پژوهش های کاربردی در گیاهپزشکی
سال:1399 | دوره:9 | شماره:3 |تعداد مقالات:8

استفاده از ترکیبات القاکننده مقاومت همچون ترکیبات فرار میکروبی، یک راهبرد نوین برای مهار بیمارگرهای گیاهی با استفاده از توان ژنتیکی گیاه است. در این پژوهش، اثر بازدارندگی ترکیبات القاکننده مقاومت بنزوتیازول، متیل سالیسیلات، متیل جاسمونات، بوتان دی اُل، ایندول و استوئین بر رشد قارچGaeumannomyces graminis var. tritici و همچنین مهار بیماری پاخوره گندم در شرایط گلخانه ای در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام شد. بذور گندم رقم پیشگام ضدعفونی سطحی شده و در محلول 100 میکرومولار ترکیبات القاکننده مقاومت و شاهد (آب مقطر) به مدت 30 دقیقه قرار داده شدند. بذرها در گلدان های حاوی مایه ی بیمارگر کشت شدند و گلدان ها به مدت 30 روز در شرایط گلخانه نگهداری شدند. آزمون بازدارندگی مستقیم رشد بیمارگر در شرایط تشتک پتری نشان داد که سه ترکیب ایندول، بوتان دی اُل و استوئین به عنوان بهترین تیمارها به ترتیب تنها باعث 29/14، 29/14 و 27/8 درصد بازدارندگی از رشد قارچ نسبت به شاهد شدند. ارزیابی صفات رشدی گندم نشان داد که تیمارهای مورد آزمایش در صفت وزن خشک ریشه تفاوت معنی داری با شاهد آلوده ایجاد نکردند ولی در صفت وزن خشک اندام هوایی، تیمارهای بنزوتیازول، استوئین و متیل سالیسیلات وزن خشک را به صورت قابل توجهی افزایش دادند. همه ترکیبات مورد استفاده قادر بودند خسارت بیمارگر را به صورت قابل توجهی کاهش دهند. بیشترین کاهش بیماری نسبت به شاهد آلوده در تیمارهای بنزوتیازول و استوئین مشاهده شد که شاخص بیماری را به ترتیب 87/60 و 39/57 درصد کاهش دادند. استفاده از ترکیبات القاکننده مقاومت می تواند رهیافتی امیدبخش در مهار بیماری پاخوره گندم باشد.

در این پژوهش پس از تهیه فرمولاسیون هایی از اسانس های پونه Mentha longifolia، نعناع فلفلی Mentha piperita و لعل کوهستان Oliveria decumbens، کیفیت فرمولاسیون های ساخته شده بر اساس روش FAO بررسی شد. سپس کارایی حشره کشی این ترکیبات در مقایسه با آفت کش های دایابون و استامی پرید علیه پوره سن اول و حشرات کامل شپشک آردآلود پنبهPhenacoccus solenopsis در شرایط آزمایشگاهی و مزرعه ای مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش های مزرعه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام گرفت. تعداد پوره سن اول و حشره کامل شپشک در نوبت های یک روز قبل و سه، هفت و چهارده روز بعد از تیمار شمارش شد. میزانLC50 فرمولاسیون پونه، نعناع فلفلی، لعل کوهستان، دایابون، دایابون+ روغن کنجد و استامی پرید در آزمایشگاه روی حشرات کامل شپشک با گذشت 48 ساعت از زمان تیمار به ترتیب 55/164، 41/171، 92/195، 85/6177، 58/3316 و 28/69 میلی گرم بر لیتر و میزان همین شاخص در مورد پوره های سن اول به ترتیب 77/49، 13/55، 32/65، 10/4256، 89/2159 و 45/16 میلی گرم بر لیتر برآورد شد. نتایج زیست سنجی مزرعه ای نشان داد که اسانس های فرموله شده اثرات قابل قبولی روی مراحل رشدی شپشک آردآلود پنبه داشتند. آفت کش استامی پرید سمیت بیشتری نسبت به سایر ترکیبات داشت اما با گذشت زمان اثر آن کاهش یافت. نتایج به طور کلی نشان داد اسانس های فرموله شده به عنوان ترکیبات امیدبخش شناخته شده و می توانند به عنوان یک فرآوردة کاربردی در مدیریت تلفیقی این آفت مورد استفاده قرار گیرند.

امروزه تلفیق شیوه های مختلف کنترل آفت یکی از اصول مدیریت آفت می باشد. آنچه در این تلفیق ها اهمیت می یابد، اثرات متقابل این اقدامات و احتمال ناسازگاری بین آنها است. یکی از تلفیق هایی که امروزه مورد توجه است، کنترل تلفیقی کرم قوزه پنبه و انواع دیگری از بال پولکداران آفت زراعی با استفاده متوالی از زنبورهای پارازیتویید تخم Trichogramma spp. با باکتری(B. t. ) Bacillus thuringiensis علیه لاروهای همان آفت است. اگرچه این دو در توالی قرار می گیرند و می توان با زمان بندی مناسب اثرات سوء را به حداقل رساند، اما به دلیل چند نسلی بودن اغلب آفات هدف از جمله کرم قوزه، احتمال تداخل نسل ها و هم زمانی مراحل لارو و تخم منتفی نیست. مضافاً حشرات کامل زنده مانده از تیمار لاروهای آفت می توانند توان زیستی پارازیتویید نسل بعد را تحت تاثیر قرار دهند. لذا اثرات احتمالی تیمار لارو آفت با B. t. روی پارازیتوییدهای نسل بعد نیاز به بررسی دارد. در این بررسی، فراسنجه های زیستی زنبورهای T. brassicae حاصل از تخم های کرم قوزه پنبه که در نسل قبل در سن سوم با غلظت LC20 باکتری B. t. تیمار شده بودند در قالب جدول زندگی– زادآوری در کنار شاهد تیمار نشده ارزیابی شد. بررسی فراسنجه های رشد جمعیت پایدار T. brassicae نشان داد که هیچ کدام از فراسنجه های زیستی زنبور مذکور تحت تاثیر تیمار باکتری واقع نشد و اختلاف معنی داری بین شاهد و تیمار باکتری مشاهده نگردید. میانگین نرخ تولید مثل خالص (R0) برای دو تیمار، 85/3 ± 22/41، ماده/ ماده/ نسل، نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm)، 009/0 ± 3545/0 بر روز و متوسط زمان یک نسل (T)، 19/0 ± 49/10 روز به دست آمد. بدین ترتیب تیمار باکتری ظرفیت تولیدمثل، نشوونما و زنده مانی این پارازیتویید را تغییر نداده است.

زوال درختان زینتی بیماری مهمی است که در کشورهای مختلف بسیاری از درختان زینتی و جنگلی از جمله زبان گنجشک، اقاقیا، افرا، نارون و نخل های زینتی را همواره تهدید می کند. در تحقیق حاضر، به منظور شناسایی قارچ های همراه زوال درختان اقاقیا در شهر اردبیل، از درختان اقاقیای بیمار نمونه برداری انجام گرفت و با روش های متداول در بیماری شناسی گیاهی، تعداد 150 جدایه قارچی جداسازی و خالص سازی شد. جدایه های قارچی بر اساس صفات ریخت شناختی و یا تلفیق داده های ریخت شناختی و داده های مولکولی بر اساس توالی ناحیه ITS-rDNA و یا ژن TEFمورد شناسایی قرار گرفتند. در این مطالعه، 10 گونه قارچی شامل Fusarium oxysporum، F. solani، Acremonium sp.، Cytospora chrysosperma، Camarosporidiella elongata، Nigrospora sp.، Alternaria alternata، Epicoccum nigrum، Chaetomium sp. وSordaria macrospora شناسایی شدند. به نظر می رسد که قارچ-های Camarosporidiella elongataو Cytospora chrysospermaو گونه های قارچی F. oxysporumوF. solani می توانند در انسداد آوندی، سرخشکیدگی و در نهایت زوال درختان اقاقیای فضای سبز شهر اردبیل دخیل باشند. این تحقیق، اولین مطالعه علمی زوال درختان اقاقیا در ایران محسوب می شود. همچنین قارچ Ca. elongata برای اولین بار از ایران گزارش می شود و گزارش قارچ هایAcremonium sp. وS. macrospora از اقاقیا نیز برای دنیا جدید است.

در این تحقیق تاثیر آبشویی (آب و صابون مایع به نسبت دو در هزار) در کنترل کنه تارتن بادام در مقایسه با سموم کنه کش، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی شامل شش تیمار و چهار تکرار در شرایط مزرعه در مدت دو سال زراعی در شهرستان سامان چهارمحال و بختیاری بررسی شد. تیمارها شامل کنه کش های برموپروپیلات (به نسبت دو در هزار)، هگزی تیازوکس (یک در هزار)، فنازاکوئین (5/0 در هزار)، فن پیروکسی میت (5/0 در هزار) و کلوفنتیزین (75/0 در هزار) و آبشویی بودند، در درختان شاهد فقط آب پاشیده شد. نمونه برداری جهت تعیین تراکم جمعیت آفت سه، هفت، 14 و 21 روز بعد از کاربرد تیمارها صورت گرفت. نتایج سال اول نشان داد که در نوبت های مختلف نمونه برداری، برموپروپیلات بیشترین تلفات و فنازاکوئین و کلوفنتزین کمترین تلفات را در جمعیت آفت ایجاد کردند. آبشویی و کنه کش فن پیروکسی میت و هگزی تیازوکس پس از برموپروپیلات در جایگاه دوم قرار گرفتند. در سال دوم برموپروپیلات بیشترین و هگزی تیازوکس کمترین درصد تلفات را در جمعیت کنه تارتن بادام ایجاد کردند. تیمار آبشویی بدون اختلاف معنی داری با کنه کش های فنازاکوئین، فن پیروکسی میت و کلوفنتیزین پس از کنه کش برموپروپیلات قرار گرفت. نتایج هر دو سال آزمایش نشان داد که تیمار آبشویی در بیشتر نوبت های نمونه برداری اختلاف معنی داری با سایر کنه کش های مورد استفاده نداشت. به کارگیری این روش علاوه بر کنترل آفت، می تواند در کاهش هزینه های تولید، حفظ دشمنان طبیعی، تمیز شدن گرد و غبار از سطح برگ گیاه، افزایش فتوسنتز گیاه و در نتیجه افزایش کمی و کیفی محصول موثر باشد.

واکنش تابعی یکی از اجزای مهم در روابط شکارگر-شکار می باشد. این واکنش رفتاری می تواند تحت تأثیر عوامل مختلف مانند کیفیت گیاهان میزبان قرار گیرد. در این پژوهش، واکنش تابعی لاروهای پشه شکارگر Aphidoletes aphidimyza نسبت به شته جالیز پرورش یافته روی گیاهان خیار تغذیه شده با مقادیر مختلف نیتروژن (صفر، 100، 150 و 200 کیلوگرم در هکتار) بررسی شد. آزمایش در دمای 1 ± 25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5 ± 60 درصد و دوره نوری 8: 16 (تاریکی: روشنایی) ساعت انجام شد. تراکم های مختلفی (دو، چهار، شش، هشت، 12، 16و 24) از پوره های دو و سه روزه ی شته جالیز به صورت جداگانه در هفت تکرار در اختیار لاروهای چهار روزه پشه شکارگر قرار گرفت. تعداد طعمه های خورده شده بعد از 18 ساعت شمارش و ثبت شد. تعیین نوع واکنش تابعی و تخمین پارامتر های آن به ترتیب با استفاده از رگرسیون لجستیک و رگرسیون غیرخطی در نرم افزار SAS انجام شد. واکنش تابعی شکارگر در تمام تیمارها از نوع دوم بود. نرخ حمله شکارگر در تیمارهای مختلف بین 0623/0 تا 1512/0 بر ساعت و زمان دستیابی آن بین 4646/1 تا 8716/1 ساعت متغیر بود. بیش ترین مقدار عددی نرخ حمله و کمترین مقدار عددی زمان دستیابی شکارگر در تیمار 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد. این پژوهش نشان داد که افزودن کود نیتروژن به خاک در کشت خیار می تواند توانایی شکارگری پشه A. aphidimyza را روی شته جالیز بهبود بخشد. با این حال، درک جزئیات بیشتر از اثرات سطوح مختلف کود نیتروژن در برهم کنش های گیاه خیار-شته جالیز-پشه شکارگر نیازمند انجام مطالعات بیشتری است.

سوسک چهار نقطه ای حبوباتCallosobruchus maculatus و شپشه گندم Sitophilus granarius از مهمترین آفات انباری هستند که با تغذیه از دانه های حبوبات و غلات موجب خسارت های سنگین می شوند. به دلیل اهمیت اقتصادی آفات انباری و مقاوم شدن آنها نسبت به ترکیبات تدخینی رایج، جایگزین کردن ترکیبات مناسب دیگر در امر کنترل ضروری می باشد. تحقیقات نشان داده است که اتمسفر تغییر یافته می تواند موجب مرگ و میر تعداد زیادی از گونه های آفات انباری شود. لذا در این تحقیق، اثر این روش بر پایه استفاده از گازهای دی اکسیدکربن و آمونیاک در داخل شیشه های بی هوازی علیه حشرات کامل سوسک چهار نقطه ای حبوبات و شپشه گندم به تنهایی و در ترکیب با هم، مورد بررسی قرار گرفت. میزان مرگ و میر بعد از 24 ساعت ثبت گردید. مقادیر LC50 دی اکسیدکربن روی حشرات کامل سوسک چهار نقطه ای حبوبات و شپشه گندم به ترتیب برابر با 53/1322 و 96/1283پی پی ام به دست آمد. این مقادیر برای گاز آمونیاک روی دو آفت مذکور به ترتیب برابر با 24/250 و 79/366 پی پی ام بود. مرگ و میر ناشی از اختلاط گاز دی اکسیدکربن و آمونیاک (در مقادیر LC25) روی حشرات کامل سوسک چهار نقطه ای حبوبات و شپشه گندم به ترتیب 67/86 و 33/93 درصد برآورد شد. اثر غلظت های 72/2238 و 78/3630 پی پی ام گاز دی اکسیدکربن و غلظت های 58/426 و 55/549 پی پی ام گاز آمونیاک روی جوانه زنی لوبیا چشم بلبلی و گندم نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. در تمامی موارد میزان جوانه زنی بذور بالای 98 درصد بود.

زنگ سیاه یا ساقه گندم با عامل قارچیPuccinia graminis f. sp. tritici (Pgt) ازمهم ترین و مخرب ترین بیماری های گندم در سراسر جهان می باشد. یکی از نژادهای بسیار پرآزار Pgt، نژاد (Ug99)TTKSK می باشد که روی بسیاری از ژن های مقاومت به زنگ ساقه پرآزاری داشته و اولین بار در سال ١ ٩ ٩ ٨ در اوگاندا مشاهده گردید. از سال 1999 تاکنون تعداد 12 واریانت (تغییر یافته ژنتیکی) مختلف از نژاد (Ug99)TTKSK شامل TTKSF، TTKST، TTTSK، TTKSP، PTKSK، PTKST، TTKSF+، TTKTT، TTKTK، TTHSK، PTKTK و TTHST شناسایی شده است (Bhavani et al. 2019). با وجود حضور نژاد Ug99 از سال 2007 در برخی از استان های کشور (طبق گزارشات بین المللی)، تاکنون به طور رسمی هیچ واریانتی از این نژاد در ایران گزارش نشده است. در سال 1395 در منطقه شاوور استان خوزستان آلودگی شدید زنگ ساقه روی رقم چمران 2 (حامل ژن Sr31) مشاهده شد که احتمال حضور نژاد Ug99 یا واریانت های آن را در منطقه شاوور مطرح نمود. بنابراین، چندین نمونه از ساقه های آلوده این رقم جمع آوری و به گلخانه زنگ ساقه موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج منتقل شد. سه جدایه از تک جوش های ایجاد شده روی رقم حساس مک نیر 701 تکثیر گردید. مجموعه 20 تایی ارقام و لاین های افتراقی آمریکای شمالی برای تعیین نژاد جدایه ها استفاده شد. یادداشت برداری از واکنش ژنوتیپ های افتراقی بر اساس تیپ آلودگی در مقیاس صفر تا چهار استاکمن و همکاران (Stakman et al. 1962) و نام گذاری نژاد با استفاده از سیستم کددهی جین و همکاران (Jin et al. 2008) صورت گرفت. با توجه به ارزش های تعیین شده برای هر یک از ژنوتیپ های افتراقی، نژاد شناسایی شده از جدایه های منطقه شاوور به صورت TTKTK که واریانتی از نژاد Ug99 می باشد، تعیین شد (شکل 1). این نژاد قبلا از کشورهای مصر، اوگاندا، اتیوپی و کنیا گزارش شده است (Patpour et al. 2016). واکنش هر دو لاین Sr31/6* LMPG حامل ژن مقاومت Sr31 و لاین CnsSrTmp حامل ژن SrTmp و همچنین ارقام تجاری Mv17، فلات، شیرودی و چمران 2 (حامل ژن Sr31) کشت شده به-همراه ژنوتیپ های افتراقی در تکرارهای مختلف برای هر یک از جدایه ها به صورت حساسیت کامل (3 تا 4) بود. نژادهای دیگر Pgtاز جمله نژادهای TKTTF، TTRTF و TTTTF نیز روی ژن مقاومت SrTmp پرآزاری دارند. با توجه به پرآزاری بالای نژاد Ug99 روی بسیاری از ژن های مقاومت به زنگ ساقه (مجموعه ژنوتیپ های افتراقی آمریکای شمالی و تکمیلی) و همچنین نتایج مولکولی پروژه های مطالعاتی در داخل کشور که بیانگر پایین بودن فراوانی ژن های مقاومت موثر نسبت به نژاد Ug99 و واریانت های آن در ارقام تجاری و لاین های پیشرفته و امیدبخش گندم می باشد (Patpour et al. 2014)، بنابراین این مسئله تهدید جدی برای امنیت غذایی کشور محسوب می شود. قبل از گسترش و همه گیر شدن نژادهای گروه Ug99 در داخل کشور می بایست تدابیر لازم همچون وارد کردن ژن های مقاومت موثر در ژنوتیپ های مطلوب و لاین های در دست معرفی در اقلیم های مختلف کشور، اتخاذ شود.