اقتصاد و الگوسازی (اقتصاد)
سال:1397 | دوره:9 | شماره:1 |تعداد مقالات:6

بررسی تأثیر شکاف قیمت انرژی بر ارزش واردات ایران از مهم ترین شرکای تجاری آن یکی از موضوعات مهم و اساسی در ادبیات تجارت بین الملل بوده و بخش عمده ای از مطالعات تجربی را در سال های اخیر به خود اختصاص داده است. از این رو، در این مطالعه با استفاده از روش های مختلف داده های تابلویی فضایی به بررسی تاثیر شکاف قیمت انرژی محاسبه شده بر اساس شاخص ساتو و دچزلپرته بر ارزش واردات ایران از شرکای عمده تجاری طی سال های 2016-2000 پرداخته شده است. یافته های پژوهش بیانگر این است که اثر سرریز فضایی در روش دوربین فضایی مورد تأیید قرار گرفته و قیمت انرژی تأثیر منفی و معنادار بر ارزش واردات ایران از شرکای تجاری آن داشته، به طوری که افزایش شکاف قیمت انرژی منجر به کاهش بیشتر واردات ایران از شرکای تجاری شده است. همچنین متغیرهای شاخص تشابه دو کشور و نرخ مؤثر حقیقی ارز دارای اثرگذاری منفی و معنادار بر ارزش واردات ایران از شرکای تجاری عمده هستند. علاوه بر این، نتایج آزمون والد بیانگر نامتقارن بودن اثر شکاف قیمت انرژی در دوره زمانی مورد مطالعه است.

انتظار می رود وجود درآمدهای سرشار منابع طبیعی، سرمایه لازم را برای کمک به توسعه و رشد اقتصادی در کشورهای متکی بر درآمدهای منابع فراهم آورد. اما عملکرد اقتصادی این کشورها در مقایسه با کشورهای مشابه فاقد منابع طبیعی، در دهه-های اخیر ضعیف تر بوده است. در این مطالعه به بررسی نقش درآمدهای نفتی بر رابطه میان توسعه مالی و رشد اقتصادی کل کشور و نیز رشد اقتصادی بخش غیرنفتی طی سال های 1350-1395، با استفاده از الگوی تصحیح خطای برداری پرداخته می شود. نتایج نشان می دهد که توسعه مالی بر رشد اقتصادی تاثیر مثبت دارد، ولی تاثیر درآمدهای نفتی و افزایش ناگهانی آن، تاثیر منفی بر این رابطه گذارده و موجب کاهش آن شده است. در بخش دوم، همین الگو برای رشد اقتصادی بخش غیرنفتی برآورد شده است. اثر توسعه بخش مالی بر رشد اقتصادی بخش غیرنفتی بیشتر و تاثیر منفی جهش درآمدهای نفتی بر این بخش کمتر بوده است.

پژوهش حاضر با استفاده از داده های ترکیبی استان های ایران طی دوره ی زمانی 1392-1385، به بررسی تأثیر اندازه دولت (سهم مخارج مصرفی و عمرانی دولت از تولید ناخالص داخلی) بر سرمایه اجتماعی پرداخته است. در این راستا، بر اساس رهیافت پاتنام و کلمن برای اندازه گیری سرمایه اجتماعی در استان های کشور، سه سطح مشارکت، اعتماد و انسجام درنظر گرفته و به منظور ترکیب شاخص های مورد استفاده در این سطوح، از روش تحلیل عاملی استفاده شده است. برآورد الگو ها نیز با استفاده از تحلیل های هم جمعی ترکیبی و روش گشتاورهای تعمیم یافته انجام شده است. نتایج نشان می دهد که سهم مخارج مصرفی و عمرانی دولت از GDP و مجموع این دو سهم، اثر منفی و معناداری بر سرمایه اجتماعی در استان های ایران داشته است. بنابراین، یکی از راه های تقویت سرمایه اجتماعی در استان های کشور، اصلاح فعالیت های دولت است.

در ادبیات اقتصادی، نظریه های تمرکززدایی مالی به عنوان ابزاری جهت افزایش کارایی و بهره وری بخش عمومی و گسترش رشد و توسعه متوازن منطقه ای مورد توجه قرار گرفته است. این افزایش کارایی و رشد منطقه ای می تواند منجر به جذب سرمایه-گذاری های خصوصی در دولت های محلی شده و زمینه را برای توسعه ای درون زا و پایدار در مناطق محلی فراهم کند. لذا هدف اصلی این پژوهش، بررسی تأثیر تمرکززدایی درآمدی و هزینه ای بر سرمایه گذاری بخش خصوصی استان های ایران طی دوره زمانی 1395-1384 و با استفاده از روش گشتاورهای تعمیم یافته است. نتایج حاصل از برآورد الگوها حاکی از تأیید رابطه غیرخطی بین شاخص های تمرکززدایی مالی و سرمایه گذاری خصوصی است. به طوری که این رابطه برای تمرکززدایی درآمدی به صورت U شکل (به دلیل توزیع نابرابر منابع درآمدی و رشد نامتوازن در برخی استان ها) و برای تمرکززدایی هزینه ای به صورت U معکوس (به دلیل کاهش منفعت نهایی حاصل از مخارج زیرساخت های عمومی) است. علاوه بر این، رابطه ی متغیرهای نرخ تورم، تولید واقعی هر کارگر، نرخ شهرنشینی و مخارج تحقیق و توسعه با سرمایه گذاری خصوصی مثبت و معنادار است.

حدود یک چهارم انرژی کشور سالانه در بخش حمل و نقل مصرف می شود. بنزین و نفت گاز از مهمترین انرژی های مصرفی در این بخش هستند. در این مطالعه مهم ترین عوامل اثرگذار بر منابع اصلی تامین انرژی بخش حمل و نقل کشور، بنزین و نفت گاز، در سطح استان ها، طی سال های 1393-1385 با استفاده از روش گشتاورهای تعمیم یافته ارزیابی می شوند. متغیرهای مورد ارزیابی، درآمد سرانه، قیمت نفت گاز و بنزین، تغییرات سرانه انباره خودروهای سواری و دیزلی و ناوگان اتوبوسرانی شهری استانی است. نتایج نشان می دهد که کشش قیمتی کوتاه مدت بنزین 14/0 و کشش قیمتی کوتاه مدت نفت گاز 13/0 است، در حالی که کشش درآمدی بدست آمده برای بنزین و نفت گاز در هر دو الگوی اصلی برابر با 3/0 است. افزایش سرانه انباره خودروهای بنزینی بر مصرف سرانه بنزین و نفت گاز اثر مثبت داشته است، در صورتی که افزایش سرانه انباره خودروهای دیزلی بر سرانه مصرف بنزین و نفت گاز، اثر منفی دارد. همچنین نتایج حاکی از آن است که ناوگان اتوبوسرانی شهری تاثیر بسزایی بر سرانه مصرف سوخت نداشته است. بهره وری پایین تصمیمات اتخاذ شده در حمل و نقل عمومی باید در ادامه سیاست گذاری های بخش عمومی اصلاح شود.

ثبات بانکی یکی از مباحث مهم در هر نظام مالی به شمار می رود. یکی از عوامل تاثیرگذار بر ثبات نظام بانکی، افزایش سهم بانک های خصوصی در نظام بانکی است که از دو طریق تاسیس بانک های خصوصی جدید و خصوصی سازی بانک های دولتی صورت می پذیرد. در این میان نباید نقش ویژه و پراهمیت کیفیت نهادی و میزان اثربخشی آن بر رابطه بین افزایش سهم بانک های خصوصی در نظام بانکی و ثبات بانکی را نادیده گرفت. هدف این مقاله بررسی رابطه افزایش سهم بانک های خصوصی و ثبات نظام بانکی در ایران و ارزیابی میزان اثر بخشی کیفیت نهادی بر رابطه بین این دو است. با استفاده از داده های ترکیبی نامتوازن، برای برآورد الگو از روش گشتاورهای تعمیم یافته و رگرسیون انتقال ملایم ترکیبی استفاده می شود. نتایج تخمین الگو به روش گشتاورهای تعمیم یافته نشان می دهد که با افزایش سهم بانک های خصوصی در نظام بانکی، ثبات بانکی کاهش یافته است و افزایش کیفیت نهادی می تواند این رابطه را بهبود ببخشد. همچنین نتایج با استفاده از روش انتقال ملایم ترکیبی نشان می دهد که کیفیت نهادی یک مقدار آستانه ای برای تاثیر بر رابطه بین این دو دارد.