مطالعات دفاعی استراتژیک
سال:1399 | دوره:18 | شماره:80 |تعداد مقالات:14

بازدارندگی ازجمله روش هایی می­ باشد که برای مقابله با تهدیدات در دهه های اخیر موردتوجه استراتژیست­ ها قرارگرفته است. این رویکرد متکی بر استفاده از عوامل قدرت ملی به منظور ترساندن دشمن از پیامدهای سخت اعمال خود است. در عصر حاضر عوامل قدرت ملی بسیار وسیع تر از زمان های قبل شناسایی شده و نقش آنان در مقابله با تهدیدات تبیین شده است. در میان عوامل قدرت ملی، انرژی های فسیلی نفت و گاز نقش تعیین کننده ای دارند. نکته قابل توجه در این خصوص، عدم انطباق مناطق تولید با مناطق مصرف این نوع انرژی است که به دلیل اهمیت بالای انرژی فسیلی به ترانزیت آن ارزش راهبردی می دهد. هدف این تحقیق، شناسایی مهم ترین الزامات افزایش بازدارندگی با استفاده از مدیریت ترانزیت انرژی فسیلی در یک منطقه است. در این تحقیق، ابتدا مؤلفه های بازدارندگی از نظریه های مختلف استخراج گردیده و سپس مؤلفه های مزبور به حوزه مدیریت ترانزیت انرژی فسیلی انتقال یافته است. در تحقیق میدانی با مراجعه به خبرگان و نظرخواهی از آنان و استفاده از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی فرضیه موردنظر، بررسی و درنهایت به تأیید رسیده و مهم­ ترین الزامات افزایش بازدارندگی با استفاده از مدیریت ترانزیت انرژی فسیلی در یک منطقه استخراج و معرفی گردیدند.

علم و فناوری باید در بستری از خلاقیت و با راه کارهای عملیاتی به مرحله عمل برسند و در این راه سیاست گذاری های کلان علمی و فناورانه بایستی موردتوجه بیشتر قرار گیرند. در حوزه دفاعی نوآوری فناورانه درصورتی که نظام مند، در قالب یک الگو، سریع و فراگیر باشد، می­ تواند به صورت تکرارپذیر پاسخگوی نیازمندی های عملیاتی با در نظر گرفتن الزامات جنگ ترکیبی باشد و اثربخشی بالایی را هم همراه خواهد داشت. با توجه به تجربیات دهه گذشته در جنگ ترکیبی، فضای تعیین کننده در نبرد زمینی اتفاق می افتد. هدف این پژوهش ارائه الگوی راهبردی نظام نوآوری فناورانه دفاعی در جنگ ترکیبی می­ باشد. جامعه ­ آماری پژوهش حاضر، پژوهشگران، اساتید، متخصصان و صاحب نظران فناوری نظامی با اولویت نبرد زمینی بودند که تعداد 100 نفر از آن ها شناسایی و80 نفر با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار این پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته بود. نتایج نشان داد که سیاست گذاری های ابلاغی دفاعی، ظرفیت نوآوری، بعد عملیاتی نوآوری، دانش-تاکتیک ها و نظریه های دفاعی از پیش نیازهای اصلی و خلاقیت، نوآوری، حس سازی، طراحی، فناوری و مرزشکنی دانش، سازمان نوآور نظامی و جنگ ترکیبی از مهم ترین ابعاد و متغیرهای اصلی الگوی راهبردی نظام نوآوری فناورانه دفاعی در جنگ ترکیبی هستند.

تلاش برای بازدارندگی و افزایش توانمندی نظامی و دفاعی کشور، بدون شک یکی از مهم ترین محورهای راهبرد نظامی جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با تهدیدات و تهاجم هوایی است. در مقاله حاضر سعی گردید با استفاده از نظرات خبرگان، پیرامون موضوع اصلی یعنی "راهبردهای مقابله با تهاجم هوایی رژیم صهیونیستی" تحقیق جامعی صورت پذیرد. هدف از این پژوهش، استخراج عوامل محیطی مؤثر در تهاجم هوایی رژیم صهیونیستی است و برای دستیابی به این هدف با استفاده از ادبیات نظری و چارچوب نظری تحقیق درنهایت 50 شاخص مؤثر در تهاجم هوایی رژیم یادشده علیه جمهوری اسلامی ایران استخراج و مورد تائید خبرگان قرار گرفت. روش تحقیق در این پژوهش به صورت آمیخته و به روش توصیفی-تحلیلی و پیمایشی بوده و حجم نمونه از جامعه آماری موردنظر مشتمل بر تعداد 70 نفر از افراد صاحب نظر و خبره مدنظر قرارگرفته است که با انجام مصاحبه و توزیع پرسشنامه و دریافت نقطه نظرات کارشناسی و تحلیل اطلاعات از طریق آمار توصیفی مانند تنظیم جداول فراوانی، محاسبه میانگین، استفاده از آزمون فریدمن جهت اولویت بندی عوامل مؤثر و آزمون خی دو جهت اطمینان از معناداری پاسخ ها در نرم افزار SPSS استفاده گردید. در راستای تدوین راهبردهای دفاعی مقابله با تهاجم هوایی رژیم صهیونیستی علیه جمهوری اسلامی ایران از ماتریس ارزیابی SWOT و جهت رتبه بندی راهبردها از روش تاپسیس استفاده گردید. درنهایت هفت راهبرد به عنوان راهبردهای نهایی مورد شناسایی و تائید خبرگان قرار گرفت.

به دلیل پیچیدگی های درون سازمانی و برون سازمانی، اهمیت توجه به معماری سازمانی انکارناپذیر است. با توجه به فراگیر بودن معماری سازمانی در قیاس با سازمان دهی، توجه به کلیه عوامل و ابعاد مؤثر در آن رمز تدوین موفق الگوی معماری است که حاصل آن سازمانی پویا، منعطف و کارآمد باشد. یکی از این حوزه ها، محیط شناسی است که بعد عوامل ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیک در آن قابل بررسی است. هدف اصلی این مقاله تبیین نقش عوامل ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیک در تدوین الگوی راهبردی معماری نیروهای مسلح است. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و از روش کمی برای تجزیه وتحلیل داده ها استفاده کرده است تا میزان تأثیر متغیر مستقل یعنی «عوامل ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیک» را بر متغیر وابسته یعنی «الگوی راهبردی معماری نیروهای مسلح» به دست آورد. برای مطالعه پیشینه پژوهش و ادبیات مرتبط با آن، از اسناد و کتب و مقالات مرتبط با موضوع موجود در آرشیو ها و کتابخانه های در دسترس و پایگاه های اینترنتی معتبر بهره گرفته شده است. جامعه آماری متشکل از خبرگان و صاحب نظران حوزه نظامی و دفاعی و معماری با تجارب ارزنده در مشاغل راهبردی می باشد که تعداد 41 نفر به عنوان جامعه آماری به طریق تمام شمار تعیین گردیده اند. نتیجه پژوهش نشان می دهد که عوامل ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیک در تهیه الگوی راهبردی معماری نیروهای مسلح به میزان بالایی مؤثرند.

شرایط و نوع کارکرد ویژه نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران بر لزوم ایجاد الگویی خاص و متناسب با اهداف و مقتضیات آینده ج. ا. ا در حوزه معماری تأکید می کند. اجرای معماری سازمانی نیازمند یک فرآیند اجرایی مبتنی بر الگوی متناسب است که دانش معماری به عنوان یکی از اجزای این الگو، ابعاد و مؤلفه هایی را مطرح می کند که می تواند در الگوی معماری نیروهای مسلح کاربرد داشته باشد. این تحقیق از حیث هدف از نوع کاربردی-توسعه ای، با رویکرد آمیخته و ابزار جمع آوری کتابخانه ای و پرسشنامه (با روایی محتوا و صوری خبرگی و آلفای کرونباخ 82/. ) و باهدف بررسی ابعاد دانش معماری و تأثیر آن در الگوی راهبردی معماری نیروهای مسلح انجام پذیرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد دانش معماری از عوامل اثرگذار بر الگوی راهبردی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران است که از پنج بعد مبانی و مفاهیم، کارکردهای معماری، الزامات معماری، محصولات معماری و جهت سازها تشکیل شده است. ابعاد مذکور از 12 مؤلفه تشکیل شده اند که مؤلفه پیشران های معماری در بعد مبانی و مفاهیم مؤلفه سازمان پایه بودن معماری سازمانی در بعد کارکردهای معماری، مؤلفه طراحی چارچوب در بعد الزامات معماری، مؤلفه توضیحات و مدل ها در بعد محصولات معماری و مؤلفه اصول معماری در بعد جهت سازها دارای بالاترین ضریب تأثیر است.

تحقیق حاضر باهدف پاسخگویی به این سؤال اساسی صورت گرفته است که مدل بهینه ی نظریه ی بازی ها برای تحلیل بحران هسته ای جمهوری اسلامی ایران، کدام است؟ این تحقیق بر مبنای دستاورد از نوع کاربردی، بر مبنای اهداف و ماهیت، از نوع پیمایشی، توصیفی و تحلیلی و بر مبنای نوع داده های مورداستفاده از نوع آمیخته است. پس از بررسی دیدگاه های نظری راجع به مدل های کاربردی نظریه ی بازی ها در تحلیل بحران های راهبردی، از میان آن ها مدل مجموع بازی غیر صفر و مدل تهدید نامتقارن و سازش بازیگران نابرابر، به عنوان مدل مطلوب معرفی گردیده است. برای تحلیل اطلاعات، نسبت به تنظیم پرسشنامه بین جامعه آماری اقدام گردید. جامعه آماری این پژوهش، تعداد 100 نفر از استادان پژوهش عملیاتی دانشگاه های مستقر در استان تهران است که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 32 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین گردیدند. روش جمع آوری اطلاعات و داده ها به روش کتابخانه ای و میدانی بوده و با استفاده از ابزارهای پرسشنامه و فیش برداری کتابخانه ای، داده های لازم جمع آوری شدند. داده های تحقیق با استفاده از شیوه های آماری توصیفی و تحلیل های کیفی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند و در پایان بر اساس تجزیه وتحلیل و نتایج به دست آمده از تحقیق، 4 پیشنهاد کاربردی برای استفاده از مدل های نظریه ی بازی ها در تحلیل پرونده ی هسته ای جمهوری اسلامی ایران ارائه گردیده است.

سیاست دفاعی باید به ایجادکننده هماهنگی، وحدت رویه در عمل سیاسی در دوره زمانی تعریف شده خود باشد، در غیر این صورت، بازیگران دچار تشتت الگوی رفتاری می شوند. لذا سیاست دفاعی معمولاً به وسیله رهبران و حاکمان، دولت­ مردان و اسناد بالادستی تعیین و ابلاغ می­ شود. به همین خاطر مقاله حاضر باهدف احصاء و شناسایی مؤلفه های سیاست دفاعی-امنیتی جمهوری اسلامی ایران از بیانات امام خامنه ای (مدظله العالی)، قانون اساسی، چشم انداز، سیاست های کلی و قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران به رشته تحریر درآمده است. این پژوهش با روش توصیفی-پیمایشی صورت گرفته و جامعه ی آماری آن تعداد 30 نفر از افراد شاخص نظامی و مدیران رده بالای کشوری می باشند. برای جمع آوری اطلاعات از یک پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد و از آنجائی که داده ها نرمال بودند، برای تجزیه و تحلیل آن ها از آزمون های پارامتری بهره جویی شده است. چهار اولویت اول مؤلفه های اثرگذار سیاست دفاعی-امنیتی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر می باشد: آموزه های دینی-اخلاقی، فرامین و تدابیر مقام معظم رهبری و امام راحل (رحمت­ الله علیه)، قانون اساسی، دکترین و سیاست­ های کلان ابلاغی جمهوری اسلامی ایران، تحولات محیطی (بین المللی و داخلی).

چابکی شامل مجموعه ای از توانمندی ها و شایستگی ها است که باعث بقا و پیشرفت سازمان در محیط کسب وکار می شود. چابکی تأثیر غیرقابل انکاری در موفقیت سازمان ها در عصر کنونی ایفا می کند. در چنین شرایطی لزوم توجه ویژه به ارتقا چابکی در سازمان های تحقیقاتی وزارت دفاع که مسئولیت هدایت و راهبری، آموزش، تحقیق و توسعه صنعت دفاعی کشور را عهده دار می باشند، بیش ازپیش مورد اهمیت قرار می گیرد. در این تحقیق ابعادی نظیر ابعاد مالی، غیرمالی و حمایتی نهادهایی موردتوجه قرارگرفته است که می تواند بر چابکی این سازمان ها تأثیر قابل توجهی بگذارد؛ بنابراین اذعان می شود که بهبود و ارتقای عملکرد این نهاد، به چابک تر شدن سازمان های تحقیقاتی وزارت دفاع دست یافته می شود. پژوهش حاضر به منظور بررسی تأثیر عملکرد صندوق حمایت از تحقیقات، نوآوری و توسعه فناوری های دفاعی بر چابکی سازمان های تحقیقاتی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح انجام شده است. روش پژوهش توصیفی-پیمایشی می باشد. جامعه آماری پژوهش شامل مدیران و کارشناسان سازمان های تحقیقاتی وزارت دفاع می باشد. در مراحل نخست تحقیق، به شناسایی ابعاد و مؤلفه های چابکی در سازمان های تحقیقاتی ودجا پرداخته شد. در ادامه به منظور پاسخگویی به سؤالات پژوهش و آزمون فرضیه های تحقیق، جهت گردآوری داده های موردنیاز از ابزار پرسشنامه کمک گرفته شد و بررسی های روایی و پایایی آن صورت پذیرفت. به منظور شناسایی ساختار زیربنایی و عوامل مکنون و همچنین آزمون مدل اندازه گیری متغیرهای تحقیق و بررسی انطباق بین سازه نظری و سازه تجربی، از تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی استفاده شده است. تحلیل اطلاعات با استفاده از روش های آمار استنباطی و توسط نرم افزارهای SPSS22و AMOS صورت پذیرفت. یافته های حاصل از پژوهش بیانگر تأثیر معنی دار عملکرد صندوق حمایت از تحقیقات، نوآوری و توسعه فناوری های دفاعی بر چابکی سازمان های تحقیقاتی وزارت دفاع می باشد.

توانمندسازی فرایند نیل به بهبود مستمر عملکرد سازمان با توسعه و گسترش نفوذ مبتنی بر شایستگی افراد و گروه هاست. یکی از مهم ترین مبادی و منابع تدوین راهبردهای توانمندسازی جوانان، دیدگاه های عالی ترین مراجع تصمیم گیری کشور می باشد. در جمهوری اسلامی ایران نیز رهبری به عنوان فرماندهی کل قوا، دارای نظام فکری مشخصی هستند که آشنایی با آن می تواند در ماهیت راهبردهای توانمندسازی نسل جوان نیروهای مسلح و جهت دهی به آن نقش تعیین کننده ای ایفا نماید. هدف اصلی این تحقیق دستیابی به راهبردهای توانمندسازی "علمی و دانشی" نسل جوان نیروهای مسلح از منظر مقام معظم رهبری است. این تحقیق از نوع کاربردی توسعه ای است. جامعه ی آماری به طور نظری و هدفمند انتخاب شده و جهت نیل به نتایج از روش داده بنیاد با بهره گیری از روش آمیخته (روش های کیفی و کمّی) استفاده گردیده است. نتیجه ی حاصله نشان می دهد: امر توانمندسازی نسل جوان نیروهای مسلح لزوماً باید در چارچوب نگرش سیستمی (با بهره گیری از هر چهار رویکرد مکانیکی، ارگانیکی، پروژه ای و فرایندی) و متناسب با شرایط و آرمان های سازمانی و کشوری صورت پذیرد. با این نگاه قطعیت هریک از رویکردهای موردنظر در چارچوب نگرش سیستمی متناسب با شرایط، موضوع و سازمان موردنظر قابل تغییر است.

دو سو توانی سازمانی به توانایی در اکتشاف و بهره برداری هم زمان اطلاق می شود. اکتشاف شامل جستجو، تمایز، نوآوری های بنیادین و توسعه صلاحیت های جدید است و بهره برداری شامل اصلاح، کارایی، نوآور های (بهبود) تدریجی و به کارگیری توانایی های فعلی سازمان می باشد. برای دستیابی به دو سو توانی به قابلیت های خاصی نیاز است. این مطالعه به دنبال شناسایی عوامل مؤثر بر ایجاد قابلیت های پویای دوسوتوان در سازمانی دفاعی-صنعتی بود. روش این تحقیق، روشی ترکیبی (کمی و کیفی) بود. به لحاظ هدف در فاز اول؛ به دنبال شناسایی قابلیت های پویای دوسوتوان، پژوهش اکتشافی بود و در فاز دوم برای تأیید مدل رویکرد توصیفی-تبیینی دنبال شد. به لحاظ کاربرد، این پژوهش هم توسعه ای و هم کاربردی بود. به لحاظ زمان، این پژوهش یک مطالعه موردی و فن گردآوری داده ها، پیمایشی بود. ابتدا از گروه کانونی استفاده شد و بر مبنای نتایج آن، پرسشنامه ای محقق ساخته تهیه و در نمونه ای به حجم 98، در سازمان موردمطالعه توزیع شد. گویه های استخراجی از ادبیات موضوعی و جلسات گروه کانونی با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری (روش کمترین مربعات جزئی-PLS) و در قالب دو سازه اصلی نوزایی و باز تکرار راهبردی، موردبررسی قرار گرفت. بر مبنای نتایج تحقیق، مؤلفه های ادراک، تصمیم گیری و مدیریت تغییرات در هر دو بال دوسوتوانی (اکتشاف و بهره برداری) نقش داشته و به نوزایی و باز تکرار راهبردی در سطح سازمان موردمطالعه کمک می نمایند. نوزایی و باز تکرار بر ایجاد قابلیت های پویای دوسوتوان اثرگذارند. درنهایت قابلیت های پویای دوسوتوان بر توانمندی تجاری سازی سازمان موردمطالعه تأثیرگذار است.

حرکت به سمت سازمان های دانش بنیان برای سازمان های نظامی ضرورتی است که با توجه به پیچیدگی های محیطی عصر جدید می بایست بیش ازپیش موردتوجه فرماندهان، مدیران و پژوهشگران حوزه نظامی قرار گیرد. ازاین رو این تحقیق باهدف طراحی الگوی سازمان های نظامی آینده با رویکرد دانش بنیان انجام شده است. تحقیق حاضر از جهت هدف کاربردی توسعه ای است که در ابتدا با مطالعات اکتشافی و مرور مبانی نظری و پیشینه تحقیق ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های سازمان های نظامی دانش بنیان استخراج و سپس این الگو بر اساس نظرات و دیدگاه های فرماندهان عالی­ رتبه و خبرگان دانشگاهی ستاد فرماندهی یکی از یگان های عمده نظامی موردبررسی قرار گرفت. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارspss و smart pls صورت پذیرفته است. الگوی نهایی شامل 4 بعد اصلی ابعاد ساختاری، محتوایی، مدیریت دانش و سرمایه محور و 12 مؤلفه و 52 شاخص می باشد.

موفقیت در ورزش و حوزه­ های ورزشی در میادین ملی و بین­ المللی، فراهم کردن امکانات ورزشی و معیشتی، برنامه­ ریزی اصولی و مدون، ترویج فرهنگ ایرانی-اسلامی به­ وسیله­ ی ورزش، روی ­ آوردن عموم مردم به ورزش با توجه به نقش پررنگ آن در تأمین و حفظ سلامتی انسان و. . . از مهم ترین اهداف وزارت ورزش و جوانان و همچنین سازمان­ ها و نهادهای مرتبط با ورزش کشور است. بین وضع موجود اداره ی امور ورزش و وضع مطلوب آن فاصله ی نسبتاً زیادی وجود دارد. ازاین رو هدف این تحقیق دستیابی و ارائه­ ی الگویی راهبردی برگرفته از کلام ولایت فقیه و قانون اساسی، بهره­ گیری از تجارب موفق بشری است. نوع پژوهش کاربردی-توسعه­ ای بوده که به روش ترکیبی انجام شده و برای تحلیل داده­ ها از نرم افزار maxqda و نظریه همبستگی و روش روایی محتوایی (CVI و CVR) استفاده شده است. جامعه آماری شامل: تمامی بیانات و فرمایشات امامین انقلاب اسلامی، قانون اساسی و تجارب مدیران و اساتید نخبه­ ی ورزشی می­ باشد و با تعداد 45 نفر مصاحبه عمیق به عمل آمد تا به اشباع نظری رسیدیم. اهم نتایج حاصله عبارت اند از: توسعه سلامت جسمانی و روحانی، جوانمردی و جایگاه والای معنویت، ابتکار و نوآوری در ورزش، افزایش سرانه ی امکانات ورزشی برای کلیه ی اقشار، توجه به ­ ورزش بانوان، توسعه ی شایسته­ سالاری در امور مدیریتی ورزش و ترویج موازین اخلاقی، افرایش حضور بخش غیردولتی، فراهم کردن شرایط ورزش همگانی و توجه ویژه به ورزش نیروهای مسلح می­ باشد. نتایج برگرفته از پژوهش با اهداف و برنامه­ های وزارت ورزش و جوانان همسو بوده و ضروری است برای موفقیت و سربلندی ورزش کشورمان نیاز است به این موارد پرداخته شود.

از دیدگاه ولایت فقیه، کمک رسانی و امدادرسانی و نجات مصدومان بلایا، وظیفه همه آحاد جامعه و به عنوان امتحان الهی بوده و بر تسریع امدادرسانی تأکید شده است. این پژوهش باهدف تبیین گفتمان ولایت فقیه در اداره امور هلال احمر، با استفاده از تحلیل گفتمان لاکلا و دیگران به روش خبرگی انجام شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، دال مرکزی در گفتمان حضرت امام خمینی (رحمِ الله علیه) «ارزش های اسلامی-انسانی» است و عناصر این گفتمان شامل «وظیفه انسانی، ارزشمندی، ارزشمندی کمک رسانی، علم و تقوا در خدمت رسانی، کیفیت کار، ایجاد مصونیت، خدمت رسانی سریع، انجام کار خوب، مکلف بودن، تعهد، ایمان» است و لحظه ها در این گفتمان «خدمت رسانی، کمک رسانی، مشارکت مردمی» و ضدیت آن «حقوق بشردوستانه غربی، شعار بشردوستی، کمک رسانی گزینشی» است. دال مرکزی در گفتمان حضرت امام خامنه ای(مدظله العالی)، «کمک رسانی» است و عناصر این گفتمان «کمک به مظلومین، خدمت رسانی به ایثارگران، کمک به زلزله زدگان، سرعت عمل در انجام وظایف، کمک مردم در خدمت رسانی» می باشد و لحظه ها در این گفتمان «کمک و همکاری، اعتماد به مردم، رضایت مندی، سازمان دهی مناسب، عدم توجه به ملیت و هویت سیاسی در خدمت رسانی و ارائه خدمات امدادی» بوده و ضدیت شامل «داعیه داری حقوق بشر و اهداف بشردوستانه توسط آمریکا و برخی دول غربی» می باشد. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش، پیشنهاد می گردد برنامه ریزی و تدابیر لازم به منظور استیلای کامل و پیاده سازی گفتمان ولایت فقیه و تلاش برای معرفی آن به سایر کشورها صورت پذیرد.

رویکرد ناب، یک سیستم مبتنی بر احترام به افراد و بهبود مستمر فرآیندها است که از طریق روش علمی برای تمامی ذی­ نفعان ضمن حذف اتلاف­ های ­ کاری، نوسانات و امور غیرعقلانی، ارزش­ آفرینی می­ نماید. هدف اصلی این پژوهش ارائه مدل مفهومی برای بازمهندسی فرآیندهای آموزشی دانشگاه­ ها و مؤسسات آموزش عالی بر اساس الزامات سازمان ناب است. این پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی انجام شده است. به همین منظور تعداد 18 نفر از خبرگان و متخصصین دانشگاهی و اجرایی مطلع نسبت به بازمهندسی فرآیندهای آموزشی در دانشگاه و رویکرد ناب به صورت هدفمند و با راهبرد نمونه­ گیری نظری انتخاب و به صورت نیمه ساختاریافته مورد مصاحبه قرار گرفتند. برای تحلیل داده­ ها از تکنیک تحلیل مضمون (تم) استفاده شد. برای اطمینان از روایی پژوهش، از بررسی توسط اعضاء و روش چندسویه­ نگری منابع داده­ ها و برای محاسبه پایایی کدگذاری­ های انجام شده، از روش­ های پایایی باز آزمون و پایایی توافق درون موضوعی استفاده گردید. پس از پیاده­ سازی محتوای مصاحبه­ ها و تحلیل مقدماتی آن­ ها، مفاهیم اولیه شناسایی و به منظور دستیابی به مقوله­ های اصلی کدهای مشابه در طبقه­ هایی خاص قرار گرفتند. درنهایت برای هر یک از طبقات عنوانی که دربرگیرنده کل کدهای آن طبقه باشد، انتخاب گردید. درنتیجه این مطالعه، تعداد هفت (7) فرآیند اصلی و تعداد چهل وسه (43) زیرفرآیند آموزشی در دانشگاه با تعیین اولویت برای بازمهندسی با رویکرد سازمانی ناب مورد شناسایی قرار گرفت. به اعتقاد خبرگان، بازمهندسی فرآیندها و زیرفرآیندهای آموزشی شناسایی شده مبتنی بر رویکرد سازمانی ناب موجب ارتقاء کیفیت ستانده­ های دانشگاه از طریق بهبود مستمر فرآیندها و رضایت ذی­ نفعان دانشگاه می­ شود.