آموزه های تربیتی در قرآن و حدیث
سال:1398 | دوره:5 | شماره:1 |تعداد مقالات:6

قرآن کتاب تربیت انسان است. از این رو یکی از اصلی ترین زمینه های پژوهش در قرآن، بررسی رویکرد تربیتی آن است. از آنجا که شیوه بیان آموزه های تربیتی، در اثرپذیری مخاطب نقش اساسی دارد، قرآن کریم شیوه های متنوع بیانی را به کار بسته است. در این پژوهش با روش تحلیلی توصیفی شاخص ترین آموزه های تربیتی به شیوه استدلالی استخراج شده است. تعالیم تربیتی قرآن ضمن توجه به عقل و منطق مخاطب، انواع استدلال شامل قیاس، استقراء و تمثیل را به کار بسته است. به علاوه در مواردی جنبه استدلالی این آیات، قوی تر از سایر زمینه های آن می باشد. شیوه بیان آیات تربیتی نیز، کاملاً متناسب با رهنمودهای تربیتی آن است. بنابراین میان روش های تربیتی قرآن و شیوه های بیان آن، تناسب و هماهنگی قابل توجهی وجود دارد. آیات تربیتی قرآن علاوه بر معرفت بخشی ٬ جنبه انگیزشی و تحریکی داشته و انسان را به سمت کمال مطلوب هدایت نموده است.

یکی از ابعاد نظام تربیتی اسلام بررسی روش های تربیت کودک وتطبیق آن با نظام تربیتی پراگماتیسم می باشد لذ این پژوهش در صدد است با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی در این زمینه به سؤالات ذیل پاسخ دهد: 1. روشهای نظاام تربیتی اسلام براساس آیات و روایات و پراگماتیسم کدامند؟ 2. شباهت ها و تفاوت های این دو نظام تربیتی در تربیت کودک کدامند؟ مهم ترین روش های تربیت کودکان در نظام تربیتی اسلام عبارتند از؛ محبت و مهرورزی، تکرار و عادت دادن، تکریم شخصیت، تشویق و تنبیه، همبازی شدن، پیشگیری و کنترل انحرافات جنسی، صفارش فه مراعات نظم وحقوق دیگران و. . . . . . ومهم ترین روش های تربیت کودکان درپراگماتیسم عبارتنداز؛ تفکر، انعطاف پذیری، آموزش مبتنی بر باری، حل مسأله، تجربی، پروژ های، آزمایش، روش تدریس و. . . . .، مهم ترین شباهت های این دو نظام، روش های؛ حل مسأله، همبازی شدن، کارگروهی، تربیت عملی، ایجاد انگیزه، تشویق؛ تغییر موقعیت، انعطاف پذیری، روش تحول در آموزش و پرورش و. . . . می باشد وروشهایی همانند؛ زمینه سازی قبل و بعد از تولد، ایمان پروری، کنترل از انحرافات جنسی، تکریم، تمرین و تکرار در نظام تربیتی اسلام مطرحند که در نظام تربیتی پراگماتیسم توجهی به آنها نشده است. وروش هایی همانند؛ تجربی، آزمایشی، عادت، پروژه ای، تدریس، ، در پراگماتیسم مطرحند که در آموزه های دین اسلام در باره آنها تصرح نشده است

منطوق تربیتی اصل هشتم قانون اساسی، مکانیسمی غیر کیفری، خیرخواهانه، کم هزینه، تقویت کننده ارزش های انسانی و عاملی بازدارنده و نوعی نظارت عمومی و مراقبت همگانی است که در آیات متعدد قرآن، بیان و عمل ائمه ی معصومین (ع) و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (اصل هشتم) مورد تاکید قرار گرفته است. با عنایت به برکات و آثار تربیتی، اجتماعی، اقتصادی و معنوی امر به معروف و نهی از منکر، راهکار پیشگیرانه اسلام برای مبارزه با بزهکاری و پیشگیری از وقوع جرم و انحراف، عصیان جوانان، جنایات سازمان یافته، حق کشی، کژمداری، هرج و مرج گرایی، آدم کشی و آدم ربایی، اعتیاد، بی عدالتی های اجتماعی و بیگانگی از آزادی درونی و فکری توسل به این مکانیسم مترقی تجویز گردیده است. هدف مقاله حاضر مدد رساندن به مانایی، پویایی و نهادینه ساختن این فرضیه الهی تربیتی است که عاملی برای نجات مردمان از هبوط به کژی ها و کج روی ها تلقی می گردد. این مقاله در پی آن است تا توان قانون اساسی(اصل هشتم) و آموزه های دینی – تربیتی و اثرگذاری آن در پیشگیر ی از وقوع جرم در جامعه را مورد تحلیل قرار دهد. بررسی ها نشان میدهد که تعرض قانونگذار و تاکید آموزه های دینی بر اعمال این اصل در راستای نهادینه ساختن اصول تربیت اسلامی در جامعه معنا دار بوده و مفید به مقصود می باشد. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی، نوع آن کیفی و از لحاظ گرد آوری داده ها اسنادی و مطالعات ثانویه فرا ترکیب و مبتنی بر مطالعه منابع برخط داخلی و خارجی به روش تحلیل انتقادی است.

تربیت اقتصادی یا آموزش اقتصادی بعنوان یکی از مؤلفه های مهم در توسعه اقتصادی، فرآیندی است که افراد دانش و رفتار مطلوب اقتصادی را می آموزند تا مهارت لازم را برای استدلال منطقی و تصمیم گیری درست در عرصه های تولید، توزیع و مصرف کسب کرده، تا ضمن تأمین منافع شخصی به حفظ منافع جامعه هم تعهد داشته باشند. بواسطه اینکه امام علی (ع) اقتصاد را منبع اصلی قدرت یک جامعه عنوان کرده و خود نیز در تمام دوران حیاتش به فعالیت، کار و تلاش اهتمام داشته، سیره آن حضرت منبعی اصیل، غنی و ارزشمند برای تبیین مؤلفه های تربیت اقتصادی است که با فرهنگ جامعه ایرانی – اسلامی همخوانی داشته و قابلیت آموزش به تک تک افراد جامعه برای تنظیم روابط اقتصادی خود را دارد. این مقاله با روش کتابخانه ای و به شیوه توصیفی-تحلیلی به دنبال تبیین مؤلفه های تربیت اقتصادی در سیره امام علی (ع) است که نتایج حاصل از این بحث بیانگر آن است که دوازده مؤلفه شامل: توکل به خدا، رعایت انصاف، التزام در کسب روزی حلال، رعایت الگوی مصرف، خوش خُلقی، امانت داری، اهتمام به کار و تلاش، اهتمام در سازندگی و آبادانی، حفظ منافع جامعه، برنامه ریزی، التزام در ارائه کار با کیفیت و التزام به قانون در سیره اقتصادی امام (ع) بعنوان الگوی اسلام ناب برای آموزش افراد جامعه وجود دارد.

یکی از مهم ترین دغدغه های دیرینه ی بشر، تأمین رفاه افراد جامعه و رفع فقر بوده است. اما به دلایلی مانند اختناق و ستمگری های بی رحمانه ی ثروت اندوزان حاکم و بی عدالتی و جاه طلبی آنان هرگز محقق نمی شد. با ظهور اسلام این دغدغه جدّی تر شد. آیات و روایات بسیاری نیز مؤیِّد این ادعاست. پژوهش حاضر که با روش کتابخانه ای و رویکردی توصیفی-تحلیلی انجام شده، درصدد پاسخ به این سؤال است که امام علی(ع) در نهج البلاغه برای مقابله با فقر، چه گروه هایی را مورد خطاب قرارداده و متناسب با هر گروهی، چه راهکارهای تربیتی برای برون رفت از فقر ارائه داده اند؟ نتایج به دست آمده نشان می دهد که بیانات و اقدامات امام علی(ع) در این زمینه، غالباً ناظر بر روشی تربیتی و پویشی عمومی است که در صدد تربیتِ آحاد افراد جامعه و نهادینه کردن فرهنگِ نوع دوستی و مسئولیت پذیریِ اجتماعی برای مقابله با فقر می باشد که با تلاش اقشار ضعیف، مسئولیت پذیری و همیاری ثروتمندان و عدالت حاکمان در قالب معیار های اخلاقی، انسان مداری و آخرت گرایی امکان پذیر خواهدبود. گرچه گروه هایِ مورد خطاب امام(ع) در اجرای این امر تمام نوع بشر است؛ اما ایشان به طور اخص، «فقراء»، «قشر متمکن جامعه» و «مدیران حکومتی» را مخاطب قرار داده و برای هر کدام وظایف خاصی را مشخص کرده اند.

باورهای خرافی کم و بیش در زندگی همه افراد وجود دارد و ریشه آن بر اساس روابط منطقی بنا نشده است. این باورها به عنوان مرهمی در جواب به ناامنی های افراد در زندگی رواج یافته و در واقع نوعی تلاش ناگزیر برای نفوذ به آینده است تا در مسیر وقایع و حوادث برای خوشایندسازی بر امور تأثیر بگذارد. بر این اساس یکی از باورهای انسان، باور به بخت و شانس است که در فرهنگ امروز جوامع گوناگون، در میان کلمات اقشار مختلف جامعه، همه روزه بارها و بارها مورد استفاده قرار می گیرد. هدف اصلی پژوهش حاضر، مطالعه موردی تأثیرات تربیتی باور به بخت و شانس در حیات انسان است که ضمن بیان ماهیت بخت و شانس، با استفاده از مطالعه کتابخانه ای، به بررسی و تحلیل این باورهای خرافی پرداخته و در گام بعدی از جنبه دینی به سنجش اعتبار آن ها پرداخته است. از جمله آثار تربیتی باور به بخت و شانس مثبت می توان به؛ تلاش، مثبت اندیشی و رضایتمندی از زندگی اشاره کرد که در آموزه های اسلام نیز قابل قبول می باشد. در مقابل، باورهای منفی مانند بدبختی یا بدشانسی موجب بدبینی، خمودگی و عدم تلاش می گردد که از آن ها نهی شده است.