راهبردهای توسعه روستایی
سال:1399 | دوره:7 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

هدف این پژوهش بررسی رابطه گردشگری با سلامت اجتماعی ساکنان روستایی دهستان سردابه از توابع روستایی شهرستان اردبیل می باشد. این تحقیق از لحاظ هدف، توسعه ای، و از لحاظ ماهیت، نیز از نوع علی-مقایسه ای است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه روستاییان بالای 15 سال ساکن در دهستان «سردابه» می باشد. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده و بر اساس فرمول کوکران، تعداد نمونه مناسب برای این تحقیق 385 نفر بدست آمد؛ از سویی، برای برابری در آزمون و نتیجه، 385 نفر از روستاییان ساکن در دهستان فاقد گردشگری «بالغلو» به عنوان گروه شاهد انتخاب شدند. روایی صوری پرسش نامه توسط پانل متخصصان مورد تایید قرار گرفت. مطالعه راهنما در منطقه مشابه جامعه آماری با تعداد 30 پرسش نامه صورت گرفت. در نهایت، نتایج آمون tدر ارتباط با متغیر سلامت اجتماعی دو گروه نشان داد که به جز یک متغیر انطباق اجتماعی بین تمامی متغیرهای تحقیق (انسجام اجتماعی، پذیرش اجتماعی، مشارکت اجتماعی و شکوفایی اجتماعی) با متغیر مستقل رابطه معنی داری وجود دارد.

هزینه های پیش بینی اثرات اقتصادی محصولات فناوری زیستی نوین، بسیار بالا می باشد و پژوهش های اقتصادی در خصوص اثرات کشت این محصولات در مناطق روستایی، می تواند نقشی مهم در طراحی مکانیسم های نظارتی کارآمد و سیستم های نوآوری کشاورزی ایفا کند. در همین راستا، پژوهش حاضر بر مبنای پارادایم کیفی و با استفاده از تحلیل محتوای کیفی به منظور تحلیل دیدگاه پژوهشگران مراکز تحقیقات کشاورزی در خصوص فرصت ها و تهدیدهای ابعاد اقتصادی کشت محصولات فناوری زیستی نوین در مناطق روستایی در سال 1398 انجام شد. به منظور جمع آوری داده ها از شیوه مصاحبه نیمه ساختار یافته با 23 نفر از پژوهشگران، با روش نمونه گیری گلوله برفی استفاده شد. یافته های این پژوهش نشان داد، در خصوص فرصت ها، «ناگزیر بودن حرکت به سمت نظام کشاورزی مبتنی بر مهندسی ژنتیک در جهت خودکفایی و صادرات» و در خصوص تهدیدها، «تحمیل نظام کشاورزی مبتنی بر مهندسی ژنتیک و مسایل سیاسی و بازاریابی» بر کشت محصولات فناوری زیستی نوین در مناطق روستایی تاثیرگذار بودند. در راستای نتایج حاصله، پیشنهاد می شود کمیته ای متخصص تشکیل شود و در سه حیطه تکمیل پژوهش های فناوری زیستی نوین در زمینه توانایی تولید بذر و سایر نهاده های محصولات فناوری زیستی نوین در داخل کشور، ارزیابی ایمنی اثرات زیست محیطی و سلامتی محصولات فناوری زیستی نوین و ایجاد توافق نسبی بین موافقان و مخالفان فعالیت کند، تا با تامین پیش نیازهای لازم، کشت این محصولات در مناطق روستایی در دستور کار قرار گیرد.

یکی از مشکلات اساسی کشورهای در حال توسعه، اتکای بیش از حد درآمد آنها به صدور یک یا تعداد محدودی از کالاهاست. به منظور کاهش وابستگی اقتصاد ایران به صادرات نفت خام جهت گیری سیاست های صادراتی باید به سمت صدور کالاهای غیرنفتی تغییر یابد. چنین امری تحقق پیدا نمی کند مگر اینکه فرصت های موجود در صادرات بخش های مختلف شناسایی و از طریق رشد سرمایه گذاری در این حوزه به این فرصت ها جنبه عملیاتی بخشیده شود. یکی از مولفه های کلیدی اثر گذار بر توسعه صادرات و تجارت غیر نفتی بخصوص در بخش کشاورزی و به تبع آن توسعه روستایی، توجه به حوزه سرمایه گذاری مستقیم خارجی و اثر پذیری کوتاه و بلند مدت آن بر رونق تجارت و رشد مولفه های توسعه روستایی می باشد. این مطالعه بر آن است تا به بررسی نقش سرمایه گذاری خارجی در استان خراسان رضوی بر توسعه تجارت خارجی آن و نیز تاثیر این دو پارامتر بر توسعه روستایی استان خراسان رضوی بپردازد. آمار و اطلاعات لازم از طریق سایت گمرک ایران و استان خراسان رضوی، بانک مرکزی و مرکز آمار ایران و سایر منابع کتابخانه ای برای دوره 1397-1390 برای 40 شرکت صادرکننده کشاورزی منتخب استان که توسط اتحادیه صادرکنندگان معرفی شدند، و نیز تجزیه و تحلیل مولفه های توسعه روستایی به دست آمد. نتایج برآورد الگوی پانل برای داده های تابلویی نشان داد که سرمایه گذاری مستقیم خارجی در دوره مورد مطالعه نقش مثبت و معنی داری بر تجارت استان خراسان رضوی و متعاقب آن تاثیر مثبت و معنی داری بر شاخص های توسعه روستایی داشته است.

روستاها برای اینکه بتوانند به کارایی متناسب خود دست یابند به خصوص در زمینه کارایی شغلی و توسعه انسانی در بین دهیاران و شوراهای روستایی باید به نقش فناوری اطلاعات توجه بیشتری داشته باشند. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی چگونگی توسعه انسانی و کارایی شغلی بر اساس فناوری اطلاعات در بین دهیاران و شوراهای اسلامی روستاهای شهرستان نطنز می باشد. تحقیق حاضر از روش های تحقیق توصیفی، تحلیلی استفاده خواهد کرد. همچنین این پژوهش از نظر هدف، کاربردی-توسعه ای است. جامعه آماری پژوهش مشتمل بر دهیاران و شوراهای اسلامی روستاهای دارای دهیار بخش مرکزی شهرستان نطنز به تعداد 150 نفر می باشند که حجم نمونه به شیوه کل سرشماری به تعداد 150 نفر انتخاب شدند. ابزار پژوهش مشتمل بر پرسشنامه(پرسشنامه فناوری اطلاعات، توسعه انسانی و کارایی شغلی) محقق ساخته با 38 سوال می باشد. روایی پرسشنامه به شیوه صوری و سازه ای بوده و پایایی آن نیز بر اساس آلفای کرونباخ به میزان 81/0 مورد تایید واقع شده است. تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس تحلیل معادلات ساختاری در نرم افزار پی ال اس صورت پذیرفته است. نتایج بیانگر آن است که به طور کلی فناوری اطلاعات بر توسعه انسانی و کارایی شغلی در بین دهیاران و شوراهای اسلامی روستاهای شهرستان نطنز اثرگذار بوده است که این امر به گونه ای بوده که فناوری اطلاعات بر کارایی شغلی با ضریب مسیر 0. 27 و مقدار T 5. 33، فناوری اطلاعات بر کارایی شغلی با ضریب مسیر 0. 44 و مقدار T 7. 17، تاثیرگذار بوده است.

استان مازندران از جمله قطب های مهم تولید توتون در کشور می باشد. بررسی وضعیت کشت توتون به عنوان یک نظام تولید کالای تخصصی در این استان طی دوره 28 ساله بر مبنای مستندات موجود نشان گر کاهش کشت این محصول است. این مطالعه با هدف شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر تمایل کشاورزان بر ادامه کشت توتون در استان مازندران انجام شد. ابزار گردآوری داده ها در این تحقیق، پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی آن با استفاده از نظرات گروهی از صاحب نظران تایید شد و پایایی آن بر مبنای سنجش ضریب آلفای کرونباخ برای بخش های مختلف پرسشنامه شامل عوامل محیطی، ترویجی، فنی، اجتماعی و حمایتی بالاتر از 75/0 بدست آمد. جامعه آماری این تحقیق را توتون کاران استان مازندران تشکیل می دهند که با بهر ه گیری از فرمول کوکران تعداد 147 نمونه به روش نمونه گیری طبقه ای متناسب انتخاب شدند. بر اساس نتایج تحلیل توصیفی 47/5درصد از کشاورزان به کشت توتون تمایل مثبت داشتند و مقایسه میانگین تمایل به ادامه کشت در رابطه با سن، سطح سواد، سابقه کشت و درآمد در دو جامعه (موافقان و مخالفان ادامه کشت) تفاوت معنی داری را نشان نداده است. همچنین طبق نتایج بدست آمده از تحلیل رگرسیون لجستیک متغیرهای خشکسالی و دیم بودن شرایط کشت، محصولات رقیب مانند برنج و گندم، نیروی کار خانواده و شفاف سازی درجات خرید به ترتیب با ضریب تاثیر 0/663، 1/079، 0/589 و 0/928 در مجموع 33 درصد تمایل و عدم تمایل کشاورزان نسبت به ادامه کشت توتون را پیش بینی نموده است. بر این اساس به منظور افزایش تمایل کشاورزان به ادامه کشت اتخاذ سیاست های قیمت گذاری مناسب و ارایه خدمات حمایتی مانند اعطای وام و اعتبارات، بیمه توتون کار و آشنای آنان با روش های مناسب زراعی و آماده سازی زمین با توجه به شرایط منطقه، توصیه می شود.

لاروهای کرم ابریشم در شرایط اقلیمی متفاوت، واکنش های متفاوتی از خود بروز می دهند که باعث اقتصادی بودن پرورش برخی نژادهای آنها در شرایط اقلیمی خاص نسبت به سایر نژادها می گردد. با استفاده از رویهGLM نرم افزارSAS 9. 2 تجزیه و تحلیل و مقایسه میانگین صفات به منظور، بررسی اثرات شرایط آب و هوایی روستاهای نوغان دار منطقه تربت حیدریه، جنس و نژاد بر عملکرد کرم ابریشم نژادهای چینی، ژاپنی و هیبرید این دو نژاد صورت گرفت. بهترین منطقه از نظر عملکرد پیله و قشر پیله در منطقه حوض سرخ با وزن پیله 3186/0± 5105/1 و وزن قشر پیله 0805/0± 4124/0 گرم می باشد. همچنین، نژاد هیبرید به طور معنی داری با وزن پیله 2214/0± 767/1 و وزن قشر پیله ی0361/0± 4058/0 گرم عملکرد بیشتری نسبت به سایر نژادها دارا می باشد (سطح معنی داری 05/0). جنس ماده عملکرد بهتری از نظر پیله 3143/0± 5965/1 گرم و قشر0899/0± 3679/0 گرم در ابریشم کشی نسبت به جنس نر دارا می باشد. با توجه به نتایج به دست آمده مشخص شد روستای حوض سرخ شرایط بهتری برای پیله کشی دارا می باشد و عملکرد جنس ماده نژاد هیبرید نسبت به سایر نژادها بیشتر می باشد. آمیزش هر والد کرم ابریشم هیبرید اگرچه تعداد تخم ریزی بیشتر از آمیزش در حالت های مختلف است، اما کرم ابریشم جوان بدست آمده در این حالت به شدت حساس به بیماری بوده و تلفات به حداکثر می رسد. درحالتی که از کرم ابریشم ژاپنی در نقش والد نر استفاده می شود تخم ریزی بیشتر و مطلوب است.

علیرغم مالکیت انحصاری و همچنین پتانسیل بالای طبیعت حوضه آبخیز سیدعلی بخش رضویه شهرستان مشهد، ولی بعلت محرومیت ساکنان آن و فقر شدید امکانات، پایداری زیستی اهالی حوضه، بسیار مورد تهدید است. هدف این پژوهش بررسی جنبه های مختلف دهکده زیستی پایدار و نیز واکاوی برخورداری از مواهب طبیعی جهت رسیدن به استقلال نسبی در بعد معیشت است. جامعه آماری این پژوهش زنان و مردان بالای 18 سال در دهکده سیدعلی واقع در بخش رضویه شهرستان مشهد بوده و روش تحقیق به صورت آماربرداری 100 درصد خانوارها اجرا شد. جمع آوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز از طریق سه روش بازدید میدانی، مصاحبه عمیق با ساکنان و همچنین تکمیل فرم ها و پرسشنامه های محقق ساخته انجام گرفت. برای تحلیل داده ها، از نرم افزار SPSS و از آماره های میانه، مد، میانگین، انحراف معیار، بیشینه، کمینه، واریانس و همچنین آزمون های متفاوتی چون لوین، تی تست، پیرسون و F استفاده گردید. نتایج حاکی از آن است که ساکنان این حوضه، یک اجتماع خانوادگی بوده و تقریبا فاقد کلیه امکانات زیربنایی هستند. براساس نتایج، در میان عوامل موثر بر پایداری دهکده زیستی، متغیرهای جاذبه طبیعی، تقدیرگرایی، انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی از میانگین بالایی برخوردار بودند. وضع بد بهداشتی، پایین بودن میزان درآمد، وضع نامناسب تغذیه، پایین بودن میزان سواد و همچنین جوانی جمعیت، از علل کم توسعه یافتگی هستند. بررسی ها نشان داد که حوضه توانایی بالایی برای سرمایه پذیری و سرمایه گذاری دارد. بعلاوه، پتانسیل معیشت های جایگزین که بتواند به ارتزاق و حیات اجتماعی-زیستی منطقه کمک کند، بالاست. در این راستا، ضروری است تا تعامل ساکنان حوضه با نهادهای بویژه کارآفرینی و توسعه روستایی بیشتر شود.

در سال های اخیر توسعه کشت کلزا به دلیل خصوصیات مطلوب و نیاز به خودکفایی روغن مورد توجه سیاست گزاران بخش کشاورزی قرار گرفته است. تحقیق حاضر به منظور ارزیابی و تحلیل کشت و عملکرد کلزا در بخش کدکن تربت حیدریه انجام شد. بدین منظور داده های سطوح برداشت، تعداد بهره برداران و عملکرد های کلزا طی چهار سال از سال زراعی 1395-1394 تا 1398-1397 مورد بررسی قرار گرفت. سطح برداشت در سال های 1395، 1396، 1397 و 1398 به ترتیب 3/20، 3/28، 26 و 15/22 هکتار بود. همچنین میانگین وزنی عملکرد مزارع کلزا بخش کدکن در طی سال های مذکور به ترتیب 5/2، 4/3، 8/3 و 4 تن در هکتار بود. همبستگی داده های سطح برداشت و عملکرد 28 مزرعه کلزای بخش کدکن تربت حیدریه با دو مدل خطی و سیگموییدی 3-پارامتری برازش داده شد. مدل سیگموییدی 3-پارامتری به دلیل ضریب همبستگی بیشتر (**65/0 (R= و مجذور میانگین مربعات خطای (85/0RMSE=) پایین تر از دقت بالاتری نسبت به مدل خطی برخوردار بود. بر اساس مدل سیگموییدی هر چه کلزاکار از سطح کشت بیشتری برخوردار باشد، عملکرد افزایش یافته و سپس روند ثابتی خواهد داشت. میزان تولید 15 کلزاکار بخش کدکن در طی چهار سال 335 تن بود. در سال های 1395، 1396 و 1397 عملکرد کلزا روند افزایشی داشت، که به دلیل افزایش دانش و مهارت کلزاکاران، استفاده از روش های نوین آبیاری (مانند آبیاری تیپ)، استفاده از دستگاه ریزدانه کار و تغذیه مناسب گیاهی بوده است. جهت توسعه کشت کلزا در بین کشاورزان بخش کدکن برنامه هایی مانند افزایش قیمت خرید تضمینی، تامین به موقع بذر، افزایش سیاست های تشویقی، توسعه دستگاه های کارنده کلزا مانند ریزدانه کارها، تجهیز کمباین ها به هد مخصوص برداشت کلزا، توسعه آبیاری تیپ و سایر روش های نوین آبیاری، توسعه کشت نشایی کلزا، توسعه طرح های یکجا کشتی، ایجاد مراکز خرید و جمع آوری کلزا از کشاورزان، توسعه برنامه های آموزشی ترویجی کلزا تعداد و زمان آبیاری ها و زمان برداشت پیشنهاد می شود. همچنین توصیه می شود مدیران بخش کشاورزی و مروجان پهنه-های تولیدی برای کاهش هزینه ها و دست یابی به بازده اقتصادی و عملکرد بیشتر، کشاورزان عمده مالک را جهت توسعه کشت کلزا ترغیب کنند.