کیمیای هنر
سال:1399 | دوره:9 | شماره:35 |تعداد مقالات:6

بازیکنان در بازیهای ویدئویی با زاویه دید سومشخص قادر هستند بهواسطه آواتار خود و با مشاهده آن از منظری بیرونی در جهان تعاملی بازی حرکت و پیشرفت کنند. هدف از این مقاله واکاوی نقش آواتار در جهان تخیلی تعاملی بازیهای ویدئویی با استفاده از نظریه بینش دوگانه است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از دادههای کتابخانهای انجام شده است. یافتههای پژوهش بیانگر این مسئله است که در بازیهای ویدیویی، بازیکن آواتار خود را-مانند یک عروسک نمایشی-بهطور همزمان بهمثابه یک شیء بیجان مجازی و پیکره جان یافتهای در جهان بازی در نظر میگیرد. جهان عرضه شده بر مخاطب، اگرچه تعاملی بوده و به ورودی کاربران پاسخ میدهد همچنان در ادامه سنت جهان تخیلی قرار میگیرد. به دلیل وجود تعامل، مرز میان کنشگر و مخاطب محو شده و بازیکن بهصورت همزمان، مخاطب کنش اجرایی خود است. این مسئله خود منجر به ظهور معانی نو در مفهوم جهان تخیلی میشود.

تایپوگرافی اسماءالحسنی در مجرای ارتباطی اعلان یا پوستر قابلیتهای زیادی از این شیوه بیانی را عرضه میکند. تحقیق حاضر نیز سعی دارد به مسئله شیوههای ارتباطی حروفنگاریها در قالب اعلان بر اساس نظریه یاکوبسن بپردازد. هدف این تحقیق واکاوی عناصر تجسمی و نمادین در ایجاد کارکردهای ارتباطی تایپوگرافی اعلان بر اساس نظریه ارتباطات یاکوبسن است. پرسش تحقیق: کارکردهای ارتباطی در تایپوگرافی اعلانهای مورد نظر از طریق چه عناصر تجسمی و نمادین مطرح میشود؟ نتیجه تحقیق حاضر با استفاده از 17 نمونه و روش توصیفی تحلیلی نشان میدهد، کارکرد ارجاعی در تایپوگرافی میتواند به صورت خوانایی (مصداقی) یا در کارکرد عاطفی (بیانگر) بروز ذهنیت طراح از طریق روانشناسی فرم، رنگ و ساختار، در کارکرد ترغیبی (تأثیرگذار) از دالهای جلب کننده و کارکرد هنری، با تأکید بر روی پیام و تکنیکهای اجرای دستی وتزئینی، نوع فرازبانی به صورت عناصر فراتصویری کدگذاری شده و در کارکرد همدلی زمینه ارتباطی هنرمند با مخاطب از طریق اعلان تعریف شود.

وقایع زندگی پیامبر یکی از مهمترین عناوینی است که در ادوار مختلف جهت تصویرگری مورد توجه بوده است که نمونههای بسیاری از آن در نسخ خطی مربوط به دوره ایلخانان دیده میشود. پژوهش حاضر شامل بررسی نمونههایی از این نگارهها بر مبنای روش آیکونوگرافی است. در این راستا این پژوهش به دنبال یافتن پاسخ برای سه پرسش اصلی است: 1. مهمترین خصوصیتهای شمایلنگارانه چهره پیامبر در نگارگری دوره ایخانی چه خصوصیاتی است؟ 2. سیر تحول شمایل دینی و به خصوص چهره پیامبر در عهد ایلخانی چگونه بوده است؟ 3. عوامل اثرگذار بر تصویرسازی شمایل دینی در دوره مذکور چه مواردی بودهاند؟ برای دستیابی به این پرسشها چهار نگاره از نسخ خطی عهد ایلخانی با روش آیکونوگرافی مورد بررسی قرار گرفتهاند. نتایج بهدست آمده از خوانش بیان تصویری این نگارهها در ارتباط با شخصیت پیامبر، گویای این امر است که: نگارگران بر مبنای توصیفهای ارایه شده در قرآن، احادیث، روایات و همچنین علایق سفارش دهندگان دست به مدون کردن خصایص شمایلنگارانه برای مصور کردن چهره و رویدادهای زندگی پیامبر زدهاند. این اطلاعات گویای بسترهای فکری، مذهبی، سیاسی و هنری دوره مورد مطالعه هستند که وجوه افتراق و تشابه تصویر پیامبر در بازه زمانی مذکور را نیز مورد توجه قرار داده است.

مطالعه نگارههای شاهنامه دموت و جامعالتواریخ با تکیه صِرف بر متن روایت در برخی موارد، درک چندان درستی از نشانههای موجود در نگارههای مذکور را به دنبال نداشته است. شاهنامه فردوسی، یک متن ادبی با محوریتِ زبان شعری و متعلق به گفتمان «ایرانی» و جامعالتواریخ، یک متن تاریخی و محصول گفتمان «ایلخانی» است. در صورتیکه شاهنامه دموت و نسخه مصور جامعالتواریخ، متون هنری با محوریتِ زبان تصویر و متعلق به گفتمان «نگارگری ایلخانی» هستند. تحلیلِ نگارههای نسخ مصور، باید بر اساس سپهرنشانهای «نگارگری ایلخانی» صورت بگیرد؛ آن سپهر نشانهای که روایتهای شاهنامه و جامعالتواریخ به عنوان «نهمتن» را یا به صورت مستقیم و با ساز و کار ترجمه بینانشانهای و یا با عبور دادن از فیلتر فرهنگ ترکی-مغولی و از طریق ترجمه بینافرهنگی وارد «متنِ» تصویری خود کرده است. هدف از این پژوهش، مطالعه آن دسته از نشانههای مربوط به «درخت» در منتخبی از نگارههای شاهنامه دموت و جامعالتواریخ میباشد که با مکانیسم ترجمه بینافرهنگی از سپهر نشانهای ترکی-مغولی وارد سپهر نشانهای نگارگری ایلخانی شدهاند. این پژوهش با هدف بنیادی و به شیوه توصیفی-تحلیلی بوده و در آن از روش نشانهشناسی و رویکرد نشانهشناسی فرهنگی یوری لوتمان انجام شده است. اصلیترین یافته پژوهش، حاکی از آن است که نشانه «درخت» در نگارههای مذکور، دربردارنده مفاهیم اساطیری ترکی-مغولی از قبیل مادر بودن و قدرت آفرینشگری، قدرت و سلطنت بخشی، محافظت از وطن و خاقان، اعطاگری قوه شکستناپذیری و نیروبخشی جسمانی به قهرمان، گذرگاه بودن برای ورود به عالم دیگر، حضور تقدسگونه در مراسم مهم و جایگاه بودن برای دفن جسد خاقان و شامان، میباشد.

نظام تناسبات بدن از موضوعاتی بود که همگام با تحول بینش رنسانسی نسبت به انسان در عرصه هنر این دوران اهمیت بسیار ویژهای یافت. هنرمندان این عصر تلاش قابل توجهی را صرف به دست آوردن و ارائه الگویی ایدئال از تناسبات بدن کردند که بازنمایاننده جایگاه نویافته انسان در عصر جدید باشد. اما در میان هنرمندان و صاحبنظران رنسانسی لئون باتیستا آلبرتی اندیشهای دیگر را در سر میپروراند. او، برخلاف نظر برخی از مورخین و نظریهپردازان، منتقد گسستی بود که تمرکز همعصرانش بر تصویر ایدئال انسان از انسان طبیعی ایجاد کرده بود. از این رو آلبرتی با بهره گرفتن از ابزار دقیق و روشهای تجربهگرایانه در کنار رویکرد نظری بخصوصاش به مسئله طبیعت کوشید نظام تناسباتی را ارائه کند که حاصل آن انسانی توامان آرمانی و واقعی بود. در مقاله پیش رو کوشش شده است تا با بررسی آثار مکتوب آلبرتی تصویری جامع از نظریه او درباره طبیعت و مسئله زیبایی ارائه شود و سپس تمهیدات عملی وی برای به دست آوردن تناسبات بدن انسان مطابق با دستاوردهای نظری مذکور برای خواننده تشریح گردد.

نسخه شاهنامه ابراهیم سلطان موجود در کتابخانه بادلیان آکسفورد، نماینده تمام عیار ویژگی های تصویری مکتب شیراز عصر ابراهیم سلطان تیموری (817-838 ه. ق) است که دارای جنبه های نمادین و گرایشات معناشناسانه نگارگری میباشد و قابلیت تفسیر این هنر را بر مبنای هرمنوتیک فلسفی داراست. به همین روی به نظر میرسد تحلیل عناصر بصری و بازخوانی روایت در نگارههای این نسخه از مدخل هرمنوتیک فلسفی پل ریکور، گامی موثر در جهت درک همه جانبه ویژگی های محتوایی نگارگری در یکی از مکاتب و نسخ مصور شاخص ایران باشد. هدف این تحقیق که به روش توصیفی_تحلیلی انجام شده، پاسخ به این پرسش است: روایت در نگارههای شاهنامه ابراهیمسلطان چگونه با نظریه هرمنوتیک فلسفی ریکور قابلیت بازخوانی دارد؟ نتایج، بیانکننده آن است که برخی نگارهها علاوه بر روایت شاهنامه، دارای استقلال محتوایی و کارکرد اجتماعی، فرهنگی و تبلیغاتی بوده و نوعی تعامل محتوایی میان عناصر بصری نگارهها با مضامین سیاسی و تاریخی این دوران برقرار است.