پژوهشهای بذر ایران
سال:1398 | دوره:6 | شماره:1 |تعداد مقالات:12

مقدمه: کاتوس (علف خرس)، علف هرزی چندساله با نام علمی Cynanchum acutum L. می باشد. کاتوس از طریق تولید مثل زایشی و تکثیر رویشی بقای خود را حفظ می کند. این علف هرز عمل برداشت را در بسیاری از محصولات کشاورزی از جمله پنبه، ذرت، چغندرقند و گندم با مشکلاتی روبرو می کند. در سال های اخیر این علف هرز در مزارع نیشکر باعث خسارت فراوانی شده است. اهمیت شرایط محیطی و نقش آن در کنترل علف های هرز می تواند مهم باشد، لذا هدف از انجام این پژوهش بررسی تاثیرات تنش های خشکی و شوری بر ویژگی های جوانه زنی بذر این علف هرز می باشد. مواد و روش ها: به منظور بررسی اثر تنش شوری و خشکی بر بذر علف هرز کاتوس دو آزمایش جداگانه در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در سال 1394-1393 در آزمایشگاه بخش مطالعات کاربردی کشت و صنعت نیشکر حکیم فارابی خوزستان انجام گرفت. این آزمایش روی بذر علف هرز کاتوس جهت تعیین آستانه تحمل به تنش شوری و خشکی و شناخت بهتر اکولوژی بذر علف هرز کاتوس اجرا گردید. تیمارهای آزمایش اول شامل سطوح مختلف تنش شوری (صفر، 5/2، 5/4، 5/6، 5/8، 5/12، 5/16 و 5/20 دسی زیمنس بر متر) و آزمایش دوم شامل 7 سطح تنش خشکی (پتانسیل اسمزی) (صفر، 1-، 3-، 6-، 9-، 12-و 15-بار) بودند. یافته ها: نتایج آزمایش شوری نشان داد که با افزایش تنش شوری از صفر به 5/20 دسی زیمنس بر متر صفات درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه و وزن گیاهچه کاتوس به ترتیب 61، 80، 91 و 99 درصد نسبت به شاهد کاهش یافت. نتایج آزمایش خشکی نشان داد که با افزایش تنش خشکی از صفر به 15-بار کلیه صفات مورد مطالعه (درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه و وزن گیاهچه) کاتوس 100 درصد نسبت به شاهد کاهش یافت و جوانه زنی مشاهده نشد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در کلیه صفات، بین سطوح شوری و خشکی مختلف اختلاف معنی داری در سطح خطای یک درصد وجود داشت. در این آزمایش در تنش شوری در اکثر صفات به خصوص طول ریشه چه از مقدار سطح شوری از 5/8 دسی زیمنس بر متر به بعد و در تنش خشکی از سطح خشکی 3-بار به بعد روند کاهشی سریع تری داشتند. نتیجه گیری: در نهایت به نظر می رسد که شناخت کافی در خصوص این علف هرز در جهت اتخاذ بهترین شیوه صحیح مبارزه مدیریتی و همچنین ارزیابی تاثیر تنش های محیطی بخصوص پاسخ به شوری و خشکی بذر این علف هرز می تواند ما را در یافتن روش های کنترل جدید یاری نماید. این می تواند به عنوان یک رهیافت اکولوژیکی مناسب و دوست دار محیط زیست در راستای کاهش مواد شیمیایی در کشاورزی پایدار استفاده شود. همچنین با توجه به تحمل کم این علف هرز به شوری و خشکی (بخصوص خشکی)، می تواند در برنامه های مدیریت علف هرز استفاده شود. به طور کلی با توجه به نتایج این تحقیق می توان اظهار داشت که در اکثر صفات آستانه تحمل این علف هرز به شوری بذر و خشکی به ترتیب 5/12 دسی زیمنس بر متر و 6-بار به دست آمد. با تبدیل واحد شوری به خشکی، می توان نتیجه گرفت حساسیت این علف هرز به شوری بیشتر از تنش خشکی است.

مقدمه: گوار (Cyamopsis tetragonolob) از تیره پراوانه واران، خانواده لگوم و گیاهی خودگرده افشان، بومی هند و پاکستان است. این گیاه برای رشد در مناطق خشک، کم آب و خاک های شنی سازگار می باشد و می تواند خاک های شور و نسبتاً قلیائی را تحمل کند. تعیین بهترین زمان برداشت بذر و هم زمانی آن با حداکثر کیفیت یکی از موضوعات مهم در حوزه مدیریت تولید بذر است. تغییرات کیفیت فیزیولوژیک بذر در دوره نمو تا رسیدگی بذر ایجاد می شود. استفاده از بذرهای با کیفیت بالا نقش مهمی در عملکرد نهایی محصولات زراعی دارد. هدف از اجرای این پژوهش تعیین مناسب ترین زمان برداشت بذر است، زیرا میزان رطوبت بذر در زمان برداشت یکی از مهم ترین عوامل موثر بر کیفیت بذر می باشد. مواد و روش ها: این پژوهش در تیرماه سال 1396 در ایستگاه تحقیقات عراقی محله در استان گلستان شهرستان گرگان به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل زمان برداشت بذر از پایه مادری در 6 مرحله (با رطوبت های متفاوت) و مکان های برداشت (غلاف بالا، وسط و پایین) بود به طوری که با شروع غلاف دهی به فاصله هر 7 روز یکبار بذرها از پایه مادری برداشت شدند و صفاتی مانند سرعت جوانه زنی، درصد جوانه زنی، قدرت گیاهچه، بنیه گیاهچه، میزان رطوبت بذر و میزان فعالیت آنزیم آلفا آمیلاز بذر محاسبه گردید. در این تحقیق برای بررسی روند تغییرات درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، شاخص قدرت گیاهچه و شاخص بنیه در طول رسیدگی بذر روی گیاه گوار از مدل لجستیک استفاده شد. یافته ها: نتایج تحقیق حاضر نشان داد که این فرضیه مبنی بر این که بذرها در زمان پایان دوره پر شدن بذر به حداکثر کیفیت خود می رسند، صحیح است و می توان بیان کرد که بذرهای گوار در رطوبت 30 و 14 درصد، اواخر دوره پر شدن بذر بیشترین کیفیت را دارا بودند. به طور کلی، نتایج حاصل از تحقیق حاضر تایید می کند که مراحل نمو و رسیدگی بذر گوار روی پایه مادری، کیفیت آن را تحت تأثیر قرار می دهد. در مراحل اولیه رشد (رطوبت 85، 80 و 62 درصد) به دلیل نارس بودن و عدم تشکیل ساختارهای ضروری بذر، مقدار صفات کیفی درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، قدرت گیاهچه و شاخص بنیه پایین بود و با تکامل ساختارهای ضروری و کاهش رطوبت بذر (58، 30 و 14 درصد) مقدار صفات کیفی ذکر شده افزایش یافت. نتیجه گیری: در کل می توان نتیجه گرفت که بهترین تاریخ برداشت بذرهای گوار در استان گلستان با بیشترین کیفیت، زمان رسیدن رطوبت بذری به 14 درصد یا 100 روز پس از کاشت است و بهترین مکان برای غلاف گیری با بیشترین کیفیت، غلاف های تشکیل شده در پائین بوته است.

مقدمه: بذر گیاه موسیر علاوه بر خواب دارای استقرار ضعیفی در مرحله جوانه زنی می باشد. از جمله روش های بهبود کارایی و استقرار بذر می توان به انواع پرایمینگ با مواد مغذی اشاره کرد. وجود عناصر ریزمغذی یکی از عواملی است که ممکن است کارایی بذرها را تحت تاثیر قرار دهد. لذا این پژوهش با هدف بررسی اثر پرایمینگ با مواد مغذی بر بهینه سازی شکست خواب، جوانه زنی، ارتقا کارایی بذر و استقرار گیاه دارویی-مرتعی موسیر جهت برنامه های حفاظتی، احیا و اهلی سازی این گیاه اجرا گردید. مواد و روش ها: به منظور بررسی اثر مواد مغذی بر جوانه زنی و بهبود استقرار موسیر، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر دانشگاه شهرکرد در سال 1394 اجرا گردید. دو تیمار شکست خواب (اسید سولفوریک و اسید سولفوریک + اسید جیبرلیک) به عنوان فاکتور اول و نه سطح مواد مغذی شامل سولفات روی 5، 10، 50 و 100 میلی مولار و سولفات آهن 5/0، 1، 5/1 و 2 درصد درمقایسه با شاهد به عنوان فاکتور دوم روی بذرهای موسیر مورد مقایسه قرار گرفتند. یافته ها: تجزیه واریانس نشان داد تیمارهای شکست خواب، پرایمینگ با مواد مغذی و اثرمتقابل آن ها درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، زمان رسیدن به 10 و 50 درصد جوانه زنی، یکنواختی جوانه زنی، طول گیاهچه و شاخص بنیه І بذرهای موسیر را در سطح احتمال یک درصد تحت تاثیر قرار دادند. کاربرد اسید سولفوریک در کنار سولفات آهن 1 درصد سبب افزایش جوانه زنی نسبت به شاهد گردید. همینطور در صفات مختلف اسید جیبرلیک اثر آهن را تقویت کرد در حالی که درکنار روی سبب تفاوت چشم گیری نسبت به عدم کاربرد آن نگردید. سولفات روی 5 میلی مولار نسبت به شاهد موجب افزایش سرعت جوانه زنی گردید که با افزایش غلظت روند کاهشی داشت. اسید جیبرلیک سبب تغییر محسوس سرعت جوانه زنی نگردید. زمان رسیدن به 50 درصد جوانه زنی نیز تحت تاثیر غلظت های 5/0 و 1 درصد سولفات آهن و سطوح پایین سولفات روی کاهش یافت. استفاده از اسید جیبرلیک تاثیر معنی داری بر کاهش زمان جوانه زنی نسبت به شاهد نشان نداد و در غلظت های بالاتر T50 را بیشتر کرد. اگرچه صفات جوانه زنی کمتر تحت تاثیر اسید جیبرلیک قرار گرفت، اما طول گیاهچه و شاخص ویگور از آن تاثیر مثبتی پذیرفت و بالاترین طول گیاهچه در غلظت های 5/0 و 1 درصد آهن همراه با اسید جیبرلیک به دست آمد. نتیجه گیری: پرایمینگ بذر موسیر با مواد مغذی سبب بهبود شاخص های جوانه زنی و بنیه گیاه گردید. غلظت های مختلف آهن و روی اثرات متفاوتی بر بذر موسیر نشان دادند که با روش های شکست خواب آن اثرمتقابل داشت. استفاده از اسید جیبرلیک اگرچه تاثیری بر افزایش سرعت جوانه زنی و کاهش زمان رسیدن به 10 و 50 درصد جوانه زنی نداشت اما طول گیاهچه و شاخص بنیه І را تقویت کرد که در مورد سولفات آهن این اثر مشهودتر بود.

مقدمه: حبوبات، گروهی از گیاهان زراعی هستند که از نظر تغذیه انسان و همچنین پایداری سامانه های زراعی و سودمندی اقتصادی نقش مهمی ایفا می کنند. با توجه به تراکم مطلوب ماش (400 هزار بوته در هکتار) در کل کشور برای کشت ماش به بیش از 700 تن بذر گواهی شده نیاز است. این موضوع اهمیت تولید بذر با کیفیت بالا در ماش را نشان می دهد. کیفیت تولید بذر ممکن است تحت شرایط مختلف محیطی قرار بگیرد. از جمله این شرایط، کاهش دسترسی گیاهان به آب می باشد. این فرضیه که تولید بذر می تواند از کشت مخلوط منتفع شود در مطالعات قبلی مورد توجه قرار گرفته است. از آنجا که اطلاعات کمی در مورد جوانه زنی و وزن بذر ماش در مراحل مختلف پر شدن دانه در پاسخ به آبیاری جزئی ریشه و کشت مخلوط وجود دارد، در پژوهش حاضر کوشش شده است تا ضمن بررسی اثر آبیاری جزئی ریشه و کشت مخلوط بر برخی خصوصیات کیفی بذر ماش، بهترین زمان برداشت بذر برای تولید بذر با کیفیت بالا نیز مورد ارزیابی قرار گیرد. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. عامل اول الگوی کاشت (شامل کشت خالص ماش، کشت مخلوط ماش با ذرت روی ردیف های جداگانه و کشت مخلوط ماش با ذرت روی یک ردیف)، عامل دوم روش آبیاری (آبیاری جزئی و کامل سامانه ریشه ای) و عامل سوم زمان برداشت بذر از پایه مادری (در 5 مرحله به فاصله هر پنج روز یک بار) بود. تیمار روش آبیاری بعد از استقرار گیاهچه ها اعمال گردید. از 10 روز بعد از تشکیل بذر و به فاصله هر پنج روز یک بار، بوته ها از سطحی معادل یک متر مربع در هر کرت برداشت شدند و صفات وزن هزار دانه، درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه و وزن خشک گیاهچه حاصل از بذرهای برداشت شده تعیین شد. یافته ها: نتایج نشان داد که برهمکنش الگوی کاشت و زمان برداشت و الگوی کاشت و آبیاری و زمان برداشت بر صفات مورد بررسی اثر معنی داری نداشت ولی برهمکنش آبیاری و زمان برداشت بر درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و وزن خشک گیاهچه معنی دار (P≤ 0. 01) بود. در هر دو سیستم آبیاری، با افزایش نمو و رسیدگی بذر، درصد جوانه زنی نیز بیشتر شد. درصد جوانه زنی بذر ماش با اعمال آبیاری جزئی ریشه کاهش یافت. اثر آبیاری جزئی ریشه بر درصد جوانه زنی با افزایش رسیدگی بذر بیشتر بود. آبیاری جزئی ریشه منجر به کاهش طول ریشه چه، وزن خشک گیاهچه، وزن هزار دانه و طول ساقه چه گردید. در هر دو سیستم آبیاری (آبیاری کامل و آبیاری جزئی ریشه)، وزن خشک گیاهچه حاصل از جوانه زنی بذر ماش با افزایش نمو و رسیدگی بذر بیشتر شد. نتیجه گیری: کشت مخلوط بر کیفیت بذر ماش اثر معنی داری نداشت. با این حال، آبیاری محدود باعث کاهش کیفیت بذر ماش شد. برای برداشت بذر با کیفیت بالا در ماش، نیاز است از تحمیل تنش خشکی بر گیاه جلوگیری شود. زمان رسیدن به حداکثر کیفیت بذر در ماش منطبق بر زمان پایان پر شدن دانه بود که تأییدی بر فرضیه هارینگتون می باشد.

مقدمه: دانستن و درک خصوصیات پیچیده ای که طول عمر بذر را کنترل می کنند، دارای اهمیت اکولوژیکی، زارعی و اقتصادی است. شرایط نگهداری نامناسب پس از برداشت، بخش بزرگی از عملکرد سالیانه را در انبار از بین می برد که قسمتی از آن به دلیل فعالیت های میکروبی در انبارها می باشد. خسارت ناشی از کپک های انباری بر اساس شرایط آب و هوایی، محصول و امکانات انبارداری متغیر است. مطالعه حاضر با هدف بررسی تأثیر شرایط نگهداری و رطوبت اولیه بذر بر رشد قارچ های انباری و ارتباط بین میزان آلودگی به قارچ ها با کیفیت و تغییرات بیوشیمیایی بذر انجام شد. مواد و روش ها: به منظور بررسی تأثیر قارچ های انباری بر زوال بذر سویا در شرایط مختلف انبارداری پژوهشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل سه میزان رطوبت اولیه بذر شامل رطوبت پایین (10%)، رطوبت متوسط (12%) و رطوبت بالا (14%) به عنوان فاکتور اول و دو شرایط انبارکردن شامل انبار مورد استفاده برای نگهداری بذر در مغان و انبار کنترل شده نگهداری بذر در مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال به عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شد. بذرهای سویا رقم ویلیامز پس از 6 ماه نگهداری در شرایط کنترل شده و شرایط متداول نگهداری بذر از نظر آلودگی به قارچ های Aspergillus niger, Aspergillus flavus, Fusarium spp, Penicillium spp و همچنین صفات کیفی و بیوشیمیایی بذر شامل درصد جوانه زنی، شاخص بنیه گیاهچه، میزان قندهای محلول و پروتئین بذر مورد مطالعه قرار گرفتند. یافته ها: نتایج این آزمایش نشان داد که با افزایش رطوبت بذر به 14 درصد به طور معنی داری از کیفیت بذر کاسته شد. همچنین آلودگی به قارچ های انباری رابطه مستقیمی با میزان رطوبت بذر داشته و بذرهای با رطوبت بالا به سرعت مورد هجوم قارچ های انباری قرار گرفته و این آلودگی ها سبب کاهش کیفیت بذر و کاهش قابلیت حیات گردید. همچنین در بذرهای با رطوبت 14 درصد در انبار مغان نسبت به انبار کنترل شده آلودگی به قارچ آسپرژیلوس نیگر از 5/27 به 75/43 درصد افزایش و درصد جوانه زنی از 5/52 به 23 درصد کاهش نشان داد. این بررسی نشان داد که با افزایش درصد قارچ های انباری، زوال بذر سویا به طور معنی داری افزایش یافت. بررسی تغییرات بیوشیمیایی بذرهای زوال یافته در طی انبارکردن نشان داد که با افزایش پیری بذرها میزان قندهای محلول و درصد پروتئین کاهش یافت، به طوری که در بذرهای نگهداری شده در شرایط نامناسب، میزان قندهای محلول و پروتئین بذر به طور معنی داری پایین تر بود. همچنین با افزایش رطوبت بذر که افزایش زوال بذر را در پی داشت از محتوای قندهای محلول و پروتئین به طور معنی داری کاسته شد. نتیجه گیری: براساس نتایج به دست آمده، رطوبت اولیه بذر و شرایط نگهداری دو عامل مهم و تعیین کننده میزان هجوم بیماری ها در طی انبارداری بودند و این موضوع با تأثیر بر محتوای قندهای محلول و پروتئین محلول باعث زوال بذر و کاهش بنیه بذر و قابلیت حیات بذر گردید. همچنین می توان نتیجه گیری کرد که رطوبت بذر 12 درصد که رطوبت استاندارد تولید بذر سویا در ایران است، رطوبت مناسبی برای نگهداری بذر می باشد.

مقدمه: کشور ایران در زمره مناطق خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد که حدود 63 درصد از سطح زیر کشت گندم در آن بصورت دیم می باشد. استفاده از کودهای آلی و زیستی به عنوان یکی از مولفه های اصلی مدیریت مواد غذایی گیاه در کشاورزی پایدار می تواند نقش بسزایی در حل مشکلات ناشی از کودهای شیمیایی ایفا نماید. هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر پیش تیمار بذرهای ارقام گندم دیم با کودهای زیستی و آلی بر شاخص های مرتبط با جوانه زنی و رشد هتروتروفیکی گیاهچه انجام پذیرفت. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاٌ تصادفی با سه تکرار درآزمایشگاه کنترل وگواهی بذر و نهال مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان انجام شد. تیمارهای تلقیح بذر شامل کودهای آلی و زیستی: سی فول، روت، بیوهلث، تریکودرمین و شاهد بدون تیمار، روی هشت رقم گندم دیم شامل آذر 2، هشترود، باران، رصد، اوحدی، سرداری، تکاب و هما بود. بذرهای ضدعفونی شده با کودهای آلی و زیستی با غلظت های مشخص پیش تیمار شده و درون ژرمیناتور در دمای 20 درجه سانتی گراد قرار داده شدند. اولین روز شمارش و آخرین روز شمارش، بذرهای جوانه زده برای گیاه گندم به ترتیب روز چهارم و روز هشتم پس از شروع آزمایش بود. بذرهای جوانه زده در هر تیمار شمارش و شاخص های جوانه زنی از قبیل سرعت جوانه زنی، متوسط جوانه زنی روزانه، ضریب سرعت جوانه زنی، شاخص طولی و وزنی بنیه گیاهچه، وزن تر ریشه چه، ساقه چه و گیاهچه، استفاده از ذخایر بذر، کارآیی ذخایر بذر و کسر استفاده از ذخایر بذر محاسبه گردید. یافته ها: با کاربرد سطوح مختلف کودی سرعت جوانه زنی در تیمار هما×بیوهلث (155 درصد)، متوسط جوانه زنی روزانه تیمار هشترود×بیوهلث (69 درصد)، ضریب سرعت جوانه زنی تیمار اوحدی×روت (60 درصد)، شاخص طولی گیاهچه تیمار اوحدی×بیوهلث (108 درصد) و وزنی بنیه گیاهچه تیمار هما×بیوهلث (64 درصد)، وزن تر ریشه چه تیمار هشترود×روت (106 درصد)، وزن تر ساقه چه تیمار هشترود×سیفول (23 درصد) و وزن تر گیاهچه تیمار هما×بیوهلث (42 درصد)، نسبت طول ریشه چه به طول ساقه چه تیمار اوحدی×تریکودرمین (75 درصد)، استفاده از ذخایر بذر تیمار هما×بیوهلث (118 درصد) و کسر استفاده از ذخایر بذر تیمار هما×بیوهلث (119 درصد) نسبت به شاهد افزایش یافت. ضمن اینکه کود بیوهلث و رقم هشترود در اکثر صفات مورد بررسی بیشترین میانگین ها را به خود اختصاص دادند. نتیجه گیری: نتایج بررسی سطوح مختلف کودی نشان داد پیش تیمار با کود بیوهلث در اکثر شاخص های مرتبط با جوانه زنی و رشد هتروتروفیکی گیاهچه دارای اختلاف معنی دار با سایر سطوح کودی بود.

مقدمه: گون سفید (Astraglus gossypinus Fisher. ) از جمله گیاهان با ارزش مولد صمغ کتیرا می باشد که اهمیت زیادی در حفاظت خاک و اقتصاد کشور دارد. تکثیر این گیاه از طریق بذر صورت می گیرد؛ که بذرهای آن در شرایط طبیعی دارای خواب می باشند. بنابراین، شناخت عوامل مؤثر بر خواب و ایجاد شرایط بهینه برای جوانه زنی بذرهای این گیاه برای کشت، اصلاح و احیاء مراتع لازم می باشد، این مطالعه با هدف تعیین بهترین تیمار جهت شکستن خواب و بهبود صفات جوانه زنی بذر گون سفید تحت تأثیر تیمارهای مختلف شیمیایی و فیزیکی اجرا گردید. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه بانک ژن غلات و حبوبات دانشگاه ایلام در سال 1396، اجرا شد. فاکتورها شامل خراش دهی شیمیایی در دو سطح (بدون خراشدهی و خراش دهی با استفاده از اسید سولفوریک 98 درصد به مدت 10 دقیقه)، سرمادهی در سه سطح (بدون سرما، سرمادهی مرطوب در دمای چهار درجه سانتی گراد به مدت دو هفته و سرمادهی خشک در دمای 20-درجه سانتی گراد به مدت دو هفته)، پیش تیمار با محلول نیترات پتاسیم در دو سطح (صفر و محلول یک درصد نیترات پتاسیم) و با اسید جیبرلیک در دو سطح (صفر و 5 میلی گرم در لیتر اسید جیبرلیک) بودند. شاخص های جوانه زنی مانند درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول گیاهچه و ریشه چه، شاخص بنیه بذر و وزن تر گیاهچه مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: ارزیابی اولیه شاخص های حیاتی بذر مانند جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه نشان داد که کاربرد همزمان تیمار خراش دهی بذر با اسید سولفوریک و سرمادهی مرطوب بیشترین تأثیر مثبت را بر شکست خواب بذر و افزایش درصد جوانه زنی بذر دارند. بیشترین سرعت جوانه زنی در تیمار سرمادهی مرطوب مشاهده شد که 19/32 درصد در مقایسه با تیمار بدون سرمادهی، بیشتر بود. خراش دهی با اسید سولفوریک متوسط زمان جوانه زنی بذر را در تیمار سرمادهی مرطوب کاهش داد. خراش دهی با اسید سولفوریک وزن تر گیاهچه را به میزان 25/55 درصد نسبت به تیمار بدون خراش دهی با اسید افزایش داد. پیش تیمار با نیترات پتاسیم موجب افزایش وزن تر گیاهچه گون سفید در شرایط بدون سرمادهی، سرمادهی مرطوب و خشک به ترتیب به میزان 66/52، 94/30 و 18/17 درصد شد. کاربرد نیترات پتاسیم باعث افزایش طول ریشه چه به میزان 60/7 درصد در مقایسه با تیمار بدون پرایم گردید. بیشترین طول ریشه چه (71/78 میلی متر) در تیمار خراش دهی با اسیدسولفوریک توأم با سرمادهی مرطوب در دمای 4 درجه سانتی گراد به مدت دو هفته به دست آمد که در مقایسه با تیمار شاهد حدود 77/30 درصد بیشتر بود. بیشترین طول گیاهچه (88/84 میلی متر) در تیمار خراش دهی با اسید سولفوریک، سرمادهی مرطوب و پیش تیمار با نیترات پتاسیم و اسید جیبرلیک به دست آمد. بیشترین شاخص بنیه بذر (85/61) در تیمار خراش دهی با اسید سولفوریک تحت تأثیر سرمادهی مرطوب و با پیش تیمار با اسید جیبرلیک و نتیرات پتاسیم مشاهده گردید. نتیجه گیری: در مجموع می توان نتیجه گرفت که بذر گون سفید دارای خواب از نوع فیزیکی و فیزیولوژیکی است و بهترین روش شکست خواب بذر و تحریک جوانه زنی آن تیمار سرمادهی مرطوب به مدت دو هفته و خراش دهی با اسید سولفوریک به مدت 10 دقیقه می باشد.

مقدمه: درسال های اخیر در برخی از مناطق تحت کشت سویا در استان گلستان علف هرز نیلوفرپیچ (Ipomoea nill Roth) به عنوان یک علف هرز نوظهور یکساله با تیپ رویشی رونده و از تیره پیچک مطرح شده است. جوانه زنی اولین و مهم ترین مرحله استقرار و متعاقب آن رقابت موفقیت آمیز به شمار می رود که متأثر از عوامل ژنتیکی و محیطی است. در بین عوامل محیطی مؤثر بر جوانه زنی دما و نور مهم ترین عوامل محیطی هستند. رابطه بین دما و سرعت جوانه زنی با استفاده از مدل های گوناگونی مانند دندانه ای، خطوط متقاطع، بتا و درجه دوم بررسی شده است. هدف از این پژوهش تعیین دماهای کاردینال در گیاه مهاجم نیلوفر پیچ و بررسی نقش دما و نور بر برخی ویژگی های جوانه زنی آن می باشد. مواد و روش ها: به منظور بررسی تاثیر دما و نور بر جوانه زنی بذر علف هرز مهاجم نیلوفرپیچ دو آزمایش انجام شد. آزمایش اول در قالب طرح کاملا تصادفی با 7 سطح دمای ثابت (10، 15، 20، 25، 30، 35، 40 درجه سانتی گراد) و چهار تکرار انجام شد. آزمایش دوم شامل تیمار دماهای متناوب روزانه/شبانه در 6 سطح (10/15، 20/30، 25/30، 25/35، 30/40، 35/45 درجه سانتی گراد) و تیمار نور در شرایط روشنایی (14 ساعت روشنایی 250 میکرومول بر مترمربع در ثانیه) و تاریکی در چهار تکرار انجام شد. تعداد بذرهای جوانه زده در هر روز تا 4 روز بعد از توقف جوانه زنی یادداشت برداری شد. درصد و سرعت جوانه زنی و مدت زمان رسیدن به 50 درصد جوانه زنی محاسبه شد. برای تعیین دمای کاردینال از سه مدل رگرسیونی خطوط متقاطع و دندانه ای و بتا بین درجه حرارت و سرعت جوانه زنی استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که دمای متناوب 30/20 درجه سانتی گراد دارای بیشترین درصد (95 درصد) و سرعت جوانه زنی (8/19 بذر در روز) بود. کمترین درصد جوانه زنی با 33/83 درصد در دماهای متناوب 25/35 درجه سانتی گراد، کمترین سرعت جوانه زنی در دمای متناوب 20/10 درجه سانتی گراد با مقدار 10/15 بذر در روز مشاهده شد. نتایج نشان داد که از میان مدل های رگرسیون غیرخطی استفاده شده، مدل دندانه ای نسبت به مدل خطوط متقاطع و بتا از دقت بیشتری در توصیف سرعت جوانه زنی نیلوفرپیچ نسبت به دما برخوردار بود. نور تأثیر معنی داری بر جوانه زنی نداشت به طوری که هم در شرایط نور و هم در شرایط تاریکی جوانه زنی یکسانی مشاهده شد. با توجه به نتایج حاصل از این آزمایش، علف هرز نیلوفر پیچ در دامنه وسیعی از دماهای ثابت و متناوب قادر به جوانه زنی می باشد، با این وجود در دماهای بالاتر از 30 درجه سانتی گراد جوانه زنی سریعتری دارد. از طرف دیگر، عدم نیاز نوری برای جوانه زنی هم از مزیت های دیگر است که جوانه زنی، رقابت و گسترش در محیط های زراعی را افزایش می دهد. نتیجه گیری: براساس نتایج این مطالعه، بیشترین درصد و سرعت جوانه زنی در دمای متناوب 30/20 درجه سانتی گراد بود. مقادیر دماهای کاردینال برای علف هرز مهاجم نیلوفرپیچ براساس مدل رگرسیونی دندانه ای برازش داده شده دماهای کمینه (Tb)، بهینه اول (To1)، بهینه دوم (To2)، و بیشینه (Tc) بترتیب 90/10، 30/22، 78/29 و 92/39 درجه سانتی گراد به دست آمد. به نظر می رسد که این علف هرز در دماهای گرمتر جوانه زنی بهتری دارد. احتمالا از اواسط بهار بعد از گرمی هوا و همچنین فراهمی آب زمان مناسبی برای جوانه زنی و رقابت این علف هرز ایجاد می شود. همچنین مشخص شد نور تاثیری بر جوانه زنی این علف هرز ندارد (بذر غیر فتوبلاستیک).

مقدمه: تداخل شامل رقابت برای توان بالقوه محیطی و دگرآسیبی است. علف های هرز دگرآسیب با آزادسازی ترکیبات شیمیایی اصولاً از نوع متابولیت های ثانویه از راه های مختلف نظیر ترشحات ریشه، تجزیه بقایا، آبشویی و تبخیر ممکن است موجب ایجاد اثرات مثبت، منفی و یا حتی خنثی بر محصولات زراعی شوند؛ بنابراین هدف از این آزمایش، ارزیابی توان بالقوه دگرآسیبی علف های هرز قیاق، خرفه و گل گندم بر خصوصیات جوانه زنی و میزان رنگیزه های فتوسنتزی شاهی در شرایط آزمایشگاهی بود. مواد و روش ها: برای آزمایش های زیست سنجی، غلظت های مختلف 0، 20، 40، 60، 80 و 100 درصد (عصاره 10 درصد وزن به حجم) از علف های هرز از قبیل قیاق، خرفه و گل گندم با کمک آب مقطر تهیه شد و سپس روی 50 عدد بذر گواهی شده شاهی به طور جداگانه اعمال گردید. در این آزمایش، صفاتی نظیر سرعت و درصد جوانه زنی و میزان رنگیزه های کلروفیل a، b، کل و کاروتنوئیدها بر اساس روش استون سرد اندازه گیری شد. یافته ها: برازش مدل رگرسیونی نشان داد که سرعت و درصد جوانه زنی شاهی تنها در غلظت های فراتر از 80 درصد عصاره آبی قیاق به طور معنی داری کاهش نشان داد. به ازای هر واحد افزایش درصد غلظت عصاره قیاق، طول ریشه چه، بنیه بذر، میزان کلروفیل کل و کاروتنوئیدهای شاهی به ترتیب به میزان 08/0 سانتی متر، 68/8، 007/0 و 007/0 میلی گرم بر گرم کاهش نشان داد. مطابق نتایج، بین غلظت های مختلف عصاره خرفه با صفات جوانه زنی و رنگیزه های فتوسنتزی شاهی یک رابطه نمایی برقرار بود. به طوری که در بیشتر موارد این صفات تا غلظت 40 درصد از شیب کاهشی ملایم برخوردار بودند، اما در فراتر از این غلظت با شیب تندی کاهش نشان دادند. در مورد گل گندم، درصد و سرعت جوانه زنی به علاوه طول ساقه چه شاهی تنها در غلظت 100 درصد به ترتیب معادل 67/14، 67/14 و 81/29 درصد کاهش نشان دادند، اما طول ریشه چه و بنیه بذر شاهی با افزایش غلظت های عصاره آبی گل گندم کاهش نشان دادند. بیشترین اثر کاهشی مربوط به تیمار 100 درصد به ترتیب به میزان 38/52 و 44/55 درصد بود. میزان کلروفیل کل شاهی در غلظت های 60، 80 و 100 درصد از عصاره گل گندم در مقایسه با شاهد به ترتیب معادل 37/14، 59/27 و 29/25 درصد کاهش نشان داد، اما اثر غلظت های 20 و 40 درصد عصاره گل گندم بر رنگیزه مورد بررسی معنی دار نبود. نتایج در مورد میزان کاروتنوئیدها مشابه نتایج کلروفیل کل بود. نتیجه گیری: مطابق نتایج، علف های مورد بررسی به ویژه خرفه در غلظت های بالا دارای اثر دگرآسیبی شدیدی بر ویژگی های جوانه زنی و رنگیزه های فتوسنتزی شاهی بودند. این امر نیازمند تحقیقات بیشتر در محیط طبیعی که گیاهان هدف در نزدیک هم می رویند، می باشد.

مقدمه: کشاورزی جهان به وسیله تنش های غیر زیستی مختلفی همچون دما، خشکی و شوری تحت تأثیر قرار گرفته است که تقریبأ 50 درصد عملکرد گیاهان زراعی را کاهش می دهند. در بسیاری از گیاهان علوفه ای جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه از حساس ترین مراحل رشدی آن ها به تنش های محیطی محسوب می شوند. پژوهش حاضر برای بررسی تأثیرات تنش های ایزو اسمزی خشکی و شوری بر شاخص های جوانه زنی و شاخص های رشد سه گونه شبدر ایرانی، لاکی و مصری اجرا شد. مواد و روش ها: دو آزمایش جداگانه خشکی و شوری به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملأ تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل سه گونه شبدر شامل شبدر ایرانی، مصری و لاکی و سطوح مختلف پتانسیل های خشکی و شوری (صفر، 2-، 4-، 6-، 8-، 10-و 12-بار) به ترتیب ناشی از پلی اتیلن گلایکول 6000 و کلرید سدیم بود. از ظروف پتری یکبار مصرف سترون با قطر 10 سانتی متر برای این کار استفاده شد که درون هر کدام از آن ها 27 عدد بذر به روش روی کاغذ صافی کشت شدند و سپس از محلول های ایزو اسمز به میزان 5 میلی لیتر به هر کدام از آن ها اضافه شد و سپس ظروف پتری به ژرمیناتور با دمای 20 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 75 درصد قرار داده شدند. پس از پایان مدت زمان آزمایش (حدود 14 روز) شاخص های جوانه زنی آن ها شامل درصد و سرعت جوانه زنی، تعداد ریشه های جانبی، زمان تا 50 درصد جوانه زنی، نسبت طولی ریشه چه به ساقه چه و تعداد گیاهچه های غیر عادی ثبت شدند. یافته ها: تمام شاخص های جوانه زنی تحت تأثیر اثرات بازدارنده خشکی و شوری قرار گرفتند. درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه با افزایش سطوح تنش کاهش یافتند در حالی که زمان تا 50 درصد جوانه زنی با افزایش سطوح تنش افزایش یافت. تحت هر دو تنش خشکی و شوری تمام شاخص های جوانه زنی شبدر ایرانی از دو گونه دیگر بیشتر بود. درصد جوانه زنی شبدر لاکی در پتانسیل 12-بار خشکی صفر درصد بود، اما درصد جوانه زنی شبدر ایرانی و مصری در این سطح از تنش به ترتیب 33/70 و 33/7درصد بود. تحت تنش شوری تمام بذرهای هر سه گونه در پتانسیل 12-بار جوانه زدند. نسبت طولی ریشه چه به ساقه چه در هر دو تنش با افزایش شدت تنش افزایش و در سطوح تنش شدید کاهش یافت که کاهش آن به ترتیب در خشکی و شوری 61/58 و 100 درصد بود. تعداد انشعابات ریشه در هر دو تنش با افزایش شدت تنش افزایش و بیشترین میزان آن در شبدر مصری به ترتیب در خشکی و شوری 42/5 و 1 بود. تعداد گیاهچه های غیر عادی با افزایش شدت تنش شوری افزایش یافت در حالی که تحت تنش خشکی گیاهچه غیر عادی تشکیل نشد. نتیجه گیری: مقایسه اثرات کلرید سدیم و پلی اتیلن گلایکول نشان داد که کلرید سدیم به دلیل اثرات سمی یا اسمزی شاخص جوانه زنی را بیشتر از محلول پلی اتیلن گلایکول کاهش داد. به نظر می رسد که شبدر ایرانی در هر دو تنش های خشکی و شوری بهترین عملکرد را دارا بود و پس از آن، در شرایط خشکی شبدر مصری و در تنش شوری شبدر لاکی بهترین عملکرد را دارا بودند.

مقدمه: به منظور استفاده بیشتر از فصل رشد بهاری سازوکار های بهبود دهنده جوانه زنی گیاهان بهاره در دمای پایین تر از دمای مناسب اهمیت زیادی دارد. از آنجا که یکی از راه های کاهش خسارت دمای پایین ارتقا سیستم آنتی اکسیدانی گیاهچه است، لذا در این آزمایش اثر اسید سالیسیلیک و جیبرلین بر جوانه زنی و سیستم آنتی اکسیدانی بذر گیاه کدوی پوست کاغذی تحت دماهای پایین مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل شامل چهار غلظت جیبرلین (صفر، 250، 350 و 450 میلی گرم در لیتر) و چهار غلظت اسید سالیسیلیک (صفر، 5/0، 1 و 5/1 میلی مولار) و سه سطح دما (8، 11 و 14 درجه سانتی گراد) در قالب طرح کاملاً تصادفی در شرایط کنترل شده و در شش تکرار در دانشگاه شهرکرد در سال 1396 اجرا شد. بذرها پس از ضدعفونی در ظروف حاوی محلول های با غلظت صفر، 250، 350 و 450 میلی گرم در لیتر جیبرلین و محلول های با غلظت صفر، 5/0، 1 و 5/1 میلی مولار اسید سالیسیلیک قرار گرفتند و به مدت 24 ساعت در شرایط تاریکی و در دمای 15 درجه سانتی گراد در اتاقک رشد قرار داده شدند. سپس شستشوی بذرها انجام شده و در دماهای مورد نظر قرار داده شدند، جوانه زنی هر 24 ساعت بر مبنای خروج ریشه چه به اندازه 2 میلی متر ثبت گردید. در پایان روز هشتم پس از جداسازی گیاهچه های طبیعی و غیرطبیعی تعداد 20 گیاهچه طبیعی از هر پتری انتخاب و سپس پارامترهای سرعت و درصد جوانه زنی، پروتئین محلول، میزان مالون دی آلدئید، فعالیت آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز، آنزیم گایاکول پرکسیداز و آنزیم کاتالاز اندازه گیری شد. برای مقایسه میانگین ها از آزمون LSD در سطح احتمال پنج درصد استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد در دمای 8 درجه سانتی گراد هیچ یک از تیمارهای به کار برده شده نتوانست به جوانه زنی گیاه کمک کند و به همین علت از آزمایش حذف شدند، در دمای 11 درجه سانتی گراد استفاده از تیمار سالیسلیک اسید یک میلی مولار و در دمای 14 درجه سانتی گراد 350 میلی گرم در لیتر جیبرلین بیشترین افزایش سرعت و درصد جوانه زنی را نسبت به شاهد نشان داد. در دمای 11 درجه سانتی گراد فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی بیشتر تحت تأثیر هورمون جیبرلین قرار گرفت به طوری که بیشترین میزان فعالیت آنزیم سوپراکسیددیسموتاز در تیمار 350 میلی گرم در لیتر و بیشترین میزان فعالیت آنزیم های کاتالاز و گایاکول پراکسیداز و کمترین میزان پروتئین محلول در تیمار 250 میلی گرم در لیتر جیبرلین مشاهده شد. در دمای 14 درجه سانتی گراد هورمون اسید سالیسیلیک موفق تر بود و اسید سالیسیلیک 5/1 میلی مولار میزان فعالیت آنزیم سوپراکسیددیسموتاز، اسید سالیسیلیک 5/0 میلی مولار میزان فعالیت آنزیم کاتالاز و اسید سالیسیلیک 1 میلی مولار میزان فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز را افزایش داد، همچنین این هورمون در راستای کاهش میزان پروتئین محلول نیز موفق بود. نتیجه گیری: در این آزمایش تحمل گیاهچه به دماهای پایین توسط پیش تیمارهای جیبرلین و اسید سالیسیلیک به اثبات رسید. به طورکلی نتیجه گیری می شود که کاربرد جیبرلین و اسید سالیسیلیک باعث افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان و درنتیجه تحمل گیاهچه کدوی پوست کاغذی به تنش دمای پایین می شود و بنابراین با استفاده از این ماده می توان اثر سرماهای احتمالی در ابتدای فصل رشد این محصول را تعدیل نمود.

مقدمه: تولید نانوذرات و کاربرد آنها در جنبه های مختلف علوم گیاهی در حال افزایش است و علی رغم تولید روزافزون آنها، بررسی های محدودی در خصوص اثر مواد مختلف نانو بر زیست شناسی گیاه وجود داد. در این تحقیق سعی شد از پتانسیل نانوذرات دی اکسید تیتانیوم در ارتقاء صفات جوانه زنی گونه بارانک لرستانی استفاده گردد، لذا اثرات متعاقب آنها بر رشد و تولید زیست توده گیاهچه های تولیدی نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. مواد و روش ها: در ابتدا بذر گونه بارانک لرستانی از توده های طبیعی آن جمع آوری شد. در همین راستا بذرهای این گونه با غلظت های صفر، 75، 150، 250، 350 و 500 میلی گرم در لیتر دی اکسید تیتانیوم به مدت 24 ساعت پرایم شدند. سپس بذرها ابتدا به مدت 2 هفته در دمای اتاق و سپس به مدت 3 ماه در ماسه مرطوب و در سرما قرار گرفتند. آزمایش در قالب یک طرح آماری کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد. بذرهای لایه گذاری شده بعد از گذشت سه ماه به درون ژرمیناتور منتقل و با شروع جوانه زنی، اطلاعات روزانه در یک دوره 22 روزه ثبت شد. در انتهای آزمایش صفات درصد، سرعت و میانگین زمان جوانه زنی محاسبه شد. همچنین در ادامه صفات رویشی گیاهچه ها از قبیل تعداد برگ، طول گیاهچه و زیست توده تر و خشک اندام های ساقه و برگ و ریشه نیز اندازه گیری گردید. همچنین از میکروسکوپ الکترونی نیز برای بررسی حضور و چسبندگی نانوذرات در سطح خارجی بذرها استفاده شد. یافته ها: بر اساس نتایج، تمامی صفات جوانه زنی شامل درصد، سرعت و میانگین زمان جوانه زنی تحت تاثیر تیمارهای نانوذرات دی اکسید تیتانیوم بهبود یافت، ولی در این میان تیمار 500 میلی گرم در لیتر بطور قابل ملاحظه ای صفات جوانه زنی را افزایش داد. عدم حضور و در مقابل حضور و چسبندگی نانوذرات روی پوسته بذر توسط میکروگراف های حاصل از میکروسکوپ الکترونی مشاهده و تایید شد. در ادامه نتایج آنالیز واریانس یکطرفه نشان داد که تیمار 75 میلی گرم در لیتر از بالاترین موفقیت و در مقابل تیمار 500 میلی گرم در لیتر از کم ترین درصد موفقیت در بهبود رشد (طول ساقه چه) و تولید زیست توده برخوردار بود. نتیجه گیری: درنهایت می توان اذعان داشت که تاثیر پرایمینگ بذر بارانک لرستانی سبب ارتقاء صفات جوانه زنی و رشد گیاهچه های این گونه شد ولی روند تاثیرات در دو مرحله متفاوت بود بطوریکه در مرحله جوانه زنی بالاترین غلظت و در مرحله رشد، تیمارهای کم تا متوسط موفق تر بودند. ضمناً با توجه به اینکه تیمار 150 میلی گرم در لیتر دی اکسید تیتانیوم هم در بهبود جوانه زنی و هم در ارتقاء صفات رشد گیاهچه ها موفقیت قابل قبولی کسب کرده و از سوی دیگر با توجه به غلظت متوسط آن از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه می باشد، لذا به عنوان یک تیمار موفق در رفع خواب بذر و تولید نهال های بارانک لرستانی قابل توصیه می باشد.