس و اصولی برای پیشبرد هرچه عمیق تر اهداف آموزشی در علم شیمی محسوب می شود. آزمایش در آموزش شیمی جایگاه بسیار والایی دارد و توجّه به فواید و تأثیرات آن تمام کوتاهی های آموزش انتزاعی شیمی را پوشش خواهد داد. تفهیم دانش-آموزان در بسیاری از مباحث کتب شیمی ضامن توجّه کافی و اجرای هوشمندانه رهنمودهای هر آزمایش برای یادگیری بیشتر و عمیق تر مباحث است. در این مقاله با هدف مرور مطالب مربوط به آزمایشگاه و آموزش شیمی مبتنی بر آزمایش به همراه مزایا و اهداف و معایب آن ها که با روش تحلیل مضمون ادبیات، پیشینه و نتایج پژوهش انجام شده است و با آوردن نمونه هایی از آثار پژوهشی به کاربردهای آموزشی آن در آموزش شیمی پرداخت شد. روش مورد مطالعه، جست وجو در پایگاه های اطّلاعاتی فارسی و بررسی مقالات، کتب و پایان نامه های مرتبط با آموزش شیمی می باشد. و در پایان نیز به ارائه پیشنهاداتی برای استفاده ی گسترده از آزمایشگاه در مدارس برای بهبود آموزش شیمی پرداخته شده است.

این پژوهش با هدف طراحی محتوا درباره تاریخچه ی کشف پرتو ایکس و توسعه روش های طیف سنجی انجام شده است. روش پژوهش کاربردی-توصیفی و از نظر روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و ابزار آن فیش های کاغذی بوده است. به طور کلی می توان گفت در قرن 19 دانشمندان بسیاری به مطالعه عبور الکتریسیته از جامدات، مایعات، گازها و خلاء علاقه مند شده بودند که در حاشیه این پژوهش ها پرتو کاتدی کشف شد. پس از آن آزمایشات بسیاری برای بررسی ماهیت این پرتوها صورت گرفت و هنگامی که در سال 1895برد این پرتوها در هوا بررسی می شد بصورت تصادفی پرتو ایکس کشف شد. پزشکان از ماهیت پرتو ایکس شگفت زده شدند و از آن برای بررسی بدن انسان و تشخیص و درمان بیماری ها و فیزیکدان ها از آن برای بررسی ساختار بلورها و اتم ها استفاده کردند. در سال 1896 با ساخت آشکارساز برای این پرتوها، توانستند شدت پرتوها را اندازه گیری کنند. در سال های 1909-1905 پرتوهای ایکس مشخصه اتم، کشف و مطالعه شدند. پس از آن طی آزمایشاتی ماهیت الکترومغناطیسی آن ها اثبات شد. در سال 1913 این پرتوها به عنوان روشی استاندارد در شناسایی بلورها مورد استفاده قرار گرفتند. در دهه 1920 طیف سنج-های جدیدی برای اندازه گیری و تشخیص ساختار ماده بوجود آمدند و در سال 1956 با طیف سنجی پرتو ایکس ساختار مارپیچی رشته های DNA در سلول ها کشف شدند.

ظهور فناوری نانو علاوه بر انقلابی که در جهان به پا کرد، هیاهویی در نظام های آموزش کشورهای دنیا به وجود آورد تا افراد متخصص را در این زمینه تربیت کنند. برنامه های متنوع آموزشی برای رده های مختلف سنی نشان از توجه همه جانبه به سرمایه گذاری در این شاخه از فناوری دارد. گسترش استفاده از فناوری نانو در شاخه های مختلف صنعتی، پزشکی، الکترونیک، کشاورزی و بهداشت، نظام های آموزشی را بر آن می دارد تا با ارائه مفاهیم و سرفصل های مربوط به نانو مواد و کاربردهای آن، آگاهی دانش آموزان را در این زمینه علمی افزایش دهند. با گنجانیدن مطالب مرتبط با نانوفناوری به صورت تدریجی در کتب علوم و شیمی دوره متوسطه می توان تا حدودی خلاء آگاهی دانش آموزان در این شاخه علمی را جبران کرد. هر چند که آموزش اصولی این فناوری مستلزم برنامه ریزی مدون می باشد. استفاده از ابزارهای مناسب، تصاویر و طرح های تحقیق کلاسی می تواند در انتقال مفاهیم اصلی به دانش آموزان و درک بهتر مقیاس ها بسیار مفید باشد. نتایج نشان می دهد که نبود چارچوب و برنامه مدون، فراهم نبودن زیرساخت های کافی، حجم بالای کتب درسی و عدم تسلط دبیران، چالش های اصلی در زمینه آموزش فناوری نانو هستند.