علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی)
سال:1384 | دوره:9 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

وجود محدودیت های مرتبط با نظام اداری، مالی و روش ارتباطی یک سویه در ترویج ایران و عدم بهره مندی کافی کشاورزان از خدمات ترویجی دولتی، چگونگی خصوصی سازی فعالیت های ترویجی از موضوعات بسیار با اهمیت در نظام کشاورزی ایران است. در این پژوهش اطلاعات اخذ شده از کارشناسان و مروجان کشاورزی استان اصفهان از طریق پرسش نامه، دسته بندی و اولویت بندی گردید و با بهره گیری از روش های آمار استنباطی (مدل های لگاریتم خطی، گروه بندی نسبت ها، آزمون های طیف لیکرت و آزمون میانگین دو جامعه) داده ها تجزیه تحلیل شد. یافته های این پژوهش نشان داد که خدمات ترویجی خصوصی در بین کشاورزان با درآمد به کشاورزان با درآمد پایین از استقبال بیشتری برخوردار است. اولویت فعالیت های خصوصی در زمینه های آفات، فنی و مکانیزاسیون، زراعت و بازاریابی محصولات کشاورزی شناسایی شد. نتایج هم چنین نشان داد که تولید کنندگان میوه جات و صیفی جات آمادگی بیشتری برای خرید خدمات ترویجی خصوصی از خود دارند و بین ترویج خصوصی از یک طرف و درآمد واحد تولیدی و سطح آگاهی کشاورز و احساس نیاز فوری کشاورز از یک طرف دیگر همبستگی مثبت بالایی وجود دارد. هم چنین از میان گزینه های مختلف برای ساختار ترویج خصوصی بیشترین امتیاز تعاونی ترویج و آموزش و از میان گزینه های مختلف برای چگونگی دائر نمودن خدمات ترویج خصوصی بیشترین امتیاز را ایجاد تعاونی های تولیدی کشاورزی به خود اختصاص داد. در یک نتیجه گیری کلی می توان گفت شیوه ارائه خدمات پژوهشی در قالب تعاونی های تولید، به عنوان یکی از زمینه های مناسب برای ارائه نمودن خدمات ترویج خصوصی به جامعه کشاورزان و تقویت انگیزه یادگیری در آنان قابل توصیه است.

هدف از این پژوهش اندازه گیری بهره وری کل عوامل تولید (Total Factor Productivity) TFP صنایع کوچک روستایی استان اصفهان که شامل شش نوع صنایع غذایی، نساجی، فلزی، کانی غیر فلزی، شیمیایی و سلولزی بودند، بود. برای این منظور 60 کارگاه از 166 کارگاه صنایع کوچک روستایی موجود که در سال 1380 زیر نظر سازمان جهاد کشاورزی کار می کردند انتخاب شدند. اطلاعات مقطعی سال 1380 به دست آمده از طریق پرسشنامه از این 60 کارگاه داده های این تحقیق را تشکیل داد. توزیع نوع این 60 کارگاه به نسبت توزیع نوع آنها در جامعه 166 کارگاهی بود. تحلیل استنباطی این پژوهش شامل دو بخش بود. در بخش اول TFP صنایع کوچک روستایی به کمک تابع تولید کاب - داگلاس تخمین زده شد که در آن ارزش تولید کارگاه متغیر وابسته و هزینه های سرمایه، تعداد کل ساعت نیروی کار، هزینه مواد اولیه و هزینه سوخت و آب کارگاه متغیرهای مستقل را تشکیل می دادند. در بخش دوم عوامل مؤثر بر TFP این صنایع تحلیل گردید. برای این منظور با استفاده از ضرایبی که در بخش اول تخمین زده شده بود و نیز ارقام واقعی متغیرها، TFP هر کارگاه محاسبه شد. سپس یک مدل رگرسیونی دیگر تخمین زده شد که در آن متغیر وابسته TFP های محاسبه شده و متغیرهای مستقل شامل میانگین تعداد کل فرزندان نیروی کار، درصد نیروی کار تولیدی با تحصیلات ابتدایی و بالاتر، تعداد روز تعطیلی کارگاه در سال، متغیر مجازی برای وجود مرکز تحقیقات در کارگاه، بیمه بودن کل نیروی کار، عضویت کارگاه در اتحادیه و چند متغیر دیگر بود. نتایج بخش اول نشان داد که TFP صنایع غذایی بیشتر از TFP سایر انواع صنایع بود و بین TFP صنایع نساجی، فلزی، کانی غیر فلزی، شیمیایی و سلولزی اختلاف معنی داری وجود نداشت. نتایج رگرسیون بررسی عوامل موثر بر TFP کارگاه بیمه بودن کل نیروی کار و میانگین تعداد فرزندان نیروی کار روی TFP اثر مثبت داشت. ولی سطح تحصیلات نیروی کار تولیدی، مساحت ساختمان های کارگاه و تعداد روز تعطیلی آنها اثر منفی داشت.

سطح زیر کشت انبه در ایران حدود 1850 هکتار و استان های هرمزگان، سیستان و بلوچستان از مناطق مهم کشت آن به شمار می روند. بیش از 95% باغ های انبه موجود منشأ بذری دارند. به منظور سطح زیر کشت انبه در ایران نیاز به معرفی و تولید ارقام مرغوب و تجاری است. در بین روشهای تکثیر انبه، پیوند متداول ترین روش تکثیر آن می باشد. ولی عدم آگاهی کافی باغ داران از نحوه و زمان مناسب پیوند، مهم ترین مشکل در تولید نهال انبه پیوندی است. پژوهش به منظور تعیین مناسب ترین زمان و روش پیوند انبه برای دست یابی به حداکثر گیرائی پایه و پیوندک انجام شده است. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در طی دو سال اجرا شد. فاکتور اصلی شامل 6 زمان پیوند از 15 فروردین به فاصله هر 15 روز تا 30 خرداد ماه و فاکتور فرعی سه روش پیوند شامل پیوند جانبی چو، پیوند اسکنه و پیوند شکمی بود. هر تیمار فرعی بر روی 10 اصله نهال هشت ماهه انجام گرفت. نتایج تجزیه واریانس 90 روز پس از انجام پیوند، نشان داد بهترین زمان پیوند 15 فروردین با 67.2 درصد گیرایی و بهترین روش، پیوند جانبی با 65.8 درصد، سپس پیوند اسکنه با 63.6 درصد گیرایی نسبت به سایر تیمارها مشخص گردید. درصد پیوندک های رشد کرده برای 15 فروردین پس از 18 روز 55 درصد و طول پیوندک رشد کرده 57.9 سانتی متر است. در پیوند به روش جانبی درصد پیوندک های رشد کرده و طول آنها در 180 روز پس از پیوند 65.6 درصد و 60.6 سانتی متر که به دو روش دیگر برتری دارد.

در پژوهش حاضر اثر اتینیل استرادیول (یکی از مشتقات استروژن) روی باززایی گیاه یونجه بررسی شد. نخست بذرهای یونجه در محیط کشت Medicagd & skoog, 1962)MS )در شرایط آزمایشگاهی کشت شدند. پس از آن قطعات جدا کشت ساقه و هیپوکوتیل به محیط کشت القا کالوس برده و کالوس تولید شد. برای باززایی گیاه یونجه 14 محیط کشت با ترکیب هورمونی مختلف از اکسین، سیتوکتین و اتینیل استرادیول ساخته شد و در 2 مرحله، یکی کالوس های 3 تا 4 هفته ای و در مرحله دیگر جدا کشت های هیپوکوتیل و ساقه یونجه به آنها منتقل گردید. نتایج نشان داد کالوس هایی که به محیط کشت های حاوی اکسین و اتینیل استرادیول منتقل شده اند بعد از چند هفته ابعاد جنین سوماتیک، ریشه و ساقه نمودند. در قطعات جداکشت پس از 10 روز ظهور ریشه دیده شد. بررسی ها نشان داد که ظهور ریشه و ساقه و تشکیل جنین سوماتیک به واسطه تعامل اکسین و اتینیل استرادیول القا شده است و حضور هر یک از هورمون ها به تنهایی نمی تواند آثار ذکر شده را نشان دهد.

به منظور تعیین پایداری عملکرد و بررسی اثر متقابل ژنوتیپ و محیط تعداد 18 رقم پیشرفته و امیدبخش جو به همراه یک رقم شاهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار و برای مدت 3 سال زراعی (1380-1377) در 10 ایستگاه تحقیقات کشاورزی مورد مطالعه قرار گرفتند. تجزیه واریانس ساده و مرکب نشان دهنده تفاوت های ژنتیکی بین عملکرد ژنوتیپ ها بود. نتایج مربوط به تجزیه واریانس مرکب، وجود تفاوت های معنی داری بین ژنوتیپ ها و اثر متقابل ژنوتیپ و محیط را نشان داد. به دلیل معنی دار بودن اثر متقابل، جهت تعیین پایداری ژنوتیپ ها از پارامترهای پایداری، واریانس محیطی Si2 ، ضریب تغییرات محیطی (C.Vi)، میانگین واریانس اثر متقابل(θi) ، واریانس اثر متقابل ( θi)، اکووالانس (wi2) ، واریانس پایداری iσ2 ، ضریب رگرسیون خطیbi ,βi ، میانگین مربعات انحراف از خط رگرسیون Sdi2 و واریانس درون مکانی (MSy/i) استفاده شد. در مجموع با در نظر گرفتن تمام روش های تجزیه پایداری رقم شماره 18 به عنوان پایدارترین رقم شناخته شد و ارقام شماره 17 و 11 در مرتبه بعدی قرار گرفتند و ارقام شماره 13، 7 و 6 نیز به ترتیب دارای نوسان عملکرد بیشتری بودند. رقم شماره 5 به دلیل عملکرد بالایی که داشت سازگارترین رقم محیط های مساعد شناخته شد و برای کشت در این مناطق مناسب بود. رقم شماره 9 نیز با عملکرد نسبتا خوب و واریانس عملکرد پایین در مقابل تغییرات محیطی (1.58) و ضریب رگرسیون متوسط برای مناطق نامساعد پیشنهاد شد.

به منظور مطالعه وراثت پذیری برخی از صفات گندم پاییزه با تأکید بر عملکرد دانه و اجزای آن از یک طرح دای آلل با 8 والد استفاده گردید. والدین و نسل F1 آنها در یک طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده ها به روش 2 مدل 1 گریفینگ و مدل جینکز و هیمن تجزیه و تحلیل گردید. تفاوت بین والدها برای تمام صفات به جز تعداد پنجه بارور از نظر آماری معنی دار بود. واریانس تلاقی ها نیز برای تمام صفات به جز شاخص برداشت معنی دار بود. میانگین مربعات GCA برای کلیه صفات به جز تعداد پنجه بارور معنی دار گردید. نسبت میانگین مربعات GCA به SCA به غیر از صفات تعداد پنجه بارور، عملکرد بوته و عملکرد بیولوژیک برای صفات دیگر معنی دار شد که گویای سهم زیاد اثر افزایشی ژن ها در کنترل ژنتیکی آنها می باشد. بهترین ترکیب پذیرهای عمومی برای صفات روز تا سنبله دهی ارقام داراب و چمران، برای ارتفاع بوته رقم فلات، برای تعداد پنجه بارور، طول سنبله و وزن دانه در سنبله رقم اروند، برای صفت تعداد سنبلچه در سنبله ارقام قدس و اروند، برای عملکرد بوته ارقام فلات و اروند و برای عملکرد بیولوژیک ارقام قدس و اروند تشخیص داده شدند. بر اساس تجزیه و تحلیل به روش جینکز و هیمن، برآورد درجه غالبیت برای صفات وزن دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و بوته و عملکرد بیولوژیک نشان دهنده وجود اثر فوق غالبیت ژن ها و برای صفات دیگر اثر غالبیت نسبی بود. هم چنین علامت ضریب هم بستگی (Wr+Vr) و Yr برای صفات طول برگ پرچم، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله وزن هزار دانه مبین این بود که آلل های افزاینده از نوع مطلوب بوده و برای صفات دیگر از نوع غالب می باشند. وراثت پذیری خصوصی برای عملکرد دانه در بوته (0.04 درصد)، عملکرد بیولوژیک (14 درصد) و شاخص برداشت (37 درصد) پایین بود، ولی بقیه صفات دارای وراثت پذیری خصوصی بالای 50 درصد بودند. بر پایه این نتایج، انتخاب غیر مستقیم برای عملکرد دانه بر اساس صفات دارای وراثت پذیری بالا و هم بستگی زیاد با آن مانند تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن دانه در سنبله مؤثر خواهد بود.

این پژوهش به منظور تجزیه و تحلیل هم بستگی های بین عملکرد دانه، اجزای عملکرد، طول دوره رشد رویشی و طول دوره پر شدن دانه در 12 رقم یولاف در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در قالب طرح بلوک های تصادفی در 3 تکرار در سال های زراعی 82-1380 اجرا گردید. هم بستگی عملکرد دانه در واحد سطح با تعداد پنجه بارور در متر مربع (0.77)، تعداد دانه در خوشه (0.51) و طول دوره پر شدن دانه (0.66) مثبت و معنی دار بود. در بین صفات مورد بررسی، تعداد خوشه در متر مربع و تعداد دانه در خوشه بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه نشان دادند (به ترتیب 0.82 و 0.80) که از هم بستگی های آن با تعداد دانه در خوشه (0.32) و وزن هزار دانه (0.35) نیز بیشتر بود. ولی منفی بودن اثر غیر مستقیم آن از طریق سایر صفات سبب کم شدن مقدار این ضرایب هم بستگی گردید. با توجه به نتایج تجزیه علیت، تعداد خوشه در متر مربع و تعداد دانه در خوشه بیشترین سهم را در تبیین تغییرات عملکرد دانه دارا بودند. با توجه به اثر مستقیم طول دوره پر شدن دانه بر تعداد دانه در خوشه و وزن هزار دانه و این که بیشترین مقدار ماده خشک در یولاف در طول این دوره تولید می شود، می توان از این صفات به عنوان معیار انتخاب در برنامه های به نژادی یولاف و تولید ارقام پر محصول استفاده نمود.