مجله علوم زراعی ایران
سال:1397 | دوره:20 | شماره:1 |تعداد مقالات:6

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر شاخص های ژنتیکی و ترکیب پذیری صفات مهم زراعی آفتابگردان، هشت لاین برگرداننده باروری با سطوح مختلف تحمل به تنش خشکی، با سه لاین نرعقیم به عنوان تستر در سال 1393 تلاقی داده شدند. دورگ های حاصله به همراه والدین به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1394 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بسطام شهرستان شاهرود مورد ارزیابی قرار گرفتند. آبیاری در دو سطح؛ بدون تنش (آبیاری کامل) و تنش خشکی در کرت های اصلی و ژنوتیپ های آفتابگردان (24 دورگ، 11 والد و یک رقم شاهد) در کرت های فرعی قرار داده شدند. صفات گیاهی اندازه گیری شده شامل تعداد روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، قطر طبق، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه بودند. نتایج حاصل از تجزیه لاین × تستر نشان داد که اثر لاین ها و تسترها به جز قطر طبق در شرایط تنش، از لحاظ سایر صفات در شرایط بدون تنش و تنش معنی دار بودند. اثر متقابل لاین × تستر در شرایط بدون تنش بر صفات تعداد دانه در بوته و عملکرد دانه و در شرایط تنش بر تعداد روز تا رسیدگی و تعداد دانه در بوته، معنی دار بود. لاین های C122 و C123 و تستر A19 در هر دو شرایط دارای بیشترین مقدار مثبت ترکیب پذیری عمومی از لحاظ عملکرد دانه بودند و به عنوان والدین مطلوب برای تولید دورگ های مناسب در برنامه های اصلاحی قابل استفاده شناخته شدند. دورگ A19×C122 با عملکرد دانه 5224 کیلوگرم در هکتار و طول دوره رشد 91 روز بیشترین عملکرد دانه را در شرایط بدون تنش داشت. در شرایط تنش دورگ A19×R217 با 1868 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را داشته و دورگ A19×C122در رتبه بعدی قرار گرفت.

کودهای زیستی در کشاورزی پایدار به عنوان جایگزین و یا مکمل کودهای شیمیایی مورد توجه بوده و باعث افزایش حاصلخیزی خاک و رشد گیاه و بهبود کیفیت محصول می شوند. به منظور بررسی اثر مصرف کودهای شیمیایی و تلقیح با باکتری های محرک رشد بر عملکرد و کیفیت زعفران، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 95-1394 و 96-1395 در مرکز تحقیقات کشاورزی اردبیل انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل کودهای شیمیایی (N. P. K) در دو سطح 50 و 100 درصد نیاز کودی (کرت های اصلی) و کود زیستی در پنج سطح شامل شاهد (بدون تلیقح با باکتری)، تلقیح با باکتری های باسیلوس سوبتیلیس (Bacillus subtilis)، ازتوباکتر (Azotobacter chrococum PTCC1658)، سودوموناس آیروژینوس (Pseudomonas aeruginosa) و تلفیق آن ها (کرت های فرعی) بودند. نتایج نشان داد که مصرف کودهای زیستی و کودهای شیمیایی باعث افزایش معنی دار طول گل و کلاله، عملکرد خشک کلاله و خامه و محتوای سافرانال، کروسین و پیکروکروسین نسبت به شاهد گردید. تامین 50 درصد نیاز کود شیمیایی همراه با مصرف تلفیقی کودهای زیستی (ازتوباکتر، سودوموناس آیروژینوس و باسیلوس سوبتیلیس) باعث افزایش 57 درصدی عملکرد خشک کلاله و خامه نسبت به شاهد گردید و مواد موثره پیکروکروسین، سافرانال و کروسین را به ترتیب 44، 62 و 47 درصد نسبت به شاهد افزایش داد. طول گل و کلاله در تیمار مصرف تلفیقی کودهای زیستی، به ترتیب 32/3 و 63/1 سانتی متر نسبت به شاهد افزایش نشان داد. نتایج این پژوهش نشان داد که با مصرف کودهای زیستی در زراعت زعفران می توان ضمن کاهش مصرف کودهای شیمیایی، عملکرد و کیفیت محصول را بهبود داد.

پرایمینگ بذر یکی از روش های موثر برای مقابله با تنش خشکی و بهبود عملکرد گیاهان زراعی به شمار می رود. به منظور بررسی اثر پرایمینگ بذر بر رنگیزه های فتوسنتزی، عملکرد دانه و اجزای عملکرد ارقام گلرنگ در شرایط تنش خشکی، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار طی دو سال (1394 و 1395) در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی شاهرود انجام شد. کرت های اصلی شامل آبیاری در سه سطح (بر اساس میزان تبخیر از تشتک تبخیرکلاس A) شامل: بدون تنش خشکی(آبیاری پس از 60 میلی متر تبخیر)(شاهد)، تنش خشکی ملایم (آبیاری پس از 120 میلی متر تبخیر) و تنش خشکی شدید (آبیاری پس از 180 میلی متر تبخیر) و کرت های فرعی ترکیبی از دو فاکتور (سه رقم گلرنگ گلدشت، سینا و صفه) و پرایمینگ بذر (تیمار بذر با اسید سالیسیلیک و عدم تیمار بذر) بودند. نتایج تجزیه مرکب داده ها نشان دهنده افزایش معنی دار عملکرد دانه و اجزای آن در تیمار پرایمینگ نسبت به بذرهای پرایم نشده در هر دو سال آزمایش بود. به طوری که با اعمال پرایمینگ عملکرد دانه و عملکرد روغن به ترتیب 8 و 14 درصد افزایش یافت. رقم گلدشت بالاترین میزان کلروفیل در شرایط بدون تنش (29/6 میلی گرم بر گرم وزن تر برگ) و تنش ملایم را داشت که نتیجه آن بالاتر بودن عملکرد دانه و اجزای عملکرد در این رقم بود. بالاترین عملکرد دانه در ترکیب تیماری رقم گلدشت تیمار شده با اسید سالیسیلیک در شرایط بدون تنش، 3800 کیلوگرم در هکتار بود. بیشترین عملکرد روغن در این تحقیق مربوط به رقم صفه به میزان 886 کیلوگرم در هکتار بود. با افزایش شدت تنش، صفات مورد اندازه گیری در همه ارقام گلرنگ مورد بررسی کاهش معنی داری یافتند. به طوری که در تنش شدید عملکرد دانه (2257 کیلوگرم در هکتار) عملکرد روغن (604 کیلوگرم در هکتار) و میزان کلروفیل کل (72/4 میلی گرم بر گرم وزن تر برگ) به ترتیب 29، 36 و 32 درصد کاهش یافت. نتایج این آزمایش نشان داد که پرایمینگ بذر با اسید سالیسیلیک باعث افزایش توان تحمل گلرنگ به تنش خشکی و بهبود عملکرد دانه آن شد.

به منظور تعیین بهترین تاریخ کاشت و بهترین ژنوتیپ سویا سازگار با اقلیم منطقه و دستیابی به حداکثر عملکرد، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی صفی آباد دزفول به مدت دو سال زراعی (94-1393) اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل پنج تاریخ کاشت شامل اول تیر، 15 تیر، 30 تیر، 13 مرداد و 27 مرداد (کرت های اصلی) و هفت ژنوتیپ سویا شامل 2001، 2002، Persing×Epps، Saman، Migmat، SG20 و سالند (کرت های فرعی) بودند. نتایج نشان داد که حداکثر تعداد غلاف در بوته (66 عدد) از ژنوتیپ سالند در تاریخ کاشت 15 تیر و حداقل تعداد غلاف در بوته (7/17 عدد) از تاریخ کاشت 27 مرداد و ژنوتیپ 2001 بدست آمد. نتایج نشان داد که تاخیر در کاشت باعث کاهش ارتفاع بوته در کلیه ژنوتیپ های سویا شد و بیشتر بودن طول دوره رشد در ژنوتیپ های رشد محدود، باعث افزایش ارتفاع بوته در آنها نشد. بر اساس میانگین دو سال آزمایش بیشترین (3479 کیلوگرم در هکتار) و کمترین (1698 کیلوگرم در هکتار) عملکرد دانه به ترتیب از تاریخ های کاشت 30 تیر و 27 مرداد بدست آمد. میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ ها در دو سال مورد آزمایش نشان داد که ژنوتیپ های سالند (گروه 6) وSG20 (گروه 7-6) از بالاترین عملکرد دانه برخوردار بودند. ژنوتیپ Migmat در تمام تاریخ های کاشت از میزان پروتئین دانه بالاتری برخوردار بود. حداکثر میزان روغن (9/25 درصد) در تاریخ کاشت دوم از ژنوتیپ 2001 بدست آمد. حداقل میزان روغن (6/21 درصد) نیز در تاریخ کاشت آخر (27 مرداد) و ژنوتیپ سامان بدست آمد. با توجه به نتایج آزمایش حاضر و بر اساس برنامه تناوبی منطقه، ژنوتیپ های سویا با گروه رشدی 7-6 و تاریخ کاشت اواخر تیر، برای شرایط اقلیمی شمال خوزستان مناسب تر هستند.

این تحقیق با هدف بررسی اثر روش های خاک ورزی به منظور کشت زود هنگام در دو مکان با شرایط آب و هوایی متفاوت؛ ایستگاه مهندس مطهری کرج طی سه سال زراعی (92-1391، 93-1392 و 94-1393) و ایستگاه میاندوآب در آذربایجان غربی طی دو سال زراعی (92-1391 و 93-1392) اجرا شد. آزمایش با نه روش آماده سازی خاک شامل؛ دو روش آماده سازی کامل بستر کاشت در پاییز (بدون و همراه با کشت جو)، سه روش کشت انتظاری (همراه با کشت جو، بدون کشت جو و بدون کشت جو همراه با ایجاد ردیف های کاشت بعد از تنک)، دو روش آماده سازی بستر کاشت در دو مرحله (بدون استفاده و با استفاده از خاک ورز مرکب)، یک روش حداقل شخم و یک روش آماده سازی بستر کاشت در بهار در کرج و هفت روش از روش های خاک ورزی فوق (به جز دو تیماری که از خا ک ورز مرکب در آن استفاده شده بود) در میاندوآب، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. نتایج نشان داد که عملکرد چغندرقند در تیمارهای کشت انتظاری (در پاییز) در سال های آزمایش، در مقایسه با کشت بهاره، از روند ثابتی برخوردار نبود و نشان داد که موفقیت در کشت انتظاری از ریسک بالایی برخوردار است. در شرایط کرج در بین تیمارهای آزمایشی در مجموع یکی از تیمارهای آماده سازی بستر کاشت در دو مرحله شامل شخم عمیق با گاوآهن برگردان دار در پاییزه+ خاک ورزی مرکب در بهار به دلیل اثر مثبت آن بر خصوصیات کمی و کیفی ریشه و همچنین پایداری بالاتر این خصوصیات طی سه سال آزمایش، در مقایسه با سایر تیمارهای آزمایش بعنوان تیمار برتر )با میانگین عملکرد ریشه و قند به ترتیب حدود 66 و 12 تن در هکتار) شناخته شد. نتایج نشان داد که در صورت نیاز به تسطیح زمین، می توان از تیمار دیگر این روش (شخم عمیق با گاوآهن برگردان دار، دیسک، لولر و گاوآهن پنجه غازی در پاییز+ دیسک در بهار) (با میانگین عملکرد ریشه و قند به ترتیب حدود 67 و 11 تن در هکتار) استفاده کرد. در شرایط میاندوآب تیمار روش آماده سازی بستر کاشت در پاییز شامل شخم عمیق با گاوآهن برگردان دار، دیسک، لولر و دیسک در پاییز (با میانگین عملکرد ریشه و قند به ترتیب حدود 57 و 9 تن در هکتار) بعنوان تیمار برتر شناخته شد. با استفاده از این روش علاوه بر امکان آماده سازی مطلوب بستر کشت، امکان کشت زود هنگام چغندرقند در منطقه فراهم می باشد.

به منظور مطالعه سازگاری و پایداری لاین های امید بخش گندم نان، آزمایشی با تعداد 16 لاین به همراه دو رقم تجارتی چمران و افلاک (به عنوان شاهد) به مدت دو سال زراعی (93-1391) در شش ایستگاه تحقیقاتی (زابل، اهواز، داراب، دزفول، ایرانشهر و خرم آباد) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که 81 درصد از کل تغییرات مربوط به اثر محیط، 3 درصد مربوط به اثر ژنوتیپ و 16 درصد مربوط به اثر متقابل ژنوتیپ × محیط بود. بررسی بای پلات چند ضلعی منجر به شناسایی پنج ژنوتیپ برتر و دو محیط بزرگ گردید و ژنوتیپ های مناسب در هر محیط بزرگ نیز مشخص شدند. از بین مکان های مورد بررسی، زابل و دزفول دارای تمایز بالایی بوده و تفاوت های میان لاین های گندم را به خوبی نشان دادند. بررسی هم زمان پایداری و عملکرد ژنوتیپ ها با استفاده از بای پلات مختصات محیط متوسط نشان داد که لاین های شماره G14 (S-91-14)، G12 (S-91-12)، G15 (S-91-15)، G9 (S-91-9) و G13 (S-91-13)، به ترتیب با 6167، 6102، 6315، 6131 و 6252 کیلوگرم در هکتار از عملکرد و پایداری عملکرد بالایی برخوردار بودند. در نهایت لاین های S-91-13 و S-91-15 با دارا بودن عملکرد بالا و پایداری عملکرد بالا به عنوان لاین های برتر برای بررسی های تحقیقی-ترویجی و انتخاب ارقام به روش مشارکتی و معرفی به عنوان رقم تجاری جدید برای اقلیم گرم و خشک جنوب و مناطق دارای شرایط اقلیمی مشابه شناسایی شدند.