مدیریت بحران
سال:1397 | دوره:7 | شماره:13 |تعداد مقالات:8

کمبود منابع آب یکی از مهم ترین چال شهای حیاتی برای اغلب کشورهای جهان است. حدود 0. 5 میلیون نفر در شهر اراک، مرکز استان مرکزی، زندگی می کنند. به علت افزایش تقاضا و کمبود آب در سا لهای اخیر و به دلیل تغییر اقلیم در آینده، تقاضای آب مورد نیاز این شهرستان افزایش خواهد یافت. پل زدن بین شکاف عرضه و تقاضا نیازمند به ابزارهای مدیریتی قدرتمند است. در این مقاله، سیستم آب شهری اراک با استفاده از روش سیستم دینامیک مدل شده است. در پژوهش حاضر با به کارگیری مد لسازی پویا و روش تحلیل پویایی های سیستم، تلاش شد با دیدی جامع نسبت به سیستم آب اراک پرداخته شود و با استفاده از شبیه سازی رفتاری در محیط نرم افزار ون سیم) Vensim (، مدیریت یکپارچه ی منابع آب در متغیر اصلی و رفتار مرجع سیستم مورد بررسی قرار گیرد. مدل پویایی سیستم شهر اراک شامل منابع عرضه ی آب، منابع تقاضای آب )خانگی، آبیاری و صنعت( است و از ابزارهای مدیریت آب )تغییر قیمت و کاهش جمعیت( استفاده شده است. سناریوهای مختلفی برای مدل شبیه سازی شده، از جمله نصب لوازم کاهنده ی مصرف و اصلاح شبکه ی تأمین، مورد بررسی قرار می گیرد. مدل برای شهر اراک مناسب ارزیابی شده و می تواند برای بقیه ی شهرها به ویژه شهرهایی که در مناطق خشک یا نیمه خشک قرار گرفته اند، کاربردی باشد.

خشک شدن دریاچه ی ارومیه عوارض جبران ناپذیری بر محیط زیست منطقه خواهد داشت. در این پژوهش با توجه به ضرورت مسئله، پس از مطالعه و شناسایی عوامل مؤثر بر خشک شدن دریاچه ی ارومیه، مدلی مفهومی با ساختار شبکه ای ارائه می شود که به دلیل وابستگی عوامل مدل مفهومی به یکدیگر، برای بررسی میزان اثرگذاری و اثرپذیری و تعیین ضرایب اهمیت نسبی و رتبه بندی آ نها از روش یکپارچه سازی دیمتل و فرایند تحلیل شبک های فازی استفاده می گردد. نتایج حاکی از آن است که در سطح معیارهای اصلی «بعد مدیریتی » دارای بیشترین شدت اثرگذاری و بیشترین ضریب اهمیت نسبی است. همچنین در بخش زیرمعیارها «عدم تدوین برنامه ی استراتژیک در حوزه ی نگهداشت دریاچه در سال های گذشته و به روزرسانی آن » از لحاظ شدت اثرگذاری رتبه ی نخست و «عدم اعتقاد مدیران، به محیط زیست و توجه به اهداف کوتاه مدت » بیشترین ضریب اهمیت نسبی را به خود اختصاص داده است. با توجه به نتایج حاصله لازم است نگرش مدیران اجرایی تغییر یابد و از توجه صرف به منافع اقتصادی به سمت حفظ محیط زیست و تلاش برای نگهداشت آن، گرایش یابد.

یکی از مهم ترین عواملی که در افزایش یا کاهش میزان خسارات و تعداد تلفات انسانی در هنگام بروز بلایای طبیعی مؤثر است، بود و نبود سیستم مدیریت بحران کارا است که همواره در این سیستم داوطلبان حاضر به منزله ی منبع اصلی شناخته شده اند. در پژوهش پیش رو، یک مدل چند هدفه به منظور تخصیص داوطلبانی که با مهارتهای مختلف و از هر درجه توانایی، برای انجام امور بشردوستانه اعلام آمادگی کرده اند، ارائه گشته است و تمرکز آن بر حداقل کردن مجموع تقاضای برآورده نشده در کنار افزایش رضایت شغلی داوطلبان است. به صورت خاص، در این مقاله منطقه ی تحت تأثیر بحران به مناطق کوچک تری تقسیم بندی می شود و به هر یک از آن ها بسته به نیازشان گروهی از افراد با مهارت ها و درجه توانایی های مختلف تخصیص داده می شود، به گونه ای که مجموع درجه ی توانایی افراد در آن گروه، از نسبت آستانه ی تعیین شده توسط تصمیم گیرندگان بیشتر باشد. در نهایت مدل ارائه شده توسط روش الپی متریک حل و نتایج به ثبت رسیده است و برای بررسی رفتار مدل تحلیل حساسیت بر پارامترهای مختلف صورت پذیرفته است. نتایج نشان می دهند که در صورت امکان، داوطلبان به کاری که مرتبط با مهارتشان است تخصیص داده می شوند، تا آنجایی که مجموع تقاضاهای برآورده نشده بیش از حد معمول افزایش نداشته باشد.

سوانح طبیعی یکی از موضوعاتی است که امروزه بیشتر شهرهای جهان با آن مواجه اند. کشور ایران نیز به علت موقعیت جغرافیایی خود به طور مکرر با وقوع سوانح طبیعی به خصوص زلزله مواجه بوده است که این امر لزوم به کارگیری فرایند مدیریت سوانح را برای کاهش خسارات ناشی از وقوع زلزله آشکار می سازد. در این راستا هدف از این پژوهش بررسی میزان آمادگی عملیاتی به منزله ی مهم ترین مرحله از چرخه ی مدیریت سوانح در سطح چهار منطق هی شهر کرمان است. این پژوهش از نظر روش، توصیفی-تحلیلی و از نوع پیمایشی است. داده های مورد نیاز با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، بررسی های میدانی و به کمک ابزار پرسش نامه در سطح خانوار گردآوری شده است. بدین ترتیب که جامعه ی آماری 141867 خانوار ساکن شهر کرمان است که حجم نمونه طبق رابطه ی کوکران معادل 350 خانوار برآورد شده است. روش نمونه گیری خوشه ای متناسب با حجم نمونه است. نهایتاً پس از گردآوری داده ها، تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و انجام آزمونهای تحلیل واریانس یک طرفه، توکی و همبستگی پیرسون صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد آمادگی مه مترین مرحله قبل از وقوع سوانح است که در این زمینه بین چهار منطق هی شهر کرمان تفاوت وجود دارد، به طور یکه منطقه ی دو با میانگین 52 / 52، بیشترین و منطقه ی چهار با میانگین 64/ 46، کمترین آمادگی در زمین هی عملیاتی را دارد. همچنین وضعیت اقتصادی – اجتماعی خانوارها با سطح معناداری 00 2 / 0 و ضریب وزنی 167 / 0 با میزان آمادگی عملیاتی آ نها در ارتباط است، یعنی هر چه پایگاه اقتصادی – اجتماعی خانوارها بهبود یابد به همان نسبت سطح آمادگی عملیاتی آن ها در برابر زلزله نیز افزایش می یابد.

هرساله در سراسر جهان حدود 70 هزار نفر از مردم کشته می شوند و نزدیک به 200 میلیون نفر تحت تأثیر بلایای طبیعی و انسانی قرار می گیرند. ازاین رو، مدیریت بحران و به طور ویژه مدیریت کارا و مؤثر فعالیت های لجستیک امدادرسانی و تخلیه ی مجروحان از مناطق آسیب دیده ضروری است. از مهم ترین فعالیت ها در هنگام وقوع یک بحران، فعالیت های لجستیک اقلام امدادی و رساندن این اقلام به آسیب دیدگان و انتقال افراد آسیب دیده به مراکز درمانی است. نیروهای نظامی به علت توانمندی های بالقوه و ذاتی به منزله ی یک نیروی کمک کننده ی عملیاتی نقش کلیدی در پاسخ گویی به بحران ها دارند. در سال های اخیر نقش نیروهای مسلح در واکنش به بلایای طبیعی افزایش یافته است، که دلایل این امر افزایش مقیاس و بروز بلایای طبیعی، افزایش تمایل واکنش های بشردوستانه به سمت نظامی شدن و افزایش علاقه ی نیروهای مسلح در واکنش به بحرا نها است. در این مقاله رویکردی دومرحله ای برای بهینه سازی انتقال کالاهای امدادی به مناطق آسیب دیده و تخلیه ی افراد آسیب دیده ارائه می کنیم که نقش نیروهای مسلح را در نظر می گیریم. ابتدا یک مدل عدد ریاضی برای تعیین مقدار کالا و افراد منتق لشده توسعه داده می شود که وسایل نقلیه را به جای متغیر صفر و یک به صورت عدد صحیح در نظر می گیرد. پس از آن با استفاده از یک سیستم معادلات خطی دستورالعمل های دقیق برای وسایل نقلیه تعیین می شود. در مدل ارائه شده، شدت آسیب قربانیان و احتمال زنده ماندن آن ها در نظر گرفته شده است. همچنین در مدل برنامه ریزی عدد صحیح مختلط ارائه شده، مکان مراکز امدادی موقت و مراکز توزیع محلی در نزدیکی مناطق آسیب دیده مشخص می شود. امکانات در دسترس نیروهای مسلح ازجمله کارکنان و وسایل نقلیه که می تواند در امدادرسانی بهینه مؤثر باشد، در نظر گرفته شده است. تابع هدف در نظر گرفت هشده، سعی در به حداکثر رساندن تعداد بازماندگان دارد. رویکرد ارائه شده را بر زلزله ی آذربایجان شرقی در سال 1391 اعمال می کنیم، اما قابلیت پیاده سازی برای هر شرایط مشابه دیگری را دارا است.

موفقیت در مدیریت بحران زمانی محقق می شود که سازمانها، آمادگی هرچه بیشتر به همراه پیشگیری لازم را مورد نظر قرار دهند. این امر نیاز به آشنایی و استفاده ی هرچه بیشتر سازمانها از اصول مدیریت و به طور خاص مدیریت پروژه ها را افزو نتر می کند. همه می دانیم که اجرای برنامه ها و پروژه های پیشگیرانه ی مدیریت بحران از جمله حیاتی ترین راهکارها در راستای کاهش وقوع بحران و تبعات آن است. اما از طرف دیگر منابع سازمان ها و نهادهای مسئول در امر مدیریت بحران محدود بوده و مدیریت عقلایی به دنبال بیشترین استفاده از منابع محدود در راستای مواجهه با بحران ها است. در این مقاله، هدف امکان سنجی و بهینه سازی پروژه ها و برنامه های مدیریت بحران است، به نحوی که در عین حال که منابع تخصیص داده شده کفایت لازم را خواهد داشت، اهداف مدیریت بحران نیز تا حد رضایت بخشی محقق می شود. بدین منظور از رویکرد بهینه سازی با استفاده از برنامه ریزی ریاضی استفاده شده است. دو مدل بهینه سازی پروژه های مدیریت بحران شامل 1. بهینه سازی ترکیب پروژه های مدیریت بحران و 2. بهینه سازی زما نبندی پروژه های مدیریت بحران، پیشنهاد شده است. مدل اول به دنبال انتخاب بهترین ترکیب از پروژه های مدیریت بحران از میان یک لیست بالقوه از پروژه ها است. درحالی که مدل دوم بهترین زمان بندی اجرای پروژه های مدیریت بحران را پیشنهاد می کند. هر دو مدل به نحوی عمل می کنند که ملاحظات محدودیت منابع مورد نیاز و روابط منطقی بین پروژه ها در نظر گرفته می شود و در عین حال که هزینه های اجرای پروژه ها حداقل می شود، دستیابی به اهداف مدیریت بحران محقق شود. این مدل ها به منزله ی سیستم مشورتی، به مدیران سازما نهای متصدی مدیریت بحران کمک می کنند تا بهترین تصمیم را در مدیریت پروژه های بحران اتخاذ نمایند. همچنین مدلهای پیشنهاد شده روی یک مطالعه ی موردی اجرا شدند و نتایج مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند.

برنامه ریزی راهبردهای مفید و پایدار، یکی از مهم ترین اهداف سازمان ها برای دفاع از سیستم های حساس است. در این تحقیق، مدل سازی برای بهینه یابی سرمایه گذاری دفاع و حمله ی سیستم های پیچیده در نظر گرفته شده است که زیرسیستم های موجود در آن ها، به یکدیگر وابسته هستند و عمل نکردن یک زیرسیستم در عملکرد مطلوب سایر زیرسیستم ها به صورت احتمالی تأثیرگذار است. در مدل ایستای پیشنهادی این تحقیق، با توجه به احتمالات موجود در حمله ی موفق، ضریب وابستگی زیرسیستم ها، حالت های مختلف عملکرد سیستم، ساختار قابلیت اطمینان و رویکرد تئوری بازی ها در پیدا نمودن نقطه ی تعادل، یک مدل برنامه ریزی غیرخطی برای تعیین میزان سرمایه گذاری دفاع و حمل هی تمامی زیرسیستم ها، ارائه شده است. سپس با توجه به نتایج به دست آمده از مدل پیشنهادی ایستا، پویایی سیستم و مفاهیم نظریه ی تکاملی بازی ها، یک روش جدید و پویا برای تعیین راهبرد های پایدار دفاع و حمله معرفی می شود. با توجه به الگوی ارائه شده، راهبردهای پایدار تکاملی در طول زمان، از منظر مدافع، مهاجم و کل سیستم، مورد بررسی قرار می گیرند. در نهایت، مدل ارائه شده ی تحقیق برای یک مثال عددی، استفاده شده و نتایج آن مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

کشور ایران یکی از کشورهای حادثه خیز دنیا است که به طور میانگین هر هفته یک بار زلزله ی بالای 3 ریشتر را تجربه می کند. اگر چه زلزله یک حادثه ی طبیعی است، اما به سبب آثار اجتماعی گوناگونی که دارد به یک موضوع جامعه شناختی تبدیل شده است و گروه های آسیب پذیری را به وجود می آورد. یکی از این گروهها زنان هستند. هدف این پژوهش بررسی آسی بپذیری اجتماعی زنان در زلزله است. روش پژوهش از نوع کیفی-کمی است. در بخش کیفی، محقق ب همنظور شناخت آسیب های اجتماعی زنانی که زلزله را تجربه نمود هاند، به گردآوری مقول هها از طریق گروه کانونی پرداخته است. در مرحله ی کمی، پژوهشگر نود نفر از زنانی را که زلزله های ورزقان و اهر را تجربه کرده اند انتخاب و سپس نود نفر که زلزله را تجربه نکرده اند به طور همتا با گروه اول انتخاب نموده و متغیرهای تحقیق را مورد بررسی قرار داده است. نتایج پژوهش نشان داد زنان، ازجمله گروه های اجتماعی هستند که میزان صدمات و آسیب های وارده بر آ نها زیاد است. زنان علاوه بر بالا بودن میزان مر گومیرشان، قربانی آسیب های اجتماعی همچون عدم امنیت اجتماعی، بی اعتمادی نسبت به اجتماع و بیگانگی اجتماعی می شوند.