بلورشناسی و کانی شناسی ایران
سال:1398 | دوره:27 | شماره:4 |تعداد مقالات:17

کانسار آهن کوه بابا در 70 کیلومتری جنوب شهر هشترود، استان آذربایجان شرقی، شمال غرب ایران واقع است. این کانسار، از نظر زایشی وابسته به توده های نفوذی گابرویی تا دیوریتی است. گابرو-نوریت و پیروکسن هورنبلند گابرو-نوریت سنگ میزبان اصلی کانی سازی آهن هستند. دگرسانی های گسترده همراه با کانی سازی شامل پهنه های اکتینولیتی، کلریتی و اپیدوتی است. کانه عمده مگنتیت همراه با مقادیر اندک آپاتیت بوده که به صورت بافت های توده ای، رگه-رگچه-ای، جانشینی، برشی و پراکنده است. نتایج تجزیه ریزپردازش الکترونی (EPMA) برای 28 نقطه از بلورهای مگنتیت نشان از مقادیر نسبتاً بالای عناصری چون Al، Mn، Ti و V دارد. مقادیر اجزایی مثل TiO2، V2O3، NiO و MgO در مگنتیت-های با بافت توده ای بالاتر از مگنتیت های با بافت پراکنده و رگچه ای است. بررسی میانبارهای سیال اولیه در بلورهای کوارتز همزمان با کانی سازی با مگنتیت نشان می دهد که میانبارهای سیال به طور عمده از نوع دو فازی (L+V) و گاهی تک فاز گازی هستند. دمای همگن شدگی سیال های دو فازی (L+V) در گستره 436 تا 544 (میانگین 505) درجه سانتی گراد است. بر پایه دماهای نقطه ذوب نهایی یخ، متوسط شوری 82/15 درصد وزنی معادل نمک طعام به دست آمد. با توجه به پارامترهای اندازه گیری شده چون دمای همگن شدگی، شوری، چگالی و فشار میانبارهای سیال، عمق کانه سازی مگنتیت در گستره 3/1 تا 7/2 (میانگین 3/2) کیلومتر (بر پایه فشار همه جانبه) برآورد شد. بر اساس یافته های EPMA و میانبارهای سیال، کانسنگ های آهن کوه بابا را می توان کانسارهای آهن نوع کایرونا و در زیر رده اکسید آهن-آپاتیت ضعیف رده بندی کرد و خاستگاه مگنتیت را می توان ماگمایی-گرمابی دما بالا در نظر گرفت.

ذخیره چندفلزی نوع رگه ای شلنگ (جنوب غربی شهر کرمان) در بخش مرکزی کمربند فلززایی دهج-ساردوئیه قرار دارد. سنگ های درونگیر این ذخیره شامل واحدهای توف شیشه ای، توف بلوری، آندزیت و داسیت (به سن ائوسن) هستند. دگرسانی های وابسته به این ذخیره شامل پهنه های پروپلیتی، آرژیلی حد واسط، سیلیسی و کربناتی هستند. کانه زایی بیشتر به صورت رگه-رگچه ای در دو مرحله جداگانه درونزاد (کالکوپیریت، پیریت و مگنتیت) و برونزاد (بورنیت، کالکوسیت، مالاکیت، آزوریت و هماتیت) رخ داده است. کانی سازی درونزاد نیز در دو دوره مجزا رخ داده است، (1) در زمان تشکیل رگه/رگچه های کوارتز-سولفید و (2) هنگام گسترش رگه/رگچه های کربنات-سولفید. مقادیر متوسط مس، سرب، روی، طلا و نقره در رگه/ رگچه های کانه دار به ترتیب 5/2 در صد وزنی، 26/0 در صد وزنی، 16/0 در صد وزنی، 3/1 گرم در تن و 28 گرم در تن هستند. بی هنجاری های مثبت قوی Eu (03/5-31/10) و Ce (48/1-06/5) به ترتیب نشان دهنده pH قلیایی محیط نهشت و ماهیت احیایی سیال های کانسنگ هستند. بررسی های ریزدماسنجی میانبارهای سیال در بلورهای کوارتز همزاد با کانی های سولفیدی صورت گرفت. میانبارهای سیال مورد بررسی به طور عمده از نوع دو فازی غنی از مایع (L+V) هستند و همه آنها به فاز مایع همگن شده اند. دماهای همگن شدگی(Th) به دست آمده در میانبارهای سیال مورد بررسی در گستره 226 تا 313 درجه سانتی گراد تغییر می کنند. شوری های میانبارهای مورد بررسی نیز دارای گستره تغییراتی از 4/3 تا 9/9 درصد وزنی معادل نمک طعام هستند. بر اساس نتایج ریزدماسنجی میانبارهای سیال، جوشش همزمان با سرد شدن سازوکار اصلی در گسترش و تکامل این ذخیره محسوب می شود. حضور بافت های گل کلمی، شانه ای، قشرگون، دانه ای، پرمانند، برشی، تیغه ای و جانشینی در کانسنگ ها، گسترش دگرسانی های آرژیلی حدواسط و کربناتی و شوری پایین میانبارهای سیال مورد بررسی، شواهد متقاعد کننده ای فراهم می نمایند مبنی بر اینکه ذخیره نوع رگه ای شلنگ بیشترین شباهت را به کانسارهای وراگرمایی (اپی ترمال) با سولفیدشدگی پایین دارد.

مجموعه مس پورفیری صاحب دیوان در پهنه ماگمایی البرز-آذربایجان در شمال غرب ایران واقع است. بر پایه بررسی های صحرایی، سنگ نگاری و زمین شیمیایی، ترکیب اصلی توده نفوذی کانه دار در این مجموعه شامل گرانودیوریت، دیوریت و مونزونیت است. این سنگ ها پرآلومین و وابسته به سری های ماگمایی کلسیمی قلیایی پتاسیم بالا و شوشونیتی هستند و در گستره گرانیت های نوع I جای می گیرند. در نمودارهای هارکر، SiO2 دارای همبستگی منفی با Al2O3، CaO، K2O، MgO، P2O5، TiO2، FeOt، Co و V و همبستگی مثبت با Cr، La، Zr و Nb است. غنی شدگی از عناصر سنگ دوست درشت یون (مانند Cs، Th و U)، تهی شدگی از عناصر با قدرت میدان بالا (مانند Nb، Ta و Ti) و غنی-شدگی از عناصر خاکی نادر سبک نسبت به عناصر خاکی نادر سنگین همراه با بی هنجاری جزئی منفی Eu از دیگر ویژگی های زمین شیمیایی سنگ های گرانیتوئیدی صاحب دیوان است. نمودارهای تفکیک محیط زمین ساختی نشاندهنده شکل-گیری این سنگ ها در محیط قوسی آتشفشانی پسابرخوردی در یک کرانه فعال قاره ای است. بر پایه داده های زمین-شیمیایی، ماگمای مولد سنگ های مورد بررسی بوسیله ذوب بخشی پوسته قاره ای زیرین در اثر نفوذ مذاب های بازالتی مشتق شده از گوشته و در تعادل با پسمانده ای شامل پیروکسن و آمفیبول تشکیل شده است.

دریاچه مهارلو به عنوان بزرگ ترین توده آبی در همسایگی کلان شهر شیراز نقش بسیار مهمی را در تعدیل بوم سامانه منطقه ایفا می کند. در این پژوهش، کانی شناسی و غنی شدگی فلزات سنگین در رسوب های سطحی دریاچه مهارلو بررسی شده است. نتایج به دست آمده، ترتیب مقدار غلظت فلزات سنگین را در رسوب های سطحی منطقه مورد بررسی به صورت Sr>Ni>Cr>Zn>Cu>Co>Pb>As>Cd نشان داد. براساس نتایج پراش پرتوی x (XRD) برای رسوب های سطحی، فازهای کانی شناسی اصلی شامل آراگونیت، کلسیت، هالیت و کوارتز و به مقدار کمتر مونت موریلونیت، دولومیت و سپولیت هستند. مقایسه با دستورالعمل های کیفیت رسوب کانادا وضعیت به نسبت سمی را برای فلزات سنگین مورد بررسی نشان داد. همچنین بر اساس واحد سمناکی، بالاترین میزان مسمومیت زایی برای نیکل و کروم محاسبه شدند. براساس بررسی های انجام شده، مجموع بیشترین واحد سمناکی و پتانسیل خطر ممکن بوم شناسی همه فلزات مورد بررسی مربوط به ورودی دریاچه است که در همسایگی رودخانه خشک قرار دارد. نتایج بررسی های آماری نشان داد که قرار گرفتن عناصر Ni، Co و Cr با اکسیدهای اصلی کانی ساز Al2O3، SiO2، K2O، Fe2O3 و TiO2 ناشی از سازند رازک بوده در حالی که ارتباط معنادار بین Sr با گوگرد و اکسیدهای کلسیم، منیزیم و سدیم نشان دهنده خاستگاه تبخیری و کربناتی این عنصر است که اغلب مربوط به سازند ساچون در منطقه مورد بررسی است. همچنین عناصر Pb، Cu، Cd، Zn و As در اثر فعالیت های انسانی پیرامون دریاچه در رسوب سطحی آن بارگزاری شده اند.

در شمال کمربند ماگمایی کرمان و جنوب غربی شهرستان رفسنجان (منطقه ده ظهیر)، تعدادی توده نفوذی با ترکیب دیابازی بصورت شکل های نامنظم )قطر بیشینه 8 متر( و همچنین بصورت دایک )به ضخامت بیشینه 4 متر(، به درون سنگ های آندزیتی پورفیری و سنگ های آذرآواری ائوسن نفوذ کرده اند. بافت این سنگ ها افیتیک، ساب افیتیک و پورفیروئیدی است، کانی های اصلی آنها شامل پلاژیوکلاز (بیتونیت)، کلینوپیروکسن (دیوپسید) و کانی های های فرعی تیتانومگنتیت هستند. بر اساس ویژگی های سنگ نگاری، حضور برونبوم ها و تغییرات ترکیبی از مرکز به لبه در پیروکسن ها و پلاژیوکلازها، احتمالاً این سنگ ها دستخوش فرایند آمیختگی ماگمایی شده اند. ارزیابی دما و فشارسنجی در کانی کلینوپیروکسن، دمای 1050-1200 درجه سانتی گراد و فشار بیش از kb2 را برای تبلور این کانی نشان می دهد. بر این اساس می توان عمق شروع تبلور کلینوپیروکسن ها را 20 کیلومتر در پوسته میانی دانست. طی تبلور کلینوپیروکسن های موجود در این سنگ ها، گریزندگی اکسیژن نیز پایین و فشار بخار آب کمتر از kb10 بوده است. بر اساس شیمی کلینوپیروکسن ها، ماگمای اولیه این سنگ ها دارای ماهیت آهکی-قلیایی بوده و در جایگاه قوس آتشفشانی تشکیل شده است.

منطقه رنگرز در 20 کیلومتری شمال شهر ساوه در بخش میانی کمان ماگمایی ارومیه-دختر قرار دارد. سنگ های رخنمون یافته در منطقه مورد بررسی شامل سنگ های آتشفشانی، آذرآواری، دایک های شبه آتشفشانی و نفوذی های کوارتزمونزودیوریتی هستند. کانی سازی در این منطقه بیشتر مربوط به دگرسانی های سیلیسی، آرژیلی و کلریتی است. در منطقه رنگرز شش بخش کانی سازی شناسایی شده است. سیمای کانی سازی ها به صورت رگه – رگچه ای و افشان است. اصلی ترین کانی های فلزی در منطقه رنگرز شامل کالکوپیریت، اسپیکولاریت، مگنتیت، پیریت، بورنیت، کالکوسیت، کوولیت و کانی های باطله کوارتز، باریت و کلسیت هستند. فرایندهای روزادی در بخش های سطحی پهنه های کانی سازی شده منجر به شکل گیری مالاکیت، آزوریت، اکسیدهای آهن – منگنز آبدار، فیروزه، کولیت، کالکوسیت و دیژنیت شده است. در بررسی های میکروسکوپی، طلا به صورت آزاد دیده نشد، ولی براساس تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) مشخص شد که کالکوپیریت و اسپیکولاریت دارای غلظت بالایی از طلا در شبکه خود هستند. بر اساس داده های زمین شیمیایی، سنگ های آذرین منطقه ماهیت کلسیمی- قلیایی دارند و در محیط کمان آتشفشانی-ماگمایی شکل گرفته اند. آنها در مقایسه با گوشته اولیه از عناصر سنگ دوست بزرگ یون (Ba-K; LILE) غنی شدگی و از عناصر با شدت میدان بالا (Nb-Ti; HFSE) تهی شدگی نشان می دهند چنین الگویی با محیط های فرورانشی همخوانی دارد. افزون بر این، غنی شدگی عناصر خاکی نادر سبک (LREE) نسبت به عناصر خاکی نادر سنگین (HREE) در نمودارهای بهنجار شده نسبت به کندریت نشان می دهد که سنگ های آذرین منطقه مورد بررسی در یک محیط فرورانشی تشکیل شده اند.

توده گرانیتوئیدی ریگ ملک در شرق آتشفشان تفتان، جنوب شرق زاهدان و در پهنه زمین درز سیستان قرار دارد. این توده به سن الیگومیوسن درون فلیش های ائوسن نفوذ کرده و در محل تماس، دگرگونی مجاورتی ضعیفی را ایجاد نموده است. ترکیب سنگ شناسی این توده از گرانیت، سینوگرانیت، مونزوگرانیت، گرانودیوریت، تونالیت، پگماتیت و دیوریت است. این سنگ ها از کانی های کوارتز، پلاژیوکلاز، ارتوکلاز، بیوتیت و هورنبلند تشکیل شده اند و بیشتر دارای بافت های دانه ای و پگماتیتی هستند. شواهد سنگ شناسی گرانیتوئیدی کوه ریگ ملک از جمله وجود کانی های بیوتیت و هورنبلند نشان می دهد که این توده مانند گرانیت زاهدان بیشتر از نوع I هستند. بررسی های زمین شیمیایی نشان می دهد که آن دارای ماهیت آهکی قلیایی تا کمی مایل به قلیایی و متاآلومین با خاستگاه I، غنی از عناصر خاکی نادر سبک (LREE) و عناصر سنگ دوست بزرگ یون (LILE)، فقیر از عناصر خاکی نادر سنگین (HREE) و عناصر با شدت میدان بالا (HFSE) هستند. نمودارهای بهنجارشده نمونه ها نسبت به گوشته آغازین و کندریت نشان می دهد که نمونه ها در Eu تهی شدگی و اغلب الگوی مشابه دارند. ناهنجاری مثبت در عناصر Zr و Th و ناهنجاری های منفی در عناصر Nb, Sr و Ti نمونه ها مشابه الگوهای این عناصر در مناطق فرورانش است. براساس نمودارهای زمین ساختی ماگمایی، سنگ های گرانیتوئیدی ریگ ملک وابسته به محیط های برخوردی است. شواهد زمین شیمیایی نمونه های سنگی گرانیتوئید ریگ ملک نشان داد که جدایش بلوری تنها فرآیند موثر در دگرگونی های ماگمایی سازنده این توده نبوده، بلکه امکان وجود چند فاز یا ذوب بخشی یک فاز با درجات متفاوت نیز وجود داشته است. به نظر می رسد که تشکیل این توده گرانیتوئیدی در پهنه زمین درز سیستان وابسته به برخورد قطعه های لوت و افغان باشد.

یک توالی از سنگ های آتشفشانی بازیک با سن ترشیری در شرق قزوین رخنمون دارد. ترکیب سنگ شناسی این مجموعه بیشتر الیوین بازالت تا تراکی آندزیت با بافت های پورفیری، میکرولیتی و شیشه ای است. کانی های کلینوپیروکسن، پلاژیوکلاز و گاهی الیوین ایدینگزیتی شده و آمفیبول درشت بلور های اصلی این سنگ ها را تشکیل می دهند. براساس نتایج تجزیه نقطه ای درشت بلور های پلاژیوکلاز، ترکیب لابرادوریت تا بیتونیت و پیروکسن ترکیب دیوپسید را نشان می دهند. دما-فشارسنجی تبلور کانی پیروکسن گستره دمایی 1100 تا 1200 درجه سانتی گراد و فشار 1 تا 5 کیلوبار را نشان می دهد. براساس نتایج زمین شیمیایی، این مجموعه آتشفشانی دارای سرشت آهکی قلیایی وابسته به قوس آتشفشانی است و در مقایسه با کندریت از عناصر سنگ دوست بزرگ یون (LILE) غنی و از عناصر با شدت میدان بالا (HFSE) تهی شده اند. نمودار های زمین ساختی نشان می دهند که این سنگ ها از یک ماگمای آهکی قلیایی پتاسیم بالا تا شوشونیتی در یک محیط فرورانشی وابسته به کرانه فعال قاره تشکیل شده اند. بی هنجاری منفی عناصر Ti و Nb و غنی شدگی از عناصر گروه LILE نشان از خاستگاه گوشته غنی شده در بالای پهنه فرورانش دارد. ماگما از ذوب بخشی حدود 5 تا 10 درصدی یک منبع گوشته ای گارنت-اسپینل لرزولیتی غنی شده در اعماق 50 تا 70 کیلومتری ایجاد شده و از طریق شکستگی ها و گسل های عمیق در حوضه کششی ائوسن میانی-بالایی در پهنه ساختاری البرز مرکزی فوران کرده است.

معدن باریت تلخابوند در شرق بجستان، استان خراسان رضوی، و در شمال غربی بلوک لوت قرار دارد. زمین شناسی منطقه شامل سنگ های دگرگونی ژوراسیک، سنگ آهک، توده های نفوذی و واحد اسکارنی کرتاسه و واحدهای آتشفشانی ائوسن است. کانی سازی باریت به شکل رگه ای و با روند بیشتر شمال غربی– جنوب شرقی همه واحدهای سنگی منطقه را قطع کرده است. کانی ها شامل باریت، کوارتز و کلسیت همراه با مقادیر جزئی پیریت های بیشتر اکسید شده و گالن و کانی های ثانویه گوتیت، لیمونیت، کوولیت، مالاکیت و آنگلزیت هستند. ناهنجاری مثبت La و Gd و به شدت منفی Ce (5/0-تا 27/1-) و مقدار Ce/La کمتر از یک (05/0 تا 55/0) نشان می دهد که باریت ها در محیط آب دریا تشکیل شده اند. البته شواهد صحرایی این موضوع را رد می کند. غنی شدگی خاکی نادر سبک/عناصر خاکی نادر سنگین (LREE/HREE) در باریت ها نشان دهنده وجود یک سیال غنی از کلر است. دمای تشکیل کانی های مختلف معدن تلخابوند بین 138 تا 390 درجه سانتیگراد است و از محلولی شامل نمک های NaCl و CaCl2 با درجه شوری بین 5/7 تا 8/15 درصد وزنی بوجود آمده اند. نتایج نشان می دهد که محلو های غنی از باریم و سیلیس نخست از آب ماگمایی ناشی شده اند. افزایش شوری سیال کانه دار در مراحل پایانی به دلیل اضافه شدن آب های حوضه ای شور به محیط است. براساس شواهد زمین شناسی، کانی سازی، زمین شیمی اکسیدهای اصلی و عناصر خاکی نادر و بررسی سیال های درگیر، کانسار تلخابوند می تواند از نوع باریت گرمابی باشد.

مجموعه آتشفشانی ائوسن منطقه پرندک در 30 کیلومتری شمال شرق ساوه میزبان گونه های مختلف زئولیت به صورت پرکننده حفره ها، بادامک ها و شکستگی هاست. عناصر سازای آنها از دگرسانی خمیره شیشه ای سنگ و کانی های اولیه ماگمایی تأمین شده است. این زئولیت ها به ترتیب فراوانی عبارتند از ناترولیت، مزولیت، تتراناترولیت، اسکولسیت، تامسونیت، شابازیت، آنالسیم، استیلبیت و اپی استیلبیت. دیگر کانی های ثانویه در ارتباط با آنها شامل کلریت/ اسمکتیت، کلسیت های نسل I و II، کوارتز و کلسدونی هستند. تشکیل زئولیت ها در بازالت های منطقه مورد بررسی با نسبت Si/Al کم با زئولیت های سدیم دار شروع و به تدریج با افزایش مقدار کلسیم و نسبت Si/Al با زئولیت های کلسیم دار بیشتر پایان می یابد. به نظر می رسد که زئولیت ها طی دو مرحله فعالیت محلول های گرمابی شکل گرفته باشند، در مرحله نخست تتراناترولیت، ناترولیت، آنالسیم، مزولیت و در مرحله دوم تامسونیت، شابازیت، اسکولسیت، استیلبیت و اپی استیلبیت. دمای تشکیل این زئولیت ها کمتر از 150 درجه سانتیگراد برآورد می شود.

مجموعه آذرین – دگرگونی نی باز (غرب ساغند، شمال یزد) یکی از سرزمین های پی سنگی ایران به سن نئوپروتروزوئیک پایانی است که طیف گسترده ای از سنگ های دگرگونی و آذرین را شامل می شود. در برخی بخش های رسی دگرگونه این مجموعه می توان شواهد بارزی از ذوب بخشی، میگماتیت زایی و میلونیت زایی را مشاهده کرد. سن سنجی های انجام شده به روش K-Ar، Rb– Srو حتی U-Pb بر این مجموعه و مجموعه های سنگی هم جوار (چون چاپدونی، تاشک و زمان آباد) چندین گستره سنی از پروتروزوئیک پایانی تا میوسن را نشان می دهند، ولی وجود کنگلومرای سرشار از قلوه های گرانیتی و گنیسی سرچشمه گرفته از سرزمین های پی سنگی در قاعده توالی رسوبی کرتاسه جنوب غرب ساغند بیانگر نادرست بودن سن-های جوان تر از کرتاسه نسبت داده شده به مجموعه نی باز است. بعضی از سن های گزارش شده نیز تنها می توانند بازتابی از رخدادهای زمین ساختی و زمین ساختی دگرگونی باشند که در دوره های مختلف، بر این مجموعه و مجموعه های پی سنگی همجوار تأثیر گذاشته اند که از آن جمله می توان به دگرگونی در ژوراسیک میانی و فعالیت های ماگمایی در ائوسن تا میوسن اشاره کرد. براساس شواهد منطقه ای و روابط صحرایی، گستره زمانی570 تا 530 میلیون سال پیش با واقعیت های زمین شناسی منطقه ای بیشتر همخوانی دارد. رخدادهای این گستره زمانی به احتمال زیاد بخشی از دگرگونی های کوه زایی کادومین بوده است. بررسی ایزوتوپ های هافنیم گرانیت های این مجموعه نشان می دهد که eHf نمونه های مورد بررسی دارای مقادیر منفی بوده و از 02/1-تا 87/18-متغیّر است. مقادیر منفی eHf با سرچشمه گرفتن مذاب های گرانیتی از ذوب سنگ های پوسته ای یا همان گنیس های مجموعه نی باز (غرب ساغند) همخوانی دارد

گنبد نمکی چمپه در شمال بندر لنگه (استان هرمزگان) قرار دارد. این گنبد درون تاقدیس چمپه با توالی از سازندهای پابده، جهرم، آسماری، گچساران، میشان و آغاجاری نفوذ کرده است. ترکیب سنگ های آتشفشانی در این گنبد از ریولیت تا بازالت تغییر می کند و با سنگ های گرانودیوریتی همراهی می شوند. بررسی شیمی کانی ها در سنگ های گرانودیوریتی نشان می-دهد که آمفیبول ها در گروه کلسیمی و زیرگروه فروهورنبلند قرار دارند. پلاژیوکلاز این سنگ ها، آلبیت است و فلدسپات قلیایی آن ترکیب ارتوکلاز دارند. فشارسنجی بر اساس مقدار Al آمفیبول ها، فشار زمان تبلور آمفیبول را 54/1 کیلوبار و دماسنجی بر اساس همزیستی دو کانی هورنبلند و پلاژیوکلاز در سنگ های گرانودیوریتی دمای زمان تبلور را حدود 684 تا 811 درجه سانتی گراد برآورد می کند. مقدار گریزندگی اکسیژن محاسبه شده برای این آمفیبول ها در حدود 08/17-است که شرایط محیط اکسایشی در زمان تبلور را نشان می دهد. بر اساس زمین شیمی سنگ کل، ترکیب سنگ های آذرین که از مافیک تا اسیدی تغییر می کنند ماهیت ماگمای آن ها، آهکی قلیایی است. در طیف چند عنصری بهنجارشده نسبت به کندریت و گوشته اولیه، در بیشتر نمونه ها غنی شدگی عناصر خاکی نادر سبک (LREE) نسبت به عناصر خاکی نادر سنگین (HREE) و تهی شدگی از Ti، P، Ta و Nb دیده می شود که از ویژگی های بارز سنگ های کمان های آتشفشانی مناطق فرورانش است و در نمودارهای مختلف زمین ساختی نیز محیط کرانه فعال قاره ای را نشان می دهند. با استفاده از روش U-Pb سن زیرکن ها در سنگ های گرانودیوریتی 8/4± 2/549 میلیون سال (اواخر نئوپروتروزوئیک) تعیین شده است.

کانسار سرب و روی بهرامتاج در 90 کیلومتری شمال غرب شهر یزد و در پهنه زمین شناسی ایران مرکزی واقع است. کانی سازی سرب-روی در سنگ میزبان آهک های دولومیتی پالئوزوئیک تشکیل شده است. در این پژوهش، زینسین-دولومیت به عنوان یکی از آثار مهم فرایند دگرسانی همراه با کانی سازی بررسی شده است. زینسین دولومیت بوسیله مقادیر متفاوتی از عنصر روی و مقادیر کمتری از عناصر سرب، مس و کادمیوم در شبکه آن مشخص شده است. بررسی زینسین دولومیت بوسیله دستگاه تجزیه تفریق گرمایی نشان می دهد که با افزایش روی در شبکه دولومیت، یک کاهش قابل توجه در نخستین دمای واکنشی گرماگیر دولومیت رخ می دهد. جانشینی دولومیت بوسیله زینسین دولومیت برونزاد به عنوان قسمتی از فرآیند چندمرحله ای کانی سازی در معدن بهرامتاج شناخته شده است که با پیشرفت فرآیند تشکیل زینسین دولومیت شروع و با دولومیت زدایی مراحل ابتدایی ادامه یافته و سرانجام منجر به تشکیل کانی های غیرسولفیدی روی مانند اسمیت زونیت و همی مورفیت شده است

میگماتیت­ ها بخشی از دگرگونی­ های درجه­ های بالا هاله دگرگونی بروجرد را تشکیل داده­ اند. بر اساس بررسی­ های سنگ نگاری، بخش روشن میگماتیت­ ها بیشتر از کانی­ های کوارتز، پلاژیوکلاز، فلدسپار پتاسیم و بیوتیت و بخش نیمه روشن میگماتیت­ ها بیشتر از کانی­ های پلاژیوکلاز، کوارتز، فلدسپار پتاسیم، بیوتیت، گارنت، آندالوزیت، سیلیمانیت، کردیریت، اسپینل و کروندم تشکیل شده­ اند. بررسی­ های زمین شیمیایی میگماتیت­ ها نشان می­ دهد که ترکیب سنگ رسوبی اولیه میگماتیت­ ها پیش از دگرگونی شیل و پلیتی بوده است. محیط زمین ساختی تشکیل رسوب اولیه بر اساس نمودارهای تفکیک کننده مربوط به کرانه فعال قاره است. سنگ خاستگاه میگماتیت­ های بروجرد بر اساس شیمی عناصر غیرمتحرک، سنگ­ های آذرین حدواسط مانند آندزیت تا ریوداسیت تشخیص داده شد. مشاهده­ های صحرایی، بررسی­ های میکروسکوپی و داده­ های زمین شیمیایی نشان می­ دهد که در منطقه مورد بررسی میگماتیت­ ها از ذوب بخشی هورنفلس­ ها شکل گرفته­ اند. پایداری و ناپایداری کانی­ ها طی فرآیند میگماتیتی شدن متاپلیت­ ها سبب کاهش یا افزایش عناصر خاکی نادر و کمیاب در متاپلیت­ ها و میگماتیت­ ها شده است. بر اساس ضریب توزیع عناصر نسبت به کانی­ های مختلف، عناصر خاکی نادر سبک و سنگین به ترتیب (LREE و HREE) طی ذوب بخشی متاپلیت­ ها بیشتر به وسیله کانی گارنت کنترل شده­ اند. عناصر با قدرت یونی بالا (HFSE) مانند Th، Zr، Nb و Ta به وسیله بیوتیت و ایلمنیت کنترل و توزیع شده­ اند. بررسی عناصر سنگ دوست مانند Sr، Ba و Rb نشان داد که پلاژیوکلازها و بیوتیت عامل اصلی کنترل و توزیع این عناصر هستند. بر اساس نمودار شبه مقطع P-T و مجموعه کانی­ های کردیریت، فلدسپار پتاسیم، اسپینل و کروندم بیشینه دما 750 درجه سانتی گراد و فشار 7/2 کیلوبار برآورد شد. بنابراین نفوذ توده مافیک در سنگ­ های رسی دگرگون شده (متاپلیت­ ها) سبب ایجاد هورنفلس­ های رسی و میگماتیت­ های ذوب بخشی در هاله دگرگونی خود شده است.

ترکیب 1-فنیل-1 و 2-اتان دی اُل از واکنش آب کافت اپوکسی استایرن در محیط آبی تهیه شد. ترکیب مورد نظر با استفاده از طیف سنجی تبدیل فوریه فروسرخ (FT-IR) و تشدید مغناطیسی هسته (NMR) شناسایی شد و ساختار بلوری آن به روش پراش پرتو ایکس تعیین شد. اطلاعات بلورشناسی این ترکیب در دمای 293 کلوین جمع آوری شدند. این ترکیب در سیستم بلوری سه میل و گروه فضایی متبلور شده است. پارامترهای یاخته یکه آن عبارتند از ° (14)047/90 = γ ، ° (13)322/99 = β ، ° (14)584/117 = α ، Å (2)345/17= c، Å (2)204/16= b و Å (10)0274/6 = a. واحد بی تقارن ساختار بلوری این ترکیب شامل چهار مولکول 1-فنیل-1 و 2-اتان دی اُل است که از طریق برهم کنش های پیوند هیدروژنی قوی و برهم کنش های C-H∙ ∙ ∙ π باهم در ارتباط هستند. پیوندهای هیدروژنی بین مولکولی O-H∙ ∙ ∙ O و C-H∙ ∙ ∙ O در ساختار این ترکیب موجب ایجاد یک شبکه فراذره ای شده است.

ایتریم کلسیم بورات Y2CaB10O19 (YCB) یک ترکیب جدید از خانواده خاکی نادر-بورات با قابلیت استفاده در کاربرد های اپتیک غیرخطی است. در این پژوهش، سنتز ترکیب YCB به روش واکنش حالت جامد بررسی شد. سنتز بر خلاف روش مرسوم فرایند دو مرحله ای در بورات ها، طی یک فرایند گرمایی تک مرحله ای صورت گرفت، که از نظر کاهش مدت زمان و هزینه تمام شده سنتز اهمیت ویژه ای دارد. ساختار پودر تولید شده توسط پراش پرتو ایکس و تحلیل داده ها توسط نرم افزار فول پروف بررسی شد. به این ترتیب، ساختار ششگوشی با گروه فضایی P63/m تایید و زاویه بین پیوند-ها تعیین شد. تشکیل پیوند های اتمی و شکل گیری گروه آنیونی توسط طیف سنجی رامان بررسی شد. نتایج تشکیل واحد های ساختاری BO3 و BO4 را تایید می کند. ریخت ظاهری نمونه توسط میکروسکوپ الکترونی روبشی گسیل میدانی بررسی شد.

در این پژوهش، نانوذرات نیمرسانای اکسید روی آلاییده با ناخالصی آلومینیوم (AZO) با استفاده از نمک اولیه نیترات روی و عامل کمپلکس ساز اتیلن گلیکول با نسبت مولی آلومینیوم به روی 0، 2، 4، 6 و 10 درصد به روش حلال گرمایی سنتز شدند. ساختار بلوری و ریختار سطح نمونه های تهیه شده توسط پراش سنج پرتو ایکس (XRD)، میکروسکوپ الکترونی روبشی اثر میدان (FESEM) و میکروسکوپ الکترونی عبوری (TEM) بررسی شد. نتایج پراش پرتو ایکس نشان داد که نمونه ها دارای قله های ارجح مربوط به صفحات (100)، (002)، (101)، (102)، (110) و (103) فاز اکسید روی با ساختار بلوری ششگوشی ورتسایت هستند. با افزایش تراکم ناخالصی، جایگاه قله ها به سمت زاویه های بالاتر جابه جا می شوند، اندازه نانو بلورک ها روند افزایشی و ثابت های شبکه روند کاهشی دارند. اندازه نانو بلورک ها در گستره 51/17 تا 21/26 نانومتر است. تصاویر FESEM و TEM نمونه ها نشان دادند که افزایش درصد ناخالصی آلومینیوم باعث افزایش اندازه دانه ها و نانو ذرات شده است. گاف نوری نانوذرات در گستره 5/2 تا eV 79/2 است. با افزایش مقدار ناخالصی آلومینیوم از صفر تا 4%، گاف نوری به تدریج کاهش یافته و با افزایش بیشتر ناخالصی گاف نوری افزایش می یابد. بررسی ویژگی های حسگری به گاز استون در نمونه ی با 4% ناخالصی نشان داد که بیشترین زمان پاسخ 60 ثانیه برای غلظت ppm 2300 و کمترین زمان پاسخ 42 ثانیه برای غلظت ppm 3600 است.