اندیشه معماری
سال:1398 | دوره:3 | شماره:6 |تعداد مقالات:14

بناهای گنبددار از جمله عناصر بصری مهم در چشم انداز عمومی شهرها محسوب می شوند. هدف از پژوهش حاضر شناسایی عوامل مطلوبیت زیبایی شناختی مکعب یا هشت وجهی گنبدپوش از نگاه دانشجویان در دو گروه رشته های هنری و غیرهنری است و سعی دارد به این پرسش پاسخ دهد که چه عواملی در ترجیحات افراد برای فرم این بناها نقش دارد؟ داده های این پژوهش، با استفاده از روش طبقه بندی کیفیت بصری و همچنین مصاحبه نیمه ساختاریافته و با مشارکت 46 نفر از دانشجویان دانشگاه های تبریز و هنر اسلامی تبریز جمع آوری شد. برای تهیه محرک های بصری ابتدا 16 گنبدخانه شاخص از میان آرامگاه های تاریخی ایران انتخاب و فرم کلی آن ها بر اساس ساختار سه بخشی گنبد، ساقه و پایه، با استفاده از نرم افزار اتوکد شبیه سازی گردید. نمایه ها در دسته های چهارتایی به مشارکت کنندگان ارائه و خواسته شد تا پس از مرتب سازی در دو مرحله، دلایل ترجیح خود را برای بناهای برتر به ترتیب اولویت بیان نمایند. تحلیل داده های حاصل از مصاحبه ها با استفاده از روش کیفی تحلیل مضمون انجام شد. هشت مضمون اصلی و 27 مضمون فرعی استخراج و در قالب چهار مفهوم کلی شامل غنای بصری، اندازه و تناسبات، سادگی و سبْ ک بنا (آشنایی و تازگی) طبقه بندی گردید. چندوجهی بودن پایه بنا یکی از مهم ترین عوامل شناسایی شده در مطلوبیت فرم بنای گنبددار بود که بر اساس نظرات ابرازشده موجب تنوع، گستردگی دید و القای حرکت پیرامونی می شود. همچنین متناسب بودن اجزا از نظر اندازه نقش مهمی در ترجیحات دانشجویان داشت. با این که سه انتخاب از چهار انتخابِ برتر بین دو گروه از دانشجویان مشترک بود، دانشجویان رشته های هنری به عوامل سادگی و خلوص حجمی گرایش بیشتری نشان دادند و از سوی دیگر، غنای بصری در ارتباط با ویژگی های ظرافت و پیچیدگی، بیشتر مورد ترجیح دانشجویان رشته های غیرهنری قرار گرفت. نتایج این تحقیق می تواند به متخصصان این حوزه در طراحی بناهای شاخص شهری از نظر پیش بینی عوامل ترجیحی کمک کند.

در دوران پس از اسلام مساجد در ردیف مهمترین گونه های ساختمانی ایران قرار گرفتند. این گونه ساختمانی پس از ورود به ایران تحت تاثیر عوامل مختلف در هر پهنه فرهنگی جغرافیایی خصوصیات خاصی به خود گرفت که منجر به تمایز آن از مساجد سایر حوزه ها گردید. یکی از این پهنه های فرهنگی جغرافیایی استان فارس است. عدم استفاده از گنبد و گنبدخانه یکی از ویژگی های معماری مساجد تاریخی این پهنه می باشد. اما در میان مساجد تاریخی فارس استثنایی مشاهده می شود که دارای گنبدخانه است. این مسجد که در شهر جهرم واقع شده در ترکیب با مدرسه خان بصورت دوبنای مجزا تشکیل مسجد و مدرسه خان را داده اند. در این پژوهش ابتدا به معرفی معماری مسجد با استفاده از روش توصیفی پرداخته شده، سپس با استفاده از روش تحقیق استدلال منطقی از طریق مقایسه تطبیقی مساجد و مقابر این منطقه و سایر نقاط استان فارس و ایران و روش تفسیری تاریخی در مواجهه با اسناد مرتبط تاریخی به این پرسش ها که چه زمانی و به چه دلیل این مسجد دارای گنبدخانه شده پاسخ داده شده است. با توجه به شباهت فراوان فرم مسجد با مقابر امام زاده های جهرم و نواحی مرکزی ایران، این فرضیه که مسجد خان در ابتدا برای مقبره ساخته شده و بعدا با تغییر کاربری به مسجد تبدیل شده است، مطرح می شود. نتایج تحقیق حاکی از آن است که بنا احتمالا در چند مرحله ساخته شده است. با توجه به تفاوت سازه ای و فرمی در مرحله اول بصورت چهارطاقی منفرد با کارکرد مقبره یا کارکرد دیگر در دوران پس از اسلام ساخته شده است. در مرحله دوم دالان های پیرامون به چهارطاقی به سبک مقابر نواحی مرکزی ایران در راستای تغییر کاربری چهارطاقی به مقبره و یا توسعه چهارطاقی با حفظ کارکرد مقبره اضافه شده؛ و در مرحله سوم ساخت ایوان روبروی گنبدخانه به عنوان مسجد و دیگر اندامهای مرتبط با آن صورت پذیرفته است.

تهی مفهوم وسیعی است و در حوزه های گوناگون، از عرفان، فلسفه و متافیزیک تا علومی چون فیزیک، علم مواد، نجوم و نیز دانش و هنرهایی چون خوش نویسی، موسیقی و معماری حضور دارد. در حوزة معماری، تهی به معنای فضایی خالی ست که گنجایش بالقوه ای دارد، این گنجایش می تواند با در برگرفتن چیزها و انسان ها بالفعل شده و برای رفتارهای مختلف آنان استفاده گردد. از میان صاحب نظرانِ این حوزه، کریستوفر الکساندر به این مفهوم توجه خاص داشته و آن را در ابعادی وسیع تر مطمح نظر قرار داده است. واکاوی بستر نظرات وی نشان می دهد تهی در قالب سه مفهومِ منتسب، که به طور مستقیم (مفاهیم تهی عظیم و تهی) و یا به طور غیرمستقیم و ضمنی (مفهوم تهی وارگی) بدان ها پرداخته شده است، در این بستر حضور دارد؛ این مفاهیم را می توان با تعمق در مضامین و ویژگی هایشان در دو دستة غیرکالبدی (تهی عظیم و تهی وارگی) و کالبدی (تهی) جای داد. این مقاله می کوشد، با توجه به وسعت و عمق این مفاهیم و برای شناخت کامل آنان در اندیشة الکساندر، در بستر اندیشة وی متوقف نشده و به شناسایی خاستگاه و موطن اصلی این مفاهیم بپردازد. هدف اصلی این مقاله آن است که با شناسایی خاستگاه اندیشة الکساندر در باب مفهوم تهی، سرچشمة این اندیشه را روشن کرده و مشخص کند وی برای تبیین حاق این مفهوم وام دار کدام حوزه هاست و نسبت آن حوزه ها با لایه های مختلف این مفهوم در اندیشة وی چگونه است. نتایج این تحقیق نشان می دهد خاستگاه اندیشة الکساندر در باب تهی به دلیل ارجاعات الکساندر و ویژگی های مشترک، بیش از هر چیز در حوزة ادیان و عرفان خاصه در شرق و نیز حوزة علوم، خاصه، فیزیک جدید است. در این میان سیطرة ادیان و عرفان بر اندیشة وی در باب تهی بیشتر است و جوهرة اصلی این مفهوم را در اندیشة الکساندر تشکیل می دهد، درعین حال یافته های علم فیزیک وجه تجربی و علمی، به نظرات وی در باب این مفهوم می دهند. در واقع الکساندر برای تبیین مفهوم تهی که مفهومی پیچیده و واجد مراتبِ گوناگونِ متافیزیکی و فیزیکی است از این دو حوزه با همین مضامین بهره می برد تا تمامی ابعاد و وجوه آن مفهوم را مطمح نظر قرار دهد اما آن چه در نهایت ارائه می دهد نه به طور کامل متافیزیکی و نه تماماً فیزیکی است بلکه اندیشه ای ست تغذیه شده و مُزدوج از ادیان و عرفان شرقی و فیزیک جدید اما سکنی گرفته در وجود الکساندر و بسط یافته شده توسط وی به مثابه یک معمار.

عرصه حرفه ای معماری نیازمند "مدیریت" موارد متعددی است که آشنایی با آنها بصورت اصولی و منسجم در دوران تحصیل می تواند به رقابتی سالم تر و حرفه ای تر بیانجامد. هدف از این پژوهش ارائه اصولی برای شناخت و درک بهتر مدیریت طراحی معماری برای استفاده در آموزش مقطع کارشناسی است تا برای استفاده بهینه در دسترس معماران قرار گیرد و معمارانی کل نگر تر با توانایی بیشتر در هدایت پروژه ها داشته باشیم. با توجه به اثرگذار بودن طراحی معماری در روند انجام پروژه، مدیریت آن که به معنای تلاش هایی برای هماهنگی و کنترل عوامل متعدد دخیل در بخش معماری است، می تواند باعث کاهش هزینه و زمان و افزایش کیفیت پروژه در این فرآیند شود. در انجام این پژوهش تلاش شده که موثر ترین عوامل بر مدیریت طراحی معماری برای آموزش معماری و استفاده معماران شناسایی شود تا بتواند جایگاه معماران را در میان دیگر مهندسان ساختمان تثبیت و ارتقاء دهد. برای انجام این پژوهش از روش تحقیق تلفیقی (کمی و کیفی) استفاده شده است. جامعه مورد مطالعه اعضای هیئت علمی دانشگاه ها و فعالان در حرفه معماری بودند که از روش نمونه گیری شبکه ای (گلوله برفی) و برای تعیین حجم نمونه از اشباع نظری بهره برده شد. در روش دلفی، مصاحبه باز با 19 نفر از متخصصین در این حرفه انجام گرفت که نتایج مصاحبه با استفاده از کدگذاری باز و محوری بررسی و پس از آن پرسشنامه ای با استفاده از جدول هدف محتوا تنظیم که در طی دو مرحله اجرا شد. نتایج از طریق تحلیل عامل کیو استخراج و در نهایت تأثیر گذارترین عوامل مشخص شد. برای مشخص شدن روابط بین اجزا بدست آمده با استفاده از روش دیماتل خاکستری وتکمیل پرسشنامه بوسیله خبرگان، 12رابطه مهم بصورت گراف نمایش داده شد. نتایج پژوهش بیانگر آن است شش عامل مدیریت پروژه، مدیریت بازار، مدیریت آموزش، مدیریت مهارت فردی، مدیریت اطلاعات و مدیریت دانش در مدیریت طراحی معماری اثر گذاری بیشتری دارند. در این میان مدیریت آموزش، مدیریت مهارت فردی، مدیریت اطلاعات و مدیریت دانش به عنوان عوامل اثر گذار و مدیریت پروژه ومدیریت بازار به عنوان عوامل اثر پذیر شناسایی شدند. با مشخص شدن اهمیت مدیریت آموزش و نقش مهم و آغازین آن در دانشگاهها عوامل در هرم سلسله مراتبی برای استفاده در محتوای برنامه درسی ارائه شد.

تجربه معماری، چه به صورت تجربه در مواجهه با بنا یا تجربه فضا به واسطه «حضور» در آن، مهم ترین عامل وجودی معماری است. درک پدیده ای نظیر «تجربه معماری» لزوماً نیازمند تحقیق دیدگاه پژوهشی است و هر دیدگاه پژوهشی بایستی بر طبق گفتمان معماری گسترده درزمینه ی «تجربه» تدوین گردد. این پژوهش قصد دارد تا از طریق رویکرد شناختی فعال که مبتنی بر دیدگاه پدیدارشناسی و یافته های عصب شناسی است، بتواند به درک روشنی از ماهیت «تجربه معماری» برسد، چراکه هر دو رویکرد، از همان نقطه شروع، تجربه معماری را از طریق رابطه میان ذهن و تجربه روان شناختی انسان از جهان موردبررسی قرار می دهند. در حقیقت انسان در هر دو نگرش در ادراک جهان نقش اساسی دارد، چراکه از یک سو تجربه بنیان بودن پدیدارشناسی اساس آن است و از سوی دیگر پژوهش های علم عصب شناسی رویکردی مکمل و مرتبط با تجربیات معماری را ارائه می دهند، زیرا احساسات و واکنش های انسان به محیط بر اساس کارکرد مغز و پاسخش به محرک های مختلف آنالیز می شود و هر دو زمینه مذکور «تجربه حسی» را عامل کلیدی ادراک می دانند و روان انسان را به احساسات و تجربه فیزیولوژیک از محیط ربط می دهند. با این ملاحظات این پژوهش درصدد است تا سؤالاتی ازاین دست را بررسی نماید: «تجربه» در معماری چگونه حاصل می شود؟ و چه مؤلفه هایی موجب شکل گیری این تجربه می گردند؟ این پژوهش با رویکردی کیفی و روش توصیفی-تحلیلی به ارائه مدلی مفهومی از موضوع مربوطه پرداخته است. در پایان یافته ها نشان دادند که تجربه معماری، دیدگاه بیولوژیک مربوط به انسان را از طریق مفاهیم مرتبط با «تجسم» از یک سو و «انگیزش» از سوی دیگر به عنوان پتانسیل های معماری برای تأثیر متقابل کنار هم قرار می دهد. این مفاهیم از منظر «رویکرد شناختی فعال» نسبت به ادراک، احساس و عمل توسعه می یابند و از طریق اصول کلیدی آن (معنا بخشی و ارتباط سازنده و تجسم فعال) در وضعیتی به هم پیوسته و تعاملی به مؤلفه های سازنده تجربه معماری منجر می شوند که عبارت اند از: 1. مؤلفه کالبدی (طرح واره بدن) که متشکل از پاسخ های فیزیولوژیکی انسان به معماری از طریق دیدگاهی جسمانی ادراک آن است، 2. مؤلفه حسی-حرکتی که شامل رفتار بیانی است و سبب توجه ادراکی به محیط می گردد، 3. مؤلفه انگیزشی که متشکل از تمایلات عملی یا حالت های آمادگی که از طریق قابلیت های معماری عمل می کند، 4. مؤلفه احساسی که موسوم به تجربه عاطفی است و از طریق معنا بخشی به محیط ایجاد می شوند و 5. مؤلفه شناختی که از طریق ادراک تجسم یافته، به فعالیت تجسم یافته و آگاهی حاصل از آن منجر می گردد.

رابطه میان فرهنگ و شکل محیط مصنوع موضوعی است که پژوهش های زیادی را در سراسر جهان به خود اختصاص داده است. مظاهر فرهنگی که بیان های فرهنگ هستند، به اشکال مختلفی در ساختار محیط متجسم می گردند. شیوه زندگی و نظام های فعالیت منتج از آن نیز آشکارترین این مؤلفه ها هستند که در ساختارهای معماری قابل بازیابی می باشند. هدف از تحقیق حاضر بررسی تأثیر این مؤلفه ها در ساختار کالبدی خانه است. بر همین اساس پژوهش حاضر با انتخاب خانه نقشینه از دوره قاجار در شهر تبریز به عنوان نمونه موردی، سعی در تحلیل چگونگی نمود مولفه های فرهنگ در ساختار معماری این خانه دارد. در جریان فرایند تحقیق ابتدا با استناد به مصاحبه های انجام گرفته از بازماندگان، فهرستی از الگوهای فعالیتی و رفتارهای جاری در خانه استخراج گردید. سپس فضاهای موجود در خانه بر اساس نظام های فعالیتی جاری در آنها به صورت جز به جز مورد تحلیل قرار گرفت و در نهایت کلیت خانه بر اساس نظام فرهنگی حاکم بر جامعه آن روز تدوین گردید. راهبرد مورد استفاده در این پژوهش کیفی و روش تحقیق مورد استفاده از نوع توصیفی-تاریخی است. گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات اسنادی و میدانی و نیز انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته با بازماندگان صاحبان خانه بود. نتایج تحقیق حاکی از آن است که آنچه در ارتباط با فرهنگ و محیط در خانه نقشینه وجود دارد، حاصل همسازی چهار عامل فضا، زمان، معنی، و ارتباطات با یکدیگر و نیز با نظام فعالیت های موجود در خانه است. در این خانه سازماندهی فضا و زمان با سطوح مختلف ارتباطات اجتماعی هم خوانی دارد. در این ارتباط عامل معنی نیز نقش هدایت گر جنبه های دیگر را دارد. دبه عبارتی دیگر می توان چنین عنوان نمود که مجموعه خانه نقشینه ترکیبی همگن از معانی عرفی، اعتقادی، زیستی، اجتماعی و. . . است که ظهور و بروز آنها در نظام های فعالیت و به تبع در فضاها و نظام کالبدی خانه شکل می گیرد.

اهداف محتوایی و عملی فرآیند آموزش، به مکانی مناسب جهت بروز رفتارهای مربوطه نیاز دارد؛ لذا نمی توان نقش موثر محیط کالبدی آموزش را در فرآیند ارتقا آموزش و یادگیری دانشجویان، نادیده گرفت. امروزه با گسترش مراکز آموزش معماری در ایران و ایجاد تعداد زیادی از این فضاهای آموزشی در مکان های ناهماهنگ با نیازهای آن، نگرانی ناشی از تاثیر نامطلوب چنین محیط هائی را بر فرآیند آموزش و پرورش معماران، دوچندان می کند. لذا، پژوهش حاضر، با هدف سنجش قابلیت های محیطی با تاکید بر چیدمان، در کلاس های کارگاهی معماری، به عنوان پارامتری مهم در کالبد کلاس، بر بهبود عملکرد تحصیلی و شناختی (با تاکید بر توجه انتخابی) دانشجویان معماری، با بهره گیری از علوم روانشناسی محیط و علوم رفتاری، نیازهای دانشجویان معماری در رابطه با قابلیت های محیط را مورد شناسایی قرار داده و به روش نمونه موردی در یک بستر توصیفی_تحلیلی، در محدوده ی مطالعاتی دانشگاه مازندران، به عنوان دانشگاه مادر در استان مازندران و پذیرنده ی دانشجوی معماری در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، صورت پذیرفته است. در پژوهش حاضر، الگوهای چیدمان به دست آمده از منابع کتابخانه ای در کلاس های کارگاهی مقاطع تحصیلی رشته ی معماری این دانشگاه که بر اساس نظر کارشناسان و با در نظر گرفتن مقطع تحصیلی، به عنوان عاملی موثر بر نوع فرایند یادگیری، انتخاب شده و مورد آزمون قرار گرفته است. سپس با استفاده از داده-های به دست آمده از مشاهده ی رفتاری و ثبت رفتار دانشجویان در هر الگو، به بررسی تاثیر هر یک از چیدمان های رایج در کلاس های معماری، بر عملکرد تحصیلی و شناختی دانشجویان این رشته، پرداخته شده است. در نهایت بر اساس نتایج به دست آمده از تحلیل محتوای کیفی داده ها، الگویی از چیدمان مناسب که سبب بهبود عملکرد تحصیلی و شناختی دانشجویان می گردد، ارائه شده است. بر اساس نتایج حاصل از مشاهدات رفتاری، ترکیبی از الگوهای رایج، برای کلاس های کارگاهی معماری پیشنهاد می گردد که شامل فضاهای فردی در کنار فضاهای جمعی با استفاده از چیدمان منعطف که قابلیت تبدیل به چیدمان فضای فردی یا جمعی را دارا باشد، ایجاد اتاقک های نیمه باز برای هر گروه در نقاط پیرامونی کلاس جهت شخصی سازی گروه ها و همچنین افزایش فضای تعاملاتی دانشجویان با استفاده از چیدمان حول یک میز، در کنار سایر فضاها همچون فضای نمایش آثار و کتابخانه می باشد.

دانشگاه بستر اصلی شکل گیری استعداد و تفکر خلاق در میان دانشجویان شناخته می شود. دانشجویان نیروهای انسانی آینده ی جوامع بوده و توجه به رشد و شکوفایی آنها زمینه ی توسعه و پیشبرد همه جانبه ی یک کشور را فراهم می آورد. از این رو تلاش برای افزایش رضایتمندی دانشجویان در مقاطع تحصیلات تکمیلی نه تنها در آن ها جهت ارتقا سطح علمی و اجتماعی ایجاد انگیزه می کند بلکه بستری مناسب را برای تضمین آینده ی کشور مهیا می سازد. از سوی دیگر بی توجهی به این قشر تاثیرگذار می تواند تبعات جبران ناپذیری را به آینده ی یک جامعه تحمیل کند. یکی از عواملی که موجب توجه به افزایش کیفیت و جلب رضایت دانشجویان شده است، رقابت میان مراکز آموزش عالی است که چالش هایی اثر بخش برای بهبود هرچه بیشتر شرایط آن ها به همراه می آورد. خدمات ارائه شده در مراکز آموزش عالی باید به شکلی باشد که دانشجویان ضمن آرامش روانی، انگیزه ی کافی را جهت یادگیری بهتر و عمیق تر دروس دریافت کنند. حساسیت توجه به این امر در آن است که این مراکز در حال رشد و پرورش انسان هایی هستند که در آینده نقشی اساسی را در وامع ایفا می کنند. هدف پژوهش حاضر اعتباریابی و سنجش میزان رضایتمندی تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی معماری به تفکیک 5 دانشگاه برتر کشور در حوزه ی آموزش معماری در قیاس با سایر مراکز آموزش عالی و دانشگاهی بوده است. جامعه ی آماری تحقیق شامل کلیه ی دانشجویان گرایش های آموزشی گروه معماری و هنرهای ساخت در مقاطع آموزش عالی بوده که از آن ها به عنوان نمونه ی تحقیق، نظرسنجی به عمل آماده است. ابزار گردآوری داده ها یک پرسشنامه ی الکترونیکی طراحی شده توسط محققان بوده است که روایی و پایایی آن با تعیین ضریب القای کرونباخ مورد تأیید قرارگرفته است همچنین همبستگی میان نتایج به دست آمده از دو گروه متغیر دانشگاهی توسط آزمون همبستگی پیرسون مورد قیاس و ارزیابی قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که از میان 6 حوزه ی بررسی شده در این پژوهش متغیر دانشگاه محل تحصیل تنها در 3حوزه ی رضایت از شرایط آموزشی و سرفصل های ارائه شده، رضایت از محیط آموزشی و همکلاسی ها معنادار بوده و دارای همبستگی با نتایج می باشد.

ساختمان ها سهم بسیار مهمی از مصرف منابع و ذخایر موجود بروی کره زمین را به خود اختصاص داده اند. نظر به اهمیت توسعه پایدار از طریق حفظ منابع و اراضی برای نسل های آینده و جلوگیری از گسترش بی رویه شهرها، امروزه ایده استفاده مجدد انطباقی1 از ساختمان های موجود به صورت بسیار جدی در سطح جهانی مطرح است. استفاده مجدد انطباقی به معنای استفاده دوباره از یک ساختمان موجود، از طریق اختصاص دادن یک کاربری منطبق بر ویژگی های آن ساختمان است. استفاده مجدد انطباقی از ساختمان های موجود، از طریق استفاده حداکثری از ظرفیت ها و قابلیت های بنا، سبب حفظ مصالح، عدم استفاده غیر ضروری از منابع و نیز جلوگیری از گسترش بی رویه شهرها در اثر ساخت و سازهای جدید و حفظ اراضی و منابع برای نسل های آینده می شود. به این ترتیب، به جای تخریب می توان از طریق استفاده دوباره از ساختمان هایی که هنوز از تمام ظرفیت های سازه ای و کالبدی آن ها استفاده نشده، چرخه حیات بناها را توسعه بخشید. اما باید توجه داشت که پیاده سازی موثر این رویکرد نیازمند تبین معیارها و روش های مناسب در بررسی قابلیت بنا برای استفاده دوباره می باشد. در مقاله حاضر روش ها و معیارهای مختلف در فرآیند استفاده دوباره از ساختمان های موجود، شناسایی و در دو حوزه دسته بندی شده اند. حوزه اول اختصاص دارد به معیارهای مختلف برای تصمیم گیری در مورد اینکه چه ساختمان هایی مناسب استفاده دوباره هستند و حوزه دوم در ارتباط با معیارها و روش های تعیین کاربری مجدد متناسب با ویژگی ها و قابلیت های ساختمان است. روش کار بدین ترتیب است که با بررسی ادبیات موضوع، ابتدا روش ها و معیارهای مختلف در فرآیند استفاده دوباره، شناسایی و سپس با تحلیل یافته ها، معیارهای نهایی ارائه و در قالب دو حوزه یاد شده، دسته بندی گردیدند. با شناخت چنین معیارهایی، می توان چرخه حیات ساختمان ها را توسعه بخشید. به این ترتیب براساس یافته های مراحل قبلی، چرخه اصلاحی حیات ساختمان ها براساس استفاده مجدد انطباقی ارائه شده است.

بازار یکی از مهم ترین فضاهای شهرهای ایرانی و قلب تپنده ی اقتصاد آنها بوده و منطبق با نیازهای جامعه اسلامی، پاسخگوی آنها بوده است. در جامعه شهری، حیات شهر و بازار بهم پیوند خورده و بازارها به مانند اسناد هویتی، مفهوم فضای شهری را تبیین نموده اند. بازارها با کارکرد چندگانه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، خاستگاه بسیاری از فعالیتها و ارتباطات فرهنگی و سیاسی بوده که با ایجاد فضایی معنادار، نیازهای مخاطبان خود را پاسخ می دادند. اهمیت بازار و تاثیر آن در فضای شهری، بررسی چگونگی شکل گیری بازار در شهر، تغییر و تحولات آن را ضروری می سازد. از این رو، با توجه به نقش پررنگ بازار، لزوم استفاده از پتانسیل بالای بازار در راستای سیاست گذاری های کلان شهری، بررسی پیشینه و وضعیت کنونی بازارها، مطالعه دقیق علل و عوامل توسعه و یا رکود آنها به منظور جهت گیری مناسب و برنامه ریزی برای حفظ و ساماندهی فضاهای اقتصادی-اجتماعی-فرهنگی، تعدیل تغییرات، اصلاح و تغییر الگوها و ساختارهای موجود، مهم می باشد. در این مقاله، به بررسی بازار تبریز به عنوان مهمترین قطب اقتصادی شمال غرب کشور و یکی از مراکز مهم تولید و توزیع عمده کالا که نقش قدرتمندی را در مبادلات بازرگانی بین ایران، اروپا و آسیا داشته است، پرداخته می شود. بازار تبریز عنصر مرکزی در شهرتبریز، همواره دستخوش تحولات فراوانی بوده، اما پتانسیل بالای شهر تبریزدرتجارت بین الملل و واقع شدن شهر در مسیر تبادلات اقتصادی، ساخت مجدد و توسعه بهتر آن را باعث شده است. در این پژوهش نیز با در نظر گرفتن اهمیت بازار، تاثیرپذیری شهر از بازار و بلعکس، با استفاده از روش توصیفی-تاریخی، مصاحبه با بازاریان و کسبه بازار، به مطالعه روند توسعه بازار تبریز به عنوان بزرگترین بازار جهان اسلام در سه دوره ی مختلف پرداخته شده و عوامل مهم در تغییر و تحولات بازار تبریز به دو عامل درونی و بیرونی تقسیم شده وزیرشاخص های هر دو عامل مشخص شده است. زیرشاخص های کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و مذهبی جزء عوامل درونی و خیابانکشی های ناشی از تفکر مدرن، سیل و زلزله، حریق و چگونگی منظر شهری از جمله مولدهای عامل بیرونی می باشد. آنچه قابل تامل است، وجود انواع تغییرات درونی و بیرونی در دوره ی معاصر می باشد که این امر نشان از لزوم توجه به ساختار بافت بازار در شهر می باشد.

تبعات پیشرفت انرژی و سهولت استفاده از وسایل سرمایش و گرمایش مکانیکی، منجر به افزایش مصرف انرژی و کمرنگ شدن نقش کالبد و عناصر معماری در تامین شرایط آسایش شده است. این امر خصوصا در طراحی ساختمان های مسکونی کوچک و متوسط بیشتر به چشم می خورد. در این ساختمان ها حتی انرژی مصرفی به درستی مهندسی نمی شود. این درحالیست که کنکاش در مطالعات معماری سنتی و بومی ایران خصوصا در اقلیم گرم و خشک، گویای توانایی ساختمانهای سنتی در تامین شرایط آسایش بدون استفاده از تجهیزات مکانیکی می باشد. این نوشتار فرضیه ی «وجود رابطه معنادار میان ساختار هندسی و سرمایش ایستا در خانه های سنتی شهر شیراز »را با روش توصیفی – تحلیلی و با هدف یافتن ارتباط در ساختار هندسی طراحی معماری در جهت رسیدن به شرایط بهینه آسایش با کمترین مصرف انرژی و در سریعترین زمان طراحی، بررسی می کند. در این راستا از منابع اسنادی، مطالعات و برداشت های میدانی و مشاهده بهره گرفته شده است. رایانه، نرم افزار دیزاین بیلدر و اتوکد، دوربین عکاسی و وسایل اندازه گیری از جمله ابزار تحقیق بوده اند. نمونه ها شامل پنج ساختمان مسکونی و سنتی مربوط به دوره قاجار در شهر شیراز هستند که بر اساس الگوی هندسی آنها، مدل های مبنا استخراج، در نرم افزار دیزاین بیلدر شبیه سازی و آنالیز انرژی انجام گرفته است. در ادامه با تطبیق آنالیزها با استاندارد رده بندی انرژی در ایران، امکان ارزیابی و یافتن سطح خانه های مذکور از منظر انرژی به وجود آمد. در نهایت از آنالیزهای نرم افزار دریافت شد که الگوهای هندسی و ساختاری بکار رفته در خانه های انتخاب شده با تامین شرایط آسایش منطبق است. همه الگوهای مبنای استخراج شده بدون هیچ تغییری در اجزا، موفق به دریافت برچسب رده انرژی C شد. در مرحله بعد با بهینه کردن ساختار بنا امکان ارتقاء به سطح B و A به وجود آمد، که می توان گفت، طراحی معماری نوین بر گرفته از نظریه پیمون قادر است با سرعت و سهولت بالا امکان افزایش کیفیت مصرف انرژی در ساختمان را به وجود آورد.

زیرساخت سبز شهری با سلامت انسان و تنوع زیستی در مناطق شهری مستقیما در ارتباط است و نقش مهمی را در اکولوژی شهری ایفا میکند. اخیرا، تحقیق در مورد چگونگی مدیریت شهرها و سیستم های اجتماعی فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی افزایش یافته تا بتواند در جهت ارتقا مدیریت پایدار شهرها قدم بردارد. زیر ساخت های سبز شهری علاوه بر حفظ و گسترش طبیعت و ایجاد یک اکوسیستم فعال شهری میتوانند مزایای اقتصادی و اجتماعی نیز برای شهر به همراه داشته باشند و می توانند در مقیاس های مختلف، از سطح خانه یا ساختمان، تا سطح چشم انداز وسیع تر مورد استفاده قرار گیرند. عدالت در تقسیم فضای سبز شهری، ارتقا سطح بهداشت و سلامت، آموزش عمومی و شهروندی، بهبود کیفیت محیطی شهرها، توسعه حمل و نقل پاک، تنوع محیطی، زیبایی بصری را میتوان به عنوان دیگر مزایای فضاهای سبز شهری نام برد. مقاله حاضر به بررسی میزان تاثیرگذاری گونه بندی مختلف زیرساخت های سبز در جهت ارتقا عوامل تاثیر گذار زیرساختی، خدماتی و محیطی در زندگی شهری میپردازد. بررسی ارتباط میان عملکرد های منظر، فاصله منظر از محیط های مسکونی و عناصر تشکیل دهنده منظر بر عوامل زیرساختی و محیطی و خدماتی رهیافتی برای ارتقا شاخص های پایداری شهری و افزایش شاخص های زیست پذیری برای شهروندان است. شناخت عوامل مورد مطالعه در زمینه خدماتی و زیرساختی و محیطی در شهرها یکی از مهمترین مولفه ها در این خصوص می باشد که از بررسی پژوهش های پیشین استخراج شده است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی و پیمایشی می باشد. روش گردآوری داده ها از طریق پرسشنامه و تکنیک تحلیل، تحلیل های اماری توصیفی و استنباطی است و جامعه آماری مهندسین و متخصصین مربوط به کیفیت فضا و کیفیت زندگی و تعداد نمونه ها٨ ٠ نفر می باشد. آنالیز داده ها از طریق نرم افزار Spss صورت پذیرفته است. نتایج نشان می دهد که نوع ساختار فضای سبز، عملکرد موضوعی فضای سبز و فاصله از فضاهای سبز تاثیر مستقیمی در تغییر شاخص های پایداری محیطی شهری دارد.

رسانه های جدید و گوناگونی که امروزه برای دسترسی سریع به اطلاعات وجود دارد، اثرات شناختی غیرمنتظره ای بر نقش موزه ها در جهان داشته است. قرن جدید با ورود به عصر دیجیتال، موزه ها را در چرخه حیات دیگری قرار می دهد. اکثر موزه های کشور، فضایی محافظتی و نگهدارنده و فاقد جذابیت هستند و این، یکی از عوامل تاثیرگذار در کاهش بازدید از موزه ها به شمار می آید. نخستین قدم در احیای موزه های ایران و تاسیس موزه های جدید دست یافتن به دانش کاربردی نوین است. موزه به عنوان مکانی با پتانسیل روایی بسیار زیاد، دارای خلاهای متعدد زمانی، مکانی، فرهنگی، اجتماعی و غیره است. روایت به عنوان یک واسطه به بازدیدکنندگان موزه کمک می کند که خلاهای ذکر شده را از میان برداشته و تجربه روایی خود را تکمیل کنند. مسئله پژوهش حاضر شناخت و چگونگی ترکیب روایت و فضای موزه است که به عنوان عاملی موثر باعث می شود بازدیدکننده موفقیت بیشتری در ادراک معانی جدید از فضای موزه داشته باشد. هدف پژوهش حاضر شناخت چگونگی ارتباط مخاطبان با موزه در روند ادراک فضا، بررسی نحوه مشارکت بازدیدکنندگان در ساخت روایت مکان موزه و در نهایت شناسایی مولفه هایی که روایت از طریق آن کیفیت فضای موزه را بهبود می بخشد، است. این تحقیق از نوع روش نظریه داده بنیاد است. پس از مطالعات نظری صورت گرفته و انتخاب نمونه های موردی، مطالعات میدانی از طریق مصاحبه عمیق انجام شده است. در بخش کدگذاری مصاحبه ها از مدل مرجع مفهومی که استانداردی بین المللی در زمینه مستندسازی و تبادل کنترل شده مفاهیم و اطلاعات در میراث فرهنگی و به طور خاص موزه است، استفاده شده است. در مرحله بعد کدها به نرم افزار پروتژه انتقال داده شده و با استفاده از گراف های استخراج شده، و جدول کدگذاری ثانویه به تحلیل اطلاعات پرداخته شده است. آزمون نتایج نیز به روش دلفی و نظرسنجی از متخصصان به روش تحلیل سلسله مراتبی صورت گرفته است. با توجه به تحلیل های صورت گرفته سه عامل مکان-زمان، شی و جزء ماندگار و مخاطب را می توان به عنوان کدهای اصلی درک روایت فضا توسط مخاطبان دانست.

معماری یا هنر خلق فضا، بخشی از زندگی انسان را شکل می دهد که با محصوریت فضا تعریف شده و به واسطه ی خلق و سازماندهی فضا، به مثابه ابزار الزامات گردش سرمایه در فضای جهانی شده، زمینه استفاده از فضا را فراهم نموده و قادر است آن را به سلطه ی خود درآورد. از طرفی، فضا دیگر به عنوان یک ساختار عینی، منفعل و بی طرف نگریسته نمی شود، گویی ما صرفاً در درون آن جای می گیریم و یا آن را به صورت علمی محاسبه می کنیم، بلکه فضا از طریق مجموعه ای پیچیده از کنش های اجتماعی تولید می شود که بر یکدیگر همپوشانی دارند: کنش های بازنمودگر، اقتصادی، پدیدارشناسی، مفهومی، عمل فضایی فردی و اعمال جمعی سیاسی، چراکه امروزه در جوامع سرمایه داری معاصر، انباشت سرمایه، از طریق تولید و مصرف انگاره های معماری و شهرسازی صورت می گیرد. بنابراین همچنان که فضا برای معماران و طراحان، عنصری اصلی و بنیادین است باید به صورت جدی نیز به عنوان یک عنصر تأثیرگذار برای درک واقعیت اجتماعی در پروسه طراحی در نظر گرفته شود. اگر چه ارتباط تولید فضا با سرمایه، بحثی اجتناب ناپذیر است و مسائل بیشماری ازجمله زمان، مکان و شرایط اقتصادی جامعه در نوع استفاده از فضا و شاید سوء بهره گیری از آن تأثیرگذار می باشند. با این وجود، هدف اصلی این پژوهش، نشان دادن خطوط کلی تأثیرگذاری سرمایه در امر شکل دهی به فضا، در دنیای معاصر است، به گونه ای که، نمی توان تأثیرات و اهمیت جریان سرمایه را در قیاس با گذشته که درآن امر سیاسی عاملی تعیین کننده بود، نادیده گرفت. در واقع، امروزه سرمایه داری حوزه ی نفوذ خود را گسترش داده است تا تسلط خود را علاوه بر حوزه ی اقتصادی، به سمت حوزه های فرهنگی، اجتماعی و به تبع آن، معماری نیز بکشاند. بنابراین نیاز است تا نقش و جایگاه معماری در این میان بررسی گردد. ما، برای این منظور، براساس روش توصیفی تحلیلی، به بررسی فضای معماری در قالب نظریه ی تولید و دیالکتیک فضای لوفور پرداخته ایم و یافته های حاصل را به صورت مدل های تحلیلی و همچنین بیان راهکارهایی ارائه کرده ایم. نتایج نشان می دهد، معمار به عنوان طراح، برنامه ریز و تصمیم گیرنده، در چگونگی طراحی و تولید فضا، یعنی ساختاربخشی فرم (همگنی)، سازماندهی (سلسله مراتبی کردن) و تفکیک فضایی (تلاشی/ تجزیه)، نقش اساسی دارد و عدم توجه به تأثیراتی که معماری می تواند بر روابط اجتماعی، قدرت، روابط تولید و انباشت سرمایه، به دلیل وابسته کردن فضا به پول، سرمایه، کمّی سازی و تجاری سازی فضا داشته باشد، زمینه را برای معماری و معماران (نیروی فکری) فراهم می آورد تا در راستای منافع سرمایه عمل کنند.