پژوهش های زراعی ایران
سال:1397 | دوره:16 | شماره:2 |تعداد مقالات:18

در ارزیابی عملیات مدیریت زراعی، شناخت تغییرات مکانی خصوصیات خاک و محصول و درک متقابل آنها ضروری است. نوسانات زمانی و مکانی عملکرد، ناشی از تفاوت ها در سطح مصرف نهاده، پیشرفت های کشاورزی و هم چنین شرایط خاک و اقلیم است. تحقیق حاضر در سه شهرستان خراسان رضوی به منظور بررسی تغییرات زمانی و مکانی عملکرد گندم و لوبیا با توجه به میزان تغییر پارامترهای اقلیمی از جمله دما و بارش صورت گرفته است. پارامترهای اقلیمی مذکور برای دوره رویش گندم و لوبیا برای دوره آماری از سال 1388-1372 بر مبنای دسترسی به داده های میزان عملکرد گندم و لوبیا در نظر گرفته شده است. جهت بررسی نوسانات زمانی عملکرد از روش سری های زمانی و آزمون منکندال و در بعد مکان از دو روش وزن دهی عکس فاصله و کریجینگ استفاده گردید. نتایج نشان داده است که 40 تا 77 درصد از تغییرات عملکرد گندم را می توان با متغیرهای اقلیمی توصیف کرد. تغییرات عملکرد لوبیا با متغیرهای آب و هوایی مشهد رابطه معناداری داشت. عملکرد گندم در شهرهای مشهد، نیشابور و تربت حیدریه روند مثبت و عملکرد لوبیا در شهرهای مشهد و تربت حیدریه روند منفی نشان داد. از بعد مکانی در سال 1388 عملکرد گندم از شرق به سمت غرب کاهش یافته و عملکرد لوبیا، بخش مرکزی خراسان رضوی (تربت حیدریه) بالاترین عملکرد را داشته است.

مصرف کودهای بیولوژیک به دلیل تأثیر زیاد در اصلاح خصوصیات خاک، کاهش عوارض زیست محیطی و رشد بهتر گیاه از جمله راه کارهای مناسب در تولید ارگانیک گیاهان دارویی می باشد. به منظور مطالعه تأثیر کودهای آلی و زیستی بر رنگیزه های فتوسنتزی، عناصر معدنی و میزان ماده مؤثره در گیاه سرخارگل، آزمایشی در سال زراعی 1393-1392 در مزرعه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. محلول پاشی چای ورمی کمپوست به عنوان فاکتور اول در دو سطح (بدون مصرف چای ورمی کمپوست و مصرف چای ورمی کمپوست)، در کرت اصلی، کود آلی به عنوان فاکتور دوم در سه سطح (بدون مصرف کود، کود ورمی کمپوست و کود گاوی) و کود زیستی به عنوان فاکتور سوم در دو سطح (بدون مصرف کود زیستی و مصرف کود زیستی بیوآزوسپیر) در کرت فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد بیشترین فنل ریشه و فنل کل از تیمار ورمی کمپوست به دست آمد. در حالی که بالاترین نیتروژن برگ، نیتروژن ساقه، فسفر برگ، فسفر ساقه، کلروفیل a، کلروفیل b، کاراتنوئید، فنل برگ و فنل ساقه از ترکیب تیماری ورمی کمپوست به همراه چای ورمی کمپوست حاصل شد. سرخارگل تحت تیمار تلفیقی ورمی کمپوست به همراه کود زیستی بیوآزوسپیر بیشترین فنل گل و اسید شیکوریک را تولید کرد. همچنین حداکثر پتاسیم ساقه و پتاسیم برگ از تیمار ترکیبی محلول پاشی چای ورمی کمپوست در ورمی کمپوست در کود زیستی بیوآزوسپیر به دست آمد. این تحقیق نشان داد که تیمار ترکیبی ورمی کمپوست به همراه محلول پاشی چای ورمی کمپوست نسبت به سایر تیمارها در کشت سرخارگل مفیدتر بود.

دماهای پایین یکی از تنش های مهم غیرزنده می باشد که با تأثیر بر فرآیندهای حیاتی گیاه سبب اختلال در رشد آن می شود. به منظور بررسی تحمل به سرمای 10 اکوتیپ شنبلیله (Trigonella foenum-graceum L. )، آزمایشی در سال زراعی 93-1392 در محل گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل تاریخ کاشت در چهار سطح (23 شهریور، 23 مهر، 15 اسفند و 15 فروردین)، اکوتیپ در 10 سطح (آذری، اردستان، پابلند، پاکوتاه، شیراز، شیروان، مشهد، نیشابور، همدان و هندی) و دماهای یخ زدگی در هفت سطح (5+ (شاهد)، صفر، 3-، 6-، 9-، 12-و 15-درجه سانتی گراد) بودند. گیاهان در شرایط آب و هوایی طبیعی محیط رشد یافته و به سرما خو گرفتند، سپس گیاهان کشت شده در شهریور و مهر در اواسط دی و گیاهان کشت شده در اسفند و فروردین در اواسط اردیبهشت برای اعمال تنش سرما به فریزرترموگرادیان منتقل شدند. چهار هفته پس از اعمال تنش، درصد بقاء، دمای کشنده 50 درصد گیاهان براساس درصد بقاء (LT50su)، ارتفاع بوته، سطح برگ، دمای کاهنده 50 درصد سطح برگ (RLAT50)، وزن خشک و دمای کاهنده 50 درصد وزن خشک (RDMT50) آنها تعیین شد. اکوتیپ ها به ترتیب در تاریخ های کاشت مهر و اسفند از بیشترین و کمترین درصد بقاء برخوردار بودند. گیاهان همه اکوتیپ ها (به جز اکوتیپ های آذری و اردستان در کاشت سوم) توانستند در هر چهار تاریخ کاشت کاهش دما تا 9-درجه سانتی گراد را تحمل کنند. کاهش دما به 12-درجه سانتی گراد نیز منجر به مرگ همه اکوتیپ ها به جز اکوتیپ های مشهد و نیشابور در کاشت شهریور شد. اکوتیپ های مشهد و نیشابور در کاشت های اول و دوم کمترین LT50su را داشتند، ولی در کاشت سوم و چهارم تفاوت معنی داری از این نظر بین اکوتیپ ها مشاهده نشد. اکوتیپ پاکوتاه به جز کاشت اسفند در کاشت های دیگر کمترین درصد کاهش ارتفاع (به ترتیب 35، 24 و 33 درصد) را نسبت به شاهد به خود اختصاص داد. در کاشت مهرماه، دو اکوتیپ پابلند و نیشابور بیشترین و کمترین (به ترتیب 89 و 59 درصد) کاهش سطح برگ را نسبت به دمای شاهد داشتند. با کاهش دما به 9-درجه سانتی گراد درصد وزن خشک گیاهان نسبت به تیمار شاهد کاهش یافت و کمترین درصد کاهش وزن خشک در مقایسه با شاهد مربوط به گیاهان کاشت مهر بود. همبستگی مثبت و معنی داری بین RLAT50 و RDMT50 با دمای کشنده 50 درصد گیاهان براساس درصد بقاء (به ترتیب**53/0r= و**64/0r=) وجود داشت. در مجموع اکوتیپ های مشهد، نیشابور، شیروان و پاکوتاه از توانایی بقاء و رشد مجدد بهتری برخوردار بودند. به طوری که درصد بقاء در این اکوتیپ ها در حدود هشت درصد بیشتر از سایر اکوتیپ ها بود.

به منظور بررسی اثر کود سبز و مقادیر نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد خرفه، آزمایشی در سال زراعی 94-1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بیرجند به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. چهار نوع کود سبز شامل: شاهد (بدون کود سبز)، ماشک گل خوشه ای (Vicia villosa L. )، منداب (Eruca sativa L. ) و مخلوط منداب و ماشک گل خوشه ای به عنوان عامل اصلی و سه سطح نیتروژن خالص شامل: صفر (شاهد)، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار به عنوان عامل فرعی بودند. ویژگی های مورد مطالعه در این تحقیق شامل شاخص کلروفیل متر، ارتفاع بوته، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، درصد و عملکرد روغن، عملکرد تر و خشک ساقه، برگ و کل و نسبت برگ به ساقه بودند. نتایج نشان داد که هیچ یک از ویژگی های مورد مطالعه در چین اول تحت تأثیر کود سبز، نیتروژن و اثر متقابل این دو عامل قرار نگرفت. در چین دوم اثر نیتروژن و اثر متقابل کود سبز و نیتروژن بر ارتفاع بوته، تعداد کپسول در بوته، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک معنی دار بود و افزایش نیتروژن باعث افزایش این صفات گردید. درمجموع دو چین اثر کود سبز سبب افزایش معنی دار درصد روغن گردید. هم چنین اثر نیتروژن بر عملکرد تر و خشک ساقه، برگ و کل معنی دار بود، به طوری که افزایش نیتروژن باعث افزایش این ویژگی های گردید. اثر متقابل کود سبز و نیتروژن درمجموع دو چین بر هیچ یک از ویژگی های فوق معنی دار نشد. بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق، کود سبز و نیتروژن بر عملکرد کمی و کیفی دانه تأثیری نداشت، اما با در نظر گرفتن هزینه تولید و مسائل زیست محیطی کاربرد 50 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار جهت تولید علوفه در شهرستان بیرجند مناسب می باشد.

به منظور بررسی اثر تنش خشکی روی برخی ویژگی های فیزیولوژیکی دو رقم ارزن علوفه ای آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شد. عامل اول دو رقم ارزن علوفه ای شامل نوتریفید و پیشاهنگ و عامل دوم تنش خشکی در چهار سطح شامل تأمین 100درصد نیاز آبی به عنوان شاهد، 75، 50، 25 درصد نیاز آبی بود. مقدار آب آبیاری در هر تیمار بر مبنای 50، 100، 150 و 200 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A محاسبه شد. بیشترین عملکرد ماده خشک در رقم نوتریفید در شرایط شاهد و کمترین عملکرد ماده خشک در رقم پیشاهنگ در 25 درصد تأمین نیاز آبی به دست آمد. میزان پرولین و نفوذپذیری نسبی غشاء در هر دو رقم طی تنش همواره بیشتر از شاهد بود و با افزایش سطح تنش خشکی میزان پرولین افزایش یافت. بیشترین میزان نفوذپذیری نسبی غشا در رقم پیشاهنگ در 25 درصد تأمین رطوبت و کمترین میزان نفوذپذیری نسبی غشاء در رقم نوتریفید در شاهد به دست آمد. با افزایش سطح تنش محتوای نسبی آب برگ، عملکرد ماده خشک، پتانسیل اسمزی، هدایت روزنه ای، بیشینه کارآیی فتوسنتزی فتوسیستم Ι Ι (Fv/Fm)، فرود فتوشیمیایی (qP) و عملکرد کوآنتومی فتوسیستم دو کاهش یافتند. عملکرد ماده خشک همبستگی مثبت و معنی دار با هدایت روزنه ای، محتوای نسبی آب برگ، شاخص کلروفیل (عدد SPAD)، عملکرد کوآنتومی فتوسیستم Ι Ι و Fv/Fm داشت. ارزن نوتریفید نسبت به رقم پیشاهنگ هم در شرایط غیر تنش و هم در شرایط تنش از کارایی مصرف آب بهتری برخوردار بود و به نظر می رسد این رقم در شرایط محدودیت آب آبیاری بتواند از تولید علوفه مناسبی برخوردار باشد.

امروزه به دلیل اثرات مضر کودهای شیمیایی تمایل به استفاده از ترکیباتی با اثرات سوء کمتر، مورد توجه قرار گرفته است. ازاین رو به منظور تأثیر هیدروالکل ها بر صفات کمی و کیفی گیاه دارویی ریحان (Ocimum basilicum L. )، در سال 1394 آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل محلول پاشی اتانول (10، 20، 30 و 40% حجمی)، متانول (10، 20، 30 و 40% حجمی)، مخلوط یکسان متانول و اتانول (5، 15 و 25% حجمی) و تیمار شاهد (بدون محلول پاشی) بود. نتایج این تحقیق نشان داد که سطح محلول پاشی 40 درصد حجمی متانول در اکثر صفات مورفولوژیکی بر سایر سطوح برتری داشت. در بررسی صفات بیوشیمیایی، بیشترین میزان فعالیت آنتی اکسیدانی، فنل، کارتنوئید و کلروفیل b مربوط به اثر متقابل محلول پاشی متانول و اتانول 25% می باشد. همچنین بیشترین میزان کلروفیل کل و کلروفیل a با اتانول20% و بالاترین سطح قند با محلول پاشی با متانول 10% به دست آمد.

نقش مؤثر سیلیسیم در بهبود خصوصیات گیاهی به اثبات رسیده است. ترکیبات حاوی این عنصر در غالب موارد به صورت برگ پاشی استفاده می شوند. از سویی، به نظر می رسد که اسیدیته محلول نقش مؤثری در کارایی این فرآیند ایفا نماید. لذا پژوهش حاضر جهت تعیین غلظت و اسیدیته بهینه ذرات نانو و میکرو سیلیکات سدیم طی دو آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1392 انجام شد. در آزمایش تعیین غلظت بهینه، تیمارها شامل دو اندازه ذره سیلیسیم (نانو و میکرو) و غلظت های محلول پاشی در 11 سطح (بدون محلول پاشی، آب مقطر+ مویان، 100، 200، 300، 400، 500، 600، 700، 800 و 900 میلی گرم در لیتر) بود. تیمارهای آزمایش دوم شامل غلظت بهینه سیلیکات سدیم (400 میلی گرم در لیتر)، آب مقطر و سه سطح اسیدیته (5، 7 و 3/11) برای غلظت بهینه سیلیسیم نانو و میکرو بود. نتایج آزمایش اول نشان داد که با افزایش غلظت سیلیسیم تا 400 میلی گرم در لیتر صفات فتوسنتز، کلروفیل a و عملکرد ریزغده های سیب زمینی افزایش معنی داری نشان داد. کاربرد سیلیسیم نانو و میکرو تا غلظت 400 میلی گرم در لیتر افزایش پایداری غشای سلولی، کاهش تعرق برگی، افزایش کارایی مصرف آب، افزایش کلروفیل b و کارتنوئیدهای برگ سیب زمینی را در پی داشت و اثر نانو ذرات به طور معنی داری بیشتر از ذرات میکرو بود. اما در غلظت های بالا، هر دو اندازه ذرات سیلیسیم اثر منفی بر صفات مورد بررسی داشت. در آزمایش دوم، تأثیر نانو ذرات سیلیسیم در بهبود صفات شاخص پایداری غشای سلولی، کلروفیل b، میانگین وزن ریزغده و وزن خشک اندام هوایی به ترتیب 4/5، 7/9، 9 و 12 درصد بیشتر از ذرات میکرو بود. همچنین در تیمار محلول پاشی با اسیدیته 5، صفات شاخص پایداری غشای سلولی، وزن خشک اندام هوایی و کارایی مصرف بیشترین افزایش را به ترتیب با 8/8، 6/11 و 3/21 درصد نسبت به اسیدیته 3/11 نشان دادند. کاهش اسیدیته محلول پاشی ذرات نانو و میکرو سیلیسیم از نظر آماری افزایش فتوسنتز، کاهش تعرق، افزایش عملکرد ریزغده و افزایش مقدار سیلیسیم اندام هوایی را نسبت به شاهد در پی داشت. در مجموع بهترین تیمار، غلظت 400 میلی گرم در لیتر سیلیکات سدیم و اسیدیته 5 بود.

به منظور مقایسه روش کشت مسطح با کشت جوی پشته ای و همچنین تعیین بهترین فاصله خطوط کشت و میزان بذر در کشت مسطح کلزای پاییزه، این مطالعه در دو سال زراعی 91-1390 و 92-1391 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان اجرا گردید. 12 تیمار کشت مسطح (چهار فاصله خطوط کاشت 15، 20، 25 و 30 سانتی متر در ترکیب با سه مقدار بذر 6، 8 و 10 کیلوگرم در هکتار)، به همراه یک تیمار کشت جوی پشته ای (2 خط کشت بر روی یک پشته، فاصله پشته ها 60 سانتی متر و با مقدار بذر 8 کیلوگرم در هکتار)، به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. تراکم بوته در واحد سطح بین روش های کشت و همچنین در مقادیر مختلف بذر و فواصل خطوط متفاوت بود. متوسط عملکرد دانه در کشت مسطح (4381 کیلوگرم در هکتار) به طور معنی داری، حدود 18 درصد، نسبت به کشت جوی پشته ای (3726 کیلوگرم در هکتار) بیشتر بود. در روش کشت مسطح، تغییر فاصله خطوط کاشت اثرات معنی داری بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد داشت. بیشترین عملکرد دانه (4667 کیلوگرم در هکتار) از فاصله خطوط 15 سانتی متر به دست آمد که اختلاف معنی داری با فاصله 20 سانتی متر نداشت. کاربرد مقدار بذر 6 تا 10 کیلوگرم در هکتار در روش کشت مسطح تأثیر معنی داری بر عملکردهای بیولوژیک و دانه نداشت.

گندم یک منبع مهم پروتئینی و تغذیه ای برای جوامع بشری بوده، که میزان پروتئین دانه به عنوان مهم ترین جزء تعیین کننده کیفیت دانه، نقش مهمی در کیفیت و ارزش غذایی محصول و هم چنین نان تولیدی آن دارد. این پژوهش به منظور بررسی چگونگی تغییرات (افزایش و یا کاهش) میزان پروتئین دانه گندم (Triticum aestivum L. )، تحت کاربرد سیستم های مختلف تغذیه کودی، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار طی سال زراعی 93-1392، در پژوهشکده کشاورزی وابسته به دانشگاه زابل اجرا شد. تیمارها شامل: T1. شاهد، T2. کود دامی، T3. کود ورمی کمپوست، T4. کود شیمیایی NPK، T5. کود ورمی کمپوست +کود نیتروکسین، T6. کود دامی +کود نیتروکسین، T7. کود دامی + کود شیمیاییNPK، (با نسبت های مساوی) در بررسی عملکرد دانه، شاخص برداشت، نیتروژن خاک، نیتروژن دانه، پروتئین دانه، درصد رطوبت، خاکستر و ماده آلی دانه مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد استفاده از سیستم های مختلف کودی بر تمام صفات مورد مطالعه در سطح احتمال (01/0P≤ )، معنی دار بود. استفاده از کودهای دامی و شیمیایی به صورت تلفیقی، شاخص برداشت و عملکرد دانه را نسبت به سایر تیمارها، افزایش داد. بیشترین و کمترین میزان غلظت نیتروژن دانه با مقادیر 41/ 2 و 62/ 1 درصد و میزان پروتئین دانه با مقادیر 14 و 44/ 9 درصد به ترتیب به تیمار کودهای شیمیایی و شاهد اختصاص یافت، به طوری که استفاده از کودهای شیمیایی موجب افزایش 48/0 درصدی پروتئین دانه، نسبت به شاهد گردید. بر این اساس نیتروژن یکی از مهم ترین عواملی می باشد که تأثیر به سزایی در میزان پروتئین دانه داشته و تولید محصول به مقدار زیادی تحت کاربرد این عنصر قرار گرفته است.

مطالعه با هدف شناسایی برخی شاخص های فیزیولوژیک و زراعی مناسب برای گزینش ژنوتیپ های متحمل به خشکی کلزای بهاره اجرا گردید. آزمایش به صورت کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه خسروشاه مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی طی دو سال زراعی 1394 و 1395 اجرا گردید. فاکتور اصلی تنش کمبود آب با سطوح: بدون تنش، تنش از زمان گل دهی و از خورجین دهی تا رسیدگی و فاکتور فرعی ژنوتیپ شامل: RGS003، ظفر، ساری گل، زرفام و دلگان بودند. نتایج نشان دادند بروز خشکی از مراحل گل دهی و خورجین دهی باعث افزایش معنی دار دمای برگ و کاهش معنی دار مقدار نسبی آب برگ (RWC)، هدایت روزنه، شاخص کلروفیل برگ، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، درصد روغن، عملکرد دانه و روغن گردید ولی بیشترین تأثیرپذیری به هنگام وقوع تنش از مرحله گل دهی بود. بنابراین تأمین آب در این مرحله اولویت بیشتری خواهد داشت. کمبود آب با اثر کاهشی روی همه اجزای عملکرد باعث افت عملکرد دانه گردید. همبستگی های معنی داری بین دمای برگ، RWC، شاخص کلروفیل برگ و هدایت روزنه با همدیگر و با عملکرد دانه و روغن و اجزای عملکرد دانه دیده شد. شاخص های مذکور از کارایی قابل قبولی در شناسایی اثرات کمبود آب روی ژنوتیپ های بهاره کلزا برخوردار بودند. ژنوتیپ RGS003 با کسب بیشترین مقدار نسبی آب برگ، هدایت روزنه و شاخص کلروفیل برگ، همواره بیشترین عملکرد دانه و روغن را به خود اختصاص داد و برای کشت در شرایط مواجه با کمبود آب قابل توصیه است.

به منظور ارزیابی محلول پاشی بوریک اسید و سولفات روی در مراحل رویشی و زایشی بر غلظت عناصر و عملکرد روغن کلزا در منطقه سیستان در سال زراعی 94-1393 در مزرعه تحقیقاتی پژوهشکده کشاورزی دانشگاه زابل (چاه نیمه) آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای مورد مطالعه شامل محلول پاشی در چهار سطح شامل شاهد (عدم محلول پاشی)، اسید بوریک (غلظت 2 گرم در لیتر)، سولفات روی (غلظت 2 گرم در لیتر) و سولفات روی+ اسید بوریک (غلظت 2+ 2 گرم در لیتر) و زمان محلول پاشی در سه سطح محلول پاشی در مراحل رشد رویشی (90 روز پس از کاشت)، زایشی (120 روز پس از کاشت) و رویشی+ زایشی بودند. نتایج نشان داد نوع محلول پاشی به جز بر عدد اسپد بر تمام صفات مورد بررسی تأثیر معنی داری داشت. زمان محلول پاشی بر همه صفات مورد بررسی به جز وزن هزار دانه و عدد اسپد تأثیر معنی دار داشت. بیشترین عملکرد دانه (2610 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد روغن (6/1569 کیلوگرم در هکتار) و درصد پروتئین دانه (2/42 درصد) در تیمار محلول پاشی اسید بوریک+ سولفات روی در هر دو مرحله رویشی و زایشی مشاهده شد که به ترتیب نسبت به شاهد 8/66، 7/76 و 8/52 درصد افزایش نشان داد. بیشترین میزان جذب نیتروژن دانه و کاه به ترتیب به میزان 7/6 و 9/2 درصد از محلول پاشی اسید بوریک+ سولفات روی در هر دو مرحله رویشی و زایشی به دست آمد. محلول پاشی توأمان بور و روی موجب افزایش غلظت این عناصر در دانه کلزا به میزان 3/36 و 2/39 درصد نسبت به شاهد شد. بر اساس این نتایج محلول پاشی بور و روی در هر دو مرحله رویشی و زایشی گیاه، سبب افزایش عملکرد دانه و روغن و کیفیت دانه کلزا در منطقه سیستان شد.

در سال های اخیر به کارگیری خاک ورزی های حفاظتی، نهاده های طبیعی و درون مزرعه ای جهت تولید پایدار نظام های کشاورزی و بهبود سلامت خاک و گیاه مورد توجه روزافزون محققان قرار گرفته است. به منظور بررسی اثر نظام های مختلف خاک ورزی و گیاه پوششی خلر (Lathyrus Sativus) بر عملکرد کدو تخمه کاغذی (Cucurbita pepo L. )، فعالیت آنزیم فسفاتاز قلیایی و تخلخل خاک آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 93-1392 در مزرعه پژوهشی دانشگاه بوعلی سینا همدان اجرا گردید. تیمارها تلفیق سه نوع مدیریت خاک ورزی، شامل NT: بدون خاک ورزی (کاشت مستقیم بذر در زمین زراعی)، MT: خاک ورزی حداقل (شخم با چیزل + دیسک) و CT: خاک ورزی مرسوم (شخم با گاوآهن برگردان دار + دیسک) در دو نوع مدیریت گیاه پوششی شامل C1: با گیاه پوششی خلر و C0: بدون گیاه پوششی که برای چهار سال متوالی اعمال شده اند، بودند. نتایج آزمایش نشان داد که عملکرد دانه، تعداد دانه در میوه، قطر میوه، عملکرد میوه، وزن هزاردانه، فعالیت آنزیم فسفاتاز قلیایی، تخلخل و جرم مخصوص ظاهری خاک تحت تأثیر مدیریت های مختلف خاک ورزی و گیاه پوششی قرار گرفتند؛ به طوری که بیشترین مقدار این صفات در تیمارهای خاک ورزی حفاظتی با گیاه پوششی خلر ( NT-C1وMT-C1) و کمترین مقدار در تیمار خاک ورزی مرسوم بدون گیاه پوششی (CT-C0) مشاهده شد. بیشترین عملکرد دانه کدو (142 گرم بر متر مربع) مربوط به تیمار MT-C1 و بیشترین فعالیت آنزیم فسفاتاز قلیایی (μ g ρ NP g-1 h-1 3413) در تیمار NT-C1 مشاهده شد. همچنین کمترین عملکرد دانه (115 گرم در متر مربع) و کمترین میزان فعالیت آنزیم فسفاتاز قلیایی (μ g ρ NP g-1 h-1 1861) در تیمار CT-C0 به دست آمد. در مجموع، تلفیق گیاه پوششی خلر با خاک ورزی حفاظتی (بدون خاک ورزی و خاک ورزی حداقل)، مناسب ترین مدیریت برای دستیابی به عملکرد بیشتر کدو تخمه کاغذی و همچنین بهبود فعالیت آنزیم فسفاتاز و تخلخل خاک در این منطقه شناسایی شد.

به منظور بررسی اثر فاصله ردیف بر معماری، عملکرد و کیفیت بذر پنبه یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در گرگان در سال زراعی 1391 انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل فاصله ردیف در سه سطح 20، 40، و 80 سانتی متر در سه رقم ساحل، سپید و گلستان بود. در این مطالعه ساختار و ویژگی های هندسی گیاه به طور معنی داری تحت تأثیر فاصله ردیف قرار گرفت. به طوری که با کاهش فاصله ردیف از 80 به 20 سانتی متر ارتفاع بوته، تعداد و طول شاخه های رویا و زایا کاهش، اما شاخص سطح برگ، ماده خشک تولید شده در واحد سطح و ارتفاع تشکیل قوزه به طور معنی داری افزایش یافتند. با وجود کاهش معنی دار تعداد و اندازه قوزه در هر بوته با کاهش فاصله ردیف، عملکرد وش ثابت بود که این به دلیل افزایش تعداد بوته و در نتیجه تعداد قوزه در واحد سطح رخ داد. بیش ترین کیفیت بذر (جوانه زنی و قدرت بذر) در رقم گلستان در فاصله ردیف 20 سانتی متر و در دو رقم دیگر در فاصله ردیف 40 سانتی متر مشاهده شد. کم ترین قدرت بذر در هر سه رقم در فاصله ردیف 80 سانتی متر به دست آمد. به طور کلی، کاهش ارتفاع بوته و افزایش ارتفاع تشکیل قوزه (تسهیل برداشت مکانیزه)، افزایش شاخص سطح برگ و ماده خشک در واحد سطح، ثبات عملکرد و در نهایت افزایش کیفیت بذر در فاصله ردیف های کم تر، نشان دهنده برتری فاصله ردیف های کم در مقابل فاصله ردیف های زیاد و معمول می باشند.

یکی از اجزای اصلی مدل های شبیه سازی رشد گیاهان زراعی، نمو سطح برگ است که اثر بسیار مهمی روی فتوسنتز و تعرق گیاهی دارد. نمو سطح برگ شامل ظهور برگ های جدید، توسعه برگ های سبز شده و پیری برگ های مسن است. به منظور تعیین پارامترهای مربوط به تولید و زوال برگ در ارقام گندم دو پژوهش مزرعه ای در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رامهرمز در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در طی دو سال زراعی 86-1385 تا 87-1386 اجرا شد. ارقام مورد استفاده شامل اترک، بیات، چمران، چناب، دز، اینییاء، کویر، مرودشت، شیراز، استار، شوا-مالد (کرخه)، ویریناک، یاواروس، زاگرس و لاین S78-18 بودند. آزمایش در شرایط عدم محدودیت آب و مواد غذایی انجام گرفت. برای توصیف تغییرات تعداد برگ در ساقه اصلی در مقابل درجه-روز رشد از یک مدل دو تکه ای استفاده شد. نتایج نشان داد که تولید برگ در ساقه اصلی با دریافت 5/108 درجه-روز رشد پس از کاشت در ارقام گندم آغاز شد و به صورت خطی و با سرعت متوسط 012/0 برگ بر درجه-روز رشد (فیلوکرون 83 درجه-روز رشد) افزایش یافت. زمان توقف تولید برگ با توجه به اختلاف معنی دار بین ارقام در دامنه ی 5/737 تا 5/856 درجه-روز رشد زمانی که بوته حدود 10-9 برگ در ساقه اصلی داشت، اتفاق افتاد. پیری برگ در ساقه اصلی زمانی آغاز شد که ساقه اصلی دارای 6-4 برگ بود و پس از این مرحله به ازای هر واحد افزایش در درجه-روز رشد، 00065/0 از برگ های ساقه اصلی زوال یافتند. روابط به دست آمده از این مطالعه را می توان در مدل های شبیه سازی گندم استفاده کرد.

به منظور بررسی اثر کاربرد کود نیتروژن و محلول پاشی برگی دود-آب بر قابلیت جذب و کارایی مصرف تشعشع و برخی خصوصیات کانوپی گندم، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار طی سال زراعی 1395-1394 در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل سطوح مختلف کاربرد نیتروژن (90، 180، 300 و 360 کیلوگرم کود اوره در هکتار) به عنوان عامل اصلی و محلول پاشی برگی با عصاره دود-آب (در پنج سطح شامل شاهد و غلظت های 001/0، 01/0، 1/0 و 1 درصد) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. صفات مورد ارزیابی شامل، شاخص سطح برگ، روند جذب تشعشع، وزن خشک کل، کارایی مصرف تشعشع، عملکرد دانه و شاخص برداشت گندم بود. نتایج نشان داد که در تمامی سطوح نیتروژن، محلول پاشی با دود-آب نسبت به شاهد (محلول پاشی با آب مقطر) موجب بهبود ویژگی های اندازه گیری شده گندم گردید. افزایش فراهمی نیتروژن و غلظت های بالای دود-آب با بهبود شاخص سطح برگ، جذب نور، کارایی مصرف نور و عملکرد وزن خشک کل موجب افزایش عملکرد دانه گندم شد، به طوری که بیشترین کارایی مصرف تشعشع (65/1 گرم بر مگاژول) در شرایط کاربرد 360 کیلوگرم کود اوره در هکتار و محلول پاشی با غلظت یک درصد دود-آب مشاهده گردید. همچنین بیشترین مقدار عملکرد دانه (922 گرم در متر مربع) در شرایط کاربرد 360 کیلوگرم اوره در هکتار و غلظت یک درصد دود-آب و کمترین مقدار آن (339 گرم در متر مربع) در شرایط کاربرد 90 کیلوگرم کود اوره در هکتار و محلول پاشی با آب مقطر به دست آمد. محلول پاشی با غلظت یک درصد دود-آب موجب افزایش 6/10 درصد عملکرد دانه در شرایط مصرف 360 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن نسبت به تیمار شاهد شد. به طور کلی نتایج نشان داد محلول پاشی با دود-آب مقداری از نیاز گندم به عنصر نیتروژن را تأمین کرد.

تنش شوری از عوامل مؤثر و مخرب در رشد گیاه و فعالیت های فیزیولوژیک آن محسوب می شود. به منظور توسعه کشت محصولات زراعی در مناطق شور، کاربرد تحریک کننده های زیستی همچون کایتوزان که قادر به کاهش اثرات مخرب تنش شوری باشند اهمیت زیادی دارد. به منظور بررسی کاربرد نانو کایتوزان روی تعدیل تنش شوری بر صفات رویشی و فیزیولوژیک گیاه دارویی خارمریم، آزمایشی در سال زراعی 96-1395 در گلخانه پژوهشی-تحقیقاتی دانشگاه تهران واقع در کرج انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل اول سطوح مختلف شوری (شاهد (آب معمولی شهری با شوری 2/1)، 4، 8 و 12dSm-1) و عامل دوم کاربرد سطوح مختلف نانو کایتوزان (صفر (بدون کاربرد)، 01/0، 05/0 و 1/0 درصد) به صورت خاک مصرف بود. نتایج آزمایش حاکی از تأثیر معنی دار شوری بر تمام صفات رویشی، فیزیولوژیک و یونی مورد مطالعه در سطح احتمال یک درصد بود. مقایسه میانگین تیمارهای کایتوزان نشان داد بیشترین زیست توده کل، شاخص سطح برگ، محتوای رطوبت نسبی، شاخص پایداری غشا سلولی از غلظت 05/0 درصد و بیشترین کارایی فتوسیستم II از غلظت 01/0 درصد حاصل شد. کاربرد کایتوزان با غلظت 05/0 درصد در سطح شوری 12 دسی زیمنس بر متر منجر به کاهش 4/10 درصدی مقدار سدیم شاخساره و کاهش 5/16 درصدی نسبت سدیم به پتاسیم در شاخساره در مقایسه با عدم کاربرد کایتوزان شد. در شرایط شوری 4 دسی زیمنس بر متر، بالاترین مقدار زیست توده کل گیاه از کاربرد 01/0 درصد کایتوزان به دست آمد که در مقایسه با عدم کاربرد کایتوزان در همین سطح شوری افزایشی معادل 6/21 درصد داشت (01/0 ≥ P ). با توجه به نتایج آزمایش، می توان کاربرد نانو کایتوزان با غلظت 01/0 درصد را به عنوان یک تعدیل کننده تنش شوری در کشت گیاه خارمریم معرفی نمود.

به منظور بررسی تأثیر کودهای زیستی و نانواکسید آهن بر عملکرد، محتوای کلروفیل و برخی مولفه های پر شدن دانه جو در شرایط شوری خاک، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی سال 1395 اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل کودهای زیستی در چهار سطح (عدم کاربرد کود زیستی، کاربرد آزوسپریلیوم، میکوریز، کاربرد توأم میکوریز و آزوسپریلیوم)، محلول پاشی با نانواکسید آهن در چهار سطح (صفر، 3/0، 6/0 و 9/0گرم در لیتر) و شوری خاک در چهار سطح (صفر، 50، 25 و 75 میلی مولار با کلرید سدیم) بودند. از یک مدل خطی دو تکه ای برای کمی کردن شاخص های مربوط به پر شدن دانه استفاده شد. در این بررسی محتوای کلروفیل کل، a, bو کاروتنوئید، مولفه های پرشدن دانه، عملکرد و اجزای عملکرد جو بررسی شدند. مقایسه میانگین ها نشان داد بالاترین عملکرد (04/2 گرم در بوته)، سرعت پر شدن دانه (00279/0 گرم در روز)، طول دوره و دوره مؤثر پر شدن دانه (به ترتیب 96/36 و 53/26 روز)، کلروفیل a (87/1 میلی گرم در گرم وزن تر)، کلروفیل b (68/0 میلی گرم در گرم وزن تر)، کلروفیل کل (55/2 میلی گرم در گرم وزن تر) و کارتنوئید (6/0 میلی گرم در گرم وزن تر) در حالت کاربرد توأم آزوسپریلیوم و میکوریز، محلول پاشی 9/0 گرم در لیتر نانواکسید آهن و عدم اعمال شوری به دست آمد. در حالی که کمترین این صفات در شرایط اعمال شوری 75 میلی مولار، عدم کاربرد کودهای زیستی و عدم محلول پاشی به دست آمد. اعمال شوری 25، 50 و 75 میلی مولار نسبت به حالت عدم اعمال شوری عملکرد دانه را به ترتیب 23/5، 93/21 و 14/26 درصد کاهش داد و کاربرد توأم کودهای زیستی و نانواکسید آهن در مقایسه با عدم کاربرد آن ها در سطح شوری 25، 50 و 75 میلی مولار به ترتیب 79/11، 64/12 و 45/15 درصد از کاهش عملکرد را جبران کردند. از این رو به نظر می رسد کاربرد توام کودهای زیستی و نانواکسید آهن می تواند به عنوان تعدیل کننده های تنش در جو تحت شرایط شوری خاک پیشنهاد شود.

به منظور برآورد درجه-روز رشد مراحل فنولوژیک و رشد گل گاوزبان اروپایی (Borago officinalis L. ) در تاریخ و تراکم های متفاوت، پژوهشی در سال زراعی 96-1395 اجرا شد. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان اجرا شد. تیمارها شامل تاریخ کاشت به عنوان عامل اصلی (15 مهر، 5 آبان، 25 آبان، 15 آذر و 5 دی) و تراکم (6، 10، 14 و 18 بوته در متر مربع) به عنوان عامل فرعی بودند. نتایج نشان داد که اثر تاریخ کاشت از نظر طول دوره های مختلف فنولوژیکی معنی دار گردید اما اثر تراکم بوته و برهمکنش تیمارها بر این صفت معنی دار نبود. بیشترین و کمترین درجه-روز رشد تجمعی از کاشت تا مراحل مختلف رشد به ترتیب مربوط به تاریخ کاشت 15 مهر و 5 دی بود. با تأخیر در کاشت میانگین تعداد روز و درجه-روز رشد تجمعی در اغلب مراحل فنولوژیک کاهش یافت. تأخیر در کاشت و کاهش تراکم موجب کاهش عملکرد گل گردید. لذا بیشترین عملکرد گل با میانگین 7/720 و 2/586 کیلوگرم در هکتار به ترتیب به تاریخ کاشت 15 مهر و تراکم 14 بوته در متر مربع تعلق داشت. همچنین برهمکنش تاریخ کاشت و تراکم بوته بر شاخص سطح برگ معنی دار بود. با توجه به همبستگی معنی دار عملکرد گل با درجه-روز رشد تجمعی، به نظر می رسد تنظیم تاریخ کاشت برای دریافت واحد حرارتی برای تکمیل مراحل رشد و نمو از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد.